Câu 1: Vấn đề đấu tranh giai cấp
* Định nghĩa đấu tranh giai cấp và ý nghĩa của nó
- V.I.Lênin định nghĩa: “Đấu tranh giai cấp là đấu tranh của một bộ phận nhân dân này chống một bộ phận khác, cuộc đấu tranh của quần chúng bị tước hết quyền, bị áp bức và lao động chống bọn có đặc quyền,đặc lợi, bọn áp bức và ăn bám, cuộc đấu tranh của những người công nhân làm thuê hay những người vô sản chống những người hữu sản hay giai cấp tư sản”.
- Trên đây là định nghĩa khoa học và hoàn chỉnh về đấu tranh giai cấp gồm 3 “mệnh đề” trong đó: mệnh đề đầu nêu nguyên lý tổng quát, mệnh đề tiếp theo giải thích và bổ nghĩa cho mệnh đề đầu vầ mệnh đố thứ ba là ví dụ về một hình thái đấu tranh giai cấp trong xã hội hiện đại là tư bản chủ nghĩa. Do đó khi nêu định nghĩa chỉ cắt xén một mệnh đề nào đó là làm mất tính hoàn chỉnh và có thể dẫn tới hiểu sai về đấu tranh giai cấp.
- Những cuộc đấu tranh (nói đơn giản là tranh chấp) về những lợi ích không cơ bản giữa các bộ phận trong giai cấp, hay giữa cá nhân này với cá nhân khác trong xã hội không phải là đấu tranh giai cấp. Như Lênin đó chỉ ra, đấu tranh giai cấp là đấu tranh của những tập đoàn người mà lợi ích kinh tế cơ bản của họ đối lập nhau không thể dung hòa. Điều kiện tiến hành cuộc đấu tranh giai cấp là “ đấu tranh chống lại một giai cấp thì chỉ có một giai cấp khác và nhất thiết phải là một giai cấp đó hoàn tòan “ly khai” và hoàn toàn đối lập với kẻ thù của mình mới có thể tiến hành được”.
- Ý nghĩa định nghĩa đấu tranh giai cấp của Lênin: Định nghĩ giai cấp của Lênin có giá trị cả về lý luận và thực tiễn to lớn, nó là cơ sở khoa học để xác định đấu tranh giai cấp là gì, để từ đó các Đảng Cộng Sản có cơ sở để định ra đường lối cách mạng đúng đắn.
* Vai trò của đấu tranh giai cấp
- Trong phương thức sản xuất, lực lượng sản xuất là yếu tố động và cách mạng hơn quan hệ sản xuất, tức là giữa hai mặt của phương thức sản xuất luôn luôn có mâu thuẫn, đó mâu thuẫn giữa hai giai cấp, trong đó giai cấp bị gấn liền và đại diện cho lực lượng sản xuất, còn giai cấp thống trị đại diện cho quan hệ sản xuất. Mâu thuẫn giai cấp tất yếu dẫn tới đấu tranh giai cấp, đấu tranh giai cấp dẫn tới đỉnh cao là cách mạng xã hội, thay thế quan hệ sản xuất cũ bằng quan hệ sản xuất mới, mở đường cho lực lượng sản xuất phát triển, that thế hình thành thái kinh tế - xã hội cũ bằng hình thái kinh tế - xã hội mới.
- Ngay cả thời kỳ chưa diển ra cách mạng xã hội thì đấu tranh giai cấp cũng ảnh hưởng tới sự phát triển của lực lượng sản xuất nói riêng và cả xã hội nói chung. Chẳng hạn: sự chống đối của giai cấp công nhân với thủ đoạn tăng lợi nhuận bằng cách kéo dài ngày lao động của giới chủ sử dụng máy móc mới, hoàn thiện kỹ thuật để rát ngắn thời gian lao động cần thiết, nhờ đó mà nâng cao năng suất lao động, phát triển lực lượng sản xuất.
