Bài giảng Bài 2 Chế độ tỷ giá và vai trò của chính phủ

1CHẾ ĐỘ TỶ GIÁ VÀ VAI TRÒ CỦA CHÍNH PHỦ Biên soạn: PGS.TS Trương Quang Thông Khoa Ngân hàng Đại học Kinh tế TP.HCM Bài 2 2NỘI DUNG Nghiên cứu chế độ tỷ giá và vai trò của chính phủ trên thị trường ngoại hối trong các chế độ tỷ giá khác nhau. Tỷ giá và sức cạnh tranh thương mại quốc tế 3CHẾ ĐỘ TỶ GIÁ VÀ VAI TRÒ CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG - Chế độ tỷ giá hối đóai bao gồm những qui tắc xác định phương thức mua bán ngọai hối đối với các thể nhân và pháp nhân là người cư trú và người không cư trú. - Các quốc gia khác nhau có chế độ tỷ giá khác nhau NVT/173 4CÁC CHẾ ĐỘ TỶ GIÁ - Các mục tiêu của can thiệp: (i) ảnh hưởng lên sự biến động của tỷ giá, (ii) cố định tỷ giá. - Ba chế độ tỷ giá cơ bản mà thế giới đã và đang áp dụng: - Chế độ tỷ giá thả nổi hòan tòan (freely floating exchange rate regime); - Chế độ tỷ giá cố định (fixed/pegged exchange rate regime); - Chế độ tỷ giá thả nổi có điều tiết (managed floating exchange rate regime) 5THUẬN LỢI & BẤT LỢI CỦA CHẾ ĐỘ TỶ GIÁ CỐ ĐỊNH SO VỚI CHẾ ĐỘ LINH HOẠT THUATHUAÄN LÔÏI BABAÁT LT ÔÏI OOån ñònh vaø an toaøn trong trao ñoåi Ngaên chaän laïm phaùt do vieäc thöïc thi chính saùch tieàn teä vaø taøi khoùa nghieâm ngaët TTieän lôïi cho coâng taùc quaûn trò taøi chính Ngaân haøng trung öông phaûi giöõ löôïng lôùn ngoaïi teä maïnh vaø vaøng ñeå can thieäp khi caàn Khoù khaên trong giaûi quyeát thaát nghieäp vaø suy thoaùi Ñoâi khi tyû giaù laïi khoâng ñi cuøng caùc ñieàu kieän quoác teá. CCoù theå xaûy ra phaù giaù vaøo 1 1 luùc naøo ñoù 6VAI TRÒ CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG TRONG CÁC CHẾ ĐỘ TỶ GIÁ - Mô hình giản đơn về quan hệ cung cầu trên thị trường ngọai hối  phân biệt rõ hơn những khác biệt giữa các chế độ tỷ giá và vai trò của ngân hàng trung ương. - Nguyên lý của mô hình: tỷ giá (tức giá cả) của 1 đồng tiền có thể phân tích giống như giá cả hàng hóa thông thường khác thông qua phân tích cung cầu trên thị trường 7Giaù haøng hoùa nhaäp khaåu tính baèng USDUS TTyû giaù /VND USDV US Giaù haøng hoùa NK tính baèng VNDV Khoái löôïng caàu NK cuûa VVieät amN CCaàu USD US cuûa VVieät amN 1010 .14 00014 000 .140 000140 000 .1 4001 400 .14 00014 000 1010 .15 00015 000 .150 000150 000 .1 2001 200 .12 00012 000 1010 .16 00016 000 .160 000160 000 .1 0001 000 .10 00010 000 1010 .17 00017 000 .170 000170 000 900900 .9 0009 000 1010 .18 00018 000 .180 000180 000 800800 .8 0008 000 1010 .19 00019 000 .190 000190 000 700700 .7 0007 000 1010 .20 00020 000 .200 000200 000 600600 .6 0006 000 Cầu USD 820.000 16.000 14.000 6.000 10.000 14.000 Tỷ giá VND/USD Lượng USD D ĐƯỜNG CẦU USD 9Giaù haøng xuaát khaåu cuûa VN V tính baèng VNDV TTyû giaù /VND USDV US Giaù haøng xuaát khaåu VN V tính