Các phương pháp điều trị chủ yếu

TỔNG QUAN CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ CHỦ YẾU Những vấn đề tâm trí có thể xảy ra hoặc trong phần cứng của não bộ (thành phần cấu trúc) hoặc ở phần mềm( các chương trình). Hai phương pháp điều trị chủ yếu các rối nhiễu tâm trí nhằm vào hoặc phần cứng hoặc phần mềm là trị liệu y sinh và trị liệu tâm lý.Các liệu pháp tâm lý (Psychotherapy)Nhằm thay đổi phần mềm - đó là những ứng xử lệch lạc đã tập nhiễm, những ngôn từ, suy nghĩ, những diễn giải và tác động phản hồi có ảnh hưởng tới chiến lược sống hàng ngày của cá nhân. Có 4 liệu pháp tâm lý chủ yếu:Liệu pháp tâm động, liệu pháp hành vi, liệu pháp nhận thức & liệu pháp nhân văn - hiện sinh. Tiếp cận phân tâm (Psychoanalysis) Lý thuyết về sự phát triển nhân cách, triết học về bản chất loài người, và phương pháp trị liệu tập trung vào những yếu tố vô thức - động lực thúc đẩy hành vi. Sự chú ý hướng về những sự kiện trong 6 năm đầu đời quyết định sự phát triển nhân cách sau này. Xem rối nhiễu tâm lý người lớn là triệu chứng bề ngoài của những sang chấn & xung đột bẩm sinh không được giải quyết từ thời thơ ấu. Liệu pháp hành vi ( Behaviour Therapy)Mục đích: Hỗ trợ TC sửa chữa những ứng xử của chính mình như những rối nhiễu cần thay đổi. Những rối loạn này được xem như những mô hình ứng xử đã bị tập nhiễm hơn là những triệu chứng của một vài bệnh tâm thần tiềm ẩn. Các nhà tâm lý học hành vi tin tưởng rằng thay đổi hành vi sẽ điều chỉnh được các triệu chứng. Liệu pháp nhận thức - hành vi (Cognitive behavior therapy-CBT)Liệu pháp hành vi - cảm xúc - lý trí, một mô hình nhấn mạnh vai trò của tư duy và hệ thống niềm tin như là căn nguyên của những vấn đề cá nhân. Nhằm cấu trúc lại nhận thức, giúp thân chủ thay thế những đánh giá về bản thân đã bị lệch lạc, giúp loại trừ những nguyên nhân gây các rối loạn. Nhận thức ( tư duy) được xem như những yếu tố có thể thay đổi được. Liệu pháp nhân văn - hiện sinh (Existential - Humanistic Therapies)Nhấn mạnh việc xây dựng những điều kiện cơ bản của sự hiện hữu con người, như sự lựa chọn, sự tự do và trách nhiệm để tạo dựng nên cuộc đời của một người, và sự quyết định cho chính mình. Mô hình này tập trung vào chất lượng của mối quan hệ mang tính trị liệu con người – con người. Hướng tới sự hoàn thiện bản thân, trưởng thành về tâm lý, phát triển MQH giữa các cá nhân, kết quả đem lại cho cá nhân cuộc sống ngày càng có ý nghĩa hơn, và nâng cao quyền tự do lựa chọn của họ. Các loại liệu pháp TÂM LÝCó 2 loại liệu pháp tâm lý : liệu pháp nội thị (insight therapy) cố gắng giúp TC hiểu được những động cơ hành vi của họ, xuất phát từ quan điểm cho rằng sự kém thích nghi & hành vi bất thường là do TC không hiểu chính mình một cách đầy đủ. Trái lại, liệu pháp hành vi (behavior therapy)/ sửa đổi hành vi (behavior modification), dựa trên giả định rằng hầu hết các hành vi bình thường/ bất thường đều do “học tập” mà có  cố gắng thay đổi những hành vi bất thường & kém thích nghi bằng cách dùng những nguyên tắc học tập (learning principles). Những kỹ thuật thay đổi tuỳ theo quan điểm của nhà tham vấn về sự phát triển nhân cách và cách phát triển những hành vi bất thường. NHỮNG YẾU TỐ GIÚP ĐIỀU TRỊ TÂM LÝ HIỆU QUẢ Giới tính, nhân cách, kinh nghiệm, sự cảm thông, sự quan tâm, hiểu biết, tôn trọng, cư xử khéo léo, sự chín chắn và khả năng giúp đỡ của nhà trị liệu.Những đề xuất, khích lệ, diễn giải, khen thưởng giúp TC thay đổi & suy nghĩ lại về tình huống của mình.TC phải sẵn lòng thực hiện một số thay đổi trong suy nghĩ và lối sống của mình. Những thay đổi hành vi của thân chủ sẽ không xảy ra chỉ vì có một người khác muốn họ được hạnh phúc. Nhà tham vấn sẽ tạo điều kiện thuận lợi để thay đổi hành vi, nhưng chính thân chủ sẽ là người thực hiện hành vi đó. Tầng lớp xã hội, tuổi tác, sự giáo dục, kỳ vọng vào việc trị liệu & mức độ lo âu của TC. Động cơ đúng đắn cũng là điều quan trọng; thật khó lòng giúp đỡ một thân chủ có tính miễn cưỡng. Giúp một thân chủ có một động cơ để thay đổi thường là mục tiêu đầu tiên của việc trị liệu. LƯU ÝCó lẽ sẽ vô vọng khi trả lời câu hỏi: “Phương pháp trị liệu nào tốt nhất?”