Sự phát triển của các công cụ đào tạo trực tuyến trong bối cảnh cuộc cách mạng 4.0 và một số gợi ý với Việt Nam

239 SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CÁC CÔNG CỤ ĐÀO TẠO TRỰC TUYẾN TRONG BỐI CẢNH CUỘC CÁCH MẠNG 4.0 VÀ MỘT SỐ GỢI Ý VỚI VIỆT NAM ThS.NCS. Trần Lan Hương Trường Đại học Kinh tế Quốc dân Tóm tắt Sự phát triển của công nghệ đa phương tiện và công nghệ thông tin cũng như việc sử dụng Internet trong xu thế của cuộc cách mạng 4.0 được xem là những kỹ thuật giảng dạy mới hiện đại đã làm thay đổi cơ bản phương thức giảng dạy truyền thống. Phát triển công nghệ thông tin đã tạo ra nhiều sự lựa chọn cho người học trong việc tiếp cận giáo dục ngày nay. Chương trình của các trường đại học lớn trên thế giới hiện nay đều đã công nhận đào tạo trực tuyến là phương thức học tập có khả năng biến đổi con người, kiến thức, kỹ năng và hiệu suất giáo dục. Các trường cao đẳng, đại học đã không ngừng đưa ra những hình thức học tập đa dạng và phong phú theo phương thức đào tạo trực tuyến để không ngừng nâng cao khả năng học trực tuyến của người học trong một thị trường giáo dục trực tuyến đang phát triển nhanh dưới tác động của của cách mạng 4.0 hiện nay. Phương thức đào tạo trực tuyến ngày càng trở nên quan trọng trong hệ thống giáo dục đại học của nhiều quốc gia. Việc giới thiệu và mở rộng áp dụng một loạt các công cụ đào tạo trực tuyến đã và đang bắt đầu tạo ra một số thay đổi trong các cơ sở giáo dục đại học, đặc biệt là trong các quá trình phân phối và hỗ trợ giáo dục. Bài viết này hướng tới việc giới thiệu một số công cụ đào tạo trực tuyến đã và đang được áp dụng thành công và một số gợi ý với đào tạo trực tuyến của Việt Nam hiện nay. Từ khóa: Đào tạo trực tuyến, cách mạng 4.0 1. Một số khái niệm về đào tạo trực tuyến Internet đã trở thành một trong những cách thức quan trọng cung cấp các nguồn lực sẵn có cho nghiên cứu và học tập cho cả giáo viên và học sinh để chia sẻ và thu thập thông tin. Đào tạo trực tuyến dựa trên công nghệ bao gồm việc sử dụng Internet và các công nghệ quan trọng khác để cung cấp tài liệu học tập, giảng dạy cho người học, và cũng điều chỉnh các khóa học trong một tổ chức. Đã có cuộc tranh luận sâu rộng về một định nghĩa chung của thuật ngữ đào tạo trực tuyến. Các định nghĩa hiện tại theo Dublin (2003) có khuynh hướng thể hiện sự chuyên môn hoá và sự quan tâm của các nhà nghiên cứu. Đào tạo trực tuyến là một khái niệm bao gồm nhiều ứng dụng, phương pháp và quy trình học tập. Do đó rất khó để tìm ra một định nghĩa được chấp nhận rộng rãi cho thuật ngữ đào tạo trực tuyến, và theo Oblinger và 240 Hawkins (2005) và Dublin (2003), thậm chí không có định nghĩa chung cho thuật ngữ này. Trong một số định nghĩa cho rằng đào tạo trực tuyến bao gồm nhiều hơn việc cung cấp các khóa học trực tuyến hoàn toàn. Oblinger và Hawkins (2005) cho rằng đào tạo trực tuyến đã chuyển đổi từ một khóa học trực tuyến hoàn toàn sang sử dụng công nghệ để phân phối một phần hoặc toàn bộ khóa học độc lập với thời gian và địa điểm thường trực. Ủy ban châu Âu (EC) (2001) mô tả, đào tạo trực tuyến là việc sử dụng các công nghệ đa phương tiện mới và Internet để nâng cao chất lượng học tập bằng cách nới lỏng các cơ sở vật chất và dịch vụ cũng như sự trao đổi và hợp tác từ xa. Đào tạo trực tuyến đề cập đến việc