- Cuộc đấu tranh của giai cấp bị trị đã buộc giai cấp thống trị phải tiến hành những cải cách mang tính chất tiến bvooj như cải thiện quyền dân sinh dân chủ, quyền tự do cho con người. Đồng thời vản thân giai cấp cách mạng cũng tự cải tạo, tự đổi mới mình trong thực tiễn đấu tranh. Không những thế cuộc đấu tranh giai cấp cũng tạo điều kiện thúc đẩy sụ phát triển của văn hoá, nghệ thuật, khoa học và các mặt khác của đời sống xã hội. Do đó đấu tranh giai cấp không những chỉ là động lực phát triển của xã hội có đối kháng giai cấp mà còn là động lực phát triển cuaar xã hội nói chung.
28 trang |
Chia sẻ: ttlbattu | Lượt xem: 2393 | Lượt tải: 1
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Tài liệu ôn thi chính trị, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Tài liệu ôn thi chính trị
Câu 1: Vấn đề đấu tranh giai cấp
* Định nghĩa đấu tranh giai cấp và ý nghĩa của nó
- V.I.Lênin định nghĩa: “Đấu tranh giai cấp là đấu tranh của một bộ phận nhân dân này chống một bộ phận khác, cuộc đấu tranh của quần chúng bị tước hết quyền, bị áp bức và lao động chống bọn có đặc quyền,đặc lợi, bọn áp bức và ăn bám, cuộc đấu tranh của những người công nhân làm thuê hay những người vô sản chống những người hữu sản hay giai cấp tư sản”.
- Trên đây là định nghĩa khoa học và hoàn chỉnh về đấu tranh giai cấp gồm 3 “mệnh đề” trong đó: mệnh đề đầu nêu nguyên lý tổng quát, mệnh đề tiếp theo giải thích và bổ nghĩa cho mệnh đề đầu vầ mệnh đố thứ ba là ví dụ về một hình thái đấu tranh giai cấp trong xã hội hiện đại là tư bản chủ nghĩa. Do đó khi nêu định nghĩa chỉ cắt xén một mệnh đề nào đó là làm mất tính hoàn chỉnh và có thể dẫn tới hiểu sai về đấu tranh giai cấp.
- Những cuộc đấu tranh (nói đơn giản là tranh chấp) về những lợi ích không cơ bản giữa các bộ phận trong giai cấp, hay giữa cá nhân này với cá nhân khác trong xã hội không phải là đấu tranh giai cấp. Như Lênin đó chỉ ra, đấu tranh giai cấp là đấu tranh của những tập đoàn người mà lợi ích kinh tế cơ bản của họ đối lập nhau không thể dung hòa. Điều kiện tiến hành cuộc đấu tranh giai cấp là “ đấu tranh chống lại một giai cấp thì chỉ có một giai cấp khác và nhất thiết phải là một giai cấp đó hoàn tòan “ly khai” và hoàn toàn đối lập với kẻ thù của mình mới có thể tiến hành được”.
- Ý nghĩa định nghĩa đấu tranh giai cấp của Lênin: Định nghĩ giai cấp của Lênin có giá trị cả về lý luận và thực tiễn to lớn, nó là cơ sở khoa học để xác định đấu tranh giai cấp là gì, để từ đó các Đảng Cộng Sản có cơ sở để định ra đường lối cách mạng đúng đắn.
* Vai trò của đấu tranh giai cấp
- Trong phương thức sản xuất, lực lượng sản xuất là yếu tố động và cách mạng hơn quan hệ sản xuất, tức là giữa hai mặt của phương thức sản xuất luôn luôn có mâu thuẫn, đó mâu thuẫn giữa hai giai cấp, trong đó giai cấp bị gấn liền và đại diện cho lực lượng sản xuất, còn giai cấp thống trị đại diện cho quan hệ sản xuất. Mâu thuẫn giai cấp tất yếu dẫn tới đấu tranh giai cấp, đấu tranh giai cấp dẫn tới đỉnh cao là cách mạng xã hội, thay thế quan hệ sản xuất cũ bằng quan hệ sản xuất mới, mở đường cho lực lượng sản xuất phát triển, that thế hình thành thái kinh tế - xã hội cũ bằng hình thái kinh tế - xã hội mới.