baèng USDUS Khoái löôïng XK X cuûa VVieät amN CCaàu VNDV ungC USDC US .200 000200 000 .14 00014 000 ,14 2914 29 600600 . .120 000 000120 000 000 .8 5718 571 .200 000200 000 .15 00015 000 ,13 3313 33 700700 . .140 000 000140 000 000 .9 3339 333 .200 000200 000 .16 00016 000 ,12 5012 50 800800 . .160 000 000160 000 000 .10 00010 000 .200 000200 000 .17 00017 000 ,11 7611 76 950950 . .190 000 000190 000 000 .11 17611 176 .200 000200 000 .18 00018 000 ,11 1111 11 .1 1001 100 . .220 000 000220 000 000 .12 22212 222 .200 000200 000 .19 00019 000 ,10 5310 53 .1 2251 225 . .245 000 000245 000 000 .12 89512 895 .200 000200 000 .20 00020 000 ,10 0010 00 .1 3501 350 . .270 000 000270 000 000 .13 50013 500 CUNG USD 10 Tỷ giá VND/USD Lượng USD 20.000 16.000 14.000 8.751 10.000 13.500 ĐƯỜNG CUNG USD 11 S D 16.000 10.000 Tỷ giá VND/USD Lượng USD HÌNH THÀNH TỶ GIÁ THEO QUAN HỆ CUNG CẦU 12 VAI TRÒ CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG TRONG CÁC CHẾ ĐỘ TỶ GIÁ THẢ NỔI HÒAN TÒAN  Bản chất của chế độ tỷ giá thả nổi là việc tỷ giá tự điều chỉnh để phản ánh những thay đổi trong quan hệ cung cầu trên thị trường ngọai hối và vai trò của ngân hàng trung ương là hòan tòan trung lập. 13 VAI TRÒ CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG TRONG CHẾ ĐỘ TỶ GIÁ THẢ NỔI  CẦU TĂNG S D2 D1 18.000 Q1 Q2 VND/USD LƯỢNG USD 16.000 14 VAI TRÒ CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG TRONG CHẾ ĐỘ TỶ GIÁ THẢ NỔI  CUNG TĂNG S1 D S2 16.000 Q1 Q2 VND/USD LƯỢNG USD 14.000 15 VAI TRÒ CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG TRONG CHẾ ĐỘ TỶ GIÁ CỐ ĐỊNH  Trong chế độ tỷ giá cố định, khi các lực lượng thị trường làm đường cung và đường cầu ngọai hối dịch chuyển, làm cho dự trữ ngọai hối của ngân hàng trung ương thay đổi. Điều nầy khác với chế độ tỷ giá thả nổi, khi đường cung và cầu ngọai hối dịch chuyển, làm cho tỷ giá thay đổi chứ không phải dự trữ ngọai hối của ngân hàng trung ương. 16 VAI TRÒ CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG TRONG CHẾ ĐỘ TỶ GIÁ CỐ ĐỊNH  CẦU TĂNG S1 D2 S2 E0 Q1 Q2 VND/USD LƯỢNG USD 16.000 Q0 D1 Can thiệp 17 VAI TRÒ CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG TRONG CHẾ ĐỘ TỶ GIÁ CỐ ĐỊNH  CUNG TĂNG S1D2 S2 16.000 Q1 Q2 VND/USD LƯỢNG USD D1 Can thiệp Q0 E0 18 VAI TRÒ CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG TRONG CHẾ ĐỘ TỶ GIÁ CỐ ĐỊNH  Tỷ giá trung tâm / tỷ giá cân bằng ?  Đồng tiền định giá cao?  