sử dụng các công nghệ thông tin và truyền thông để cho phép truy cập vào tài nguyên học tập/giảng dạy trực tuyến. Theo nghĩa rộng nhất của nó, Abbad và cộng sự (2009) đã xác định Giáo dục điện tử có nghĩa là hình thức học được kích hoạt bằng điện tử. Tuy nhiên, định nghĩa này bị thu hẹp lại nghĩa là học tập được trao quyền bằng cách sử dụng các công nghệ kỹ thuật số. Theo Maltz và cộng sự (2005), thuật ngữ "học điện tử" được áp dụng theo các quan điểm khác nhau, bao gồm học tập phân tán, học qua mạng trực tuyến, cũng như học tập lai tạo. Đào tạo trực tuyến, theo OECD (2005), được định nghĩa là việc sử dụng các công nghệ thông tin và truyền thông trong các quá trình giáo dục đa dạng để hỗ trợ và tăng cường học tập trong các cơ sở giáo dục đại học và bao gồm việc sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông như một sự bổ sung cho giao dục truyền thống trong các lớp học, học tập trực tuyến hoặc pha trộn hai hình thức. Cũng theo Wentling và cộng sự (2000), thuật ngữ đào tạo trực tuyến đề cập đến việc đạt được và sử dụng kiến thức được tạo điều kiện và phân phối chủ yếu bằng các phương tiện điện tử. Đối với họ, việc học trực tuyến phụ thuộc vào máy tính và mạng, tuy nhiên nó sẽ tiến triển thành các hệ thống bao gồm nhiều kênh như mạng không dây và vệ tinh, và các công nghệ hiện đại như điện thoại di động (Wentling et al., 2000). Trong các nghiên cứu về định nghĩa học tập điện tử, Liu và Wang (2009) nhận thấy rằng các đặc điểm của quá trình học tập điện tử chủ yếu tập trung vào Internet; chia sẻ toàn cầu và tài nguyên học tập; truyền thông tin và luồng kiến thức thông qua các khoá học mạng, và cuối cùng là sự linh hoạt của việc học như môi trường do máy tính tạo ra để vượt qua các vấn đề về khoảng cách và thời gian (Liu và Wang, 2009). Gotschall (2000) lập luận rằng khái niệm về đào tạo trực tuyến được đề xuất dựa trên việc học từ xa, do đó truyền tải các bài giảng đến các vị trí xa xôi bằng cách thuyết trình bằng video. Tuy nhiên, Liu và Wang (2009) cho rằng sự phát triển của công nghệ truyền thông, đặc biệt là Internet, đã làm thay đổi quá trình học từ xa thành đào tạo trực tuyến. 241 Các nhà nghiên cứu khác cũng đã xác định đào tạo trực tuyến là một cách tiếp cận giáo dục mang tính cách mạng (Jennex, 2005; Twigg, 2002) cho phép tạo ra một lực lượng lao động có kiến thức và kỹ năng cần thiết phù hợp với sự phát triển của thời đại (Jennex, 2005). Twigg (2002) mô tả cách tiếp cận đào tạo trực tuyến tập trung vào người học cũng như thiết kế chương trình học liên quan đến một hệ thống tương tác, lặp đi lặp lại, tự lập trình và có thể tùy chỉnh. Welsh và cộng sự (2003) cũng gọi thuật ngữ này là sử dụng công nghệ mạng máy tính, chủ yếu thông qua Internet, để cung cấp thông tin và hướng dẫn cho các cá nhân. Liaw và Huang (2003) đề xuất một môi trường đa phương tiện cho đào tạo trực tuyến. Trong đó có sự kết hợp nhiều loại thông tin, hệ thống đào tạo trực tuyến hỗ trợ truyền thông hợp tác, theo đó người dùng có toàn quyền kiểm soát tình huống học tập của họ. Các mạng hỗ trợ học tập điện tử để tiếp cận thông tin và đào tạo trực tuyến cho phép các hệ thống được triển khai tự do trên các loại hệ điều hành máy tính. Theo Tao và các cộng sự (2006), môi trường học tập mới tập trung vào các mạng điện tử đã cho phép học