Bài 1. Những vấn đề cơ bản về kinh tế học

Bài 1.NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ KINH TẾ HỌC MỤC ĐÍCH: - Cung cấp cho SV những kiến thức cơ bản về kinh tế học, những vấn đề cơ bản của doanh nghiệp, - Vai trò, vị trí, đối tượng nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu của môn học. Bài 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ KINH TẾ HỌC MỤC TIÊU: 1. Kinh tế học nghiên cứu xem xã hội giải quyết vấn đề khan hiếm như thế nào? 2. Cách thức xã hội quyết định các vấn đề sản xuất cái gì, sản xuất như thế nào và sản xuất cho ai? 3. Khái niệm chi phí cơ hội – đường giới hạn khả năng sản xuất. 4. Phân biệt được khái niệm kinh tế học thực chứng và kinh tế học chuẩn tắc; 5. Phạm vi nghiên cứu của kinh tế vi mô và vĩ mô. 6. SV áp dụng được các vấn đề cơ bản kinh tế học để lý giải sự tồn tại của các hệ thống kinh tế. Phân biệt ưu nhược điểm của mỗi tổ chức kinh tế. I.KINH TẾ HỌC LÀ GÌ? Câu hỏi 1: •Kinh tế học nghiên cứu xem xã hội giải quyết vấn đề khan hiếm như thế nào? •Nguồn lực (Resources) •Theo nguồn gốc: •Nguồn gốc nhân lực •Nguồn gốc không phải nhân lực •Theo hình thái: •Nguồn lực hữu hình •Nguồn lực vô hình Đặt vấn đề • Khan hiếm (Scarcity ): • Không có được tự do theo mong muốn và nguồn lực không vô hạn • Nguồn lực (Resources): • các yếu tố được chi dùng để tạo ra các sản phẩm tiêu dùng cuối cùng II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CỦA KINH TẾ HỌC Câu hỏi 2: • Cách thức xã hội quyết định các vấn đề sản xuất cái gì, sản xuất như thế nào và sản xuất cho ai? Ví duï: cuù soác giaù daàu Giá dầu thực tế 1970-2004 0 100 200 300 400 1 9 7 0 1 9 7 2 1 9 7 4 1 9 7 6 1 9 7 8 1 9 8 0 1 9 8 2 1 9 8 4 1 9 8 6 1 9 8 8 1 9 9 0 1 9 9 2 1 9 9 4 1 9 9 6 1 9 9 8 2 0 0 0 2 0 0 2 2 0 0 4 Năm G iá d ầ u t h ự c t ế ( 1 9 9 5 = 1 0 0 ) CÂU HỎI •Giá dầu thế giới trong giai đoạn nghiên cứu (1986 đến 2009) thế nào? •Nguyên nhân vì sao? •Giá dầu tăng ảnh hưởng chung đến tình hình thế giới như thế nào? •Theo anh/ chị, giá dầu tăng tốt hay xấu? •Theo anh/ chị giá dầu tăng có ảnh hưởng đến phân hoá giàu nghèo hay không? KINH TẾ HỌC NGHIÊN CỨU GÌ Noäi dung cô baûn cuûa KTH saûn xuaát caùi gì? saûn xuaát nhö theá naøo? saûn xuaát cho ai? III. ĐƯỜNG GIỚI HẠN KHẢ NĂNG SẢN XUẤT Câu hỏi 3: •Khái niệm chi phí cơ hội – đường giới hạn khả năng sản xuất •Chi phí cơ hội là gì? •Chi phí cơ hội (Opportunity cost): •Chi phí cơ hội của việc đến dự buổi học? •Chi phí cơ hội của công viên Lê Văn Tám? Mô hình hoá chi phí cơ hội bằng Đường biên khả năng sản xuất Người thứ I Bàn Ghế Diễn giải Xếp hạng Diễn giải Xếp hạng 1 Giỏi 1 Kém 5 2 Khá giỏi 2 Không giỏi bằng đóng bàn 4 3 Sản xuất tốt cả hai 3 Sản xuất tốt cả hai 3 4 Không giỏi bằng đóng ghế 4 Khá giỏi 2 5 Kém 5 Giỏi 1 Lao ñộng Baøn Lao ñoäng Gheá 5 4 3 2 1 0 27 25 22 17 10 0 0 1 2 3 4 5 0 9 17 24 30 33 Mô hình hoá chi phí cơ hội bằng Đường biên khả năng sản xuất Gheá B a øn X P S Y M Z Ñöôøng