Bài giảng Bài 3: Phương pháp định mức tiêu dùng nguyên vật liệu

Người biên soạn: PGS.TS. Nguyễn Thị Xuân Hương TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN KHOA THƯƠNG MẠI ĐỊNH MỨC KINH TẾ KỸ THUẬT- CƠ SỞ CỦA QUẢN TRỊ KINH DOANH BÀI 3 PHƯƠNG PHÁP ĐỊNH MỨC TIÊU DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU I. Phương pháp định mức tiêu dùng nguyên vật liệu II. Phương pháp định mức tiêu dùng nguyên vật liệu trong ngành sản xuất nhiều mặt hàng có số lượng nhỏ và sản xuất đơn chiếc BÀI 3 PHƯƠNG PHÁP ĐỊNH MỨC TIÊU DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU I. Phương pháp định mức tiêu dùng nguyên vật liệu 1. Phương pháp thống kê báo cáo 2. Dùng phương pháp tính nhịp độ phát triển bình quân 3. Phương pháp thí nghiệm kinh nghiệm 4. Phương pháp phân tích tính toán I. Phương pháp định mức tiêu dùng nguyên vật liệu 1. Phương pháp thống kê báo cáo Đây là phương pháp tính mức tiêu dùng nguyên liệu cho kỳ kế hoạch dựa vào những số liệu thực chi về nguyên vật liệu để sản xuất ra sản phẩm trong kỳ báo cáo. I. Phương pháp định mức tiêu dùng nguyên vật liệu 1. Phương pháp thống kê báo cáo Theo phương pháp này, trình tự định mức như sau: a. Dùng phương pháp tính số bình quân, - Thu thập số liệu kỳ báo cáo: Căn cứ vào kết quả sản xuất kỳ báo cáo người ta thu thập những tài liệu cần thiết. Số liệu thu thập càng nhiều, mức độ chính xác càng cao. Những số liệu đó có thể xếp vào những biểu theo hệ thống nhất định. I. Phương pháp định mức tiêu dùng nguyên vật liệu 1. Phương pháp thống kê báo cáo b. Tính thực chi bình quân về nguyên nhiên liệu để sản xuất ra một đơn vị sản phẩm (hay hoàn thành một khối lượng công việc) trong kỳ báo cáo I. Phương pháp định mức tiêu dùng nguyên vật liệu 1. Phương pháp thống kê báo cáo (TIếP) Cách thứ nhất là dùng phương pháp bình quân số học: Trong đó: - Mo: Thực chi bình quân về nguyên vật liệu cho một đơn vị sản phẩm kỳ báo cáo; - pi: lượng thực chi về nguyên vật liệu để sản xuất một đơn vị sản phẩm của lần quan sát thứ i; -n: số lần quan sát -áp dụng công thức này trong trường hợp chỉ nắm được lượng nguyên vật liệu thực chi qua từng lần quan sát n p M n i i  10 I. Phương pháp định mức tiêu dùng nguyên vật liệu 1. Phương pháp thống kê báo cáo (TIếP) Cách thứ hai là dùng phương pháp bình quân gia quyền : Trong đó: - qi: lượng sản phẩm sản xuất trong lần quan sát thứ i -pi: lượng thực chi về nguyên vật liệu để sản xuất ra một đơn vị sản phẩm của lần quan sát thứ i. PP này áp dụng khi biết lượng sản phẩm sản xuất ra qua từng lần quan sát     n i i n i ii q qp M 1 1 0 I. Phương pháp định mức tiêu dùng nguyên vật liệu 1. Phương pháp thống kê báo cáo c. Xác định mức tiêu dùng nguyên vật liệu cho kỳ kế hoạch Khi tiến hành bước này có thể xảy ra ba trường hợp phải tính mức khác nhau: - Trường hợp thứ nhất: Số lần quan sát (n’) của lượng thực chi vật liệu cho một sản phẩm thấp hơn thực chi bình quân kỳ báo cáo, chiếm quá nửa tổng số lần quan sát        2 1' n n I. Phương pháp định mức tiêu dùng nguyên vật liệu 1. Phương pháp thống kê báo cáo c. Xác định mức tiêu dùng nguyên vật liệu