sinh trong các trường đại học nhận được sự hỗ trợ cá nhân và có thời khóa biểu học phù hợp hơn cũng như tách biệt với những người học khác. Điều này tạo điều kiện cho sự tương tác và mức độ hợp tác cao giữa giảng viên hoặc giáo viên và đồng nghiệp so với môi trường học tập truyền thống. Đào tạo trực tuyến trong các viện nghiên cứu được đặc trưng bởi việc sử dụng cấu trúc đa phương tiện làm cho quá trình học tập tích cực, thú vị và thú vị hơn (Liaw et al, 2007). Các cấu trúc chính đã làm cho đào tạo trực tuyến trở thành công nghệ giáo dục được hứa hẹn nhất trong tương lai theo Hammer và Champy (2001) và Liaw et al (2007) bao gồm dịch vụ, chi phí, chất lượng và tốc độ. Rõ ràng là học trực tuyến có thể trao quyền cho học sinh ở trình độ học vấn cao hơn để có được nền giáo dục trong khi các mục tiêu cá nhân của họ vẫn được duy trì, không cần phải tham gia vào chương trình học cứng nhắc (Borstorff và Lowe 2007). Kartha (2006) cũng có chung quan điểm khi cho rằng số lượng các khóa học trên mạng trực tuyến đã tăng lên một cách mạnh mẽ do kết quả của những lợi ích đã đạt được cho cả người học và các trường đại học. Algahtani (2011) trong đánh giá của mình về hiệu quả của kinh nghiệm học tập điện tử ở Ả-rập Xê-út đã phân loại các định nghĩa của đào tạo trực tuyến từ ba góc độ khác nhau: viễn cảnh học tập từ xa (Perraton, 2002, Alarifi, 2003, Holmes and Gardner, 2006), quan điểm công nghệ (Wentling và cộng sự 2000, Nichols, 2003) và từ quan điểm sư phạm (Khan, 2005, Schank, 2000). Vì vậy, có thể kết luận rất khó để xác định được một định nghĩa chung cho đào tạo trực tuyến. Một số tác giả xem đào tạo trực tuyến là cung cấp các khóa học trực 242 tuyến hoàn chỉnh chỉ trong khi đó bao gồm các dịch vụ bổ sung bằng web và phụ thuộc vào web để cung cấp các quy trình giáo dục và hỗ trợ. 2. Những lợi ích và bất lợi của việc áp dụng đào tạo trực tuyến trong giáo dục đại học 2.1. Những lợi ích của việc áp dụng đào tạo trực tuyến trong giáo dục đại học Việc áp dụng đào tạo trực tuyến trong giáo dục, đặc biệt đối với giáo dục bậc cao như cao đẳng, đại học có một số lợi ích nhất định và được coi là một trong những phương pháp giáo dục tốt nhất. Một số nghiên cứu đã chỉ những lợi ích có được từ việc áp dụng các công nghệ đào tạo trực tuyến vào các trường đại học (Klein and Ware, 2003, Algahtani, 2011, Hameed et al, 2008, Marc, 2002, Wentling và cộng sự 2000, Nichols, 2003) là khả năng tập trung vào nhu cầu của từng học viên. Marc (2000) trong nghiên cứu đánh giá các chiến lược đào tạo điện tử cung cấp tri thức trong thời đại kỹ thuật số cho thấy một trong những lợi thế của đào tạo trực tuyến trong giáo dục là tập trung vào nhu cầu của từng cá nhân học viên như một nhân tố quan trọng trong quá trình giáo dục chứ không phải là về các giảng viên, hoặc nhu cầu của các cơ sở giáo dục. Cụ thể: (i) Hình thức này linh hoạt cả về thời gian và địa điểm học. Mỗi học sinh có sự tự do trong việc lựa chọn địa điểm và thời gian phù hợp với mình. Theo Smedley (2010), việc áp dụng đào tạo trực tuyến cung cấp cho các tổ chức cũng như sinh viên hoặc người học của họ sự linh hoạt về thời gian và địa điểm giao nhận thông tin học tập. (ii) Đào tạo trực tuyến nâng cao hiệu quả của kiến thức và trình độ thông qua việc dễ dàng tiếp cận với một lượng lớn thông