30 câu hỏi ôn tập môn kinh tế chính trị

ÑEÀ CÖÔNG OÂN TAÄP KINH TEÁ CHÍNH TRÒ Caâu 1: Ñoái Töôïng Nghieân Cöùu Cuûa Kinh Teá Hoïc Chính Trò Khaùi nieäm: Kinh teá hoïc chính trò laø moân khoa hoïc xaõ hoäi nghieân cöùu caùc cô sôû kinh teá chung cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi gaén vôùi moãi giai ñoaïn phaùt trieån trong xaõ hoäi. Ñoái töôïng nghieân cöùu: . Quan heä xaõ hoäi(quan heä giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi trong tieâu duøng…) ñeå hieåu baûn chaát trong quan heä con ngöôøi, hieåu baûn chaát xaõ hoäi, giai caáp khaùc. . Cô sôû haï taàng, kieán truùc thöôïng taàng; Quy luaät kinh teá, phaïm truø kinh teá. . Quy luaät kinh teá : laø quy luaät phaûn aùnh moái lieân heä taát yeáu, thöøông xuyeân laëp laïi cuûa caùc ñoái töôïng kinh teá. Phaïm truø kinh teá : laø nhöõng daáu hieäu ñaëc tröng bieåu hieän söï hoaït ñoäng cuûa caùc quy luaät kinh teá (mang tính tröøu töôïng, khaùch quan). So saùnh quy luaät kinh teá – quy luaät töï nhieân : + Gioáng nhau : Ñeàu mang tính khaùch quan khoâng phuï thuoäc vaøo con ngöôøi. + Khaùc nhau :Quy luaät kinh teá mang tính hieän thöïc, gaén lieàn vôùi lòch söû. Noù chæ bieåu hieän thoâng qua hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi; Quy luaät töï nhieân mang tính beàn vöõng vaø töï noù phaùt huy taùc duïng. Heä thoáng quy luaät kinh teá : coù 3 daïng + Caùc quy luaät kinh teá chung : toàn taïi trong moïi phöông thöùc saûn xuaát. Ví duï : quy luaät taêng naêng suaát, quy luaät quan heä saûn xuaát… + Caùc quy luaät chung, toàn taïi trong moät soá phöông thöùc saûn xuaát( ví duï quy luaät giaù trò). + Caùc quy luaät kinh teá ñaëc thuø : coù rieâng trong töøng phöông thöùc saûn xuaát. Yeâu caàu nghieân cöùu quy luaät kinh teá : + Khaùi nieäm quy luaät. + Noäi dung quy luaät. + Söï vaän duïng quy luaät. + Phaïm truø ñaëc tröng cuûa quy luaät. + Yeâu caàu cuûa quy luaät . + Taùc duïng cuûa quy luaät. Caâu 2 : Taùi Saûn Xuaát Xaõ Hoäi Laø Gì ? Taùi saûn xuaát xaõ hoäi vaø caùc loaïi hình : . Taùi saûn xuaát : Laø quaù trình saûn xuaát dieãn ra lieân tuïc vaø laëp laïi theo thôøi gian. . Taùi saûn xuaát xaõ hoäi : Laø toång theå cuûa nhöõng taùi saûn xuaát caù bieät trong moái quan heä höõu cô vôùi nhau. . Taùi saûn xuaát giaûn ñôn : Laø quaù trình taùi saûn xuaát ñöôïc laëp aïi thöôøng xuyeân vôùi quy moâ khoâng ñoåi. . Taùi saûn xuaát môû roäng : Laø quaù trình taùi saûn xuaát coù quy moâ taêng