Sinh lý các cơ quan chức năng - Chương X: Sinh lý tuần hoàn

Phạm Kim ðăng 25-Mar-08 Khoa CNTY - ðại học NNI Hà Nội 1 Ch−¬ng X: Sinh lý tuÇn hoµn §V cã vó: 2 vßng + §¹i tuÇn hoµn: TT tr¸i (m¸u ®á)→... TN ph¶i + Vßng tuÇn nhá: TT ph¶i ...→ NhÜ tr¸i Nguyên tắc hoạt ñộng của van I. Chu kú tim: (1 chu kú: 5 kú): NhÜ co (0,15), nhÜ gi·n (0,7), thÊt co (0,3), thÊt gi·n (0,5), tim nghØ ( 0,4)
t lµm viÖc = t nghØ TN TT 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 A. Sinh lý tim Tim võa cã chøc n¨ng ®Èy, võa thu m¸u II. van tim & TiÕng tim 1.Van tim: T/d gi÷ m¸u ch¶y theo 1 chiÒu, 2 lo¹i Van nhÜ thÊt Van ®éng m¹ch Tr¸i (2 l¸) Ph¶i (3 l¸) H−íng TT 1 tõ TT ph¶i → §M phæi 1 tõ TT tr¸i → §M chñ Phạm Kim ðăng 25-Mar-08 Khoa CNTY - ðại học NNI Hà Nội 2 3 Van ðM Van NT phải Van NT trái Van ðM phổi 2. TiÕng tim: 2 tiÕng: * TiÕng t©m thu: t/− TT co, van nhÜ thÊt ®ãng vµ tiÕng c¬ TT rung
“pïm” - ¢m ®ôc, trÇm, kÐo dµi (2 van nhÜ thÊt k0 ®ãng cïng lóc) * TiÕng t©m tr−¬ng: t/ø TT gi·n, 2 van ®éng m¹ch ®ãng - ¢m cao, gän→ “pụp” → K/c gi÷a tiÕng 1 & 2 ng¾n h¬n gi÷a tiÕng 2 & 1 → Khi hë, hÑp van t¹o tiÕng tiÕng thæi, rung (bÖnh lý) VD: + HÑp van nhÜ thÊt bÈm sinh → m¸u tõ TN xuèng thÊt bÞ xo¸y nªn nghe rung râ. Phạm Kim ðăng 25-Mar-08 Khoa CNTY - ðại học NNI Hà Nội 3 + Hë van → tiÕng thæi: - TiÕng thæi t©m thu→ hë van nhÜ thÊt “pïm-x×- t¾c” - TiÕng thæi t©m tr−¬ng → hë van §M “pïm-t¾c-x×” → Dùa vµo tiÕng tim ®Ó ®o¸n bÖnh. III. sinh lý c¬ tim 1. TÝnh h−ng phÊn a. HiÖn t−îng “tÊt c¶ or k0”:→ gióp tim h/® bÒn bØ, dÎo dai - ChØ ®/ø khi KT tíi ng−ìng vµ k0 ®æi ngay khi c/®é > ng−ìng (tøc KTng−ìng→ ®/ø chØ nh− víi KT ng−ìng) - ChØ co ®¬n, kh«ng co tetanos. (c¬ v©n: + KT ®¹t ng−ìng→ co c¬ + KT > ng−ìng→ co m¹nh h¬n + KT liªn tôc→ co tetannos) → G/thÝch: - C¬ v©n cÊu t¹o tõ nhiÒu sîi c¬ riªng biÖt nªn ∈ c−êng ®é KT mµ sè l−îng sîi tham gia nhiÒu hay Ýt. - C¬ tim cÊu t¹o hîp bµo, cã c¸c cÇu NSC nèi c¸c sîi v× vËy toµn bé tim nh− 1 TB, 1 sîi ®éc nhÊt. Phạm Kim ðăng 25-Mar-08 Khoa CNTY - ðại học NNI Hà Nội 4 + Tr¬ tuyÖt ®èi: KT vµo kú thÊt co → tim k0 ®/ø (nhê cã tÝnh tr¬ mµ tim k0 bÞ co tetanos)