tin. (iii) Mở rộng các mối quan hệ giữa những người học bằng cách sử dụng các diễn đàn thảo luận. Thông qua điều này, đào tạo trực tuyến giúp loại bỏ các rào cản có khả năng cản trở sự tham gia, bao gồm cả việc sợ nói chuyện với người học khác. Học tập điện tử thúc đẩy học sinh giao tiếp với người khác, cũng như trao đổi và tôn trọng quan điểm khác nhau. Giáo dục điện tử giúp truyền thông dễ dàng hơn và cũng cải thiện mối quan hệ, duy trì sự học tập. Wagner và các cộng sự (2008) cho rằng đào tạo trực tuyến tạo ra những viễn cảnh tương lai bổ sung cho sự tương tác giữa sinh viên và giáo viên trong suốt quá trình phân phối nội dung. (iv) Đào tạo trực tuyến hiệu quả về chi phí theo nghĩa nó tạo cơ hội học hỏi cho số lượng học viên tối đa mà không cần nhiều cơ sở hạ tầng. (v) Đào tạo trực tuyến luôn chú ý tới sự khác biệt của người học. Một số học sinh, thí dụ thích tập trung vào một số phần của khóa học, trong khi một số khác chuẩn bị để xem lại toàn bộ khóa học. 243 (vi) Học trực tuyến giúp bù đắp cho sự khan hiếm của nhân viên học thuật, bao gồm các giảng viên hoặc giáo viên cũng như những người hỗ trợ, kỹ thuật viên phòng thí nghiệm (vii) Việc sử dụng đào tạo trực tuyến cho phép tự định hướng. Chẳng hạn, phương pháp không đồng bộ cho phép mỗi học sinh học theo tốc độ của mình và tốc độ chậm hoặc nhanh. Do đó làm tăng sự hài lòng và giảm căng thẳng (Codone, 2001; Amer, 2007; Urdan và Weggen, 2000; Algahtani, 2011; Marc, 2002; Klein và Ware, 2003). Những ưu điểm nổi bật của học tập điện tử đã được Holmes và Gardner tổng kết (2006) bằng cách nhấn mạnh khả năng đánh giá học sinh hay người học khi họ học, đồng thời tăng kinh nghiệm trong giáo dục, bằng cách tương tác phù hợp với giáo dục cộng đồng, đa dạng văn hóa và toàn cầu hóa, và xóa bỏ ranh giới của địa điểm và thời gian. Những đặc điểm quan trọng nhất cũng như lợi thế của việc học điện tử trong giáo dục là nó tập trung vào học sinh hay người học (Holmes và Gardner, 2006). Theo Raba (2005), thông qua đào tạo trực tuyến, các mục tiêu có thể đạt được trong thời gian ngắn nhất với ít nỗ lực. Cả người học và giảng viên đều có thể hoàn thành và theo kịp sự phát triển khi họ có được kinh nghiệm do nhiều chuyên gia trong nhiều lĩnh vực khác nhau cung cấp. Đảm bảo tác động của việc học điện tử theo đạo đức giáo dục. Điều này là do môi trường học tập điện tử rất mở nên đây là một cách tốt để tiếp cận bình đẳng đến thế giới thông tin bất kể vị trí của người sử dụng, độ tuổi, nguồn gốc chủng tộc và chủng tộc (Khan, 2005). Môi trường học tập trực tuyến cũng giúp người học hoặc học sinh tự tin vì lý do các giảng viên không còn là nguồn tri thức độc lập nữa. Thay vào đó họ trở thành cố vấn và hướng dẫn (Alsalem, 2004). Đào tạo trực tuyến cũng hỗ trợ cho việc chuẩn bị cho xã hội truyền thông và đối thoại với toàn thế giới (Zeitoun, 2008). Tuy nhiên, theo Algahtani (2011), lợi ích của đào tạo trực tuyến có thể cao hơn lợi ích của việc học tập truyền thống nếu học điện tử được sử dụng và áp dụng đúng cách. Các tác giả như Zhang và cộng sự (2006) và Judahil và cộng sự (2007) đã có những nghiên cứu cho thấy sự tích cực từ việc học đào tạo trực tuyến theo quan điểm của sinh viên hoặc người học. Zhang et al (2006) nhấn mạnh rằng đào tạo trực tuyến cho phép khám phá những cách học