Đồng tiền định giá thấp? 19 - Phá giá (devaluation) - Nâng giá (revaluation) - Giảm giá (depreciation) - Lên giá (appreciation) - Kiểm sóat ngọai hối (fx control) 20 VAI TRÒ CỦA NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG TRONG CHẾ ĐỘ TỶ GIÁ THẢ NỔI CÓ ĐIỀU TIẾT Ngân hàng trung ương can thiệp trên thị trường ngoại hối ngay cả trong trường hợp ngân hàng trung ương không cam kết duy trì tỷ giá cố định  thả nổi có điều tiết. 21 TỶ GIÁ VÀ SỨC CẠNH TRANH THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ TỶ GIÁ DANH NGHĨA - Là tỷ lệ trao đổi số lượng tuyệt đối giữa hai đồng tiền, là giá cả của một đồng tiền được biểu thị thông qua đồng tiền khác mà không đề cập đến tương quan sức mua hàng hóa và dịch vụ giữa chúng. - Là tỷ giá phổ biến được sử dụng hàng ngày trong các giao dịch trên các thị trường ngọai hối. - Ví dụ: E(VND/USD)=15.560; E(USD/GBP)=1,60 22 TỶ GIÁ VÀ SỨC CẠNH TRANH THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ - Yết tỷ giá trực tiếp: khi tỷ giá danh nghĩa tăng đồng nghĩa với giảm giá của nội tệ và lên giá của ngoại tệ và ngược lại. - Yết tỷ giá gián tiếp: khi tỷ giá danh nghĩa tăng đồng nghĩa với sự lên giá của nội tệ và giảm giá của ngọai tệ và ngược lại. 23 TỶ GIÁ VÀ SỨC CẠNH TRANH THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ TỶ GIÁ THỰC Khi tỷ giá danh nghĩa tăng hoặc giảm không nhất thiết phải đồng nghĩa với sự tăng hay giảm sức cạnh tranh thương mại quốc tế. Do đó, để đo sự thay đổi trong sức cạnh tranh thương mại quốc tế chúng ta phải sử dụng khái niệm tỷ giá thực. 24 TỶ GIÁ VÀ SỨC CẠNH TRANH THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ ĐỊNH NGHĨA : tỷ giá thực bằng tỷ giá danh nghĩa được điều chỉnh bởi tương quan giá cả trong nước và nước ngoài. Gọi ER là tỷ giá thực E là tỷ giá danh nghĩa P là mức giá cả ở nước có đồng tiền yết giá P là mức giá ở nước có đồng tiền định giá* 25 TỶ GIÁ VÀ SỨC CẠNH TRANH THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ P EP E * R  Chú ý : Do hầu hết các quốc gia trên thế giới sử dụng phương pháp yết tỷ giá trực tiếp, nên ở đây, chúng ta thống nhất coi P là mức giá ở nước ngoài; P là mức giá ở trong nước; E là số đơn vị nội tệ trên một đơn vị ngọai tệ. * 26 TỶ GIÁ VÀ SỨC CẠNH TRANH THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ Tỷ giá thực nói lên điều gì?  Xét về phương diện giá cả, tỷ giá thực là thước đo đầy đủ sức cạnh tranh hàng hóa của 1 nước so với hàng hóa 1 nước khác.  Khi phân tích sức cạnh tranh quốc tế, phải đề cập không những thay đổi trong tỷ giá danh nghĩa, mà còn phải đề cập đến tương quan thay đổi giá cả nước ngoài so với nội địa. 27 TỶ GIÁ VÀ SỨC CẠNH TRANH THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ  Xét trường hợp giữa Việt Nam và Trung Quốc: - VND là nội tệ. - CNY (Yuan Renminbi) là ngoại tệ. - E là tỷ giá danh nghĩa biểu diễn số đơn vị VND trên 1 CNY. - P là mức giá cả trung bình của rổ hàng hóa ở VN và tính bằng VND. - P là mức giá cả trung bình của rổ hàng hóa ở Trung Quốc và được tính bằng CNY. * 28 TỶ GIÁ VÀ SỨC CẠNH TRANH THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ - EP như vậy biểu diễn giá cả của rổ hàng hóa Trung Quốc tính bằng VND.  