giôùi haïn khaû naêng saûn xuaát PPF: Production possibilities frontier Ñöôøng giôùi haïn khaû naêng saûn xuaát laøø ñöôøng taäp hôïp nhöõng phoái hôïp toái ña cuûa saûn löôïng maø neàn kinh teá coù theå saûn xuaát ñöôïc khi söû duïng toaøn boä caùc nguoàn löïc saün coù cuûa neàn kinh teá Gheá B a øn Không hiệu quả Hiệu quả Không khả thi Gheá 0 B A C D M ° N Baøn 33 30 24 17 9 10 17 22 25 ° ° ° ° ° 27 Ví duï Moät neàn kinh teá coù 5 lao ñoäng. Moãi lao ñoäng coù theå saûn xuaát 4 chieác baùnh hoaëc 3 chieác aùo. 1. Veõ ñöôøng giôùi haïn khaû naêng saûn xuaát? 2. Xaõ hoäi coù theå saûn bao nhieâu chieác baùnh neáu khoâng saûn xuaát aùo? 3. Nhöõng ñieåm naøo treân ñoà thò laø ñieåm khoâng hieäu quaû? 4. Chi phí cô hoäi cuûa vieäc saûn xuaát moät chieác aùo laø gì? Câu hỏi 4: •Phân biệt được khái niệm kinh tế học thực chứng và kinh tế học chuẩn tắc KTH thöïc chöùng laø nhaùnh KTH ñöa ra caùc giaûi thích, moâ taû nhöõng vaán ñeà kinh teá moät caùch khaùch quan, khoa hoïc, ñoäc laäp vôùi nhöõng ñaùnh giaù theo quan ñieåm caù nhaân. Noù ñöôïc hình thaønh töø vieäc nghieân cöùu thöïc teá khaùch quan. KTH thực chứng nghieân cöùu muïc ñích hay nhöõng lyù giaûi khoa hoïc veà caùch vaän haønh neàn kinh teá KTH chuaån taéc laø nhaùnh KTH ñöa ra caùc chæ daãn, khuyeán nghò, khuyeán caùo döïa treân nhöõng ñaùnh giaù theo quan ñieåm caù nhaân ñeå ñöa ra caùc quyeát ñònh. KTH chuẩn taéc ñöa ra nhöõng khuyeán nghò döïa treân nhöõng nhaän ñònh mang giaù trò caù nhaân Ví duï • Nhaän ñònh naøo sau ñaây laø thöïc chöùng? Chuaån taéc? 1. Laïm phaùt haøng naêm döôùi 2% 2. Vì laïm phaùt thaáp, chính phuû neân giaûm thueá 3. Thu nhaäp ôû Anh cao hôn so vôùi Ba Lan. 4. Ngöôøi Anh haïnh phuùc hôn ngöôøi Ba Lan Câu hỏi 5: • Phạm vi nghiên cứu của kinh tế vi mô và vĩ mô. . Kinh Teá Hoïc KTH vó moâ KTH vi moâ KTH vi moâ Ñeà caäp ñeán hoïat ñoäng cuûa caùc ñôn vò kinh teá ñôn leû Giaûi thích taïi sao caùc ñôn vò naøy laïi ñöa ra caùc quyeát ñònh veà kinh teá Nghieân cöùu haønh vi vaø taùc ñoäng qua laïi giöõa caùc chuû theå trong thò tröôøng, söï aûnh höôûng cuûa caùc chính saùch cuûa chính phuû ñoái vôùi ngaønh vaø thò tröôøng. KTH vó moâ Nhaán maïnh ñeán söï töông taùc trong neàn kinh teá, ñeà caäp ñeán toaøn boä heä thoáng kinh teá cuûa quoác gia. Nghieân cöùu nhöõng vaán ñeà kinh teá toång hôïp cuûa quoác gia vaø nhöõng toång theå roäng lôùn trong ñôøi soáng kinh teá cuûa quoác gia Ví duï • Nhaän ñònh naøo thuoäc kinh teá vi moâ? Vó moâ? 1. Laïm phaùt thaáp hôn so vôùi nhöõng naêm 1980. 