Bài 6: Bài nâng cao: Hoạt động lấy mẫu tại nguồn đánh giá ô nhiễm

BÀI 6: BÀI NÂNG CAO: HOẠT ĐỘNG LẤY MẪU TẠI NGUỒN ĐÁNH GIÁ ễ NHIỄM TRèNH BÀY: THÁI VŨ BèNH NỘI DUNG NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG QUAN TRẮC NỀN XUNG QUANH QUAN TRẮC NGUỒN THẢI NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG Thực hiện Chương trinh Quan trắc Nguồn phân tán cần xem xét Nguồn điểm cần xem xét Chương trinh quan trắc tổng hợp Khi xác định mục đích và mục tiêu cần xem xét ... Hiệu quả chi phí Lồng ghép Kết nối Các ban ngành Quy hoạch hàng năm Điều này sẽ tinh chỉnh các thông số và phương pháp của chương trinh quan trắc Các thành phần môi trường xung quanh cần xem xét Đánh giá việc thực hiện chương trinh QLÔNCN Tối ưu hoá chương trinh quan trắc cho QLÔNCN Ưu tiên QLÔNCN Quan trắc:Toàn cảnh hệ thống quản lý Cải tiến liên tục Cam kết lãnh đạo Xem xét của lãnh đạo Chính sách môi trường Lập quy hoạch, kế hoạch Hành động kiểm tra và chỉnh sửa Thực hiện và vận hành Quyết định quản lý (phạt, công nghệ mới, giáo dục, v.v) Kết quả vượt TCVN 5945 Ô nhiễm tự nhiên hoặc lịch sử không Thu thập và đánh giá thông tin Tiến hành quan trắc sơ bộ các khu vực gần KCN Cơ hội cho tiến hành quan trắc Biết về nguồn ô nhiễm Môi trường xung quanh cụ thể bị ô nhiễm có Thu thập và đánh giá thông tin Thiết kế và tiến hành quan trắc xung quanh về các thông số chung không có Nguồn điểm có không nguồn điểm chuẩn nguồn phân tán Những kết quả vượt TCVN hoặc không thích hợp đối với môi trường xung quanh Nguồn ô nhiễm do con người tạo ra Có Không Có Dừng lại Bắt đầu không Xác đinh nguồn và nguyên nhân gây ô nhiễm tự nhiên Thu thập và đánh giá thông tin Thiết kế và tiến hành quan trắc xung quanh để có được các thông số cụ thể Quyết định quản lý (ví dụ những hạn chế phát triển) Thu thập và đánh giá thông tin Thiết kế và tiếnh hành quan trắc nguồn và Tính tải lượng ô nhiễm cho các thông số cụ thể không không Môi trường xung quanh quan trọng hoặc nhạy cảm Dừng lại không có Kết quả vượt TCVN 5942/5943 có Dừng lại không Ô nhiễm tự nhiên hoặc lịch sử không Thu thập và đánh giá thông tin Tiến hành quan trắc sơ bộ các khu vực gần KCN Cơ hội đăng ký quan trắc Biết nguồn ô nhiễm Môi trường xung quanh cụ thể bị ô nhiễm có Thu thập và đánh giá thông tin Thiết kế và tiến hành quan trắc xung quanh để có được thông số tổng hợp không có Nguồn điểm có không nguồn điểm Những kết quả vượt TCVN hoặc không thích hợp đối với môi trường xung quanh Nguồn ô nhiễm do con người tạo ra có không có Dừng lại Bắt đầu không Xác định các nguồn và nguyên nhân gây ô nhiẽm Quyết định quản lý (ví dụ những hạn chế phát triển) nguồn phân tán Quyết định quản lý (phạt, công nghệ mới, giáo dục, v.v) Ô nhiễm tự nhiên hoặc lịch sử no Thu thập và đánh giá thông tin Tiến hành quan trắc sơ bộ các khu vực gần KCN Cơ hội cho đăng ký quan trắc Biết về nguồn ô nhiễm Môi trường xung quanh cụ thể bị ô nhiễm có Thu thập và