- Ngay cả thời kỳ chưa diển ra cách mạng xã hội thì đấu tranh giai cấp cũng ảnh hưởng tới sự phát triển của lực lượng sản xuất nói riêng và cả xã hội nói chung. Chẳng hạn: sự chống đối của giai cấp công nhân với thủ đoạn tăng lợi nhuận bằng cách kéo dài ngày lao động của giới chủ sử dụng máy móc mới, hoàn thiện kỹ thuật để rát ngắn thời gian lao động cần thiết, nhờ đó mà nâng cao năng suất lao động, phát triển lực lượng sản xuất.
- Cuộc đấu tranh của giai cấp bị trị đã buộc giai cấp thống trị phải tiến hành những cải cách mang tính chất tiến bvooj như cải thiện quyền dân sinh dân chủ, quyền tự do cho con người. Đồng thời vản thân giai cấp cách mạng cũng tự cải tạo, tự đổi mới mình trong thực tiễn đấu tranh. Không những thế cuộc đấu tranh giai cấp cũng tạo điều kiện thúc đẩy sụ phát triển của văn hoá, nghệ thuật, khoa học và các mặt khác của đời sống xã hội. Do đó đấu tranh giai cấp không những chỉ là động lực phát triển của xã hội có đối kháng giai cấp mà còn là động lực phát triển cuaar xã hội nói chung.
Câu 2. Nguồn gốc, bản chất, đặc trưng của Nhà nước? Những vấn đề này của Nhà nước XHCN?
Trả lời:
Nguồn gốc nhà nước:
- Nhà nước là một hiện tượng lịch sử, nghĩa là nó chỉ xuất hiện và tồn tại trong một giai đoạn nhất định của xã hội loài người.
- Nhà nước ra đời từ sự tan rã, “trên đống hoang tàn” của xã hội thị tộc nguyên thuỷ. Nghĩa là nhà nước chỉ ra đời khi xã hội có sự phân chia giai cấp mâu thuẩn giai cấp và đấu tranh giai cấp không thể diều hoà. Khi đó, giai cấp thống trị tổ chức ra bộ máy quyền lực để bảo vệ lợi ích của chúng – đó là nhà nước. Trong lịch sử đã có bốn kiểu nhà nước của bốn giai cấp thống trị xã hội là: nhà nước chủ nô, nhà nước phong kiến, nhà nước tư sản, nhà nước vô sản.
Bản chất của nhà nước:
- Nhà nước là một kiểu thiết chế chính trị của xã hội có giai cấp, nó là bộ máy quyền lực của giai cấp tác động rất mạnh mẽ vào mọi mặt của đời sống xã hội nhằm bảo vệ lợi ích và địa vị xã hội cho giai cấp đó, giai cấp thống trị. Theo bản chất đó, nhà nước bao giờ cũng là một giai cấp nhất định, không có nhà nước của nhièu giai cấp và càng không có cái gọi là “nhà nước toàn dân”. Nhà nước thường là của giai cấp thống trị, được tổ chức ra để lãnh đạo, quản lý xã hội nhằm bảo vệ lợi ích cho giai cấp mình. Ăngghen viết: “nhà nước nói chung chỉ là sự phản ánh dưới hình thức tập trung những nhu cầu kinh tế của giai cấp thống trị trong sản xuất”.
- Như vậy, nhà nước là thiết kế quan trọng nhất của kiến thức thượng tầng, là bộ phận cơ bản của hệ thống chính trị, bao gồm bộ máy toà án, quân đội, nhà tù, cảnh sát do giai cấp thống trị tổ chức ra để thực hiện quyền lực chính trị và lợi ích kinh tế của giai cấp mình. Đó là bản chất của nhà nước.