Do tim võa nhËn KT cña h¹ch Keith-Flack, l¹i nhËn tiÕp KT kh¸c→ KT ¸c tÝnh → c¬ tim k0 ®/ø + Tr¬ t−¬ng ®èi: KT vµo kú thÊt gi·n → tim ®/ø = co phô m¹nh h¬n (co bãp ngo¹i lÖ or ngo¹i t©m thu). NghØ l©u h¬n = nghØ bï KT2KT1 TuyÖt ®èi T−¬ng ®èi b. TÝnh tr¬ (k0 ®/ø): gåm 2 pha ∈ thêi ®iÓm KT 2. TÝnh tù ®éng: do c¸c h¹ch tù ®éng, ®¶m b¶o cho tim h/® nhÞp nhµng ngay c¶ khi mÊt liªn l¹c víi TKTW * H¹ch xoang nhÜ. TÝnh HF cao, tù ®éng chÝnh * H¹ch nhÜ thÊt (v¸ch liªn nhÜ): tù ®éng phô. Keith- Flack (Remark) Ashoff – Tawara (Ludwig–Bider) Bã Hiss (Dogel) Purkinje →Bªn c¹nh hÖ tù ®éng cßn chÞu sù chi phèi cña TKTW §Ó chøng minh = TN Stanius (c¸c nèt buéc tim Õch) * HÖ truyÒn dÉn: Hiss (2 nh¸nh) & tËn cïng sîi Purkinje Õch: h¹ch Dogel Phạm Kim ðăng 25-Mar-08 Khoa CNTY - ðại học NNI Hà Nội 5 3. TÝnh dÉn truyÒn: Keith-Flack HF ph¸t xung ®éng (®iÖn SV) - §o¹n Keith-Flack ®Õn Ashoff-Tawara, V chËm ≈ 1m/s. (®o¹n nµy kh«ng cã sîi dÉn truyÒn mµ nhê vµo sîi c¬ TN, v× thÕ TN ph¶i co tr−íc, tr¸i sau vµ TN co tr−íc TT) - §o¹n Ashoff-Tawara theo bã Hiss, Purkinje, V nhanh 5-6 m/s → toµn bé TT HF cïng lóc → ®Èy m¸u vµo §M IV. §iÖn tim - Khi h/®, mçi sîi c¬ tim x/hiÖn 1 dao ®éng ®iÖn thÕ = ®iÖn h/®
Tæng hîp ®iÖn h/® c¸c sîi c¬ t¹o dßng ®iÖn h/® - C¬ thÓ lµ 1 m«i tr−êng dÉn ®iÖn t−¬ng ®èi ®ång nhÊt
®iÖn do tim ph¸t ra truyÒn kh¾p c¬ thÓ → cã thÓ ghi ®iÖn tim tõ hai ®iÓm cña c¬ thÓ - §iÖn t©m ®å (ECG: electrocardiogram)= ®å thÞ biÕn thiªn ®iÖn do tim ph¸t ra khi ho¹t ®éng - 2 lo¹i ®−êng dÉn (chuyÓn ®¹o)  Trùc tiÕp: ®iÖn cùc ch¹m vµo c¬ tim ChØ dïng khi më lång ngùc, phÉu thuËt hoÆc thÝ nghiÖm  Gi¸n tiÕp: ngoµi lång ngùc (l©m sµng), 3 lo¹i m¹ch dÉn chuÈn D1 D3D2 Cæ tay ph¶i Cæ tay tr¸i Cæ ch©n tr¸i D1: m¹ch dÉn song cùc chi D2: m¹ch dÉn ®¬n cùc chi D3: m¹ch dÉn tr−íc tim S¬ ®å trôc diÖn trong tam gi¸c Einthoven Phạm Kim ðăng 25-Mar-08 Khoa CNTY - ðại học NNI Hà Nội 6 3 song cùc chuÈn §¬n cùc chi c¬ b¶n a. §iÖn t©m ®å: 1 chu kú = 5 sãng • Nguyªn t¾c + HF→ chªnh lÖch ®iÖn thÕ→ sãng ®i lªn + HF lan to¶→ ®iÖn thÕ↓→ sãng ®i xuèng + Toµn bé TN hoÆc TT HF→ k0 chªnh lÖch→ n»m ngang R P Q S T P PQ QRS ST T biÕn ®éng ®iÖn thÕ trong TB c¬ TN biÕn ®éng ®iÖn thÕ trong TB c¬ TT Phạm Kim ðăng 25-Mar-08 Khoa CNTY - ðại học NNI Hà Nội 7 Hướng lan truyền ñiện tim + §o¹n PQ: biÓu thÞ HF tõ TN→ TT, sãng Q (TT b¾t ®Çu HF) + Nhãm QRS: tr¹ng th¸i HF cña TT tr−íc khi co, nhãm nµy dèc do HF truyÒn nhanh trong TT • Ph©n tÝch c¸c sãng + Sãng P: HF tõ Keith-Flack