cho kỳ kế hoạch Khi tiến hành bước này có thể xảy ra ba trường hợp phải tính mức khác nhau: - Trường hợp thứ nhất: Mức M1 được xác định theo công thức: Trong đó: M1 - Mức tiêu dùng nguyên vật liệu kỳ kế hoạch - Tổng những thực chi vật liệu thấp hơn thực chi bình quân để sản xuất ra một đơn vị sản phẩm. n' - Tổng số lần quan sát có thực chi vật liệu thấp hơn thực chi bình quân        2 1' n n ' ' 1 n p M  I. Phương pháp định mức tiêu dùng nguyên vật liệu 1. Phương pháp thống kê báo cáo c. Xác định mức tiêu dùng nguyên vật liệu cho kỳ kế hoạch (tiếp) - Trường hợp thứ hai: - Mức của kỳ kế hoạch sẽ được tính như sau: n nnMp M o )'(' 1           2 1' n n I. Phương pháp định mức tiêu dùng nguyên vật liệu 1. Phương pháp thống kê báo cáo c. Xác định mức tiêu dùng nguyên vật liệu cho kỳ kế hoạch (tiếp) - Trường hợp thứ 3: 2 ' ' 0 1 M n P M           2 1' n n I. Phương pháp định mức tiêu dùng nguyên vật liệu 1. Phương pháp thống kê báo cáo d. Kiểm tra sự thỏa mãn của mức theo công thức: 0min MMP KHi  I. Phương pháp định mức tiêu dùng nguyên vật liệu 2. Dùng phương pháp tính nhịp độ phát triển bình quân: Khi số liệu thống kê báo cáo về lượng thực chi nguyên vật liệu giảm dần theo thứ tự thời gian, ta sẽ tính mức theo nhịp độ phát triển bình quân của lượng thực chi nguyên vật liệu ở kỳ báo cáo. Trình tự tính toán như sau: I. Phương pháp định mức tiêu dùng nguyên vật liệu 2. Dùng phương pháp tính nhịp độ phát triển bình quân: (tiếp) - Tính nhịp độ phát triển bình quân của lượng thực chi nguyên vật liệu kỳ báo cáo, theo công thức: Trong đó: Nhịp độ phát triển bình quân của lượng thực chi nguyên vật liệu kỳ báo cáo, tính bằng %. P1: Lượng thực chi nguyên vật liệu lần quan sát cuối cùng. P0: Lượng thực chi nguyên vật liệu lần quan sát đầu tiên (kỳ gốc). n: Số lần quan sát. -. Tính mức kỳ kế hoạch: Mức được tính theo công thức: Phương pháp này chỉ dùng khi điều kiện sản xuất của kỳ kế hoạch và kỳ báo cáo không có những thay đổi lớn 1 0 1  n P P X 1.PXM  I. Phương pháp định mức tiêu dùng nguyên vật liệu 3. Ph­¬ng ph¸p thÝ nghiÖm kinhnghiÖm Thùc chÊt cña ph­¬ng ph¸p thÝnghiÖm kinh nghiÖm lµ dùa vµoc¸c kÕt qu¶ thÝ nghiÖm cã kÕt hîpvíi kinh nghiÖm cña s¶n xuÊt ®Ó®Þnh møc tiªu dïng nguyªn vËtliÖu cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm(hay mét khèi c«ng viÖc). I. Phương pháp định mức tiêu dùng nguyên vật liệu 3. Ph­¬ng ph¸p thÝ nghiÖm kinh nghiÖm Yªu cÇu: - §iÒu kiÖn thÝ nghiÖm ph¶i phï hîp ®iÒu kiÖns¶n xuÊt thùc tÕ - bao gåm c¶ ®iÒu kiÖn küthuËt cña s¶n xuÊt nh­ trang thiÕt bÞ, quytr×nh c«ng nghÖ, ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt vµ®iÒu kiÖn tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt: d©ychuyÒn s¶n xuÊt, hËu cÇn vËt t­ cho s¶nxuÊt, tr×nh ®é cña ng­êi lao ®éng.... - §iÒu kiÖn thÝ nghiÖm ph¶i mang tÝnh chÊt ®¹idiÖn. I. Phương pháp định mức tiêu dùng nguyên vật liệu 3. Ph­¬ng ph¸p thÝ nghiÖm kinh nghiÖm C¸c b­íc tiÕn hµnh: a. ChuÈn bÞ ®iÒu kiÖn thÝ nghiÖm b. TiÕn hµnh thÝ nghiÖm c. Tæng hîp vµ ph©n tÝch sè liÖu d. X¸c ®Þnh møc tiªu dïng nguyªn vËtliÖu e. TiÕn hµnh s¶n xuÊt thö vµ ban