đánh giá thông tin Thiết kế và tiến hành quan trắc xung quanh để có được thông số tổng hợp không có Nguồn điểm có không nguồn điểm nguồn phân tán Kết quả vượt TCVN hoặc không thích hợp đối với môi trường xung quanh Nguồn ô nhiễm do con người tạo ra có không có Dừng lại Bắt đầu không Thu thập và đánh gia thông tin Thiết kế và tiến hành quan trắc xung quanh để có được các thông số cụ thể Dừng lại không có Kết quả vượt TCVN 5942/5943 Kết quả vượt TCVN 5945 Ô nhiễm tự nhiên hoặc lịch sử không Thu thập và đánh giá thông tin Tiến hành quan trắc sơ bộ các khu vực gần khu công nghiệp Cơ hội cho đăng ký quan trắc Biết về nguồn ô nhiễm Môi trường xung quanh cụ thể bị ô nhiễm Có Thu thập và đánh giá thông tin Thiết kế và tiến hành quan trắc xung quanh để có được thông số tổng hợp Không Có Nguồn điểm Có Không nguồn điểm chuẩn nguồn phân tán Kết quả vượt TCVN hoặc không thích hợp đối với môi trường xung quanh Nguồn ô nhiễm do con người tạo ra Có Không Có Bắt đầu Bắt đầu Không Thu thập và đánh giá thông tin Thiết kế và tiến hành quan trắc nguồn và Tính tải lượng ô nhiễm để có được thông số cụ thể Có Không Môi trường xung quanh quan trọng hoặc nhạy cảm Có Dừng lại Không Quyết định quản lý (phạt, công nghệ mới, giáo dục, v.v) Lập kế hoạch các hoạt động quan trắc môi trường xung quanh Để làm được điều này, các câu hỏi cần phải được trả lời Tại sao Cái gi ở đâu Khi nào Như thế nào Quan trắc môi trường xung quanh:Giới thiệu Các chương trinh quan trắc môi trường xung quanh: giúp các nhà quản lý hiểu được sự tác động của dòng thải công nghiệp đến môi trường tiếp nhận như thế nào; là các công cụ quản lý; Thiết kế một chương trinh quan trắc môi trường xung quanh bao gồm dữ liệu đầu vào chính do cán bộ kỹ thuật cung cấp. Quan trắc môi trường xung quanh: bắt đầu ở đâu/như thế nào Điểm bắt đầu cho một chương trinh quan trắc môi trường xung quanh là xác định các mục tiêu quan trắc Câu trả lời cho tất cả các câu hỏi – quan trắc cái gi, khi nào, ở đâu, như thế nào - phụ thuộc vào các mục tiêu quan trắc Tại sao lại lấy mẫu – trả lời câu hỏi này sẽ giúp anh/chị xác định được các mục tiêu quan trắc Quy trinh 4 bước: Bước 1: Xác định các thành phần môi trường xung quanh (không khí, nước, đất, sinh vật) có thể bị tác động bởi dòng thải công nghiệp Bước 2: Thu thập và phân tích dữ liệu đã có về những địa điểm được xác định ở Bước 1. Bước 3: Nếu có đủ thông tin tồn tại để xác định tác động của khu vực công nghiệp, không làm tiếp bước 4. Nếu cần thêm thông tin, tiến hành bước 4. Bước 4: Làm việc với nhóm kỹ thuật để xác định các mục tiêu quạn trắc. Các mục tiêu quan trắc cần được thiết kế để lấp chỗ trống về thông tin cần thiết cho việc ra quyết định quản lý. Lấy mẫu gi - các thông số nào sẽ giúp anh/chị trả lời câu hỏi quan trắc? Cần xem xét: Các quy trinh công nghiệp được điều tra Độ nhạy cảm môi trường của khu vực tiếp nhận – ví dụ: san hô, nước uống, khu bảo tồn rua