- Vận dụng nguyên lý này vào điều kiện cụ thể của Việt Nam, Đảng ta xác định nhà nước CHXHCNVN mang bản chất giai cấp công nhân Việt Nam. Song đặc thù của nhà nước ta nên: “nhà nứơc ta là nhà nước công trị chủ yếu để thực hiện quyền làm chủ của nhân dân, là nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân”.
Đặc trưng của nhà nước:
Tính tất yếu của chủ nghĩa xã hội
- Sự thay thế CNTB bằng CNXH trong tiến trình lịch sử là một tất yếu khách quan theo đúng quy luật quan hệ sản xuất phảI phù hợp với tính chất và trình độ của lực lượng sản xuất.
- CNTB dựa trên chế đọ chiếm hữu tư nhân vè tư liệu sản xuất mâu thuẫn với lực lượng sản xuất đã xã hội hóa cao. Mâu thuẫn chỉ được giảI quyết bằng cuộc cách mạng XHCN để xóa bỏ quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa, xác lập quan hệ công hữu về tư liệu sản xuất, giảI phóng sức sản xuất của xã hội.
Chế đọ công hữu về tư liệu sản xuất không thể hình thành trong lòng chủ nghĩa tư bản. CNTB chỉ tạo ra những tiền đề vật chất và những điều kiện cho việc giảI phóng sức sản xuất vồn bị kiềm hãm và chỉ có thể thông qua XHCN để tiến lên CNXH, phù hợp với xu thế phát triển của lịch sử.
- Cách mạng XHCN là một cuộc cách mạng toàn diện, sâu sắc và triệt để nhất trong lịch sử vì mục tiêu trực tiếp là xóa bỏ chế đọ tư hữu, thủ tiêu chế đọ người bó lột người để thiets lập một chế đọ mới do nhân dân lao động làm chủ – chế độ XHCN:
+ Bước đầu tiên trong cuộc cách mạng là giai cấp công nhân và nhân dân lao động giành lấy chính quyền nhà nước.
+Sau đó tiếp tục cũng cố và xây dung, hoàn thiện chính quyền của mình để cảI tạo và xây dung cơ sở kinh tế – xã hội cho một chế độ xã hội mới.
+Thời kì hóa độ lên CNXH là thời kì cảI tạo toàn diện và triệt để xã hội cũ thành xã hội XHCN thông qua cách mạng XHCN. Đây là thời kì mà cuộc đấu tranh giai cấp diễn ra dưới những hình thức mới, nội dung mới và điều kiện mới để đưa đất nước quá độ lên CNXH.
Những đặt trưng của chủ nghĩa xã hội
- Cơ sở vật chất của CNXH là nền đại công nghiệp cơ khí phát triển cao, từng bước xây dung và mở ra khả năng cộng lớn để các lực lượng sản xuất phát triển bền vững. Giai cấp công nhân phảI tiền hành tổ chức nền sản xuất theo định hướng XHCN, khai thác các thành tựu cách mạng KH-CN phát triển lực lượng sản xuất, thực hiện nguyên tắc phân phối theo lao động, công bằng xã hội, tạo điều kiên cho người lao động tham gia quản lý sản xuất – xã hội, nâng cao đời sống vật chất tinh thần cho xã hội.
- Chế độ dân chủ xã hội XHCN được xây dung và không ngừng hoàn thiện, được thực hiện rộng rãI trong thực tế, đảm bảo cho mọi công dân đều là người chủ chân chính của XH và hoàn toàn bình đẳng trước pháp luật; đảm bảo sự thống nhất giữa nghía vụ và quyền lợi, quyền con người… để phát triển con người toàn diện.
