Các nước đang phát triển và sự lựa chọn con đường phát triển

1C¸c níc ®ang ph¸t triÓn vµ sù lùa chän con ®êng ph¸t triÓn Giíi thiÖu 2Tại sao phải nghiên cứu Kinh tế phát triển?  Ba phần tư dân số thế giới sống như thế nào? - Hộ gia đình ở các nước Bắc Mỹ - Hộ gia đình ở vùng nông thôn Châu Á - Hộ gia đình ở các thành phố Nam Mỹ - Hộ gia đình ở châu Phi 3Bản chất của Kinh tế phát triển?  Kinh tế học truyền thống: hiệu quả sản xuất, phân phối nguồn lực  Kinh tế chính trị: ảnh hưởng của các nhóm người nắm quyền lực tới phân phối nguồn lực sản xuất; mối quan hệ giữa chính trị và kinh tế  Kinh tế phát triển: phạm vi rộng hơn bao gồm các vấn đề về cơ chế kinh tế, xã hội, chính trị và thể chế cần thiết để thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế tại các nước đang phát triển. 4Sù ph©n chia c¸c níc theo tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ  C¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn (developed countries - DCs)  C¸c níc c«ng nghiÖp míi (new industrial countries – NICs)  C¸c níc xuÊt khÈu dÇu má (OPEC)  C¸c níc kÐm ph¸t triÓn (less-developed countries – LDCs) hoÆc ®ang ph¸t triÓn (developing countries) 5Sù ph©n chia c¸c níc theo mức thu nhập (theo WB)  Thu nhập cao: >US$ 9386  Thu nhập trung bình cao: US$ 3096-9385  Thu nhập trung bình thấp: US$ 766-3095  Thu nhập thấp: <US$ 766 6 7Sù kh¸c nhau cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn  Qui m« vµ møc thu nhËp  LÞch sö ph¸t triÓn  Nguån nh©n lùc vµ vËt lùc  D©n téc vµ t«n gi¸o  TÇm quan träng cña khu vùc kinh tÕ nhµ níc vµ t nh©n  C¬ cÊu c«ng nghiÖp  Phô thuéc vµo bªn ngoµi  C¬ cÊu chÝnh trÞ, quyÒn lùc vµ nhãm ngêi hëng lîi Ých 8Mười nước dân số nhiều nhất/ít nhất và GNI bình quân đầu người, 2006 Những nước dân số nhiều nhất Dân số (triệu người) GNI bình quân (U.S. $) Những nước dân số ít nhất Dân số (nghìn người) GNI bình quân (U.S. $) China 1.322 2.000 Tuvalu 11 1.300 India 1.130 820 Nauru 12 2.500 United States 301 44.710 Palau 20 7.990 Indonesia 234 1.420 San Marino 28 45.130 Brazil 190 4.710 Monaco 32 27.500 Pakistan 169 800 Liechtenstein 33 38,050 Bangladesh 156 450 St. Kitt & Nevis 38 8.460 Russia 141 5.770 Antiqua & Barbuda 68 11.050 Nigeria 144 620 Dominica 69.3 4.160 Japan 128 38.630 Andorra 69.9 24.000 9 10 §Æc ®iÓm chung cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn  Møc sèng thÊp 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 §Æc ®iÓm chung cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn…  N¨ng suÊt lao ®éng thÊp  Tû lÖ t¨ng d©n sè vµ sè lîng ngêi sèng phô thuéc cao  Tû lÖ thÊt nghiÖp vµ b¸n thÊt nghiÖp cao vµ t¨ng nhanh 21 22 23 §Æc ®iÓm chung cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn…  Phô thuéc nhiÒu vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ xuÊt khÈu s¶n phÈm th«  ThÞ trêng kh«ng hoµn h¶o  NÒn kinh tÕ phô thuéc vµ dÔ bÞ tæn th¬ng 24 25 26 Sù cÇn thiÕt ph¶i lùa chän con ®êng ph¸t triÓn Thu nhËp thÊp Tû lÖ tÝch lòy thÊp Tr×nh ®é kü