Tỷ số EP / P thực chất biểu diễn tỷ lệ giá cả hàng hóa giữa Trung Quốc và Việt Nam.  Tỷ giá thực giữa VND và CNY biểu diễn sự so sánh giá cả giữa hàng hóa của Trung Quốc và hàng hóa của Việt Nam khi cả hai đều tính bằng VND * * 29 CÁC KẾT LUẬN QUAN TRỌNG 1) Tỷ giá thực tăng hàm ý rằng sức cạnh tranh hàng hóa Việt Nam tăng lên so với hàng hóa Trung Quốc xét về phương diện giá cả. Ngược lại, tỷ giá thực giảm hàm ý rằng sức cạnh tranh hàng hóa Việt Nam giảm xuống so với hàng hóa Trung Quốc 30 2) Nếu các nhân tố khác không đổi: - Khi tỷ giá danh nghĩa tăng sẽ làm cho tỷ giá thực tăng  nếu giá cả không co dãn trong ngắn hạn, thì khi PHÁ GIÁ nội tệ, sẽ cải thiện được sức cạnh tranh thương mại quốc tế xét về phương diện giá cả ít nhất là trong ngắn hạn. - Khi tỷ lệ lạm phát trong nước tăng sẽ làm tỷ giá thực giảm; ngược lại, khi tỷ lệ lạm phát trong nước giảm, sẽ làm cho tỷ giá thực tăng. 31 - Khi tỷ lệ lạm phát ở nước ngoài tăng sẽ làm cho tỷ giá thực tăng; ngược lại, khi tỷ lệ lạm phát ở nước ngoài giảm sẽ làm cho tỷ giá thực giảm. - Khi tốc độ lạm phát trong nước tăng nhanh hơn ở nước ngoài sẽ làm cho tỷ giá thực giảm; ngược lại, khi tốc độ lạm phát trong nước tăng chậm hơn so với nước ngoài sẽ làm cho tỷ giá thực tăng. 32 3) Tỷ giá thực bằng 1, thì giá trị thực của hai đồng tiền nầy ngang nhau. Nếu mặt bằng giá cả ở VN là P thì mặt bằng giá cả ở Trung Quốc là EP 4) Nếu tỷ giá thực lớn hơn 1, thì nội tệ được coi là định giá thấp và ngoại tệ được coi là định giá cao. Nghĩa là, nếu chuyển đổi mỗi VND sang CNY theo tỷ giá E, thì chúng ta chỉ mua được ít hàng hóa hơn ở Trung Quốc so với ở Việt Nam. * 33 5) Nếu tỷ giá thực nhỏ hơn 1: nội tệ được coi là định giá cao còn ngoại tệ được coi là định giá thấp. Nghĩa là, nếu chuyển mỗi VND sang CNY theo tỷ giá E thì chúng ta sẽ mua được nhiều hàng hóa ở Trung Quốc hơn so với VN. 6) Đồng tiền được định giá thấp sẽ giúp cải thiện sức cạnh tranh thương mại quốc tế của quốc gia có đồng tiền nầy; và ngược lại. 34  MỞ RỘNG Công thức tính ER là dạng tuyệt đối của tỷ giá thực. Trên thực tế, để quan sát được sự thay đổi của tỷ giá thực, chúng ta thường biểu diễn các thông số ở dạng sau đây: thöïc giaù tyû laøE - nghóa danh giaù tyû laøE - ngoaøi nöôùc vaø nöôùc trong hoùa haøng giaù möùc laøP - :goïi 0, ñieåm thôøi Taïi R0 0 0 * 0P, 35 * 0 * t * t 0 t * t P P p P P P,     * t t t Rt t t p coù ta 0, ñieåm thôøi vôùi so t ñieåm thôøi taïi ngoaøi nöôùc giaù soá chæ laø p coù ta 0, ñieåm thôøi vôùi so t ñieåm thôøi taïi nöôùc trong giaù soá chæ laø p - thöïc giaù tyû laø E - nghóa danh giaù tyû laø E - ngoaøi nöôùc vaø nöôùc trong hoùa haøng caû giaù möùc laø P - 1,2...,5)(t t ñieåm thôøi Taïi 36 %100 p p e P P P P E E PE P P PE P PE P PE E :Thay E E e E