biển.v.v Chi phí phân tích từng thông số môi trường Khả năng của một thông số dự kiến đạt được mục tiêu quan trắc của anh/chị Năng lực của nhóm kỹ thuật trong việc tổ chức công việc hiện trường và/hoặc phân tích PTN cho từng thông số TCVN hoặc tiêu chuẩn quốc tế đối với các thông số mà anh/chị đang chọn Lấy mẫu ở đâu – có nhiều mẫu hơn không có nghĩa là có kết quả tốt hơn! Có bao nhiêu vị trí và mẫu quan trắc? Xem xét loại thông số thống kê nào anh/chị muốn sử dụng để hỗ trợ cho các mục tiêu quan trắc và quyết định quản lý Chọn số mẫu để xây dựng các thông số thống kê mà anh/chị muốn Hầu hết các chương trinh đều có thể làm giảm số vị trí sau khi đánh giá lại kết quả ban đầu Cần phải tính cả mẫu kiểm soát chất lượng (khoảng 10% số mẫu hiện trường) – mẫu lặp, mẫu vận chuyển, và mẫu trắng thiết bị Lẫy mẫu ở đâu – những vị trí nào sẽ trả lời tốt nhất cho các câu hỏi quan trắc của anh/chị? Các vị trí nên ở đâu? Các vị trí lấy mẫu chính xác rất quan trọng - cần xem xét các điều kiện môi trường trước khi chọn vị trí. Có 3 chiến lược lấy mẫu cơ bản: Lấy mẫu theo suy đoán Lấy mẫu hệ thống Lấy mẫu ngẫu nhiên Lấy mẫu theo suy đoán Lấy mẫu ngẫu nhiên Lấy mẫu hệ thống Lấy mẫu theo suy đoán, ngẫu nhiên và hệ thống – tóm tắt về sai lệch và số mẫu cần lấy Nhiều nhất ít nhất ít nhất Nhiều nhất Độ sai lệch Số mẫu Ngẫu nhiờn Hệ thống Suy đoỏn S-N S-H H-N Lấy mẫu khi nào Quan trắc theo thời gian một cách cẩn thận sẽ giảm được tính biến thiên của dữ liệu Những biến thiên môi trường tự nhiên nào cần được xem xét? ( VD Nước: Lưu lượng & hướng dòng chảy, sự thay đổi độ muối, nhiệt độ & ô xy hoà tan, mùa mưa/khô; Không khí: nhiệt độ, đêm/ngày, mưa) Những biến thiên nhân tạo nào cần phải xem xét (ví dụ: độ biến thiên phát thải công nghiệp; nguồn ô nhiễm nhân tạo khác) Chương trinh nên kéo dài bao lâu? Lấy mẫu như thế nào Lựa chọn thiết bị phù hợp- khi nào sử dụng thiết bị lấy mẫu tại chỗ khi nào sử dụng kỹ thuật lấy mẫu bằng tay – và mang mẫu về PTN Kiểm soát chất lượng trong quy trinh lấy mẫu – bảo dưỡng thiết bị, kiểm chuẩn, chọn chai lấy mẫu, v.v Sau khi anh/chị đã trả lời câu hỏi Tại sao? Cái gi, ở đâu, Khi nào, Như thế nào? hãy soạn thảo chương trinh quan trắc Điều này có thể là bản ghi nhớ 1 trang tóm tắt hoặc một tài liệu nhiều trang, gồm có: các mục tiêu quan trắc các thông số môi trường đã lấy mẫu các thông số thống kê được sử dụng khi phân tích dữ liệu lịch trinh lấy mẫu mô tả vị trí (gồm cả bản đồ) phân tích phòng thí nghiệm hướng dẫn về thiết kế cơ sở dữ liệu/phân tích thống kê hướng dẫn về cách báo cáo kết quả/hạn báo cáo kiểm soát chất lượng trong quy trinh lấy mẫu/phân tích Nghiên cứu điển hinh:Nhà máy giấy/bột giấy- Sông VC Biển Đông Trại nuôi tôm Trại nuôi tôm ở đâu“Vị trí tác động” ở đâu “Vị trí kiểm soát” Sông Cự Đê Tại sao nhà máy bột giấy/giấy có ảnh hưởng lớn đến chất lượng nước hạ lưu sông Cự Đê? Cái gì  BOD COD  pH  TSS  e Coli Kim loại nặng chất