Bài giảng Cán cân thanh toán quốc tế (balance of payment)

*BÀI 2CÁN CÂN THANH TOÁN QUỐC TẾ(Balance of Payment)Giảng viên phụ trách: PGS. TS Trương Quang Thông Khoa Ngân hàng Đại học Kinh tế TP.HCM nvt2012* CÁC NỘI DUNG NGHIÊN CỨUNghiên cứu một trong những công cụ quan trọng nhất trong hoạch định chính sách kinh tế.Các nội dung cơ bản của cán cân thanh toán quốc tế.Các trạng thái của cán cân thanh toán quốc tế* 1. ĐỊNH NGHĨA BoP là một bản báo cáo thống kê tổng hợp ghi chép lại một cách có hệ thống tất cả các giao dịch kinh tế giữa người cư trú (resident) và người không cư trú (non-resident) trong một thời kỳ nhất định, thường là 1 năm. *NGUỒN THU THẬP SỐ LIỆU VÀ BÁO CÁO Hải quanNgân hàngCác cơ quan chính phủ*2. BOP LÀ BẢNG GHI CHÉP PHẢN ÁNH CUNG CẦU TIỀN TỆ Trong chế độ tỷ giá thả nổi, giá cả của đồng tiền tự do chuyển đổi phụ thuộc vào quan hệ cung cầu trên thị trường ngoại hối  biết được những nhân tố hình thành cung cầu một đồng tiền, thì cũng đồng thời biết được những nhân tố ảnh hưởng lên tỷ giá* Với các nhân tố khác không đổi (other things being equal), thì mọi nhân tố làm tăng cầu một đồng tiền trên thị trường ngoại hối đều làm đồng tiền nầy tăng giáTương tự, với các nhân tố khác không đổi, thì mọi nhân tố làm tăng cung một đồng tiền, đều làm đồng tiền nầy giảm giá*Caùc giao dòch laøm phaùt sinh cung ngoaïi hoái (+)Caùc giao dòch laøm phaùt sinh caàu ngoaïi hoái (-)Xuaát khaåu haøng hoùaNhaäp khaåu haøng hoùaXuaát khaåu dòch vuïNhaäp khaåu dòch vuïNhaäp khaåu thu nhaäpXuaát khaåu thu nhaäpNhaäp khaåu chuyeån giao 1 chieàuXuaát khaåu chuyeån giao 1 chieàuNhaäp khaåu voánXuaát khaåu voánGiaûm döï tröõ ngoaïi hoáiTaêng döï tröõ ngoaïi hoáiCÁC GIAO DỊCH LÀM PHÁT SINH CUNG-CẦU NGOẠI HỐI*3. KẾT CẤU CỦA BOP BoP bao gồm hai cán cân bộ phận chínhCán cân vãng lai (current account balance)Cán cân vốn (capital account balance)*KẾT CẤU CỦA BOP Những hạng mục thuộc tài khoản vãng lai phản ánh các luồng thu nhập vào và ra (income/outcome flows) khỏi một quốc gia. Những hạng mục thuộc tài khoản vốn phản ánh sự thay đổi trong tài sản có và tài sản nợ (changes in assets and liabilities)*KẾT CẤU CỦA BOP Cán cân vãng lai: phản ánh việc chuyển giao quyền sở hữu về tài sản giữa người cư trú và người không cư trú.Cán cân vốn: phản ánh việc chuyển giao quyền sử dụng về tài sản giữa người cư trú và người không cư trú.*KẾT CẤU CỦA BOPQui tắc chung để ghi có và ghi nợ Mọi giao dịch kinh tế giữa người cư trú và người không cư trú làm phát sinh cung ngoại tệ và cầu nội tệ đều được ghi có (+) trong BoP. Mọi giao dịch kinh tế làm phát sinh cầu ngoại tệ và cung nội tệ đều được ghi nợ (-) trong BoP.