2. Giaù löông thöïc thaùng naøy giaûm 3. Thôøi tieát toát coù nghóa saûn löôïng thu hoaïch toát 4. Thaáp nghieäp ôû London thaáp hôn so vôùi möùc trung bình toaøn nöôùc Anh BAØI ÑOÏC TÌNH HUOÁNG 1 - Anh chò haõy ñoïc töø baøi 1 ñeán baøi 4 vaø thaûo luaän - Baøi naøo laø kinh teá hoïc vi moâ? Baøi naøo laø kinh teá hoïc vó moâ? - Theo anh/ chò kinh teá hoïc laø gì? - Anh/ chò caûm thaáy thuù vò khi nghieân cöùu veà kinh teá hoïc hay khoâng? GÔÏI YÙ BAØI 1: Giaûm thueá nhaäp khaåu gas: - Anh/ chò cho bieát tình hình giaù gas hieän nay? - Nguyeân nhaân? - Giaûi phaùp? - Theo anh/ chò “giaûm thueá nhaäp khaåu gas” coù phaûi laø giaûi phaùp toái öu? - Ñaây laø nguyeân cöùu vi moâ hay vó moâ? GÔÏI YÙ BAØI 2: Giaù thöïc phaåm giaûm: - Anh/ chò cho bieát nguyeân nhaân giaù thöïc phaåm giaûm? - Coù yù kieán cho raèng laïm phaùt taêng laøm giaù thöïc phaåm taêng, laïm phaùt giaûm thì giaù thöïc phaåm giaûm, neân muoán giaù thöïc phaåm giaûm thì caàn coù bieän phaùp giaûm laïm phaùt? Anh/ chò coù ñoàng yù vôùi yù kieán treân khoâng? - Ñaây laø nguyeân cöùu vi moâ hay vó moâ? GÔÏI YÙ BAØI 3: Giaûm laõi suaát: - Anh/ chò cho bieát laõi suaát vaø laïm phaùt coù moái lieân heä vôùi nhau khoâng? - Phaân tích taùc ñoäng vieäc thay ñoåi laõi suaát huy ñoäng seõ aûnh höôûng neàn kinh teá theá naøo? - Ñaây laø nguyeân cöùu vi moâ hay vó moâ? GÔÏI YÙ BAØI 4: Taêng giaù ñaát: - Taïi sao giaù ñaát ñai coù xu höôùng ngaøy caøng taêng? - Ñaây laø nguyeân cöùu vi moâ hay vó moâ? Câu hỏi 6: • SV áp dụng được các vấn đề cơ bản kinh tế học để lý giải sự tồn tại của các hệ thống kinh tế. Phân biệt ưu nhược điểm của mỗi tổ chức kinh tế. . Caùc heä thoáng kinh teá giaûi quyeát 3 vaán ñeà cô baûn cuûa kinh teá hoïc Caùc heä thoáng kinh teá giaûi quyeát 3 vaán ñeà cô baûn cuûa kinh teá hoïc Kinh tế mệnh lệnh (kế hoạch hoá tập trung) Kinh tế thị trường tự do Kinh tế hỗn hợp TIÊU CHÍ SO SÁNH Hệ thống kinh tế Tổ chức Can thiệp của Nhà nước Doanh nghiệp Người LĐ Sản phẩm công cộng Nguồn lực Cách phân phối SP Phân hóa giàu nghèo KẾ HOẠCH HÓA TẬP TRUNG THỊ TRƯỜNG TỰ DO ƯU ĐIỂM KHUYẾT ĐIỂM ƯU ĐIỂM KHUYẾT ĐIỂM TỔ CHỨC CAN THIỆP NN DOANH NGHIỆP NGƯỜI LĐ SẢN PHẨM CC NGUỒN LỰC CÁCH PP SP PHAN HÓA GIÀU NGHÈO Kinh tế kế hoạch hoá tập trung Ưu điểm Khuyết điểm -Giải quyết được những nhu cầu công cộng của xã hội, vấn đề an ninh, - Hạn chế được phân hoá giàu – nghèo và bất công xã hội; - Tập trung được nguồn lực để giải quyết các vấn đề lớn trong nền kinh tế quốc dân. -Tập trung quan liêu, bao cấp không thúc đẩy và kích thích sản xuất phát triển; - Phân phối bình quân không xuất phát từ nhu cầu thị trường, - Bộ máy nặng nề cồng kềnh, kém hiệu lực; - Phân phối và sử dụng nguồn lực kém hiệu quả, các doanh nghiệp thường chờ đợi, ỷ lại thiếu năng động sáng tạo. - Sự can thiệp trực tiếp của nhà nước vào những hoạt động cụ thể của doanh nghiệp cấp. Kinh tế tự do cạnh tranh Ưu điểm Khuyết điểm - Có sự phối hợp tự động, linh hoạt, mềm dẻo => đáp ứng tốt nhu cầu muôn hình muôn vẻ của dân chúng. - Khuyến khích đổi mới và phát triển =>thúc đẩy khoa học kỹ thuật và tiến bộ xã hội. - Tự điều chỉnh trạng thái mất cân bằng (cung - cầu). - Phân bổ nguồn lực có hiệu quả (trong điều kiện thị trường cạnh tranh hồn hảo). - Tác động ngoại vi (Externalities). - Thiếu hàng hoá công ( Public goods). - Sự gia tăng quyền lực độc quyền (Monopoly). - Chênh lệch thái quá về thu nhập dân cư. - Chu kỳ kinh doanh (Business Cycles). - Thông tin sai lệch và những suy thoái về đạo đức. VII. MÔ HÌNH VÒNG CHU CHUYỂN THỊ TRƯỜNG? PHÂN LOẠI CHỦNG LOẠI HÀNG HÓA GẠO DU LỊCH LOẠI HÌNH TÁI SX YẾU TỐ SX HH-DV HỐI ĐOÁI KHU VỰC TRONG NƯỚC NƯỚC NGOÀI THÀNH THỊ, NÔNG THÔN HÌNH THỨC TIÊU THỤ BÁN BUÔN BÁN SỈ BÁN LẺ MỨC ĐỘ CHIÊM LĨNH THỊ PHẦN ĐỘC QUYỀN HOÀN TOÀN CẠNH TRANH HOÀN TOÀN CẠNH TRANH KHÔNG HOÀN TOÀN Thị trường các nhân tố Các thị trường hối đoái Thị trường hàng hoá và dịch vụ Doanh nghiệp Hộ gia đình Chính phủ Phần còn lại của thế giới Chi chuyển giao, dịch vụ Thuế Thuế Dịch vụ Lao động, tiết kiệm Tiền thanh toán (tiền thuê, lương,…) Lao động, tiết kiệm Chất thải Tài nguyên $ $ Tiền thanh toán hàng hoá và dịch vụ Hàng hoá và dịch vụ Xuất khẩu Nhập khẩu £ £ Lao động, tiết kiệm Tiền thanh toán (tiền thuê, lương,…) Tiền thanh toán (tiền thuê, lương,…) Tiền thanh toán hàng hoá và dịch vụ Hàng hoá và dịch vụ Tiền thanh toán hàng hoá và dịch vụ Hàng hoá và dịch vụ Mỹ quan thiên nhiên Chất thải Tài nguyên thiên nhiên và môi trường Bài tập ứng dụng •Bích trả cho người bán hàng 5 ngàn đồng để mua 1 chai sữa •An kiếm được 20 ngàn đồng cho mỗi giờ lao động tại một cửa hàng bán thức ăn nhanh •Hoa chi 40 ngàn đồng để xem một bộ phim. •Hồng kiếm được 10 triệu đồng từ việc 10% cổ phiếu của hãng bánh kẹo. Ví dụ về sự khan hiếm • Hãy giải thích vì sao chi tiêu của chính phủ dành cho y tế tăng nhưng người dân cảm thấy hoạt động y tế bị cắt giảm? • Có nên tăng chi tiêu cho y tế thêm? Tóm tắt chương 1 •Sau khi học xong chương 1, anh/ chị hiểu Kinh tế học như thế nào? KTH laø moân khoa hoïc xaõ hoäi, nghieân cöùu caùch thöùc xaõ hoäi phaân boå caùc nguoàn taøi nguyeân khan hieám ñeå saûn xuaát caùc saûn phaåm vaø dòch vuï, nhaèm thoûa maõn nhu caàu cao nhaát cho moïi thaønh vieân trong xaõ hoäi. NHÖÕNG THUAÄT NGÖÕ THEN CHOÁT • Kinh teá hoïc. • Kinh teá hoïc vi moâ. • Kinh teá hoïc vĩ moâ. • Kinh teá hoïc thöïc chöùng. • Kinh teá hoïc chuaån taéc. • Khan hieám • Ñöôøng giôùi haïn khaû naêng saûn xuaát. • Chi phí cô hoäi. • Tính hieäu quaû. • Biểu ñoà voøng chu chuyển • Economics • Microeconomics • Macroeconomics • Positive economics • Normative economics • Scarcity • Production possibilities frontier • Opportunity cost • Efficiency • Circular flow diagram •www.slideshare.net/saiyogo/vi-m- chng-1 Bài tập về nhà chương 1: 1. Kinh tế học là gì? Tại sao nói kinh tế học là lý thuyết sự lựa chọn? 2. Liệt kê vấn đề cơ bản của kinh tế học? Nếu bạn bị lạc trên 1 hoang đảo, bạn đang gặp phải những vấn đề kinh tế cơ bản nào? Giải thích? 3. Trình bày chi phí cơ hội tăng dần và minh họa bằng đường giới hạn khả năng sản xuất. Lấy ví dụ bản thân bạn. 4. Lựa chọn một quyết định kinh tế mà bạn vừa thực hiện trong thời gian qua, giải thích sự biểu hiện của chi phí cơ hội trong quyết định đó. Sự khan hiếm ảnh hưởng đến quyết định của bạn như thế nào?