E e t * t t t 0 * 0 * t 0 t * 00 0 t * tt 0 * 00 t * tt Rt 0R Rt Rt 0 t t       Rt Rt R0 Rt t e :treân ôû e tính thöùc coâng vaøo E vaø e coù ta 0, ñieåm thôøi vôùi so t ñieåm thôøi taïi thöïc giaù tyû soá chæ laø e coù ta 0, ñieåm thôøi vôùi so t ñieåm thôøi taïi nghóa danh giaù tyû soá chæ laø 37 TThôøi ñieåm t TTyû giaù danh nghóa EEt ( / )VND CNYV C Y CChæ soá tyû giaù danh nghóa et (%) CChæ soá giaù TTrung Quoác PPt (%) CChæ soá giaù VVieät amN PPt (%) CChæ soá tyû giaù thöïc e tR (%) 00 .2 0002 000 100100 100100 100100 100100 11 .2 0002 000 100100 120120 100100 120120 22 .2 4002 400 120120 120120 120120 120120 33 .1 8001 800 9090 130130 117117 100100 44 .1 5001 500 7575 150150 125125 9090 * VÍ DỤ MINH HỌA 38  CÁC LƯU Ý - Khi phân tích sức cạnh tranh quốc tế của một quốc gia nào đó, cần qui ước sao cho đồng nội tệ đóng vai trò là đồng tiền định giá, còn đồng ngoại tệ đóng vai trò là đồng tiền yết giá. - Khi nói đến đồng tiền lên giá hay giảm gía (appreciation or depreciation) thì ý rằng đây là sự lên hay giảm giá danh nghĩa, tức gắn với sự thay đổi tỷ giá danh nghĩa. 39 - Khi nói đồng tiền lên giá hay giảm giá thực (real appreciation or real depreciation) hàm ý nói rằng đây là sự lên giá hay giảm giá thực và gắn liền với sự thay đổi tỷ giá thực (hay chỉ số tỷ giá thực). - Khi đồng tiền lên giá thực sẽ làm xói mòn sức cạnh tranh thương mại quốc tế của quốc gia có đồng tiền nầy và ngược lại. - Nếu giá cả trong nước và nước ngoài không thay đổi, thì khi phá giá tiền tệ sẽ: - Tỷ giá danh nghĩa tăng và nội tệ giảm giá (danh nghĩa) - Tỷ giá thực cũng tăng và nội tệ củng giảm giá thực - Sức cạnh tran h thương mại quốctế được cải thiện. 40 3. TỶ GIÁ TRUNG BÌNH (EFFECTIVE EXCHANGE RATE) ĐẶT VẤN ĐỀ  Tỷ giá song phương (bilateral exchange rate).  Tại một thời điểm nhất định, làm thế nào để biết được một đồng tiền là lên giá hay giảm giá đối với các đồng tiền còn lại?  Khái niệm tỷ giá trung bình. 41 TỶ GIÁ TRUNG BÌNH (EFFECTIVE EXCHANGE RATE) CHỈ SỐ GIÁ CẢ TRUNG BÌNH Để tính chỉ số giá cả trung bình, chúng ta không thể chỉ căn cứ vào biến động giá cả của một mặt hàng nào đó, mà phải tính trên cơ sở sự thay đổi giá cả của tất cả hàng hóa (hay rổ hàng hóa đặc trưng). Chỉ số giá trung bình phản ánh sự thay đổi của mặt bằng giá cả chung 42 TỶ GIÁ TRUNG BÌNH (EFFECTIVE EXCHANGE RATE) TỶ GIÁ TRUNG BÌNH Phản ánh sự thay đổi giá trị của một đồng tiền đối với tất cả các đồng tiền còn lại (hay 1 rổ các đồng tiền đặc trưng). Phương pháp xác định tương tự như phương pháp xác định chỉ số giá cả trung bình của hàng hóa. 43 TỶ GIÁ TRUNG BÌNH (EFFECTIVE EXCHANGE RATE) Các bước xác định tỷ giá trung bình Bước 1: Chọn 1 rổ các đồng tiền đặc trưng, là đồng tiền của các nước có quan hệ thương mại chủ yếu nhất. Bước 2: Tính tỷ giá trung bình