- Nền văn hóa XHCN tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc được thiết lập và phát triển. Lối sống XHCN dựa trên cơ sở bình đẳng XH, chủ nghĩa tập thể, tinh thần tương trợ dược thực hiện. CNXH tạo ra sự bình đẳng hữu nghị giữa các dân tộc.
- Như vậy, những đặc trưng của CNXH thể hiện trình độ phát triển cao hơn so với CNTB trong tiến trình phát triển của lịch sử xã hội loài người.
Theo quan niệm của đảng ta, CNXH có những đặc trưng cơ bản sao đây:
- Xã hội XHCN mà nhân dân ta xây dựng là một xã hội dân giàu nước mạnh, công bằng, dân chủ, văn minh.
Do nhân dân lao động làm chủ.
- Có nền kinh tế phát triển cao, lực lượng sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất.
- Có nên văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
- Con người được giảI phóng khỏi áp bức , bóc lột, bất công, có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, phát triển toàn diện.
Các cộng đồng Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, tương trợ và giúp đỡ lẫn nhau cùng tiến bộ.
- Có nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân dưới sự lảnh đạo của Đảng Cộng Sản.
- Có quan hệ hưu nghị và hợp tác với nhân dân các nước trên thế giới.
Câu 3. Khái niệm nhân cách? Những tiền đề và quá trình hình thành nhân cách con người mới XHCN?
Trả lời:
Khái niệm nhân cách:
Nhân cách cũng là một vấn đề phức tạp trong các vấn đề phức tạp của con người. Cũng có nhiều quan niệm về nhân cách:
- Chủ nghĩa duy tâm và tôn giáo quan niệm có "tính người bẩm sinh"; "nhân cách là yếu tố tinh thần đầu tiên của tồn tại người và chuá là nhân cách tối cao nhất có trước và chi phối nhân cách con người", ....
- Chủ nghĩa duy vật ngoài mác xít va các khoa học cụ thể thường có xu hướng tuyệt đối hoá mặt tâm lý, sinh lý, xem nhẹ mặt XH hay tách rời mặt XH và mặt tự nhiên của nhân cách.
- Ngày nay do những thành tựu của nhiều ngành khoa học nghiên cứu về nhân cách, người ta đã đưa ra một quan niệm tổng hợp và đúng đắn về nhân cách: nhân cách là toàn bộ những năng lực và phẩm chất XH - sinh lý - tâm lý tạo thành một chỉnh thể mà nhờ nó mỗi cá nhân người có thể đóng vai trò chủ thể, tự ý thức, tự đánh giá, tự điều chỉnh mọi hoạt động của mình.
Trên cơ sở những quan điểm đó, có thể nêu lên một khái niệm tổng quát về nhân cách như sau: nhân cách là tổ hợp thái độ, thuộc tính riêng trong quan hệ hành động của từng người với giới tự nhiên, với XH và bản thân.
Những tiền đề và quá trình hình thành nhân cách con người mới XHCN:
Những tiền đề của nhân cách:
Tiền đề vật chất:
- Trước hết nhân cách phải dựa trên cơ sở sinh học, tức là một con người phát triển đầy đủ, không bị khiếm khuyết ề cơ thể, giác quan và tư duy. Song đây chỉ là điều kiện cần, bởi vì nhân cách không phải là yếu tố sẵn có trong cấu trúc cơ thể rồi lớn dần lên vê lượng theo thời gian và không gian mà nó được hình thành dần cùng với sự phát triển của cá nhân và sự quy định của môi trường xã hội.
- Tiền đề vật chất đóng vai trò điều kiện đủ là môi trường xã hội, đó là gia đình và xã hội với những truyền thống, những giá trị văn hóa vật chất và tinh thần
- Tuy nhiên mối quan hệ giữa nhân cách và môi trường xã hội không phải là một chiều mà là quan hệ biện chứng: mỗi cá nhân, một mặt, tiếp nhận sự tác động của môi trường xã hội một cách tích cực, có cải biến lọc bỏ, kế thừa và chuyển hóa để biến thành cái bên trong của mình; mặt khác, thông qua hoạt động tích cuacjcuar m ỗi cá nhân lại tác động trở lại môi trường xã hội.
