Bài giảng 4 Nhận dạng lợi ích và chi phí

BÀI GIẢNG 4 NHẬN DẠNG LỢI ÍCH VÀ CHI PHÍ COST BENEFIT ANALYSIS MAIDINHQUY CHAPTER 4 - Nguyên tắc chung để nhận dạng lợi ích và chi phí - Những hướng dẫn nhận dạng lợi ích và chi phí - Cách phân loại lợi ích và chi phí - Lượng hóa các lợi ích và chi phí cả vòng đời dự án NỘI DUNG MAIDINHQUY CHAPTER 4 Lợi ích và chi phí được nhận dạng thông qua sự ích dụng đối với cá nhân, và phải bao gồm tất cả các kết quả cho mọi người. - Lợi ích thực là sự gia tăng thoả dụng cho bất kỳ ai. - Chi phí thực là sự gia tăng sự không thoả dụng cho bất kỳ ai. Một kết quả là kết quả XH thực chỉ khi nó làm biến đổi lợi ích ròng cho toàn XH. NGUYÊN TẮC TỔNG QUÁT MAIDINHQUY CHAPTER 4 4 TÌNH HUỐNG Nhận dạng các lợi ích và chi phí có thể có của dự án Phát triển An Bình Tính những kết quả (lợi ích hoặc chi phí) tăng thêm. Lợi ích thêm hay chi phí thêm từ dự án phải được tính mà không phải là tổng lợi ích hay tổng chi phí. Ví dụ: Dự án nâng cấp đường ray xe lửa 2 triệu tấn → 5 triệu tấn. Như vậy, lợi ích của dự án là 3 triệu tấn tăng thêm, chứ không phải tổng số 5 triệu tấn. Chi phí là các chi phí nâng cấp ở dự án. HƯỚNG DẪN 1 MAIDINHQUY CHAPTER 4 Loại trừ các kết quả chìm. - Chi phí hoặc lợi ích đã nhận được từ trước dự án là chi phí chìm hoặc lợi ích chìm. - Đối với PTLICP thì quá khứ là quá khứ, điều ta quan tâm là chi phí và lợi ích tương lai. Các chi phí đã phát sinh hay lợi ích đã nhận được trước khi dự án bắt đầu thì bây giờ không thể tránh hay thay đổi được -> chúng không ảnh hưởng đến lợi ích ròng. - Phân biệt chi phí chìm và chi phí cơ hội? HƯỚNG DẪN 2 MAIDINHQUY CHAPTER 4 Ví dụ: Cải thiện đường ray giữa TP. HCM và Hà Nội chắc chắn liên quan tới việc di chuyển một số đường ray và công trình xây dựng. Những chi tiêu trước đây để xây dựng và lắp đặt những khoản này là chìm. Các chi phí và lợi ích chìm không làm thay đổi lợi ích xã hội ròng của các dự án mới, do đó phải loại trừ chúng khỏi các tính toán. HƯỚNG DẪN 2 MAIDINHQUY CHAPTER 4 Loại trừ các chi phí chung (chi phí cố định). Sản xuất hàng hóa và dịch vụ thường liên quan đến các chi phí nhất định bất kể là sản xuất cái gì, sản xuất bao nhiêu và sản xuất như thế nào. Các chi phí này là chi phí chung cho tất cả các phương án. Các chi phí chung hay chi phí cố định không làm biến đổi lợi ích ròng giữa các phương án, và vì vậy chúng nên được loại trừ. Ví dụ: Thuế đất đô thị phải trả hàng năm, bất kỳ dự án nào sử dụng mảnh đất đó đều phải đóng lượng thuế nhất định đó. Vì thế, phải loại bỏ ra khỏi tính toán. HƯỚNG DẪN 3 MAIDINHQUY CHAPTER 4 Tính tất cả các thay đổi lợi ích Tất cả các thay đổi về lợi ích, gắn với một dự án, phải được tính đến. Thay đổi trực tiếp