hµnhmøc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu I. Phương pháp định mức tiêu dùng nguyên vật liệu 4. Phương pháp phân tích tính toán Thực chất của phương pháp phân tích tính toán là tính mức cho từng chi tiết của sản phẩm dựa trên cơ sở nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng chủ yếu đến chi phí vật liệu, tính toán toàn bộ những tiêu hao vật liệu trong sản xuất và tổng hợp thành mức I. Phương pháp định mức tiêu dùng nguyên vật liệu 4. Phương pháp phân tích tính toán Trình tự tính mức theo phương pháp phân tích tính toán như sau: a. Nghiên cứu các tài liệu ban đầu b. Phân tích và tính toán từng phần tiêu hao c. Tổng hợp mức cho một sản phẩm Phương pháp phân tính toán hay còn gọi là phương pháp phân tích kinh tế - kỹ thuật, là một phương pháp lập mức tiến bộ hơn cả. II. PHƯƠNG PHÁP ĐỊNH MỨC TIÊU DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU TRONG NGÀNH SẢN XUẤT NHIỀU MẶT HÀNG CÓ SỐ LƯỢNG NHỎ VÀ SẢN XUẤT ĐƠN CHIẾC 1. Định mức theo sản phẩm đại diện Thực chất của phương pháp này là phân những sản phẩm khác nhau thành từng nhóm theo những đặc tính chung về cấu tạo, công dụng, quy trình sản xuất. Trong mỗi nhóm lấy một sản phẩm làm đại diện và tính mức cho sản phẩm khác trong nhóm thông qua hệ số tính đổi. II. PHƯƠNG PHÁP ĐỊNH MỨC TIÊU DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU TRONG NGÀNH SẢN XUẤT NHIỀU MẶT HÀNG CÓ SỐ LƯỢNG NHỎ VÀ SẢN XUẤT ĐƠN CHIẾC 1. Định mức theo sản phẩm đại diện a. Phân nhóm và chọn sản phẩm đại diện: Trong mỗi nhóm chọn một sản phẩm đại diện. Sản phẩm đại diện nói chung phải điển hình cho nhóm về mặt kích thước (hay trọng lượng) và về mặt số lượng II. PHƯƠNG PHÁP ĐỊNH MỨC TIÊU DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU TRONG NGÀNH SẢN XUẤT NHIỀU MẶT HÀNG CÓ SỐ LƯỢNG NHỎ VÀ SẢN XUẤT ĐƠN CHIẾC 1. Định mức theo sản phẩm đại diện (tiếp) b. Xác định hệ số tính đổi của các sản phẩm trong nhóm (hệ số chuyển) cụ thể theo công thức: Trong đó: Ki – Hệ số tính đổi của sản phẩm định mức trong nhóm; Pi. Trọng lượng của sản phẩm định mức; Pdd . Trọng lượng của sản phẩm đại diện. dd i P P Ki  II. PHƯƠNG PHÁP ĐỊNH MỨC TIÊU DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU TRONG NGÀNH SẢN XUẤT NHIỀU MẶT HÀNG CÓ SỐ LƯỢNG NHỎ VÀ SẢN XUẤT ĐƠN CHIẾC 1. Định mức theo sản phẩm đại diện (tiếp) c. Tính mức cho các sản phẩm trong nhóm theo sản phẩm đại diện, theo công thức: Mi = Mdd x Ki Trong đó Mi - Mức của sản phẩm phải tính Mđd - Mức của sản phẩm đại diện (đã được tính theo một trong ba phương pháp định mức cơ bản) Câu hỏi ôn tập và thảo luận 1. Trình bày trình tự định mức theo phương pháp thống kê báo cáo? (ưu điểm, hạn chế và điều kiện áp dụng)? 2. Phương pháp thí nghiệm kinh nghiệm trong định mức tiêu dùng (nội dung, ưu điểm, hạn chế và điều kiện áp dụng)? 3. Trình tự định mức theo phương pháp phân tích tính toán (ưu điểm, hạn chế và điều kiện áp dụng)? 4. Các phương pháp chủ yếu để định mức nguyên vật liệu cho sản xuất nhiều mặt hàng có số lượng nhỏ và sản xuất đơn chiếc. 5. Hãy cho biết phương pháp lập các biểu tiêu chuẩn hao phí nguyên vật liệu?