leân, coù 2 hình thöùc : + Phaùt trieån theo chieàu roäng + Phaùt trieån theo chieàu saâu. Goïi W : naêng suaát lao ñoäng L0 : hieäu quaû söû duïng voán. S : soá saûn phaåm. V : nhaân coâng lao ñoäng. C : voán ñaàu tö saûn xuaát. Ta coù : W = S S = W . V L0 = S S = L0 . C Gioáng nhau : ñeàu laøm taêng soá löôïng saûn phaåm (S) vaø chieám lónh thò tröôøng. Khaùc nhau : Taùi saûn xuaát theo chieàu roäng taêng S chuû yeáu döïa vaøo taêng V vaø taêng C. Taùi saûn xuaát môû roäng theo chieàu saâu chuû yeáu döïa vaøo taêng W laø L0 töùc laø chuù troïng ñeán taêng naêng suaát lao ñoäng vaø hieäu quaû söû duïng ñoàng voán. Taùi saûn xuaát môû roäng theo chieàu roäng taêng saûn phaåm ñaàu ra(S), vaø gia taêng daân soá. Taùi saûn xuaát môû roäng theo chieàu saâu ngoaøi vieäc taêng daân soá coøn thöïc hieän ña daïng hoùa saûn phaåm. Noäi dung cuûa taùi saûn xuaát xaõ hoäi :goàm coù 4 noäi dung . Taùi saûn xuaát ra cuûa caûi vaät chaát, taùi saûn xuaát ra quan heä saûn xuaát, taùi saûn xuaát söùc lao ñoäng, taùi saûn xuaát moâi tröôøng soáng. . Taùi saûn xuaát cuûa caûi vaät chaát (quan troïng nhaát) : coù theå buø ñaép cuûa caûi vaät chaát con ngöôøi ñaõ söû duïng, ñaùp öùng nhu caàu cuûa xaõ hoäi. . Chæ tieâu ñaùnh giaù keát quaû taùi saûn xuaát cuûa caûi vaät chaát laø toång hôïp saûn phaåm xaõ hoäi. . . Toång hôïp saûn phaåm xaõ hoäiù laø toaøn boä saûn phaåm do lao ñoäng trong caùc ngaønh saûn xuaát ra trong moät naêm. Taùi saûn xuaát söùc lao ñoäng nhaèm : . Duy trì löïc löôïng lao ñoäng. . Baûo toàn phaùt trieån noøi gioáng. Chuù yù ñeán : Soá löôïng lao ñoäng + chaát löôïng lao ñoäng( trình ñoä hoïc vaán…) Taùi saûn xuaát quan heä saûn xuaát : Taùi taïo laïi caùc quan heä saûn xuaát(giai caáp, con ngöôøi). Quan heä saûn xuaát phaûi phaùt trieån, hoaøn thieän , quan heä saûn xu61t phuï thuoäc vaøo trình ñoä lao ñoäng,vaø quan heä saûn xuaát theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa. Taùi saûn xuaát moâi tröôøng soáng : söï chaïy ñua saûn xuaát, thöû nghieäm khoa hoïc laøm moâi tröôøng oâ nhieãm. Vì vaäy phaûi quan taâm ñeán caûi thieän moâi tröôøng. Caùc khaâu taùi saûn xuaát xaõ hoäi : saûn xuaát, phaân phoái, trao ñoåi, tieâu duøng. . Saûn xuaát : laø khaâu ñaàu tieân, taïo ra saûn phaåm, thoûa maõn nhu caàu cuûa con ngöôøi, xaõ hoäi.Phuï thuoäc vaøo giôùi haïn, quy moâ nguoàn löïc, möùc ñoä khaû thi phuông aùn,taøi naêng,trình ñoä nhaø quaûn lyù. . Phaân phoái, trao ñoåi: laø khaâu