do dự án tạo ra Thay đổi do dự án tạo ra, nhưng xảy ra ở bên ngoài dự án. Ví dụ: Dự án áp dụng giống lúa mới làm tăng năng suất, dẫn đến tăng sản lượng, nhờ thế nó làm tăng quy mô hoạt đôïng của chế biến, xuất khẩu vì vậy các lợi ích tăng thêm này phải được tính. HƯỚNG DẪN 4 MAIDINHQUY CHAPTER 4 Tính tất cả các thay đổi về chi phí. Tất cả các thay đổi về chi phí gắn với dự án phải đựơc tính đến. Thay đổi trực tiếp do dự án tạo ra Thay đổi do dự án tạo ra, nhưng xảy ra ở bên ngoài dự án Ví dụ: Xây dựng nhà máy làm ô nhiễm nước thiệt hại các ngành sản xuất nước sạch đô thị, ngành thuỷ sản vv. các chi phí này phải được tính vào (tăng chi phí). Lưu ý: Lợi ích và chi phí không chỉ được căn cứ vào sự gia tăng về xuất lượng và nhập lượng tương ứng, mà còn có thể từ việc giảm chi phí, giảm xuất lượng. Ví dụ: Xây dựng một con đường mới (xem đồ thị) HƯỚNG DẪN 5 MAIDINHQUY CHAPTER 4 Ví dụ: Giảm chi phí (xem trang 69-70) - Xây dựng con đường mới làm giảm chi phí chuyên chở của nhân dân. Giảm chi phí → đường cung dịch chuyển xuống S 1 → S 2 HƯỚNG DẪN 5 MAIDINHQUY CHAPTER 4 Q P S1 S2 D A E D C B Q1 Q2 Do giảm chi phí Do tăng sản lượng Nếu không tăng sản lượng lợi ích ròng XH = ABCE Khi sản lượng tăng Q 1 → Q 2 . Lợi ích ròng XH = ABCD Thặng dư xã hội không có dự án BCF. Thặng dư xã hội khi có dự án ADF. Thặng dư xã hội tăng thêm = ADF – BCF = ABCD. F HƯỚNG DẪN 6 MAIDINHQUY CHAPTER 4 Loại trừ các khoản thanh toán chuyển giao Các khoản thanh toán chuyển giao không đo lường lợi ích từ hàng hóa, hay chi phí của nhập lượng, và do đó chúng phải được loại trừ. - Tiền hưu trí của chính phủ trả cho người già, tem phiếu lương thực cho người nghèo, trợ cấp thất nghiệp bảo hiểm y tế, quà biếu các tổ chức kinh doanh. Tất cả các khoản này phải loại trừ khỏi sự tính toán. HƯỚNG DẪN 6 MAIDINHQUY CHAPTER 4 Loại trừ các khoản thanh toán chuyển giao Các khoản thanh toán chuyển giao không đo lường lợi ích từ hàng hóa, hay chi phí của nhập lượng, và do đó chúng phải được loại trừ. - Tiền hưu trí của chính phủ trả cho người già, tem phiếu lương thực cho người nghèo, trợ cấp thất nghiệp bảo hiểm y tế, quà biếu các tổ chức kinh doanh. Tất cả các khoản này phải loại trừ khỏi sự tính toán. Lưu ý đối với thuế và trợ cấp: đôi khi được xem như các khoản thanh toán chuyển giao, đôi khi không. HƯỚNG DẪN 7 MAIDINHQUY CHAPTER 4 Thuế và trợ cấp Thuế và trợ cấp đôi khi phải được tính đến và đôi khi phải được loại trừ (chưa rõ ràng)? Thuế và trợ cấp tạo ra sự chênh lệch giữa giá người mua và giá người sản xuất nhận được, vậy nên sử dụng giá nào trong phân tích lợi ích chi phí? Cách giải quyết các khoản này như sau: - Ứng dụng khái niệm giá sẵn lòng (WTP) trả để quyết định cách nhận dạng lợi ích. - Ứng dụng khái niệm chi phí cơ hội (OC) để quyết định cách nhận dạng chi phí. - Việc xử lý phụ thuộc vào dự án có làm tăng hay thay thế xuất lượng (nhập lượng trên thi trường). 