thuËt thÊp N¨ng suÊt lao ®éng thÊp Vßng luÈn quÈn cña sù nghÌo khæ 27 T¨ng Trëng vµ Ph¸t TriÓn Kinh TÕ Ch¬ng 1 28 Tầm quan trọng của tăng trưởng kinh tế  Tăng trưởng kinh tế trong thế kỷ 19 và 20 – Tăng trưởng kinh tế chỉ bắt đầu sau năm 1800 – Tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh trong thế kỷ 20: dân số thế giới tăng 5 lần, sản lượng thực tế tăng 40 lần, thu nhập bình quân tăng 8 lần 29  Thế giới không luôn luôn đạt được tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh và liên tục – Nhiều nước có tốc độ tăng trưởng kinh tế âm: các nước ở châu Phi, một số nước châu Mỹ Latin, các nước chuyển đổi ở Đông Âu. – Tăng trưởng kinh tế không liên tục trong rất nhiều nước: Argentina, Nhật Bản, Trung Quốc… – Tăng trưởng kinh tế khác nhau làm cho có sự khác nhau lớn về thu nhập 30 31  Tăng trưởng kinh tế và phúc lợi con người – Tăng trưởng kinh tế làm tăng phúc lợi con người – Tăng trưởng hay phát triển?  Thay đổi cơ cấu và tăng trưởng kinh tế – Thay đổi cơ cấu ngành kinh tế: nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ – Tại sao tăng trưởng kinh tế dẫn tới thay đổi cơ cấu kinh tế? – Chi phí của thay đổi cơ cấu kinh tế 32 33 Các vấn đề của tăng trưởng kinh tế  Đo sản lượng thực tế: GDP/GNP và GDP/GNP bình quân; GDP/GNP danh nghĩa và thực tế – Số liệu tài khoản quốc gia có thể so sánh giữa các nước được không? – Những cố gắng để chuyển đổi số liệu nhằm có thể dùng để so sánh được 34 Sự khác biệt giữa GNP và GDP  Không có sự khác biệt khi nền kinh tế đóng cửa  GNP và GDP khác nhau khi có: – dòng chuyển thu nhập từ lợi nhuận, lãi suất và cổ phiếu giữa các nước – dòng chuyển thu nhập của người lao động giữa các nước  GNP>GDP khi luồng thu nhập chuyển vào lớn hơn luồng thu nhập chuyển ra; và ngược lại. 35 Phương pháp tính GNP và GDP  Thu nhập bình quân đầu người: GNP(GDP)/dân số  Phân chia thu nhập giữa các nhóm dân cư  GNP (GDP) danh nghĩa và thực tế sôdânGNPtông sôdântôngGNPtôngquânbìnhGNP   %% )/(%%    n i iiQPGDP 1    n i ii QPGDP 1 2006,2000,20002006 36 GNP hay GDP?  GNP bình quân được sử dụng để đo mức tiêu dùng/mức sống của dân cư cũng như đầu tư hiện tại và tương lai  GDP bình quân được sử dụng để đo tốc độ tăng trưởng kinh tế và tổng sản lượng trong một nước. 37 So sánh thu nhập giữa các nước: giá sức mua tương đương PPP  GNP/GDP tính theo tỷ giá hối đoái chính thức  GNP/GDP tính theo giá sức mua tương đương PPP sôDân QP quânbìnhGNPPPP Mi n i USi , 1 ,  38 39  Những hạn chế của các phương pháp đo tăng trưởng kinh tế – Hoạt động phi chính thức và cách tính toán GDP – Phúc lợi và GDP – Những điều chỉnh về chất lượng sản phẩm và thay đổi hàng hóa tiêu dùng – Sự đa dạng và kỷ nguyên mới của thỏa mãn tiêu dùng số đông – Kết hợp GDP và tuổi thọ để đo phúc lợi con người 40  Số liệu về sản lượng phản ánh tăng trưởng kinh tế như thế nào? – Tăng trưởng kinh tế trên thế giới: các bảng số liệu – Mức sống có bình đẳng hơn không? – Tranh luận quan điểm ‘hội tụ’ và ‘phân kỳ’ về thu nhập bình quân giữa các nước 41  Cơ chế tăng trưởng kinh tế – Lũy thừa kép: Ví dụ: – Tính thời gian gấp đôi thu nhập: qui luật 70 – Tính thời gian để đạt được mục tiêu tăng trưởng mong muốn: qui luật 70 T tT RPCGDPPCGDP )1(0   594,2$)10.1(000,1$ 1010 tPCGDP 42 Ph¸t triÓn kinh tÕ lµ g×?  