rắn hoà tan  dầu và mỡ phenol mầu Khi nào  triều xuống  dòng thải lớn  mùa mưa/khô Vị trí kiểm soát 30 m Mặt cắt Mẫu gộp như thế nào Vị trí tác động 25 m Mặt cắt Lấy mẫu tuỳ điểm như thế nào 2 m Danh sách kiểm tra cho lấy mẫu môi trường xung quanh 1. Tại sao lại lấy mẫu? Nhóm quản lý đã ..... Xác định quyết định quản lý mà họ cần đưa ra? Đảm bảo toàn bộ nguồn dữ liệu thứ cấp được xem xét trước khi quyết định thiết kế một chương trinh quan trắc? Xác định sự thiếu hụt thông tin mà có thể bù đắp một cách tốt nhất bằng việc tiến hành một chương trinh quan trắc xung quanh? Làm việc với nhóm kỹ thuật để xác định các mục tiêu quan trắc rõ ràng và chính xác? Đảm bảo rằng các dữ liệu sẽ được nhận theo mẫu báo cáo và đúng thời hạn quy định để ra quyết định quản lý? Danh sách kiểm tra cho lấy mẫu môi trường xung quanh 2. Lấy mẫu gi?- Những thông số môi trường dự kiến…. Là những chỉ số quan trọng của nguồn ô nhiễm công nghiệp? Là chi phí-hiệu quả của việc lấy mẫu và phân tích? Có thể đo đạc được (với thiết bị và nhân viên hiện có)? Có TCVN về lượng để so sánh với dữ liệu của anh/chị? Danh sách kiểm tra cho lấy mẫu môi trường xung quanh 3. Lấy mẫu ở đâu/bao nhiêu vị trí? Chương trinh quan trắc có…. Bao gồm các mẫu lặp, mẫu vận tải và mẫu trắng thiết bị? Xác định các thông số thống kê mà anh/chị sẽ cần để hỗ trợ cho quyết định quản lý của minh? Xác định số mẫu và vị trí lấy mẫu cần thiết để đưa ra các thông số thống kê mà anh/chị muốn sử dụng (nếu có thể, cả bản đồ)? Xác định độ sâu/vị trí (nếu là nước) hoặc độ cao/vị trí (nếu là không khí) sẽ tiến hành lấy mẫu? Danh sách kiểm tra cho lấy mẫu môi trường xung quanh 4. Lấy mẫu khi nào – Chương trinh quan trắc có… Cần phải mở rộng các sự kiện môi trường tự nhiên (mùa mưa/khô, chu kỳ thuỷ triều)? Cần xem xét những thay đổi của dòng thải công nghiệp trong thời gian ngắn (VD chu kỳ 24 giờ) và thời gian dài (vài tháng) như những thay đổi dòng thải công nghiệp trong phạm vi các nhà máy cụ thể? Danh sách kiểm tra cho lấy mẫu môi trường xung quanh 5. Lấy mẫu như thế nào? Nhóm lấy mẫu…. Có thiết bị đo đạc thích hợp (cả thiết bị lấy mẫu điện tử và lấy mẫu bằng tay) Duy tri thiết bị này và kiểm chuẩn trước mỗi lần sử dụng? Đã biết cách sử dụng thiết bị này? Biết cách lưu trữ dữ liệu về mẫu một cách đáng tin cậy và nhất quán? CÁC CễNG VIỆC THỰC HIỆN Lập kế hoạch các hoạt động lấy mẫu tại nguồn Tại sao Cái gi ở đâu Khi nào Như thế nào Để làm được điều này, các câu trả lời cần được trả lời Những vấn đề cơ bản về lấy mẫu nước thải công nghiệp tại nguồn Xác định mục tiêu lấy mẫu Lựa chọn nhà máy lấy mẫu Giai đoạn chuẩn bị Tới thăm nhà máy và thu thập thông tin ngân sách? nguồn lực (2 người) thiết bị (để đo dòng chảy và lấy mẫu) Lấy mẫu trong 3 ngày (Mẫu gộp) bảo quản mẫu Kiểm chuẩn thiết bị và kiểm soát chất lượng Vận chuyển đến phòng thí nghiệm Viết báo cáo 20  Lịch trinh của kế hoạch lấy mẫu Lịch trinh của chương trinh