- Sự hình thành nhân cách của con người mới xã hội chủ nghĩa cũng không nằm ngoài những tiến đề trên, nhưng trên mỗi yếu tố đó có sự khác nhau về chất so với các xã hội có giai cấp trong lịch sử .
- Tiền đề tư tưởng và giáo dục: Nòng cốt của tiền đề tư tưởng là chủ nghĩa Mác lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, đó là những lý luận và tư tưởng vừa có tính khoa học, vừa có tính cách mạng , vừa thấm đậm chủ nghĩa nhân căn cao cả: “ Tất cả do con người , tất cả vì con người” với lý tưởng tối cao là con người giải phóng, con người tự so , phát triển toàn diện.
- Sự hình thành nhân cách nói chung và nhân cách XHCN nói riêng diễn ra trong cả đời người, trong đó giáo dục và tự giáo dục có vai trò đặt biệt quan trọng nhất là với lứa tuổi trẻ. Vì giáo dục theo nghĩa chung nhất là hoạt động có định hướng của con người nhằm hình thành và phát triển nhân cách nhanh hơn.
- Điều đó tiếp tục được khẳng đình trong đại hội IX của Đảng với tinh thần: “Bồi dưỡng thế hệ trẻ tinh thần yêu nước, yêu quê hương, gia đình và tôn trọng dân tộc, lý tưởng XHCN, long nhân ái, ý thức tôn trọng pháp luật, tinh thần hiếu học, chí tiến lập nghiệp, không cam chịu nghèo hèn.”
- Nhân cách của mỗi cá nhân không phải hình thành một lúc, một lần là xong mà diễn ra theo một qua trình suốt cả đời người.Đương nhiên trong quá trình đó có những thời kì quan trọng hơn (theo quan điểm của các nhà tâm lý- nhân cách thì thời kì đó là trước tuổi 30).Quá trình hình thành nhân cách con người mới XHCN nói chung và ở Việt Nam cũng không nằm ngoài tính quy luật đó.
- Trước hết phải từng bước tạo lập những tiền đề cho sự hình thành nhân cách XHCN Việt Nam: tiền đề vật chất là nền kinh tế thị trường theo định hướng XHCN, tiền đề tư tưởng là chủ nghĩa Mac- Lênin, tư tưởng HCM, và tiền đề giáo dục là cải cách hệ thống giáo dục Quốc dân nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài.
- Mô hình nhân cách con người mới XHCN Việt Nam là: “Mô hình động”. trong thời kì quá độ hiện nay mô hình đó là :
+ Tự giác nâng cao trình độ lý luận Mác- Lênin để hình thành thế giới quan khoa học và phương pháp luận biện chứng.
+ Hăng say học tập, nâng cao trình độ văn hóa, chuyên môn để có năng lực thực sự trong công việc, để có sáng kiến, cải tiến công tác đưa đến năng suất, hiệu quả cao.
+ Không ngừng nâng cao đạo đức, lối sống trên cơ sở những chuẩn mực giá trị mới đã và đang hình thành trong XH.
Câu 4. Nội dung, bản chất và tính độc lập tương đối của ý thức xã hội?
Trả lời:
Nội dung của ý thức xã hội:
+ Ý thức XH là phản ánh tồn tại XH, mỗi giai đoạn phát triển của tồn tại XH có ý thức XH tương ứng. Ý thức của con người mới trong xã hội ta hiện nay là ý thức XHCN, mà nội dung cơ bản bao gồm những vấn đề sau:
+ Ý thức chính trị và pháp quyền tiên tiến của giai cấp công nhân, thể hiện ở đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước ta đáp ứng yêu cầu và nguyện vọng của nhân dân, phù hợp với yêu cầu phát triển của lịch sử.
