Bài giảng Ấm Tử Sa

Ấm Tử Sa Ấm Tử Sa, một loại ấm pha trà của người Trung Quốc, không chỉ là dụng cụ pha trà đặc biệt mà còn là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo. Ngày nay, sản phẩm này đã được nghệ nhân Vương Mạnh Tuấn ở làng gốm cổ Bát Tràng - Hà Nội nghiên cứu sản xuất thành công. Từ bao đời nay, những tách trà được pha từ ấm đất đã được biết đến là một nét văn hóa đặc trưng của người Việt. Và chiếc ấm pha trà làm bằng chất đất Tử Sa mang phong cách cổ kính độc đáo đã làm mê hoặc bao người uống trà ở Việt Nam không chỉ bởi nó chứa đựng nhiều câu chuyện cổ kim lí thú, mà đó còn là một tác phẩm nghệ thuật thể hiện sự công phu của người nghệ nhân làm ấm. Bí quyết làm ấm Tử Sa nằm ở kĩ thuật pha chế đất. Ấm, chén được đúc bằng khuôn thạch cao. Bàn xoay tạo hình sản phẩm. Tạo dáng ấm trên bàn xoay. Làm sạch ấm thô trước khi tráng men. Kĩ thuật làm ấm Tử Sa đòi hỏi sự công phu và tỉ mỉ. Nghệ nhân Vương Mạnh Tuấn hướng dẫn kĩ thuật làm ấm Tử Sa cho một người thợ trẻ. Văn hóa uống trà của người Việt có lẽ bắt đầu từ cách uống nước chè tươi. Những bát nước chè tươi ấy tuy dân dã nhưng cũng đã ẩn chứa một phong cách nghệ thuật uống chè của người Việt thông qua việc chọn chè, chọn ấm và kĩ thuật pha, hãm Và dần dà về sau, khi chè Tàu (trà) xuất hiện, nghệ thuật ấy lại được đẩy lên một mức cao hơn. Thậm chí nó còn được đưa vào văn chương, thi phú. Điển hình như việc nhà văn Nguyễn Tuân, người nổi tiếng với tập truyện “Vang bóng một thời” kể về những thú ăn chơi tao nhã của người Việt, đã dày công “rút ruột” viết nên thiên truyện ngắn “Chén trà trong sương sớm” để mô tả cái thú vui và nghệ thuật thưởng trà vừa công phu, vừa tao nhã của các cụ xưa. Quay trở lại với câu chuyện của chiếc ấm Tử Sa. Để hiểu về lai lịch cũng như giá trị của chiếc ấm đặc biệt này, chúng tôi đã cất công về tận làng gốm cổ Bát Tràng – Hà Nội để tìm gặp nghệ nhân Vương Mạnh Tuấn, người đã nghiên cứu được cách pha chế đất và sản xuất thành công loại ấm Tử Sa ngay tại Việt Nam. Ấm Tử Sa vốn có nguồn gốc từ vùng Nghi Hưng, Giang Tô, Trung Quốc. Tương truyền, xưa kia, chỉ nơi đây mới có loại đất sét đỏ đặc biệt làm được loại ấm này. Ở Việt Nam, ấm Tử Sa có từ khi nào không ai biết rõ, chỉ biết từ xưa, giới sành trà ở Hà Nội đã biết dùng và chơi loại ấm này. Nghệ nhân Vương Mạnh Tuấn tạo mẫu ấm Tử Sa. Ấm Tử Sa nổi tiếng pha trà thơm ngon và giữ được hương thơm lâu. Trà rót trong chén Tử Sa có màu nước trong và xanh hơn hẳn các loại chén khác. Một bộ ấm Tử Sa bọc đồng hoàn chỉnh. Theo nghệ nhân Vương Mạnh Tuấn, để có được một tác phẩm ấm Tử Sa hoàn chỉnh phải trải qua nhiều công đoạn. Mỗi công đoạn đều thể hiện sự kì công trong cách chế tác của người nghệ nhân. Ngoài ra, sự khác biệt về chất liệu, nhiệt độ nung và độ bóng so với các loại ấm khác cũng chính là điểm thể hiện giá trị và tính nghệ thuật cao của ấm Tử Sa. Cũng theo nghệ nhân Vương Mạnh Tuấn, chất đất làm ấm Tử Sa thường có màu tím và có thể tìm thấy ở Việt Nam, quan trọng là người nghệ nhân phải am hiểu về chất đất và cách pha chế. Nhiệt độ nung của ấm Tử Sa phải ở mức 12000C. Vì thế, khi chiếc ấm hoàn thành, dùng vật cứng gõ vào phát ra tiếng kêu rất thanh. Đặc biệt, dùng ấm Tử Sa pha trà, sắc nước rất đẹp, hương thơm và độ nóng được giữ rất lâu. Ấm dùng càng lâu, màu men của ấm càng lên nước bóng loáng. Bàn về ấm Tử Sa, dân sành trà thường bàn tán rất thú vị. Nhiều người cho rằng, khi thưởng thức trà pha bằng ấm Tử Sa, người ta sẽ cảm nhận được hết cái tinh túy của hương vị trà và sự tài hoa của người nghệ nhân làm ra ấm. Ngoài ra, những giai thoại hấp dẫn về nguồn gốc xuất xứ, lịch sử của loại ấm đặc biệt này cũng là những câu chuyện thú vị đáng để đem ra bàn trong lúc “trà dư tửu hậu”. Giờ đây, khi nghệ thuật uống trà của người Việt đang ngày càng phát triển, thì chiếc ấm Tử Sa vì thế cũng trở thành một sản phẩm không thể thiếu đối với những người sành trà./.