là gi? Chúng ta phải làm gi để có được kết quả đáp ứng mục tiêu? Lịch trinh sẽ ảnh hưởng tới số nhà máy lấy mẫu và số khu vực địa lý cần xem xét Xác định ưu tiên cho các hoạt động bị ảnh hưởng bởi lịch trinh 21 Ngân sách và nguồn lực của kế hoạch lấy mẫu Kế hoạch cần phải được xác định và hiểu rõ để phân bổ ngân sách và nguồn lực Ngân sách dành cho chương trinh là gi? ảnh hưởng của ngân sách đối với a) Sở/Phong TN&MT và b) cơ sở công nghiệp? Có cần thiết bị mới không? Các phòng thí nghiệm có được trang bị và chuẩn bị để xử lý mẫu không? Chúng ta có cán bộ để thực hiện ? Họ có cần đào tạo không? 22 Thực hiện kế hoạch lấy mẫu Ai sẽ thực hiện kế hoạch? Các Sở/phong TN&MT? Các nhà máy? Các trường đại học, trung tâm nghiên cứu, các tổ chức phi chính phủ Kế hoạch sẽ được thực hiện ở tất cả các Sở TN&MT? 23 Quản lý dữ liệu Một kế hoạch, đặc biệt là một kế hoạch lấy mẫu sẽ tạo ra nhiều số liệu Chúng ta có thể quản lý được số liệu này không? Chúng ta biết phải làm gi với số liệu này? Chúng ta có biết cách tập hợp, ghi chép và phân tích số liệu này không? Thông tin có được thông báo tới các nhà máy và công chúng không? Các mục tiêu của kế hoạch sẽ cho câu trả lời Báo cáo kết quả theo dạng biểu đồ 24 Đo thành công của kế hoạch lấy mẫu Có thể rất khó đo sự thành công của kế hoạch nếu mục tiêu cơ bản là nâng cao chất lượng nước sông trong triển vọng phát triển bền vững Các hoạt động trong kế hoạch cần được tổ chức cơ cấu sao cho các kết quả của chúng có thể đo được, ví dụ giảm 90% tổng tải lượng kim loại nặng thải ra sông từ công nghiệp luyện kim Tại sao lại lấy mẫu Để hỗ trợ cho chương trinh QLÔNCN: Cưỡng chế thực hiện Xác định nguồn ô nhiễm cụ thể Xác định cơ hội sản xuất sạch hơn Theo dõi những thay đổi (cải tiến) áp đặt phí ô nhiễm ??? Lấy mẫu gi Việc lấy mẫu gi có thể kết nối với: Quy định và tiêu chuẩn Các vấn đề môi trường xung quanh Quan tâm về sức khoẻ cộng đồng Hãy lấy mẫu những gi có thể đo được Lấy mẫu ở đâu Câu trả lời đơn giản: ở ranh giới nhà máy, nơi thải chất thải ra môi trường. Thực tế thường phức tạp hơn rất nhiều!!! Biết tất cả các nguồn? ở nơi mà thực tế là điểm thải? Có dòng nào khác lẫn với dòng của nhà máy không? Lấy mẫu khi nào Mỗi ngành công nghiệp một khác; Các nhà máy trong một ngành công nghiệp cũng khác nhau. Điều quan trọng là có được dữ liệu về việc vận hành nhà máy và các biến số khác (ví dụ: thời tiết) để đảm bảo kết quả lấy mẫu có ý nghĩa Lấy mẫu khi nào: mẫu đơn so với mẫu gộp Cả hai loại lấy mẫu đều có thể dẫn đến lệch lạc Quy định/tiêu chuẩn yêu cầu gi? tổng hợp 24 giờ không quá cực đại hoặc cực tiểu trung binh hàng tháng Lấy mẫu như thế nào Hiện có những xem xét kỹ thuật nào? Hiện có những yêu cầu đào tạo nào? Có điều kiện tiên quyết nào cho việc lấy mẫu không? Nhà máy đã sẵn sàng cho một chương trinh lấy mẫu chưa? Có quy trinh an toàn nào cần phải tuân thủ không? TểM TẮT QUY TRèNH ĐỀ XUẤT CÁC CễNG VIỆC THỰC HIỆN