tập linh hoạt với nhu cầu đi du lịch để đi học. Theo Zhang và cộng sự (2006), học tập điện tử, thông qua phương tiện video tương tác, cho phép học viên theo dõi tất cả các hoạt động được thực hiện trong lớp học và cũng có thể lắng nghe giảng viên nhiều lần nếu cần. Theo Brown và cộng sự (2008) và Judahil và cộng sự (2007), giáo viên có một số cách tương tác với người học và họ nhận được phản hồi tức thì. Tuy nhiên, theo Judahil và cộng sự (2007), điều quan 244 trọng là những ai nắm lấy công nghệ tiên tiến trong quá trình dạy và học có nhiều kỹ năng trong Công nghệ thông tin và Truyền thông. Các nghiên cứu khác (Singh, 2001, Hemsley, 2002 và Sadler-Smith 2000) cũng cho thấy lợi ích đào tạo trực tuyến cho sinh viên. Theo Singh (2001), các hệ thống đào tạo trực tuyến cho phép truyền thông giữa sinh viên với giữa sinh viên và giữa sinh viên với giảng viên hoặc giữa các giảng viên với nhau. Hemsley (2002) đã đưa ra quan điểm cho rằng sinh viên toàn thời gian và bán thời gian có thể tham gia vào các khóa học lấy bằng cấp và họ được lựa chọn bất kỳ nơi nào hoặc địa điểm nào dễ tiếp cận để học tập và nghiên cứu (Hemsley, 2002). Sadler-Smith (2000) và Brown et al (2001) cho rằng, việc áp dụng và triển khai đào tạo trực tuyến cho phép người tàn tật có cơ hội tiếp tục học tập từ bất cứ vị trí nào. 2.2. Những bất lợi của việc áp dụng đào tạo trực tuyến trong giáo dục đại học Đào tạo trực tuyến bên cạnh những lợi thế mang lại trong giáo dục, cũng có một số bất lợi. Một số các nghiên cứu của Collins et al, 1997; Klein and Ware, 2003; Hameed et al, 2008; Almosa, 2002; Akkoyuklu và Soylu, 2006; Lewis, 2000; Scott et al,1999, Marc, 2002; Dowling et al, 2003; Mayes, 2002 đã chỉ ra một số nhược điểm đào tạo trực tuyến. Cụ thể, mặc dù cho rằng đào tạo trực tuyến có thể nâng cao chất lượng giáo dục, Dowling et al. (2003) lập luận rằng việc tạo ra các tài liệu học tập trực tuyến có kết quả chỉ cải thiện kết quả học tập cho các hình thức đánh giá tập thể cụ thể. Nhược điểm đáng chú ý nhất của đào tạo trực tuyến là sự thiếu vắng hoàn toàn sự tương tác cá nhân quan trọng, không chỉ giữa người học và giáo viên hướng dẫn, mà còn giữa các học viên đồng nghiệp (Young, 1997; Burdman, 1998). Theo Almosa (2002), bất kể tất cả các nhược điểm của đào tạo trực tuyến, có rất nhiều lợi ích ủng hộ cho việc sử dụng nó và cũng khuyến khích việc tìm kiếm cách để giảm nhược điểm. Những bất lợi của đào tạo trực tuyến đã được đưa ra bởi các nghiên cứu bao gồm: (i) Giáo dục điện tử là một phương pháp giáo dục khiến cho người học thiếu sự tương tác hoặc quan hệ giao tiếp. Do đó nó đòi hỏi các kỹ năng giao tiếp đặc biệt để giảm các hiệu ứng tiêu cực như vậy. (ii) Về việc làm rõ, đưa ra các giải thích, cũng như diễn giải, phương pháp học điện tử có thể kém hiệu quả hơn phương pháp học truyền thống. Quá trình học tập dễ dàng hơn nhiều với phương pháp học truyền thống. (iii) Khi nâng cao kỹ năng giao tiếp của người học, học trực tuyến là một phương pháp có thể có tác động tiêu cực. Người học mặc dù có thể có một kiến thức tuyệt vời, họ có thể không có những kỹ năng cần thiết để cung cấp kiến thức có được của họ cho người khác. 245 (iv) Kể từ khi các bài kiểm tra đánh giá về đào tạo trực tuyến có thể được thực hiện với việc sử dụng proxy, sẽ rất khó khăn, nếu