trung gian, thuùc ñaåy toác ñoä gaëp gôõ nhaø saûn xuaát vaø tieâu duøng. . Tieâu duøng : laø khaâu cuoái cuøng cuûa taùi saûn xuaát. Laø ñoäng cô thuùc ñaåy saûn xuaát phaùt trieån. Tieâu duøng saûn phaåm, coù 2 loaïi : tieâu duøng caù nhaân vaø tieâu duøng saûn xuaát. Caâu 3 : Haøng Hoùa Vaø Thuoäc Tính Cuûa Haøng Hoùa? Tính Chaát Hai Maët Cuûa Lao Ñoäng Saûn Xuaát Haøng Hoùa ?Phaân Bieät Lao Ñoäng Xaõ Hoäi – Lao Ñoäng Tö Nhaân , Lao Ñoäng Giaûn Ñôn – Lao Ñoäng Phöùc Taïp ? Haøng hoaù : laø saûn phaåm cuûa lao ñoäng coù khaû naêng thoaû maõn nhu caàu naøo ñoù cuûa con ngöôøi trong tieâu duøng ñeå trao ñoåi.Coù 2 thuoäc tính : Giaù trò söû duïng & Giaù trò trao ñoåi. . Giaù trò söû duïng : laø coâng duïng cuûa saûn phaåm coù khaû naêng thoûa maõn nhu caàu cuûa con ngöôøi trong tieâu duøng. Ñaëc ñieåm : + Boäc loä thoâng qua quaù trình thoûa maõn nhu caàu cuûa con ngöôøi. + Moät haøng hoaù coù theå coù nhieàu coâng duïng + Giaù trò söû duïng laø moät phaïm truø vónh vieãn gaén lieàn vôùi cuoäc soáng. Hình thaùi: + Bieåu hieän ôû caùc tö lieäu saûn xuaát ( nhö nguyeân lieäu, maùy moùc) + Bieåu hieän ôû caùc vaät phaåm phuïc vuï tieâu duøng caù nhaân ( nhö löông thöïc, thöïc phaåm). . Giaù trò trao ñoåi : mang tính tröøu töôïng, laø töông quan veà soá löôïng giöõa haøng hoaù naøy vôùi haøng hoaù khaùc trong trao ñoåi. Noù laø moät phaïm truø tröøu töôïng giöõa nhöõng ngöôøi saûn xuaát, chæ thoâng qua trao ñoåi. Ñaëc ñieåm : Giaù trò haøng hoaù laø lao ñoäng tröøu töôïng ñaõ keát tinh trong haøng hoaù. Giaù trò do lao ñoäng keát tinh, thöôùc ño laø thôøi gian.Giaù trò ñöôïc coi laø cô sôû trao ñoåi.Noù laø moät phaïm truø tröøu töôïng giöõa nhöõng ngöôøi saûn xuaát.Chæ thoâng qua trao ñoåi môùi coù giaù trò. Baûn chaát cuûa trao ñoåi haøng hoaù : ngöôøi ta chæ ñoåi cho nhau nhöõng vaät coù coâng duïng khaùc nhau nhöng giaù trò baèng nhau. Qua trao ñoåi giaù trò ñöôïc bieåu hieän baèng tieàn(giaù caû). Tính chaát hai maët cuûa haøng hoaù : Lao ñoäng saûn xuaát haøng hoaù coù tính 2 maët : lao ñoäng cuï theå vaø lao ñoäng tröøu töôïng. + Lao ñoäng cuï theå : laø lao ñoäng cuûa moät ngheà chuyeân moân nhaát ñònh coù ñoái töôïng, muïc ñích, phöông phaùp, coâng cuï lao ñoäng rieâng ñaït keát quaû rieâng. + Lao ñoäng tröøu töôïng : laø lao ñoäng xaõ hoäi cuûa ngöôøi saûn xuaát haøng hoaù khoâng keå ñeán hình thöùc cuï theå cuûa noù. Noù taïo ra giaù trò cuûa haøng hoaù. Maâu thuaãn vôùi lao ñoäng cuï theå