nhÜ ph¶i HF tr−íc (-), cßn nhÜ tr¸i ch−a HF (+) → chªnh lÖch ®iÖn → sãng ®i lªn Khi HF lan sang TN tr¸i → chªnh lÖch ↓ → sãng ®i xuèng Khi c¶ TN ®Òu HF → k0 cßn chªnh lÖch → sãng n»m ngang + §o¹n ST: n»m ngang do toµn bé TT ®· HF + Sãng T: TT kh«i phôc: vïng HF tr−íc (TT ph¶i) kh«i phôc tr−íc, HF sau kh«i phôc sau→ chªnh lÖch→ sãng ®i lªn. Khi 2 bªn kh«i phôc→ chªnh lÖch gi¶m dÇn→ sãng ®i xuèng. §Õn khi hÕt → sãng n»m ngang Phạm Kim ðăng 25-Mar-08 Khoa CNTY - ðại học NNI Hà Nội 8 b. ý nghÜa: → chÈn ®o¸n + Rèi lo¹n nhÞp tim: NÕu TP dµi→ Keith-Flack HF chËm NÕu TP ng¾n→ Keith-Flack HF nhanh + Rèi lo¹n dÉn truyÒn HF PQ dµi → t¾c dÉn truyÒn nhÜ thÊt. QRS gi·n réng do dÉn truyÒn trong TT bÞ trë ng¹i (viªm bã Hiss, sîi Purkinje or viªm c¬ TT ) + CÊu t¹o kh¸c th−êng cña tim P cao, réng (TN to or viªm c¬ nhÜ), Q réng (triÖu chøng nhåi m¸u c¬ tim) Phạm Kim ðăng 25-Mar-08 Khoa CNTY - ðại học NNI Hà Nội 9 B×nh th−êng Tim ®Ëp nhanh Tim ®Ëp nhanh bÊt ngê TiÕng rung t©m nhÜ Trë ng¹i h¹ch nhÜ thÊt ®é 1 Trë ng¹i h¹ch nhÜ thÊt ®é 3 Trë ng¹i h¹ch nhÜ thÊt ®é 2 VI. C«ng cña tim + Tim co bãp t¹o E → phÇn lín → nhiÖt n¨ng, 1 phÇn → c«ng c¬ häc kh¾c phôc ¸p lùc trong ®/m, duy tr× V m¸u + C«ng mçi khi TT co bãp (W) = Q*R + M*V2/2g W: c«ng c¬ häc nhÞp tim R: huyÕt ¸p V: tèc ®é m¸u Q: L−îng m¸u tèng ra g: gia tèc träng tr−êng (9,8 m/s2) M: träng l−îng m¸u tèng ra V× c«ng c¬ tim duy tr× V m¸u bÐ nªn cã thÓ rót gän: W = Q*R → nÕu ↑ l−îng m¸u tèng ra hoÆc ↑ Pa ®Òu lµ g¸nh nÆng cho tim V. TÇn sè tim = sè lÇn tim ®Ëp/1 phót + ∈ loµi, ngo¹i c¶nh, tr¹ng th¸i s/lý. Khi ¨n, v/®, khi T0 m«i tr−êng cao→ ↑ nhÞp tim Phạm Kim ðăng 25-Mar-08 Khoa CNTY - ðại học NNI Hà Nội 10 B. Sinh lý hÖ m¹ch Sù khuyÕch t¸n gi÷a TB vµ m¸u §M TM Mao m¹ch HÖ m¹ch I. HuyÕt ¸p ? Theo quy luËt ®éng häc: Q = (Pa – Pv)/R Q: l−îng m¸u ch¶y qua m¹ch qu¶n Pa: huyÕt ¸p ®/m, Pv: huyÕt ¸p TM
rÊt bÐ nªn coi b»ng 0 R: søc c¶n thµnh m¹ch
Q = Pa/R → Pa = Q*R - Khi TT co → Qmax → Pa tèi ®a (t©m thu) - Khi TT gi·n → Qmin → Pa tèi thiÓu (t©m tr−¬ng) §o huyÕt ¸p b»ng 2 c¸ch: Trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp Phạm Kim ðăng 25-Mar-08 Khoa CNTY - ðại học NNI Hà Nội 11 1. §o trùc tiÕp: = qua ®/m cæ (3 sãng ) Sãng Meyer (sãng cÊp 3) ∈ trung khu vËn m¹ch ë hµnh tuû Trung khu nµy HF → m¹ch co → h/¸p t¨ng sãng ®i lªn ø/chÕ → m¹ch gi·n → huyÕt ¸p gi¶m → sãng ®i xuèng. Sãng m¹ch (cÊp 1) Sãng h« hÊp (cÊp 2) Khi b¾t ®Çu thë h/¸p ↓ sau ®ã ↑ dÇn do hÝt vµo → Vphæi ↑ → PXMN↓ → m¸u tÝch l¹i trong c¸c TM lín vµ m¹ch qu¶n phæi, l−îng m¸u vÒ tim ↓. Sau ®ã dån vÒ tim → t¨ng h/a. Ng−îc l¹i khi thë ra → gi¶m huyÕt ¸p. øng víi tim ®Ëp. Sãng lªn khi tim co, xuèng khi tim gi·n. 2. §o gi¸n tiÕp = tói h¬i vµ èng nghe hoÆc ®iÖn tö T©m thu T©m tr−¬ng Phạm Kim ðăng 25-Mar-08 Khoa CNTY - ðại học NNI Hà Nội 12 3. C¸c th«ng sè huyÕt ¸p - Pa tèi ®a: ∈ lùc vµ thÓ tÝch t©m thu - Pa tèi thiÓu: ∈ t©m tr−¬ng - Pa hiÖu sè= Pa tèi ®a – Pa tèi thiÓu (®k cÇn cho m¸u tuÇn hoµn)
HiÖu sè ↓ (kÑp h/¸p) → tuÇn hoµn m¸u ø trÖ
Tim ®Ëp nhanh→ hiÖu sè hÑp. Tim chËm → hiÖu sè réng - Pa trung b×nh = trÞ sè khi m¹ch ®Ëp râ nhÊt, gÇn Pa t©m tr−¬ng (VD: 70/110 → trung b×nh 85). 4. C¸c tr−êng hîp cao vµ thÊp h/¸p a. Cao h/¸p: Pa tèi ®a > 140 vµ Pa tèi thiÓu > 90 mmHg NN: - X¬ cøng thµnh m¹ch (giµ), cholesteron m¸u. Viªm thËn → tiÕt renin → co m¹ch hoÆc trÝ ãc c¨ng th¼ng .. T¸c h¹i: - Vì m¹ch (n·o vµ tim)
®ét tö - Chãng mÖt mái, søc bÒn gi¶m b. ThÊp h/¸p: Pa tèi ®a < 90 mmHg NN: - Suy tim → Q↓,, Suy dinh d−ìng - NhiÔm phãng x¹ vµ t/d c¸c chÊt g©y gi·n m¹ch
Vïng xa m¸u ®Õn Ýt → da kh«, l«ng rông, cã thÓ ho¹i tö vµ kh«ng t¹o ®−îc n−íc tiÓu II. m¹ch ®Ëp + M¹ch ®Ëp t/ø h/® cña tim (nhanh, chËm). + Biªn ®é m¹ch = biªn ®é chÊn ®éng thµnh §M. Tõ ®ã cã thÓ biÕt m¹ch næi hay ch×m Phạm Kim ðăng 25-Mar-08 Khoa CNTY - ðại học NNI Hà Nội 13 + §é c¨ng cña m¹ch: ®Ì tay ®Õn khi mÊt m¹ch. Dùa vµo lùc m¹nh hay yÕu → m¹ch cøng hay mÒm + Tèc ®é m¹ch → m¹ch nhanh hay chËm * VÞ trÝ b¾t m¹ch: Bß: §M ®u«i or §M hµm ngoµi Ngùa: §éng m¹ch hµm ngoµi. TiÓu gia sóc: ®éng m¹ch ®ïi. c. §iÒu hoµ ho¹t ®éng timm¹ch  TK: Trung khu cÊp cao ë vïng d−íi ®åi, cÊp thÊp ë hµnh tuû • §èi víi tim: qua TK g/c vµ phã giao c¶m + Giao c¶m: → tim nhanh, m¹nh. Tõ T/sèng (®èt 1-3) qua ®¸m rèi h×nh sao ®Õn chi phèi hach Keith–Flack, Ashoff Tawara, bã Hiss, c¬ t©m nhÜ vµ thÊt + Phã g/c: → tim chËm, yÕu. Tõ hµnh n·o → d©y X, sîi tr−íc h¹ch
vµo tim ®æi ®èt. Sîi sau h¹ch tËn cïng ë Keith – Flack, Ashoff Tawara, bã Hiss  §/v m¹ch: g/c HF → m¹ch co; phã g/c ng−îc l¹i.  TD: + Adrenalin, Noradrenalin (tuû th/thËn) → co m¹ch, ↑ nhÞp tim vµ h/¸p → thuèc trî tim + Thyroxin → tim nhanh + Axªtylcolin (phã g/c) → gi·n m¹ch, tim chËm + Vazopressin → co §M nhá, mao m¹ch vµ §M vµnh + Renin (thËn tiÕt) → co m¹ch → ↑ huyÕt ¸p. ./.