.Việc trả lời câu hỏi: “Phương pháp trị liệu nào hữu ích cho thân chủ nào, với vấn đề nào và với nhà trị liệu như thế nào?” có lẽ sẽ rõ ràng hơn.  Không phải tất cả các thân chủ, nhà trị liệu, phương pháp trị liệu và thời gian trị liệu đều tương ứng nhau.Trị liệu tâm lý có tỉ lệ thành công cao với những chứng ám ảnh sợ đặc hiệu (specific phobia), nhưng ít thành công với những bệnh tâm thần phân liệt; trị liệu nhóm dài hạn hiệu quả hơn trị liệu cá nhân ngắn hạn trong một số rối loạn, và trị liệu hành vi thường là phương pháp có hiệu quả nhất ở trẻ em. 11 dấu hiệu của tiến triển tốt trong trị liệu Mahrer và Nadler (1986)1. Thân chủ đang cung cấp và bộc bạch những tư liệu riêng tư có ý nghĩa 2. Thân chủ đang khám phá những ý nghĩa của cảm xúc và sự việc 3. Thân chủ đang khám phá những tư liệu mà họ tránh né trước khi trị liệu 4. Thân chủ đang bày tỏ khả năng nội thị đáng kể trong hành vi cá nhân của họ 5. Thân chủ có cách giao tiếp chủ động, nhanh nhẹn, giàu nghị lực 6. Có một quan hệ quý trọng lẫn nhau giữa nhà trị liệu và thân chủ 7. Thân chủ tự do bày tỏ những cảm xúc mạnh của mình (tích cực/ tiêu cực) đối với nhà trị liệu 8. Thân chủ bày tỏ những cảm xúc mạnh ngoài thời gian trị liệu 9. Thân chủ hướng đến một hệ thống những đặc trưng nhân cách khác 10. Thân chủ biểu hiện sự cải thiện khả năng ngoài lúc trị liệu 11. Thân chủ cho thấy có tình trạng tổng quát tốt, những cảm xúc tốt và thái độ tích cực. So sánh 2 hướng tiếp cậnNỘI THỊMục đích của liệu pháp nội thị là chữa trị những nguyên nhân của hành vi bất thường hơn là chữa trị chính những hành vi đó. Giúp thân chủ xem xét đời sống dưới một nhãn quan khác để họ có thể lựa chọn những lối sống thích nghi hơnSỬA ĐỔI HÀNH VI Việc áp dụng một cách hệ thống các nguyên lý học tập để giúp con người thay thế những hành vi kém thích nghi bằng những hành vi mới. Không quan tâm nhiều đến những nguồn gốc của một hành vi, mà chỉ quan tâm đến việc thay đổi hành vi. TIỂU KẾTTrong thực hành tham vấn, vẫn thường có những tranh luận về mặt quan điểm giữa những tác giả thuộc những trường phái lý thuyết khác nhau. Người học nên có thái độ trung dung, rộng mở và khách quan khi tiếp cận và tìm hiểu những lý thuyết về tham vấn để có thể áp dụng các quan điểm và lý luận này trên một tinh thần chiết trung.Tiếp cận chiết trungViệc tham vấn thường bao gồm một/ nhiều kỹ thuật phối hợp với nhau. Với những rối loạn phức tạp càng cần phải lồng ghép, phối hợp sử dụng tập hợp nhiều kỹ thuật trị liệu khác nhau. Có thể sử dụng một vài kỹ thuật trị liệu hành vi khác nhau/ phối hợp các kỹ thuật trị liệu nội thị với trị liệu hành vi. Một nhà trị liệu tâm lý giỏi sẽ áp dụng bất kỳ sự phối hợp kỹ thuật nào cần thiết để giúp đỡ TC một cách đầy đủ và hiệu quả  Sự phối hợp các PP này chính là phương pháp chiết trung (eclectic approach). Những cách tiếp cận hậu hiện đại (Postmodern approaches)Có rất nhiều nhà TLH tiêu biểu quan tâm phát triển những cách tiếp cận đa dạng theo hướng này, như chủ nghĩa cấu trúc xã hội, liệu pháp tập trung giải quyết vấn đề nhanh, liệu pháp kể chuyệnHọ đều thừa nhận rằng không có một sự thật đơn lẻ. Hơn thế, họ tin rằng tính xã hội hình thành nhờ những tương tác cá nhân. Những hướng tiếp cận này cho rằng thân chủ chính là chuyên gia cho những vấn đề của cuộc sống riêng của họ.