cuûa noù thoâng qua 2 thuoäc tính. So saùnh lao ñoäng giaûn ñôn – lao ñoäng phöùc taïp : . Lao ñoäng giaûn ñôn : ai cuõng tieán haønh ñöôïc, khoâng ñoøi hoûi chuyeân moân. . Lao ñoäng phöùc taïp : laø lao ñoäng qua ñaøo taïo kyõ thuaät, caàn kyõ naêng chuyeân moân. So saùnh lao ñoäng tö nhaân – lao ñoäng xaõ hoäi : Lao ñoäng tö nhaân : laø lao ñoäng cuûa töøng caù nhaân, saûn phaåm cuûa moãi caù nhaân. Laø lao ñoäng mang tính töï phaùt. Lao ñoäng xaõ hoäi : laø lao ñoäng do caù nhaân hôïp thaønh, caàn phaûi coù ñieàu kieän saûn phaåm cuûa caù nhaân. Caâu 4: Trình Baøy Noäi Dung Yeâu Caàu Vaø Taùc Duïng Cuûa Quy Luaät Giaù Trò ? Noäi dung yeâu caàu cuûa quy luaät giaù trò : Quy luaät giaù trò laø quy luaät kinh teá cuûa saûn xuaát haøng hoaù. Noù quyeát ñònh caùc phöông phaùp vaø caùc nguyeân taéc ño löôøng phaân phoái, kích thìch lao ñoäng xaõ hoäi trong caùc ñieàu kieän cuûa saûn xuaát haøng hoaù. Ôû ñaâu coù saûn xuaát haøng hoaù thì ôû ñoù coù quy luaät giaù trò hoaït ñoäng. Theo quy luaät giaù trò vieäc saûn xuaát haøng hoaù vaø trao ñoåi haøng hoaù phaûi döïa treân cô sôû hao phí lao ñoäng xaõ hoäi caàn thieát, trao ñoåi phaûi döïa treân cô sôû ngang giaù. Taùc duïng cuûa quy luaät giaù trò : Quy luaät giaù trò toàn taïi vaø hoaït ñoäng ôû caùc phöông thöùc saûn xuaát coù saûn xuaát haøng hoaù vaø coù nhöõng ñaëc ñieåm hoaït ñoäng rieâng bieät tuøy thuoäc vaøo quan heä saûn xuaát thoáng trò. Nhöng nhìn chung, quy luaät giaù trò ñeàu coù nhöõng taùc duïng chuû yeáu : . Ñieàu tieát saûn xuaát vaø löu thoâng haøng hoaù : Treân thöïc teá haøng hoaù bao giôø cuõng vaän ñoäng töø nôi giaù thaáp ñeán nôi giaù cao. Quy luaät giaù trò coù taùc duïng ñieàu tieát söï vaän ñoäng ñoù, phaân phoái caùc nguoàn haøng hoaù moät caùch hôïp lyù hôn giöõa caùc vuøng, giöõa cung vaø caàu ñoái vôùi caùc loaïi haøng hoaù trong xaõ hoäi. . Thuùc ñaåy caûi tieán kyõ thuaät, taêng naêng suaát lao ñoäng :Trong saûn xuaát haøng hoaù ñeå thu nhieàu lôïi nhuaän , ngöôøi saûn xuaát haøng hoaù phaûi thöôøng xuyeân thay ñoåi, caûi tieán chaát löôïng maãu maõ haøng hoaù cho phuø hôïpnhu caàu thò hieáu ngöôøi tieâu duøng, caûi tieán caùc bieän phaùp löu thoâng, baùn haøng ñeå tieát kieäm chi phí löu thoâng vaø tieâu thuï saûn phaåm nhanh hôn. . Phaân hoaù nhöõng ngöôøi saûn xuaát haøng hoaù : Söï taùc ñoäng cuûa quy luaät giaù trò beân caïnh maët tích cöïc cuøng daãn ñeán söï phaân hoaù nhöõng ngöôøi saûn xuaát haøng hoaù