*4. CÁC CÁN CÂN BỘ PHẬN CỦA BOPCán cân vãng laiCán cân vốnCán cân tổng thểCán cân bù đắp chính thức*STTNoäi dungThu (+)(cung ngoaïi teä/caàu noäi teä)Chi (-)(caàu ngoaïi teä/cung noäi teä)ICAÙN CAÂN VAÕNG LAI-701Caùn caân thöông maïi roøng-50- Xuaát khaåu haøng hoùa (FOB)+150- Nhaäp khaåu haøng hoùa (FOB)-2002Caùn caân dòch vuï roøng-40- Thu töø xuaát khaåu dòch vuï+120- Chi cho nhaäp khaåu dòch vuï-160CÁN CÂN THANH TOÁN QUỐC TẾ NƯỚC (TRIỆU USD).*3Thu nhaäp roøng+10Thu+20Chi-104Chuyeån giao vaõng lai 1 chieàu+10Thu+30Chi-20IICAÙN CAÂN VOÁN+551Voán daøi haïn+90- Chaûy vaøo+140- Chaûy ra-50*2Voán ngaén haïn-35Chaûy vaøo+20 Chaûy ra-553Chuyeån giao voán moät chieàuIIILOÃI VAØ SAI SOÙT0IVCAÙN CAÂN TOÅNG THEÅ-15VCAÙN CAÂN BUØ ÑAÉP CHÍNH THÖÙC+151Thay ñoåi döï tröõ+102Vay IMF+53Caùc nguoàn taøi trôï khaùc*CÁC CÁN CÂN BỘ PHẬN CỦA BOP CÁN CÂN VÃNG LAI bao gồm các các cân bộ phận như sau:Cán cân thương mạiCán cân dịch vụCán cân thu nhậpCán cân chuyển giao vãng lai một chiều*CÁN CÂN THƯƠNG MẠI Còn được gọi là cán cân hiển thị (visible), phản ánh các chênh lệch giữa khoản thu từ xuất khẩu và các khoản chi cho nhập khẩu. Xuất khẩu làm phát sinh cung ngoại tệ và cầu nội tệ  ghi CÓ Nhập khẩu làm phát sinh cầu ngoại tệ và cung nội tệ  ghi NỢ Có > Nợ: thặng dư ; Có < Nợ: thâm hụt*NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG GIÁ TRỊ HÀNG HÓA XUẤT KHẨU (i) Nhân tố tỷ giá - Làm tăng giá trị xuất khẩu tính bằng nội tệKhi tỷ giá tăng  khối lượng xuất khẩu tăng  giá trị xuất khẩu tính bằngnội tệ tăng. Nói cách khác, tỷ giá tăng (nội tệ giảm giá) làm tăng cầu nộitệ trên thị trường ngoại hối.*NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG GIÁ TRỊ HÀNG HÓA XUẤT KHẨU - Làm cho giá trị xuất khẩu bằng ngoại tệ có thể tăng hoặc giảm*NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG GIÁ TRỊ HÀNG HÓA XUẤT KHẨUKhi tỷ giá tăng (S tăng), làm cho khối lượng XK (Xv) tăng và giá trị XK tính bằng ngoại tệ (Vx ) sẽ: + Tăng, nếu tỷ lệ tăng khối lượng XK (Xv) lớn hơn tỷ lệ tăng S. Nghĩa là khi:*Giá trịxuất khẩubằng ngoại tệco dãnvới tỷ giá *NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG GIÁ TRỊ HÀNG HÓA XUẤT KHẨU+ Giảm, nếu tỷ lệ tăng khối lượng XK (Xv) thấp hơn tỷ lệ tăng tỷ giá S. Nghĩa là khi:Giá trị xuất khẩu bằng ngoại tệkhông co dãn với tỷ giá+ Không thay đổi, nếu tỷ lệ tăng khối lượng xuất khẩu Xv bằng tỷ lệ tăng tỷ giá S. Nghĩa là khi: Xuất khẩu co dãn ngang vớitỷ giá *NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG GIÁ TRỊ HÀNG HÓA XUẤT KHẨU (ii) Nhân tố lạm phát Với các nhân tố khác không đổi, nếu tỷ lệ lạm phát của một nước cao hơn ở nước ngoài, làm giảm sức cạnh tranh của hàng hóa cùng loại của nước nầy trên thị trường quốc tế, do đó, sẽ làm khối lượng xuất khẩu giảm. (iii) Giá