Quan ®iÓm kinh tÕ míi vÒ ph¸t triÓn –Sù gia t¨ng tæng møc thu nhËp vµ thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi; –Sù thay đổi c¬ cÊu kinh tÕ và xã hội. 43 Thay đổi cơ cấu kinh tế  Thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa  Giảm vai trò của ngành nông nghiệp  Thay đổi sản phẩm thương mại  Tăng cường ứng dụng vốn con người và tri thức trong sản xuất  Tiến hành thay đổi thể chế. 44 Những trở ngại của phát triển kinh tế  Những trở ngại bên trong – bất bình đẳng trong phân phối thu nhập – tình trạng và hiệu quả của cơ sở hạ tầng – vai trò và mức độ phát triển của các tổ chức ngân hàng và tài chính – hệ thống giáo dục không hiệu quả và kém phát triển – sự ảnh hưởng của các vấn đề xã hội (tôn giáo, lý tưởng, vai trò của phụ nữ…) – nguồn tài nguyên thiên nhiên sẵn có – vai trò của chính phủ, tự do chính trị và dân chủ – phạm vi và mức độ tham nhũng tác động lên các chính sách công – thị trường không hoàn hảo. 45 Những trở ngại của phát triển kinh tế…  Những trở ngại bên ngoài – các công ty đa quốc gia hoặc xuyên quốc gia kiểm soát nguồn lực của đất nước – phân công lao động quốc tế và các hình thức thương mại quốc tế hiện hành – hoạt động của các tổ chức tài chính quốc tế – ảnh hưởng của các tập đoàn kinh tế và chính trị trong mối quan hệ với các đơn vị kinh tế nhỏ hơn – chính sách kinh tế của các nước phát triển hơn về lãi suất, thuế nhập khẩu hoặc hàng rào phi thuế quan trong hệ thống kinh tế toàn cầu. 46 Ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng lµ g×?  Sö dông cã hiÖu qu¶ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«i trêng sèng  ViÖt Nam: “t¨ng trëng kinh tÕ ®i ®«i víi thùc hiÖn tiÕn bé, c«ng b»ng x· héi vµ b¶o vÖ m«i trêng…” 47 Lùa chän con ®êng ph¸t triÓn kinh tÕ  NhÊn m¹nh t¨ng trëng kinh tÕ nhanh  NhÊn m¹nh vµo c«ng b»ng vµ b×nh ®¼ng x· héi  Ph¸t triÓn toµn diÖn 48 C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ t¨ng trëng kinh tÕ  Tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt (GO)  Tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) –TiÕp cËn tõ s¶n xuÊt    n i VAiVA 1 )( iii IEGOVA  49  Tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) –TiÕp cËn tõ chi tiªu –TiÕp cËn tõ thu nhËp  Tæng thu nhËp quèc d©n (GNI) GNI = GDP + thu nhËp nh©n tè rßng víi níc ngoµi  Thu nhËp quèc d©n (NI)  Thu nhËp quèc d©n sö dông (NDI) NDI = NI + chªnh lÖch vÒ chuyÓn nhîng hiÖn hµnh víi níc ngoµi )( MXIGCGDP  iprn TDPIRWGDP  pDGNINI  50 §¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn x· héi  Møc sèng vËt chÊt  Gi¸o dôc vµ tr×nh ®é d©n trÝ  Tuæi thä b×nh qu©n vµ ch¨m sãc søc kháe  ChØ tiªu ph¸t triÓn con ngêi (HDI)  ChØ tiªu nghÌo ®ãi vµ bÊt b×nh ®¼ng