thaønh ngöôøi giaøu, ngöôøi ngheøo. Döôùi taùc ñoäng cuûa quy luaät giaù trò vaø caùc quy luaät khaùc taát yeáu daãn ñeán keát quaû : nhöõng ngöôøi coù ñieàu kieän saûn xuaát thuaän lôïi, coù trình ñoä cao, … seõ phaùt taøi laøm giaøu. Ngöôïc laïi, nhöõng ngöôøi khoâng coù ñieàu kieän treân hoaëc gaëp ruûi ro tai naïn seõ bò maát heát voán, phaù saûn. Taùc duïng naøy cuûa quy luaät giaù trò moät maët ñaøo thaûi caùc yeáu keùm, kích thích caùc nhaân toá tích cöïc phaùt trieån . Caâu 5: Söï Chuyeån Hoùa Thaønh Tö Baûn ? Coâng thöùc chung cuûa tö baûn: T- H – T ‘ MÑ tìm coâng thöùc chung, khaùi quaùt söï vaän ñoäng cuûa tö baûn So saùnh CT löu thoâng haøng hoaù giaûn ñôn vaø CT chung cuûa tö baûn: Gioáng: Ñeàu goàm coù:Haøng&tieàn;Mua&baùnÆ Phaûn aùnh söï vaän ñoäng cuûa neàn kinh teá haøng hoaù Khaùc: Trình töï haønh vi mua baùn: H –T –H (CT löu thoâng haøng hoaù giaûn ñôn) baùn tröôùc, mua sau. T-H-T’ (CT löu thoâng cuûa tö baûn) mua tröôùc , baùn sau. . Muïc ñích: H- T- H giaù trò söû duïng. T-H-T’ giaù trò. . Tính chaát: H-T-H coù giôùi haïn, haønh vi keát thuùc. T-H-T’ khoâng giôùi haïn, lieân tuïc. Vaây: Tö baûn laø tieàn coù baûn naêng töï lôùn leân. Tö baûn laø tieàn ñöôïc söû duïng laø phöông tieän ñeå boùc loät lao ñoäng cuûa ngöôøi khaùc. Laø GT coù khaû naêng mang laïi GT thaëng dö. T-H-T’ laø coâng thöùc chung cuûa tö baûn. Maâu thuaån cuûa coâng thöùc chung: Döïa vaøo lyù luaän tieàn teä vaø caên cöù vaøo lyù luaän giaù trò: Giaù trò haøng hoaù do con ngöôøi laøm ra. Nhöng nhìn coâng thöùc T-H-T’ , ta deã laàm töôûng tieàn cuõng taïo ra giaù trò khi löu thoâng. Thöïc chaát tieàn khoâng töï lôùn leân. Tieàn khoâng coù theå töï sinh ra tieàn.Coøn löu thoâng khoâng taïo ra giaù trò thaëng dö, chæ coù söï phaân phoái laïi löôïng giaù trò Æ Coâng thöùc chung maâu thuaån ôû choå: Löu thoâng khoâng taïo ra giaù trò , nhöng giaù trò chæ ñöôïc taïo ra töø löu thoâng.Löu thoâng laø ñieàu kieän, moâi tröôøng taïo ra giaù trò, coøn nguoàn goùc cuûa giaù trò laø töø lao ñoäng cuûa coâng nhaân. Haøng hoaù söùc lao ñoäng: -Ñieàu kieän söùc lao ñoäng trôû thaønh haøng hoaù : Ngöôøi lao ñoäng töï do veà thaân theå , ñöôïc quyeàn baùn söùc lao ñoäng. Ngöôøi lao ñoäng töï do veà thaân theå nhöng khoâng coù tö lieäu saûn xuaát . Söùc lao ñoäng cuõng coù hai thuoäc tính nhö haøng hoaù , vaø coøn theâm nhöõng ñaëc tính rieân. -Giaù trò haøng hoaù söùc lao ñoäng: laø coâng duïng cuûa noù ñeå thoaû maõn nhu