15 P 0 Q O (Không có dự án) D O 1 (Có dự án) Q 2 Q 0 SL tăng thêm F B P 1 P 2 D G E Q 1 SL bị thay thế Hình 4.2: Tác động của dự án – Xuất lượng HƯỚNG DẪN 7: THUẾ VÀ TRỢ CẤP MAIDINHQUY CHAPTER 4 Xem xét xuất lượng một dự án (Sản phẩm đầu ra)  Nếu xuất lượng là một sự gia tăng ròng về tổng xuất lượng, hàng hóa được định giá theo giá sẵn lòng trả của người tiêu dùng – đó là giá bao gồm cả thuế. q 2 )  Nếu sản phẩm mới thay thế sản phẩm hiện có, hàng hóa mới được định giá theo chi phí cơ hội của sản xuất. Chi phí cơ hội này là giá trị của nhập lượng mà lẽ ra được tiết kiệm – là sản phẩm tính theo giá nhập lượng loại trừ thuế. ( q 1 ) 17 Hình 4.3: Thuế trên xuất lượng Q s 1 d 1 Q Q Value of Resources Saved Value of Increased Consumption d/s 0 P S0 + Project S0 D0 Net of Tax Q D0 Tăng xuất lượng do có dự án ( q 2 ) Thuế Lượng bị thay thế do có dự án ( q 1 ) ( q 2 ) ( q 1 ) Giá trị thích hợp là giá trị bình quân gia quyền, với trọng số là số lượng tương ứng q 1 và q 2 trên tổng ( q 1 + q 2 ). 18 Price S Value of Resources Saved Value of Increased Consumption Hình 4.4: Trợ cấp xuất lượng Quantity D0 S0 Q Q Q s 1 d 1 d/s 0 After Subsidy 0+Project After subsidy 0 ( q 1 ) ( q2) S HƯỚNG DẪN 7: THUẾ VÀ TRỢ CẤP MAIDINHQUY CHAPTER 4 Xem xét nhập lượng một dự án (nguyên vật liệu đầu vào) - Nếu dự án đưa tới một sự gia tăng ròng về nhập lượng có thể sẵn sàng cung ứng, mỗi đơn vị nhập lượng được định giá theo chi phí cơ hội thực của nó – đó là chi phí xã hội thực của tài nguyên được sử dụng – là chi phí thị trường không tính bất kỳ loại thuế nào nhưng bao gồm trợ cấp. - Nếu dự án sử dụng nhập lượng mà trước đây được sử dụng ở nơi khác, thì chi phí cơ hội của nó là giá mà những người sử dụng khác sẵn lòng trả cho chúng – đó là chi phí gồm cả thuế nhưng loại trừ trợ cấp. Note: Thông thường giá trị đơn vị thích hợp là lấy trọng số của hai loại tác động này. 20 CÁC HƯỚNG DẪN CỤ THỂ P P 2 P 1 0 Q 0 Q 2 Q Project D 2 D 1 Q 1 Nhập lượng tăng thêm được sản xuất Nhập lượng bị thay thế Có dự án Không có dự án S Hình 4.5: Tác động của dự án – Nhập lượng 21 P Q 0 Q2 Q D 2 D 1 Q 1 Nhập lượng tăng thêm được sản xuất Nhập lượng bị thay thế Có dự án Không có dự án S = MC + Tax S = MC Hình 4.6: Thuế trên nhập lượng 22 Price S E G F J B D Q d 1 s 1 Q Q Value of Postponed Consumption Value of Additional Resources Hình 4.7: Trợ cấp nhập lượng Quantity H A d 1 D0+Project S0 d/s 0 C I After Subsidy 0 D0 HƯỚNG DẪN 8 MAIDINHQUY CHAPTER 4 Các loại lệ phí của chính phủ -Các lệ phí