thế giới của hàng hóa xuất khẩu tăng Với các nhân tố khác không đổi, nếu giá thế giới của hàng hóa xuất khẩu của một nước tăng sẽ làm tăng khối lượng xuất khẩu, do đó, làm tăng cầu nội tệ và tăng cung ngoại tệ trên FOREX. *NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG GIÁ TRỊ HÀNG HÓA XUẤT KHẨU (iv) Thu nhập của người không cư trú Với các nhân tố khác không đổi, khi thu nhập thực tế của người không cư trú tăng, làm tăng cầu xuất khẩu bởi người không cư trú, do đó, làm tăng cầu nội tệ và tăng cung ngoại tệ. (v) Thuế quan và hạn ngạch ở nước ngoài Với các nhân tố khác không đổi, giá trị XK của một nước sẽ giảm nếu bên nước ngoài áp dụng mức thuế quan cao, hạn ngạch nhập khẩu thấp cũng như áp dụng các hàng rào phi thuế quan. Kết quả là giảm cầu nội tệ.*NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG GIÁ TRỊ HÀNG HÓA XUẤT KHẨU  Tức ảnh hưởng lên cung nội tệ hay cầu ngoại tệ giống như những nhân tố ảnh hưởng lên xuất khẩu, nhưng có tác động ngược chiều.*CÁN CÂN DỊCH VỤ  Các khoản thu, chi từ các hoạt động dịch vụ và vận tải, du lịch, bảo hiểm, ngân hàng, thông tin giữa người cư trú và người không cư trú. Các nhân tố ảnh hưởng lên XNK dịch vụ cũng giống như đối với XNK hàng hóa.*CÁN CÂN THU NHẬP Thu nhập của người lao động: lương, thưởng, các khoản thu nhập khác bằng tiền do người không cư trú trả cho người cư trú và ngược lại.Thu nhập về đầu tư: thu từ lợi nhuận đầu tư trực tiếp, lãi từ đầu tư vào giấy tờ có giá, lãi đến hạn trả của các khoản vay giữa người cư trú và người không cư trú.*CÁN CÂN CHUYỂN GIAO VÃNG LAI MỘT CHIỀUBao gồm: viện trợ không hoàn lại, quà tặng, quà biếu và các khoản chuyển giao khác bằng tiền, hiện vật cho mục đích tiêu dùng giữa người cư trú và người không cư trú.Cán cân DV + CC thu nhập + CC chuyển giao vãng lai 1 chiều : còn được gọi là cán cân không hiển thị (invisible).Cán cân vãng lai= Cán cân hiển thị + Cán cân không hiển thị*CÁN CÂN VỐN Cán cân vốn dài hạn: đầu tư trực tiếp, đầu tư gián tiếp, vốn dài hạn khácCán cân vốn ngắn hạn: tín dụng thương mại ngắn hạn, hoạt động tiền gửi, mua bán các giấy tờ có giá, tín dụng ngân hàng ngắn hạn, kinh doanh ngoại hốiChuyển giao vốn 1 chiều: viện trợ không hoàn lại cho mục đích đầu tư, các khoản nợ được xóa, các loại tài sản bằng tiền, hiện vật của người cư trú di cư mang ra nước ngoài, *CÁN CÂN CƠ BẢN (BASIC BALANCE) Cán cân cơ bản=Cán cân vãng lai + Cán cân vốn dài hạnTình trạng của các cân vãng lai có ảnh hưởng lâu dài đến sự ổn định của nền kinh tế mà đặc biệt là tỷ giá hối đoái.Các khoản đi vay có kỳ hạn dài tạo được do tính ổn định của nền kinh tế*CÁN CÂN TỔNG THỂ (OVERALL BALANCE) Cán cân tổng thể = Cán cân vãng lai + Cán cân vốn + Nhầm lẫn và sai sót*CÁN CÂN BÙ ĐẮP CHÍNH THỨC  (Official Financing Balance) Bao gồm các hạng mục:Dự trữ ngoại hối quốc giaQuan hệ với IMF Thay đổi dự trữ của các ngân hàng trung ương khác bằng đồng tiền của quốc gia lập cán cân thanh toán.