caàu cuûa ngöôøi mua .Noù bao goàm:Giaù trò tö lieäu ñeå nuoâi soáng coâng nhaân vaø gia ñình coâng nhaân. Chöùa ñöïng chi phí ñaøo taïo , trang bò ngheà nghieäp. Nhaän xeùt: Giaù trò haøng hoaù söùc lao ñoäng chòu söï chi phoái cuûa 2 khuynh höôùng: Khuynh höôùng laøm taêng (do nhu caàu) Khuynh höôùng laøm giaûm (do daân soá taêng daãn ñeán giaù trò haøng hoaù giaûm) Khaùc vôùi haøng hoaù thoâng thöôøng : giaù trò haøng hoaù söùc lao ñoäng mang tính thinh thaàn, tính lòch söû. Haøng thoâng thöôøng coù söï tieâu duøng neân coâng duïng giaûm ñeán 0. Chuùng gioáng nhau ôû choå : ñeàu thoaû maõn nhu caàu cuûa ngöôøi tieâu duøng. Ngöôøi coâng nhaân lao ñoäng saûn xuaát, thoânh qua ñoù taïo ra giaù trò thaëng dö. Keát luaän: Tieàn chuyeån hoaù thaønh tö baûn khi söùc lao ñoäng bieåu hieän qua haøng hoaù hay tieàn, vaän ñoäng theo coâng thöùc chung: T-H-T’ Caâu 6: Saûn Xuaát Giaù Trò Thaëng Dö – Quy Luaät Kinh Teá Cô Baûn Cuûa Chuû Nghóa Tö Baûn ? Quaù trình saûn xuaát giaù trò thaëng dö : Cô sôû kinh teá cuûa cheá ñoä TBCN laø cheá ñoä tö höõu veà tö lieäu saûn xuaát neân quaù trình lao ñoäng döôùi chuû nghóa TB coù ñaëc ñieåm : Xem xeùt trong khuoân khoå töøng doanh nghieäp: . Phaûn aùnh moái quan heä quaûn lyù giöõa nhaø TB vôùi lao ñoäng laøm thueâ, ñieàu kieän toå chöùc kinh doanh thuoäc veà nhaø tö baûn, coâng nhaân laø ngöôøi phuïc vuï. . Phaûn aùnh caùc quan heä phaân phoái, phaân chia lao ñoäng, toaøn boä saûn phaåm laøm ra thuoäc veà chi phoái cuûa nhaø tö baûn, coâng nhaân chæ ñöôïc nhaän tieàn löông. Xem xeùt trong toaøn boä neàn saûn xuaát Tö baûn : . Saûn xuaát TBCN laø quaù trình taïo ra giaù trò söû duïng, coâng duïng cho xaõ hoäi tieâu duøng. . Saûn xuaát ra giaù trò vaø giaù trò thaëng dö, muïc ñích vaø ñoäng cô cuûa saûn xuaát tö baûn laø saûn xuaát ngaøy caøng nhieàu tieàn. Ñònh nghóa giaù trò thaëng dö : . Giaù trò thaëng dö laø phaàn giaù trò doâi ra ngoaøi giaù trò söùc lao ñoäng do coâng nhaân taïo ratrong quaù trình saûn xuaát bò nhaø tö baûn chieám duïng. Kí hieäu : m Nhaän xeùt : Qua nhieân cöùu cho thaáy giaù trò thaëng dö laø moät phaïm truø kinh teá, chæ roõ ngheà lao ñoäng cuûa coâng nhaân chia laøm 2 phaàn : + Phaàn thôøi gian caàn thieát taïo ra söùc lao ñoäng cho coâng nhaân. + Phaàn thôøi gian thaëng dö taïo ra söï thaëng dö cho nhaø tö baûn. . Giaù trò thaëng dö laø phaïm truø kinh teá phaûn aùnh quan heä boùc loät giöõa Tö baûn ñoái vôùi lao ñoäng laøm thueâ. . Giaù