của các tỷ giá khác nhau. Căn cứ vào tỷ trọng thương mại với các nước có đồng tiền tham gia trong rổ để phân bổ tỷ trọng các tỷ giá song phương tham gia tỷ giá trung bình theo nguyên tắc tỷ trọng thương mại cao thì tỷ trọng tỷ giá song phương cũng cao. 44 TỶ GIÁ TRUNG BÌNH (EFFECTIVE EXCHANGE RATE) VÍ DỤ Giả sử các nước bạn hàng quan trọng nhất của VN là Mỹ và TQ. Mỹ có tỷ trọng thương mại 0,7. TQ: 0,3 Chọn USD và CNY tham gia vào rổ. Phân bổ tỷ trọng của các tỷ giá song phương: VND/USD: 70%, VND/CNY: 30% 45 TThôøi ñieåm (t) CChæ soá tyû giaù danh nghóa et ( / )VND USDV US CChæ soá tyû giaù danh nghóa et ( / )VND CNYV C Y CChæ soá tyû giaù trung bình et ( )VNDV 00 100100 100100 100100 11 9090 100100 9393 22 9090 120120 9999 33 8080 9090 8383 44 8585 7575 8282 TÍNH CHỈ SỐ TỶ GIÁ TRUNG BÌNH CỦA VND 46  TỶ GIÁ THỰC TRUNG BÌNH (Real Effective Exchange Rate)  Tỷ giá thực trung bình là tỷ giá danh nghĩa trung bình được điều chỉnh bởi tương quan giá cả; do đó, là thước đo vị thế cạnh tranh thương mại quốc tế của mỗi quốc gia về phương diện giá cả. 47  CÁCH TÍNH  Phương pháp 1: tính chỉ số tỷ giá thực song phương với từng đồng tiền trong rổ, sau đó tính chỉ số tỷ giá thực trung bình giống như khi tính tỷ giá danh nghĩa trung bình (bao gồm yếu tố tỷ trọng).  Phương pháp 2: tính chỉ số lạm phát trung bình của tất cả các nước có đồng tiền trong rổ; sau đó tính chỉ số tỷ giá thực trung bình giống như cách tính tỷ giá thực song phương theo công thức.  )VND(t*t)VND(t)VND(Rt p/pee  48 TThôøi ñieåm (t) CChæ soá tyû giaù danh nghóa et( / )VND USDV US CChæ soá tyû giaù danh nghóa et( / )VND CNYV C Y CChæ soá tyû giaù trung bình et( )VNDV CChæ soá giaù caû pt/pt( )VND V CChæ soá tyû giaù thöïc trung bình e t(R VNDV ) 00 100100 100100 100100 ,1 041 04 ,104 00104 00 11 9090 100100 9393 ,1 071 07 ,99 5199 51 22 9090 120120 9999 ,1 061 06 ,104 94104 94 33 8080 9090 8383 ,0 970 97 ,80 5180 51 44 8585 7575 8282 ,0 960 96 ,78 7278 72 * 49 4. BÀN VỀ CÁC ĐẶC TÍNH CỦA MỘT NGOẠI TỆ “LÝ TƯỞNG”  Một giá trị cố định và được tự do chuyển đổi sang các ngọai tệ khác để đảm bảo các quan hệ thưong mại ổn định và giữ lòng tin đối vối người nắm giữ nó  Một chính sách tiền tệ độc lập từ phía chính phủ và của ngân hàng trung ương  Một chính sách kinh tế vĩ mô thận trọng để đảm bảo cho sự tăng trưởng năng động và bền vững. 50 IMPOSSIBLE TRINITY Sự dịch chuyển năng động của tư bản Oån định tỷ giá Độc lập tiền tệ Hội nhập tài chính Tỷ giá thả nổi hoàn toàn Liên minh tiền tệ Kiểm soát tư bản 51 TƯƠNG LAI CHẾ ĐỘ TỶ GIÁ CÁC QUI TẮC CAN THIỆP HỢP TÁC GIỮA CÁC QUỐC GIA CHÍNH SÁCH TÙY NGHI THIẾU VẮNG HỢP TÁC QUỐC TẾ CHẾ ĐỘ TƯƠNG LAI? Bretton Woods (De facto USD) Hệ thống tiền tệ Châu Aâu (1979-1999) Bản vị vàng trước Thế chiến 2 (chấp nhận luật chơi) USD (1981-1985)