như nước, điện, thu gom rác, đăng ký xe v.v. phải tính như vào chi phí theo chi phí cơ hội của chúng. Khi chúng không xác định được theo phí cơ hội, thì phải tính theo chi phí thực. -Ví dụ: Chính phủ có thể đưa ra mức lệ phí để nâng cao chất lượng môi trường. Lệ phí được tính như là một chi phí sử dụng môi trường và vì vậy đó là chi phí xã hội thực và phải được tính đến. HƯỚNG DẪN 9 MAIDINHQUY CHAPTER 4 Tránh tính trùng -Tính trùng có nghĩa là tính lợi ích hay chi phí nhiều hơn một lần. Do đó, phải phân biệt từng kết quả cụ thể, từng chi phí cụ thể. -Ví dụ: Nhu cầu luá mì của một dự án có thể suy ra từ bột mì, mà nhu cầu này suy ra từ bánh mì. Nếu chúng ta cộng giá trị từ lúa mì cộng với giá trị bột mì với giá trị bánh mì như thế là tính trùng 3 lần -> chỉ cần tính sự sẵn lòng trả cho lúa mì là đủ. HƯỚNG DẪN 10 MAIDINHQUY CHAPTER 4 Loại trừ các kết quả quốc tế Loại trừ tất cả các lợi ích và chi phí phát sinh ngoài biên giới quốc gia. Ví dụ: Dự án làm tăng sản lượng xuất khẩu Nhật, làm giá gạo ở Nhật giảm xuống tức tăng thặng dư người tiêu dùng ở Nhật, kết quả này không được tính vào dự án. Lưu ý: các kết quả xảy ra bên trong quốc gia do các hãng thuộc sở hữu của người nước ngoài phải được tính vào. HƯỚNG DẪN 11 MAIDINHQUY CHAPTER 4 Tính các thay đổi về giá trị tài sản Tài sản bao gồm đất máy móc thiết bị, cơ sở hạ tầng như kiến trúc đường xá. Giá trị các tài sản này có thể thay đổi theo thời gian của dự án đó là sự thay đổûi thực về lợi ích ròng cho XH, vì vậy phải được tính vào. Nếu giá trị máy móc giảm và bị thay thế bằng máy móc mới thì chi phí thay thế mới phải được đưa vào. Nếu giá trị tài sản tăng (như đất đai, kiến trúc…) phải cộng vào. HƯỚNG DẪN 11 MAIDINHQUY CHAPTER 4 - Nếu dự án có thời gian tồn tại nhất định, tính thu nhập hàng năm cho đến dự án kết thúc, tính chi phí thay thế vào khi chúng phát sinh, và đưa vào tính toán bất cứ sự thay đổi nào vào cuối dự án. Ví dụ: Dự án khai thác mỏ tồn tại 50 năm, xây cầu 100 năm.v.v - Nếu dự án có thời gian tồn tại vĩnh viễn, tính thu nhập hàng năm theo toàn bộ thời gian và đưa vào bất kỳ chi phí thay thế nào cần thiết để duy trì giá trị tài sản ngay khi chúng phát sinh. Ví dụ: Giá trị đất đai, dự án làm công viên, xây dựng nhà máy thuỷ điện… HƯỚNG DẪN 12 MAIDINHQUY CHAPTER 4 Phân biệt kết quả tư nhân và kết quả xã hội. Các lợi ích và chi phí phù hợp với một công ty tư nhân hay hộ gia đình có thể không phù hợp với XH và ngược lại.  Một số kết quả bằng tiền thích hợp với cá nhân hay phân tích tài chính của công ty, nhưng không thích hợp để phân tích lợi íc – chi phí cho toàn xã hội và ngược lại.  