trò thaëng dö phaûn aùnh baûn chaát cuûa neàn saûn xuaát TBCN. . Giaù trò thaëng dö laø ñieàu kieän ñeå tích luõy tö baûn vaø ñeå taùi saûn xuaát môû roäng, thuùc ñaåy xaõ hoäi phaùt trieån. Baûn chaát cuûa Tö baûn, tö baûn baát bieán vaø tö baûn khaû bieán : Baûn chaát cuûa tö baûn : . Tö baûn laø quan heä saûn xuaát xaõ hoäi töùc tö baûn laø khaùi nieäm duøng ñeå chæ quan heä xaõ hoäi cuûa 2 giai caáp ñoái khaùng : giai caáp tö saûn vaø giai caáp voâ saûn. . Tö baûn laø khaùi nieäm ñeå chæ phöông thöùc saûn xuaát trong lòch söû. Söï phaân chia tö baûn thaønh tö baûn khaû bieán vaø tö baûn baát bieán: . Caên cöù cuûa vieäc phaân chia : döïa vaøo tính chaát lyù luaän 2 maët cuûa lao ñoäng saûn xuaát haøng hoaù cuûa Maùc chia ra 2 loaïi Tö baûn baát bieán vaø Tö baûn khaû bieán. Tö baûn toàn taïi 2 boä phaän : + boä phaän 1 : Tö lieäu saûn xuaát goàm maùy moùc, nguyeân lieäu, vaät lieäu, naêng löôïng, ñoäng löïc, nhaø xöôûng, kho. Noù coù ñaëc ñieåm laø ñieàu kieän cuûa saûn xuaát. Trong quaù trình tham gia saûn xuaát giaù trò cuûa noù ñöôïc baûo toàn vaø chuyeån dòch vaøo saûn phaåm môùi. Ñoù laø tö baûn baát bieán, kí hieäu laø C. + boä phaän 2 : laø söùc lao ñoäng cuûa coâng nhaân, coù ñaëc ñieåm laø tham gia vaøo saûn xuaát, luoân bieán ñoåi vaø taêng leân veà löôïng neân goïi laø tö baûn khaû bieán, kí hieäu V. . Muïc ñích vaø yù nghóa cuûa söï phaân chia : Giuùp ta hieåu roõvai troø vaø vò trí cuûa töøng boä phaän TB.Tö lieäu saûn xuaát laø ñieàu kieän cuûa saûn xuaát. Giuùp ta phaân tích vaø hieåu roõ keát caáu cuûa giaù trò haøng hoaù. Haøng hoaù goàm 3 boä phaän baèng toång C + V + m Trong ñoù: C laø giaù trò TLSX ñaõ hao phí trong saûn xuaát. V laø giaù trò söùc lao ñoäng cuûa coâng nhaân. m laø giaù trò thaëng dö( thu nhaäp cuûa nhaø tö baûn) Vieäc phaân chia Tb nhö treân giuùp ta hieåu roõ baûn chaát cuûa TB ñoàng thôøi goùp phaàn vaøo giaûi quyeát maâu thuaãn coâng thöùc chung cuûa tö baûn. Thoâng qua nghieân cöùu giuùp ta hieåu roõ baûn chaát vaø nguoàn goác cuûa giaù trò thaëng dö chính laø töø lao ñoäng laøm thueâ cuûa coâng nhaân. Ngaøy lao ñoäng, tyû suaát vaø khoái löôïng cuûa giaù trò thaëng dö : Ngaøy lao ñoäng laø moät khaùi nieäm chæ ñoä daøi thôøi gian laøm vieäc moãi ngaøy cuûa ngöôøi lao ñoäng. Ñaëc ñieåm : + Thôøi gian caàn thieát taïo ra giaù trò söùc lao ñoäng hay tieàn löông cuûa coâng nhaân vaø phaàn thôøi gian thaëng dö taïo ra giaù trò thaëng dö cho nhaø tö