+ Nền văn hoá, khoa học và nghệ thuật do nhân dân xây dựng, sáng tạo và ngày càng phát huy mạnh mẽ tác dụng trong đời sống XH.
+ Nền đạo đức mới XHCN thấm nhuần tính nhân đạo, có quan hệ bình đẳng, hữu ái giữa người với người, thể hiện ý thức tập thể, tình cảm cách mạng: yêu lao động, ghét lười biếng, bất công, căm áp bức, bóc lột; có tình thương yêu con người, có trách nhiệm với gia đình và XH, đó là đạo đức mới kết hợp hài hoà lòng yêu nước, tinh thần độc lập dân tộc và chủ nghĩa quốc tế XHCN.
+ Hạt nhân, nền tảng ý thức XHCN là chủ nghĩa Mác-LêNin - hệ tư tưởng của giai cấp công nhân hiện đại và tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh.
Bản chất của ý thức xã hội:
- Đời sống xã hội gồm hai lĩnh vực là đời sống vật chất và đời sống tinh thần, trong đó đời sống vật chất là tồn tại xã hội, đời sống tinh thần là ý thức xã hội. Vậy tồn tại xã hội là toàn bộ những điều kieenjsinh hoạt vật chất của xã hội, bao gồm điều kiện địa lý tự nhiên: dân số, mật độ dân số và phương thức sản xuất, trong đó phương thức sản xuất có vai trò quyết định nhất đối với sự phát triển của tồn tại xã hội.
- Ý thức xã hội là toàn bộ đời sống tinh thần của xã hội, là kết quả của sự phản ánh của ý thức con người đối với một tồn tại xã hội nhất định. Cho nên, không thể tìm nguồn gốc hoặc giải thích một hiện tượng của ý thức xã hội từ bản thân của ý thức xã hội mà phảI từ tồn tại xã hội.
ý thức xã hội bao gôm hai cấp độ phản ánh khác nhau đó là tâm lý xã hội (ý thức xã hội thông thường) và hệ tư tưởng (ý thức lý luận):
+ Tâm lý xã hội là các hiện tượng ý thức như tình cảm, tâm trạng, thói quen, ước muốn, động cơ, tháI độ và những xu hướng tâm lý của các nhóm người khác nhau được hình thành một cá- Đời sống xã hội gồm hai lỉnh vực là đời sống vật chất và đời sống tinh thần, trong đó đời sống vật chất là tồn tại xã hội, đời sống tinh thần là ý thức xã hội. Vậy tồn tại xã hội là toàn bộ những điều kieenjsinh hoạt vật chất của xã hội, bao gồm điều kiện địa lý tự nhiên: dân số, mật độ dân số và phương thức sản xuất, trong đó phương thức sản xuất có vai trò quyết định nhất đối với sự phát triển của tồn tại xã hội.
+ Ý thức xã hội là toàn bộ đời sống tinh thần của xã hội, là kết quả của sự phản ánh của ý thức con người đối với một tồn tại xã hội nhất định. Cho nên, không thể tìm nguồn gốc hoặc giải thích một hiện tượng của ý thức xã hội từ bản thân của ý thức xã hội mà phảI từ tồn tại xã hội.
ý thức xã hội bao gôm hai cấp độ phản ánh khác nhau đó là tâm lý xã hội (ý thức xã hội thông thường) và hệ tư tưởng (ý thức lý luận).
+ Tâm lý xã hội là các hiện tượng ý thức như tình cảm, tâm trạng, thói quen, ước muốn, động cơ, tháI độ và những xu hướng tâm lý của các nhóm người khác nhau được hình thành một c¸ch tự phát trên cơ sở những điều kiện sinh sống hàng ngày của con người.
