Tài chính công

TÀI CHÍNH CÔNG 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 1 TÀI CHÍNH CÔNG I. Những vấn đề cơ bản về tài chính công II. Ngân sách nhà nước III. Các quỹ tài chính khác của nhà nước 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 2 I. Những vấn đề cơ bản về tài chính công 1. Khái niệm Tài chính công là phạm trù phản ánh quá trình hình thành và sử dụng các quỹ tiền tệ được thực hiện bởi chủ thể là nhà nước nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu công của nhà nước mà không vì mục tiêu lợi nhuận. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 3 2. Đặc điểm - Gắn liền với hoạt động của nhà nước. - Là loại hình tài chính phi lợi nhuận. - Có sự kết hợp giữa không bồi hoàn và có bồi hoàn. - Có sự kết hợp giữa tính bắt buộc và tính tự nguyện. - Là loại hình tài chính do nhà nước sở hữu hoặc quản lý. - Đòi hỏi tính minh bạch cao. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 4 3. Vai trò - Huy động nguồn tài chính đảm bảo nhu cầu chi tiêu của nhà nước. - Thúc đẩy sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đảm bảo nền kinh tế tăng trưởng ổn định và bền vững. - Điều tiết thị trường, bình ổn giá cả. - Tái phân phối thu nhập xã hội giữa các tầng lớp dân cư, thực hiện công bằng xã hội. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 5 4. Kết cấu * Căn cứ theo chủ thể quản lý: - Tài chính chung của nhà nước: NSNN, TDNN, dự trữ NN. - Tài chính của các đơn vị hành chính nhà nước. - Tài chính của các đơn vị sự nghiệp nhà nước. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 6 * Căn cứ vào nội dung quản lý và cơ chế hoạt động: - Ngân sách nhà nước. - Tín dụng nhà nước. - Các quỹ tài chính khác của nhà nước. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 7 II. Ngân sách nhà nước 1. Khái niệm NSNN là kế hoạch tài chính vĩ mô của nhà nước phản ánh toàn bộ thu, chi của nhà nước trong một năm, thông qua đó để phân phối tổng sản phẩm quốc nội và các nguồn tài chính khác để hình thành và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung lớn nhất của nhà nước nhằm thực hiện các chức năng của nhà nước. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 8 2. Hệ thống ngân sách nhà nước Là tổng thể các cấp ngân sách có quan hệ hữu cơ với nhau trong quá trình thực hiện hoạt động, quản lý các nguồn thu và nhiệm vụ chi của mỗi cấp ngân sách. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 9 Hệ thống NSNN Việt Nam Ngân sách trung ương Ngân sách địa phương NS tỉnh, TP thuộc TW NS quận, huyện, thị xã thuộc tỉnh, TP NS xã, phường, thị trấn 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 10 - NSTW tập trung đại bộ phận những nguồn thu lớn, qua đó đảm nhận những khoản chi gắn liền với việc thực hiện các dự án có tầm chiến lược phát triển của quốc gia. - NSTW đảm trách vai trò điều phối nguồn lực tài chính giữa các cấp ngân sách trong hệ thống ngân sách và cân đối NSNN. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 11 - NSĐP phản ánh nhiệm vụ thu, chi theo địa phận hành chính, đảm bảo thực hiện các nhiệm vụ tổ chức, quản lý kinh tế - xã hội của các cấp chính quyền địa phương. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 12 3. Thu ngân sách nhà nước Là việc nhà nước dùng quyền lực của mình để tập trung một phần nguồn tài chính quốc gia hình thành quỹ NSNN nhằm thỏa mãn các nhu cầu của nhà nước. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 13 3.1. Thu thuế Thuế là hình thức đóng góp theo nghĩa vụ đối với nhà nước được quy định bởi pháp luật do các pháp nhân và thể nhân thực hiện nhằm đáp ứng yêu cầu chi tiêu của nhà nước. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 14 - Các đặc điểm cơ bản của thuế: + Là hình thức động viên mang tính bắt buộc trên nguyên tắc luật định. + Là khoản đóng góp không hoàn trả trực tiếp cho người nộp. + Là hình thức đóng góp được quy định trước. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 15 - Phân loại: + Căn cứ vào phương thức đánh thuế: thuế trực thu và thuế gián thu. + Căn cứ vào cơ sở đánh thuế: thuế thu nhập, thuế tiêu dùng, thuế tài sản. + Căn cứ theo chế độ phân cấp và điều hành ngân sách: thuế trung ương và thuế địa phương. + Căn cứ vào phương thức sử dụng: thuế tổng hợp và thuế có lựa chọn. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 16 3.2. Thu phí và lệ phí Phí gắn liền với vấn đề thu hồi một phần hay toàn bộ chi phí đầu tư đối với hàng hóa, dịch vụ công cộng hữu hình. Lệ phí gắn liền với việc thụ hưởng những lợi ích do việc cung cấp các dịch vụ hành chính, pháp lý cho các thể nhân và pháp nhân. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 17 3.3. Các khoản thu từ hoạt động kinh tế của nhà nước - Thu nhập từ vốn góp của nhà nước vào các cơ sở kinh tế. - Thu từ bán tài sản của nhà nước. - Thu từ cho thuê hoặc bán tài nguyên thiên nhiên. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 18 3.4. Vay nợ và viện trợ của chính phủ - Vay nợ trong nước (phát hành tín phiếu, trái phiếu). - Vay nợ nước ngoài. - Viện trợ quốc tế không hoàn lại: UNDP, UNICEF … 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 19 * Các nhân tố ảnh hưởng đến thu NSNN: - Thu nhập GDP bình quân đầu người. - Tỷ suất doanh lợi của nền kinh tế. - Khả năng xuất khẩu nguồn tài nguyên thiên nhiên. - Mức độ trang trải các khoản chi phí của nhà nước. - Tổ chức bộ máy thu nộp. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 20 4. Chi ngân sách nhà nước Là việc phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung lớn nhất của nhà nước nhằm phục vụ cho việc thực hiện chức năng nhà nước về mọi mặt theo những nguyên tắc nhất định. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 21 4.1. Chi đầu tư phát triển + Chi đầu tư xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng KTXH. + Chi đầu tư và hỗ trợ vốn cho các doanh nghiệp nhà nước. + Chi góp vốn cổ phần, góp vốn liên doanh vào các doanh nghiệp. + Chi cho quỹ hỗ trợ đầu tư quốc gia. + Chi dự trữ nhà nước. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 22 4.2. Chi thường xuyên + Chi sự nghiệp kinh tế. + Chi về khoa học và công nghệ. + Chi về sự nghiệp giáo dục, đào tạo. + Chi sự nghiệp y tế. + Chi sự nghiệp văn hóa,nghệ thuật, thể thao. + Chi sự nghiệp xã hội. + Chi quản lý nhà nước. + Chi quốc phòng, an ninh và trật tự an toàn XH. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 23 4.3. Chi trả nợ tiền vay - Trả nợ trong nước. - Trả nợ nước ngoài. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 24 5. Cân đối ngân sách nhà nước * Nguyên tắc cân đối - Thu ngân sách – Chi thường xuyên > 0 - Thu NSNN – Chi thường xuyên = Chi đầu tư + trả nợ 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 25 * Bội chi ngân sách Là tình trạng chi tiêu của NSNN vuợt quá số thu của NSNN trong một năm. * Biện pháp xử lý - Tăng thu - Giảm chi - Phát hành tiền - Vay nợ và viện trợ - Sử dụng quỹ dự trữ 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 26 6. Năm ngân sách và chu trình ngân sách Năm ngân sách là giai đoạn mà dự toán thu và chi của Nhà nước đã được phê chuẩn có hiệu lực thi hành. Chu trình ngân sách chỉ toàn bộ các hoạt động từ khâu lập dự toán ngân sách đến khâu chấp hành và cuối cùng là quyết toán NSNN. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 27 III. Các quỹ tài chính khác của nhà nước 1. Đặc điểm - Cơ chế hoạt động linh hoạt. - Quy mô nhỏ hơn nhiều so với quỹ NSNN. - Hoạt động của quỹ là không ổn định và thường xuyên như NSNN. - Không có sự điều phối sử dụng giữa quỹ này với quỹ khác. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 28 2. Phân loại 2.1. Căn cứ mục tiêu sử dụng - Nhóm quỹ thực hiện mục đích dự trữ, dự phòng quốc gia và an ninh xã hội: + Quỹ dự trữ quốc gia. + Quỹ dự phòng trợ cấp thất nghiệp. + Quỹ bảo trợ xã hội. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 29 - Nhóm quỹ thực hiện mục đích hỗ trợ hoạt động kinh tế xã hội: + Quỹ hỗ trợ phát triển. + Quỹ hỗ trợ xuất khẩu. + Quỹ hỗ trợ DN vừa và nhỏ. + Quỹ đầu tư cơ sở hạ tầng đô thị và nông thôn. + Quỹ bảo vệ môi trường sinh thái. + Quỹ hỗ trợ phát triển khoa học công nghệ quốc gia. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 30 - Nhóm quỹ thực hiện các chương trình, mục tiêu quốc gia: + Quỹ hỗ trợ tạo việc làm. + Quỹ xóa đói giảm nghèo. + Quỹ phổ cập giáo dục. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 31 2.2. Căn cứ vào phân cấp quản lý - Nhóm do chính phủ quản lý: + Quỹ hỗ trợ phát triển; + Quỹ dự trữ quốc gia; + Quỹ bảo trợ xã hội ... - Nhóm quỹ do chính quyền địa phương quản lý: + Quỹ đầu tư cơ sở hạ tầng đô thị. + Quỹ đầu tư cơ sở hạ tầng nông thôn. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 32 3. Hoạt động của một số quỹ TC ngoài NSNN 3.1. Quỹ dự trữ - Mục đích: + Khắc phục thiên tai, hỏa hoạn, tai nạn trên diện rộng. + Phòng thủ quốc gia về an ninh, quốc phòng. + Can thiệp bình ổn giá cả và điều tiết lưu thông tiền tệ. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 33 - Phân loại: + Dựa theo hình thức: quỹ tài chính hiện vật, quỹ tài chính bằng tiền. + Dựa theo phân cấp quản lý: quỹ dự trữ tập trung quốc gia, quỹ dự trữ các bộ ngành, quỹ dự trữ của NHNN. - Nguyên tắc: + Tập trung, thống nhất. + Đảm bảo bí mật. + Sẵn sàng. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 34 3.2. Quỹ bảo trợ XH - Quỹ cứu tế xã hội. - Quỹ phúc lợi XH. - Quỹ BHXH: chi chăm sóc y tế, trợ cấp ốm đau, thất nghiệp, tuổi già, tai nạn bệnh nghề nghiệp, trợ cấp gia đình, thai sản, tàn tật, tử tuất. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 35 3.3. Quỹ hỗ trợ phát triển - Mục đích nhằm hỗ trợ tài chính của NN cho các dự án mà NN cần khuyến khích đầu tư phát triển. - Hình thức hỗ trợ: cho vay LS ưu đãi, hỗ trợ LS sau đầu tư, BL tín dụng đầu tư. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 36 3.4. Quỹ hỗ trợ xuất khẩu - Nhằm hỗ trợ tài chính của NN để khuyến khích các DN phát triển XK. - Nguồn hình thành quỹ: NSNN cấp trong dự toán hằng năm, NS thu từ chênh lệch giá XNK, phí, lệ phí XNK. - Nội dung chi của quỹ: hỗ trợ các DN XNK có thành tích, chi xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường. 12/25/2010 B01012 - Tài chính công 37 3.5. Quỹ đầu tư hạ tầng cơ sở đô thị - Nguồn vốn đầu tư vào các dự án hạ tầng cơ sở đô thị, mọi thành viên trong xã hội đều được thụ hưởng. - Nguồn vốn gồm: khoản thu của NS địa phương, do NSTW cấp cho ĐP.