baûn. + Ngaøy lao ñoäng coù ñaëc ñieåm lôùn hôn so vôùi thôøi gian caàn thieát ñieàu naøy ñaûm baûoTö baûn coù lôïi vaø thueâ coâng nhaân. Ngaøy lao ñoäng phaûi ngaén hôn 24 giôø. Toùm laïi ngaøy lao ñoäng naèm trong khoaûng lôùn hôn thôøi gian caàn thieát nhöng phaûi ngaén hôn 24 giôø. + Ngaøy lao ñoäng laø moät phaïm truø phaûn aùnh töông quan thôøi gian laøm vieäc cho mình vaø nhaø tö baûn cuûa coâng nhaân. Thoâng thöôøng ngöôøi thueâ coâng nhaân muoán keùo daøi ngaøy lao ñoäng vì muïc ñích laøm cho tyû suaát giaù trò thaëng dö taêng leân. Tyû suaát giaù trò thaëng dö laø tyû soá tính theo % giöõa giaù trò thaëng dö vaø giaù trò söùc lao ñoäng cuûa coâng nhaân. Coâng thöùc : m’ = m . 100% Trong ñoù : m’ laø tyû suaát giaù trò thaëng dö. m laø giaù trò thaëng dö V laø giaù trò söùc lao ñoäng. Nhaän xeùt : + Tyû soá naøy noùi leân raèng nhaø TB boû ra 1 löôïng tieàn laø bao nhieâu thueâ coâng nhaân thì seõ thu ñöôïc 1 giaù trò thaëng dö baèng baáy nhieâu ( m = V). + Tyû suaát giaù trò thaëng dö laø moät phaïm truø kinh teá phaûn aùnh trình ñoä saûn xuaát giaù trò thaëng dö cuûa nhaø TB. Tyû suaát caøng cao thì trình ñoä saûn xuaát cao, tyû suaát thaáp thì trình ñoä saûn xuaát thaáp. Khoái löôïng giaù trò thaëng dö : laø tích soá giöõa tyû suaát giaù trò thaëng dö vôùi toång giaù trò söùc lao ñoäng ñöôïc duïng. M = m’ . ?V Trong ñoù : M laø khoái löôïng GTTD m’laø tyû suaát GTTD V laø toång giaù trò söùc lao ñoäng. Nhaän xeùt : Khoái löôïng giaù trò thaëng dö laø moät phaïm truø kinh teá phaûn aùnh töông quan thu nhaäp cuûa 2 giai caáp Tö saûn vaø Voâ saûn ( phaûn aùnh quy moâ boùc loät GTTD cuûa giai caáp tö saûn ñoái vôùi giai caáp coâng nhaân laøm thueâ). Hai phöông phaùp saûn xuaát giaù trò thaëng dö : . Saûn xuaát giaù trò thaëng dö tuyeät ñoái : laø GTTD thu ñöôïc nhôø keùo daøi ngaøy lao ñoäng. Trong khi thôøi gian lao ñoäng caàn thieát khoâng thay ñoåi. Nhaän xeùt : nhôø keùo daøi thôøi gian lao ñoäng, maø thôøi gian lao ñoäng thaëng dö taêng leân töông öùng. Tyû suaát GTTD seõ taêng leân. Bieän phaùp cô baûn ñeå thöïc hieän phöông phaùp naøy laø : taêng cöôøng ñoä lao ñoäng vaø keùo daøi thôøi gian lao ñoäng. Nhöng phöông phaùp naøy luoân bò giôùi haïn vì ngaøy lao ñoäng luoân coù giôùi haïn vaø bò coâng nhaân phaûn ñoái. . Saûn xuaát giaù trò thaëng dö töông ñoái : duøng ñeå chæ GTTD thu ñöôïc nhôø ruùt ngaén thôøi gian lao ñoäng caàn thieát, trong khi ñoä daøi ngaøy lao ñoäng khoâng ño