*4. THẶNG DƯ VÀ THÂM HỤT BoPVề tổng thể, thì BoP luôn cân bằng, tuy nhiên, từng bộ phận trong BoP không nhất thiết lúc nào cũng cân đối. Khi nói đến thặng dư và thâm hụt của BoP, các nhà kinh tế muốn nói đến thặng dư hay thâm hụt của một nhóm hay các cán cân bộ phận trong BoP.*Ví dụ về BoP theo dạng phân tích(Triệu USD)NOÄI DUNGThu(+)Chi(-)Caùn caân boä phaänCaùn caân tích luõyKyù hieäu caùn caân tích luõyXuaát khaåu haøng hoùa+150Nhaäp khaåu haøng hoùa-200CAÙN CAÂN THÖÔNG MAÏI-50-50TB*Thu xuaát khaåu dòch vuï +120Chi nhaäp khaåu dòch vuï-160CAÙN CAÂN DÒCH VUÏ -40-90Thu töø thu nhaäp+20Chi traû thu nhaäp-10THU NHAÄP ROØNG+10-80Thu chuyeån giao vaõng lai+30Chi chuyeån giao vaõng lai-20CHUYEÅN GIAO VAÕNG LAI+10-70CBVoán daøi haïn chaûy vaøo+140Voán daøi haïn chaûy ra-50CAÙN CAÂN VOÁN DAØI HAÏN+90+20BB*Voán ngaén haïn chaûy vaøo+20Voán ngaén haïn chaûy ra-55CAÙN CAÂN VOÁN NGAÉN HAÏN-35-15OBNgaân haøng TW baùn ngoaïi hoái+100Ngaân haøng TW mua ngoaïi hoái-85DÖÏ TRÖÕ NGOAÏI HOÁI+150BoPTOÅNG THU (+), CHI (-)+580-5800*Ý NGHĨA KINH TẾ CỦA CÁC CÁN CÂN BỘ PHẬNGiả sử hạng mục sai sót và nhầm lẫn bằng 0, chúng ta có thể viết:*THẶNG DƯ VÀ THÂM HỤT CÁN CÂN THƯƠNG MẠINHẬN XÉT- Cán cân thương mại là bộ phận chính của cán cân vãng lai. Cán cân thương mại phản ánh kịp thời xu hướng vận động của cán cân vãng lai. Thay đổi của TB phản ánh sự thay đổi của các đại lượng thuộc bên phải đẳng thức nhưng có dấu ngược nhau.*THẶNG DƯ VÀ THÂM HỤT CÁN CÂN VÃNG LAI NHẬN XÉTNếu thặng dư, có nghĩa là thu nhập của người cư trú từ người không cư trúlớn hơn so với chi cho người không cư trú. Người không cư trú nợ người cư trú nhiều hơn người cư trú nợ người không cư trú. *THẶNG DƯ VÀ THÂM HỤT CÁN CÂN VÃNG LAI - Nếu thâm hụt, có nghiã là thu nhập của người cư trú từ người không cư trú là thấp hơn so với chi cho người không cư trú. Người cư trú nợ người không cư trú nhiều hơn người không cư trú nợ người cư trú. - Trạng thái CB là lý tưởng để phân tích trạng thái nợ nước ngoài của 1 quốc gia. Trạng thái CB có quan hệ với trạng thái tổng nợ nước ngoài của 1 quốc gia. CB cân bằng nói lên rằng trạng thái tổng nợ nước ngoài không thay đổi.*ĐỌC THÊM TRÊN INTERNET Các báo cáo về kinh tế của các nước khác nhau do các tổ chức quốc tế thực hiện: www.imf.org www.worldbank.org www.oecd.org www.bis.org www.wto.org*ĐỌC THÊM TRÊN INTERNET Đặc biệt, liên quan đến các nước lớn: Bureau of Economics Analysis www.bea.doc.gov/bea Bộ Tài chính Nhật bản www.mof.go.jp