Cholesterol và bệnh tim mạch

Ths. Đỗ Văn Tuân TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI KHOA CÔNG NGHỆ SINH HỌC Hà Nội, tháng 11 năm 2012 Nội dung 1. Cholesterol là gì? 2. Tổng hợp cholesterol trong cơ thể động vật 3. Vai trò của cholesterol đối với hoạt động sống của tế bào động vật 4. Cholesterol và bệnh tim mạch 1 1. Cholesterol là gì? Sterol là một loại lipid cấu trúc, tham gia cấu tạo màng của hầu hết các tế bào eukaryote. Cholesterol là một sterol tiêu biểu của mô, tế bào động vật, có ở màng tế bào của tất cả các mô trong cơ thể và được vận chuyển trong huyết tương của mọi động vật. 2 Stigmasterol Cholesterol Công thức cấu tạo Cholesterol C27H46O Cholesterol kém tan trong nước, nó không thể tan và di chuyển ở dạng tự do trong máu. Cholesterol được vận chuyển trong máu bởi các lipoprotein. 1. Cholesterol là gì? 3 Cholesterol được tổng hợp chủ yếu từ Acetyl –CoA theo con đường HMG- CoA reductase ở nhiều loại tế bào. 2. Tổng hợp cholesterol trong cơ thể động vật 4 2. Tổng hợp cholesterol trong cơ thể động vật Ở người 20–25% lượng cholesterol tổng hợp mỗi ngày (~1g/ngày) xảy ra ở gan, các vị trí khác có tỉ lệ tổng hợp cao gồm ruột, tuyến thượng thận và cơ quan sinh dục. Một người 68 kg chứa khoảng 35g Cholesterol. Cholesterol nội sinh 1000mg/ngày, ngoại sinh 200 đến 300 mg/ngày. 5 3. Vai trò của cholesterol đối với hoạt động sống của tế bào động vật Tham gia kiến tạo cấu trúc màng là vai trò chính của cholesterol. Chức năng: Bảo vệ, quyết định tính lỏng của màng. Cấu tạo màng sinh học ở động vật 6 3. Vai trò của cholesterol đối với hoạt động sống của tế bào động vật Cholesterol là tiền chất tổng hợp nên vitamin D và nhiều loại hormone steroid như: cortisone, aldosterone, và các hormone sinh dục progesterone, estrogen, và testosterone. 7 3. Vai trò của cholesterol đối với hoạt động sống của tế bào động vật Các nghiên cứu gần đây cho thấy cholesterol có vai trò quan trọng đối với việc hình thành synapse ở tế bào neuron. (Cholesterol making synapse đăng Website Spacedoc.com của Ts. Duane Graveline). synapse 8 3. Vai trò của cholesterol đối với hoạt động sống của tế bào động vật 9 Cholesterol cũng có vai trò trong hoạt động của các túi Synaptic vesicle. (Linetti A, Fratangeli A, Taverna E, Valnegri P, Francolini M, Cappello V, et al. Cholesterol reduction impairs exocytosis of synaptic vesicles. Đăng trên tạp chí khoa học Journal of cell science 2010) Cấu tạo của Synapse Chất độc thần kinh Alpha- latrotoxin và Neurexin 4. Cholesterol và bệnh tim mạch Sự di chuyển cholesterol trong cơ thể có tính chất tuần hoàn nhờ 2 loại lipoprotein: HDL và LDL. LDL: cholesterol từ gan đến các mô và tế bào cơ thể. HDL: cholesterol dư thừa từ các tế bào về gan Ở gan Cholestrol do HDL mang về sẽ bị phân hủy thành muối mật và thải trừ bằng đường tiêu hóa: 50% tái hấp thu vào máu. 10 4. Cholesterol và bệnh tim mạch Khi phức hợp LDL-Cholesterol trong máu có nồng độ cao, khả năng lưu thông của nó sẽ giảm và dễ kết hợp với những chất khác ở thành mạch máu gây nên các mảng xơ vữa. 75% bệnh tim mạch có liên quan đến LDL-Cholesterol trong máu cao. (Gs. Eliot Corday trường ĐH Y David Geffen, LA.) 11 4. Cholesterol và bệnh tim mạch  Khi Cholesterol toàn phần tăng cao hơn 240mg/dl máu thì nguy cơ bệnh mạch vành tim tăng tăng 2-3 lần.  Phức hợp LDL- cholesterol trong máu tăng cao thì có nguy cơ bị nhồi máu cơ tim.  HDL – cholesterol trong máu giảm thấp cũng làm tăng nguy cơ tai biến mạch máu và xơ vữa động mạch.  Người khỏe mạnh: LDL 50mg/dl (Theo nhiều nghiên cứu về rối loạn mạch máu trên thế giới) 12 13 Cholesterol trong máu cao, nguyên nhân do đâu? 4. Cholesterol và bệnh tim mạch Nồng độ cholesterol trong máu dao động khoảng ±15% do ảnh hưởng của cholesterol trong thức ăn và ±30% khi thức ăn có hàm lượng Cholesterol quá nhiều. Các chất béo no trong khẩu phần thức ăn có thể tăng cholesterol trong máu từ 15 đến 25%. Thiếu các hormon tuyến giáp dẫn đến làm tăng nồng độ cholesterol trong máu và ngược lại. Các estrogen hormone sinh dục nữ có khả năng làm giảm nồng độ cholesterol trong khi các androgen có tác dụng làm tăng nồng độ cholesterol. 14 4. Cholesterol và bệnh tim mạch 15 Các nguyên nhân khác: Uống nhiều rượu bia, hút thuốc, ít vận động. 16 Tôi bị cholesterol máu cao, làm thế nào để làm giảm cholesterol trong máu? GIẢM CHOLESTEROL Giảm lượng Cholesterol ngoại sinh Giảm cholesterol nội sinh Tăng hàm lượng HDL 17 Giảm lượng cholesterol ngoại sinh Sử dụng các thực phẩm có hàm lượng Cholesterol thấp. 18 Bổ sung Phytosterol từ thực vật, Phytosterol có khả năng làm giảm cholesterol máu bằng cách cạnh tranh sự hấp thu trong ruột. Giảm lượng cholesterol ngoại sinh 19 20 Giảm lượng cholesterol nội sinh Sử dụng chế phẩm Statin: Statin có cấu trúc tương tự như HMG- CoA do đó gây chiếm chỗ kết hợp với HMG- CoA reductase, làm giảm quá trình tổng hợp Cholesterol. Các Statin thường được sử dụng hiện nay: atorvastatin, fluvastatin, lovastatin, pitavastatin… Giảm lượng cholesterol nội sinh 21 Tăng HDL Truyền HDL vào máu giúp làm thuyên giảm xơ vữa động mạch. (Kết quả khảo cứu của dự án Apo A1 Milano 2003). 22