không phải là không thể kiểm soát hoặc điều chỉnh các hoạt động xấu như gian lận. (v) Học tập điện tử cũng có thể bị cáo buộc gian lận trước sự vi phạm bản quyền và ăn cắp bởi các kỹ năng lựa chọn không phù hợp, cũng như sự dễ dàng sao chép và dán. (vi) Học trực tuyến cũng có thể làm xấu đi vai trò xã hội hoá của tổ chức và vai trò của các giảng viên với tư cách là người truyền kiến thức trong quá trình giáo dục. (vii) Cũng không phải tất cả các lĩnh vực hoặc kỷ luật có thể sử dụng các kỹ thuật điện tử học trong giáo dục. Các nghiên cứu đã cho thấy rằng học trực tuyến thích hợp hơn trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn so với các lĩnh vực như khoa học y khoa và dược phẩm, nơi có nhu cầu phát triển các kỹ năng thực hành. (viii) Đào tạo trực tuyến cũng có thể dẫn đến tắc nghẽn hoặc sử dụng một số trang web. Điều này có thể mang lại những chi phí không lường trước cả về thời gian và bất lợi về tiền bạc (Collins et al 1997; Klein and Ware, 2003; Hameed và cộng sự, 2008; Almosa, 2002; Akkoyuklu & Soylu, 2006; Lewis, 2000; Scott và cộng sự, 1999; Marc, 2002). 3. Các tính năng của công cụ học tập điện tử và một số công cụ học trực tuyến phổ biến hiện nay 3.1. Các tính năng của công cụ học tập điện tử Một số tính năng cơ bản của nền tảng đào tạo trực tuyến theo Ravi P. B, 2011 và Khan, B.H, 2005 là: Dễ sử dụng Các chương trình đào tạo trực tuyến có cấu trúc tốt nhằm đáp ứng nhu cầu và sự tò mò của sinh viên để khám phá các nguồn lực phù hợp với sở thích cá nhân của họ, góp phần giảm sự nhàm chán và thúc đẩy môi trường học tập thân thiện. Tương tác và cộng tác Đào tạo trực tuyến kích thích sự tương tác trong một môi trường nơi học sinh được ghi danh đầy ý nghĩa trong các hoạt động học tập phát triển giao tiếp quan trọng của họ và quan điểm cá nhân. Nhiều chuyên môn Điều làm cho việc học trực tuyến trở nên hữu ích hơn, sát thực tế hơn thì các bài giảng được biên soạn từ các chuyên gia của nhiều lĩnh vực và nhiều quốc gia để hướng dẫn trên Internet. 246 Tính xác thực Một tính năng cơ bản của đào tạo trực tuyến là tiếp xúc với các tài liệu và tài nguyên đích thực cũng như thúc đẩy các môi trường học tập đích thực liên kết lớp học với các vấn đề thế giới thực. Linh hoạt và kết nối Các nền tảng điện tử học tập có thể đáp ứng các nhu cầu của học sinh không hạn chế về thời gian và không gian. Kiểm soát người học Sinh viên đăng ký học trực tuyến có quyền lựa chọn tham gia tích cực hoặc đơn giản chỉ quan sát các hoạt động học tập; họ có sự lựa chọn về nội dung, thời gian và phản hồi, họ làm chủ và quản lý quá trình học tập của mình. Môi trường học ảo Để cung cấp cho người học các tài liệu giáo dục, hình ảnh, bài kiểm tra... trong các lĩnh vực khác nhau, môi trường ảo học được tạo ra, làm cho việc học trực tuyến trở thành môi trường học tập thay thế duy nhất trong thế giới hiện đại. 3.2. Một số công cụ học trực tuyến phổ biến hiện nay Đào tạo trực tuyến có khả năng làm thay đổi mô hình giáo dục đại học từ khuôn khổ lớp học truyền thống sang một chế độ không đồng bộ 24/7 được hỗ trợ bởi một số công cụ hiện đại như: Blog - Một blog là một loại trang web rất đơn giản để tạo ra và được sử dụng như là một hình thức tạp chí trực tuyến của hàng triệu người dùng. Do tính đơn giản và tính linh hoạt của chúng, các blog đã t