Các lợi ích và chi phí phù hợp với một công ty tư nhan hay hộ gia đình có thể không phù hợp với xã hội và ngược lại. HƯỚNG DẪN 13 MAIDINHQUY CHAPTER 4 Tính đến các ngoại tác. Ngoại tác xuất hiện khi sản xuất hay tiêu dùng của cá nhân ảnh hưởng đến sản xuất hay tiêu dùng của cá nhân khác và không có sự đền bù hay thanh toán nào được thực hiện bởi cá nhân gây ảnh hưởng -> Nó làm thay đổi lợi ích ròng XH.  Tất cả các ngoại tác phải được nhận dạng, định giá và đưa vào tính toán vì chúng là những thay đổi thực về lợi ích xã hội ròng. HƯỚNG DẪN 14 MAIDINHQUY CHAPTER 4 Xét các lợi ích và chi phí cấp 2 Trong thị trường cạnh tranh, không có lợi ích và chi phí cấp hai và do đó chúng không được đưa vào tính toán. Nhưng trong các thị trường không cạnh tranh các kết quả cấp hai có thể hiện hữu và do đó phải được nhận dạng và đưa vào tính toán. Lợi ích hoặc chi phí cấp 2 của một ngành, lãnh vực, công ty, cá nhân, XH phát sinh khi dự án hoạt động, thúc đẩy ngành đó phát triển và tăng thêm lợi ích. HƯỚNG DẪN 14 MAIDINHQUY CHAPTER 4 Xét các lợi ích và chi phí cấp 2 Ví dụ: Dự án thuỷ lợi kết quả là tăng số lượng nước tưới. Lượng nước tăng này làm tăng sản lương lúa, lợi ích ròng cấp 1 là tăng thặng dư cho nông dân, tăng thặng dư cho NTD. Lợi ích ròng cấp 2 là lợi ích mà những người bán nhập lượng cho trang trại, chế biến, xuất khẩu… đây là lợi ích cấp 2 mà cần được đưa vào tính toán. HƯỚNG DẪN 14 MAIDINHQUY CHAPTER 4 Xét các lợi ích và chi phí cấp 2 Ví dụ(tt) Tuy nhiên vẫn có một số tranh cãi, khi trong thị trường cạnh tranh, sản lượng tăng lên và sẽ dẫn đến thiệt hại một số sản phẩm khác như bột mì hoặc nhân dân vùng khác sản xuất lúa. - Giá lúa giảm: Thiệt hại nhân dân vùng khác. Nhưng làm tăng lợi ích người tiêu dùng gạo (tăng thặng dư người tiêu dùng)-> toàn dụng nguồn lực. - Nếu sản lượng lúa này làm tăng xuất khẩu gạo thì lợi ích cấp 2 được tính hiển nhiên HƯỚNG DẪN 15 MAIDINHQUY CHAPTER 4 Các kết quả không có giá thị trường. -Một số phương án có các kết quả không có giá trên thị trường như chất lượng không khí hoặc nước được cải thiện, sức khoẻ tăng lên hoặc cứu được nhiều mạng sống -> không được trao đổi trên thị trường. -Các kết quả này cần được nhận dạng, định giá và đưa vào tính toán. Phương pháp định giá ngẫu nhiên CVM, chi phí du hành (TCM), giá hưởng thụ (HP) , chi phí thay thế, phí cơ hội. HƯỚNG DẪN 16 MAIDINHQUY CHAPTER 4 Các kết quả chi phí có giá thị trường. - Trường hợp này sẽ dùng giá thị trường hoặc giá ẩn để phân tích. -Để thuận lợi cho việc phân tích, lợi ích và chi phí được phân loại dưới dạng sơ đồ. Có giá Không có giá Cấp 1 Có giá Không có giá Cấp 2 Lợi ích/Chi phí BÀI TẬP MAIDINHQUY CHAPTER 4 - Bài tập 1 và 2 chương 4 trang 294 – 295 - Bài đọc phụ lục 3 trang 342-348 - Câu hỏi ôn tập chương 4 trang 310-312