+ Hệ tư tưởng là những quan điểm, tư tưởng, những học thuyết lý thuyết về kinh tế, chính trị, pháp quyền, đạo đức, tôn giáo, khoa học, nghệ thuật… phản ánh và bảo vệ lợi ích của một giai cấp nhất định trong xã hội. Hệ tư tưởng không hình tự phát mà nó dược tạo ra một cách tự giác thông qua những trí thức có trình độ cao, có khả năng tổng kết thực tiển và kinh nghiệm để kháI quát thành lý luận, hệ thống hóa thành các học thuyết.
+ Tâm lý xã hội và hệ tư tưởng đều là lỉnh vực tinh thần, đều bắt nguồn từ tồn tại xã hội có sự tác động qua lại song không co quan hệ phát sinh. Nghĩa là tâm lý xã hội không thể phát triển thành hệ tư tưởng và hệ tư tưởng không ra đời trực tiếp từ tâm lý xã hội.
Tính độc lập tương đối của ý thức xã hội:
- Ý thức XH thường lạc hậu so với tồn tại XH, bảo thủ hơn so với sự tồn tại XH. Nghĩa là khi một tồn tại XH nào đó bị xoá bỏ nhưng ý thức XH chưa mất theo mà còn tồn tại dai dẳng.
- Một bộ phận ý thức XH có khả năng vượt trước tồn tại XH để dự báo một tương lai. Đó là bộ phận ý thức tiên tiến, khoa học phản ánh đúng đắn những quy luật phát triển của XH và nguỵên vọng, lợi ích chính đáng của đông đảo quần chúng nhân dân.
- Ý thức XH có tính kế thừa những tinh hoa và những giá trị tinh thần cao đẹp của truyền thống dân tộc và nhân loại để làm phong phú đời sống tinh thần của con người hiện tại. Sự kế thừa này nhìn chung là có tính chất chọn lọc và biến cải để phù hợp với dân tộc và thời đại.
Câu 5. Nội dung cơ bản của thời đại ngày nay? Đặc điểm và xu thế chủ yếu trong giai đoạn hiện nay của thời đại?
Trả lời:
Nội dung cơ bản của thời đại ngày nay:
- Thắng lợi của Cách mạng tháng Mười vĩ đại ở nước Nga năm 1917 mở đầu thời đại mới – thời đại quá độ từ CNTB lên CNXH, hình thành một hình thái kinh tế - xã hội mới: XHCN và CSCN.
- Nội dung cơ bản của thời đại hiện nay là sự quá độ từ CNTB lên CNXH, mở đầu bằng Cách mạng XHCN tháng Mười Nga vĩ đại năm 1917.
- Thời đại hiện nay là một quá trình lịch sử lâu dài khẳng định sự ra đời của CNXH là hợp quy luật phát triển của lịch sử, báo hiệu sự diệt vong không tránh khỏi của CNTB, mở ra thời kỳ sụp đỗ của chủ nghĩa thực dân, tạo điều kiện cho các dân tộc tiến hánh Cách mạng giải phóng dân tộc để quá độ tới CNXH bỏ qua chế độ TBCN. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết: “Cách mạng tháng Mười mở ra con đường giải phóng cho các dân tộc và cả loài người, mở đầu một thời đại mới trong lịch sử, thời đại quá độ từ CNTB lên CNXH trên toàn thế giới”.
Đặc điểm và xu thế:
Đặc điểm:
- Khoa học và công nghệ sẽ có bước tiến nhảy vọt va những đột phá lớn, kinh tế tri thức có vai trò ngày càng nổi bật trong quá trình phát triển lực lượng sản xuất. Toàn cầu hoá kinh tế tạo ra cơ hội phát triển nhưng cuãng chứa đựng nhiều yếu tố bất bình đẳng, gây khó khăn, thách thức lớn cho các quốc gia, nhất là các nứơc đang phát triển.
- Các mâu thuẩn lớn của thời đại, biểu hiện dưới hình thức và mức độ k