Bài giảng Chương 1: Tổng quan về ngân hàng thương mại (tiếp)

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI1.Giới thiệu ngân hàng thương mại2.Các nghiệp vụ của ngân hàng thương mại*Trần Nguyễn Trùng Viên1.Giới thiệu ngân hàng thương mạia.Khái niệm:NHTM là loại ngân hàng giao dịch trực tiếp với các công ty, xí nghiệp, tổ chức kinh tế và cá nhân, bằng cách nhận tiền gửi, tiền tiết kiệm, rồi sử dụng số vốn đó để cho vay, chiết khấu, cung cấp các phương tiện thanh toán và cung ứng dịch vụ ngân hàng cho các đối tượng trên.*Trần Nguyễn Trùng Viên1.Giới thiệu ngân hàng thương mạib.Định nghĩa:Nghị định của Chính phủ số 49/2000/NĐ-CP ngày 12/9/2000 định nghĩa:”Ngân hàng thương mại là ngân hàng thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan vì mục tiêu lợi nhuận, góp phần thực hiện các mục tiêu kinh tế của nhà nước”*Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên1.Giới thiệu ngân hàng thương mạiTrong đó, hoạt động ngân hàng là hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng với nội dung thường xuyên là nhận tiền gửi, sử dụng số tiền này để cấp tín dụng và cung ứng các dịch vụ thanh toán.*Trần Nguyễn Trùng Viên1.Giới thiệu ngân hàng thương mạic.Nhận xét:-Ngân hàng thương mại là một loại hình doanh nghiệp-Hoạt động của ngân hàng thương mại là hoạt động kinh doanh-Ngân hàng thương mại là một doanh nghiệp đặc biệt(tiền tệ, tín dụng và dịch vụ ngân hàng; chủ yếu huy động vốn từ bên ngoài; chủ yếu là tài sản vô hình; chịu sự chi phối rất lớn bởi chính sách tiền tệ của ngân hàng Nhà nước)-Ngân hàng thương mại là một trung gian tín dụng*Trần Nguyễn Trùng Viên1.Giới thiệu ngân hàng thương mạid.Các loại hình ngân hàng:Căn cứ vào hình thức sở hữu-Ngân hàng thương mại quốc doanh-Ngân hàng thương mại cổ phần-Ngân hàng thương mại liên doanh-Chi nhánh ngân hàng thương mại nước ngoài-Ngân hàng thương mại nước ngoài*Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên1.Giới thiệu ngân hàng thương mạid.Các loại hình ngân hàng:Căn cứ vào sản phẩm ngân hàng cung cấp cho khách hàng:-Ngân hàng bán buôn-Ngân hàng bán lẻ-Ngân hàng vừa bán buôn vừa bán lẻ*Trần Nguyễn Trùng Viên1.Giới thiệu ngân hàng thương mạid.Các loại hình ngân hàng:Căn cứ vào lĩnh vực hoạt động-Ngân hàng chuyên doanh-Ngân hàng đa năng, kinh doanh tổng hợp*Trần Nguyễn Trùng Viên1.Giới thiệu ngân hàng thương mạie.Cơ cấu tổ chức bộ máy Ngân hàng thương mạiHội đồng quản trị:-Đối với ngân hàng quốc doanh: Chính phủ quyết định bổ nhiệm hoặc ủy nhiệm cho Thống đốc NHNN quyết định bổ nhiệm. Nhiệm kỳ là 5 năm. Số thành viên từ 6 – 8 người.-Đối với ngân hàng cổ phần: do đại hội cổ đông bầu ra*Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên1.Giới thiệu ngân hàng thương mạie.Cơ cấu tổ chức bộ máy Ngân hàng thương mạiBan điều hành: Tổng giám đốc hoặc giám đốc-Đối với ngân hàng quốc doanh: do Chính phủ hoặc Thống đốc NHNN bổ nhiệm, miễn nhiệm-Đối với ngân hàng cổ phần: do Hội đồng quản trị bổ nhiệm và được Thống đốc NHNN chuẩn y.Ban kiểm soát: Giám sát ngân hàng hoạt động theo luật pháp, thực hiện kiểm tra, kiểm toán nội bộ ngân hàng.*Trần Nguyễn Trùng Viên2.Các nghiệp vụ của ngân hàng thương mạia.Các nghiệp vụ trong bảng tổng kết tài sảnNghiệp vụ tạo lập nguồn vốn (Nghiệp vụ nợ)Là nghiệp vụ hình thành nên các nguồn vốn hoạt động của ngân hàng, bao gồm:-Vốn điều lệ và các quỹ: vốn tự có cơ bản (vốn cấp 1), vốn tự có bổ sung (vốn cấp 2).-Vốn huy động: đây là nguồn vốn chủ yếu sủ dụng trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng, nó chiếm tỷ trọng rất lớn trong tổng nguồn vốn kinh doanh của ngân hàng thương mại-Nguồn vốn đi vay-Nguồn vốn khác*Trần Nguyễn Trùng Viên2.Các nghiệp vụ của ngân hàng thương mạiNghiệp vụ sử dụng vốn (Nghiệp vụ có)Với nguồn vốn có được, ngân hàng sử dụng cho các hoạt động sau:-Thiết lập dự trữ: nhằm đáp ứng những yêu cầu sau:Duy trì dự trữ bắt buộc theo quy định của NHNN.Thực hiện các lệnh rút tiền và thanh toán chuyển khoản của khách hàng.Chi trả các khoản tiền gửi đến hạn, chi trả lãi.Đáp ứng nhu cầu vay vốn hợp lý trong ngày của khách hàngThực hiện các khoản chi tiêu hàng ngày tại ngân hàngDự trữ của ngân hàng: tiền mặt, tiền gửi tại ngân hàng khác và các chứng khoán có tính thanh khoản cao.*Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên2.Các nghiệp vụ của ngân hàng thương mạiNghiệp vụ sử dụng vốn (Nghiệp vụ có)-Cấp tín dụng: bao gồm:Các nghiệp vụ cho vayChiết khấuCho thuê tài chínhBảo lãnh, bao thanh toán*Trần Nguyễn Trùng Viên2.Các nghiệp vụ của ngân hàng thương mạiNghiệp vụ sử dụng vốn (Nghiệp vụ có)-Đầu tư tài chính:NHTM sử dụng các nguồn vốn ổn định để thực hiện các hình thức đầu tư nhằm kiếm lời và chia sẻ rủi ro với nghiệp vụ tín dụng. Các hình thức đầu tư tài chính bao gồm:Góp vốn liên doanh, mua cổ phần của các công ty, xí nghiệp và các tổ chức tín dụng khác.Mua chứng khoán và các giấy tờ có giá trị để hưởng lợi tức và chênh lệch giá. *Trần Nguyễn Trùng Viên2.Các nghiệp vụ của ngân hàng thương mạiNghiệp vụ sử dụng vốn (Nghiệp vụ có)-Sử dụng vốn cho các mục đích khác như: mua sắm thiết bị, dụng cụ phục vụ cho hoạt động kinh doanh, xây dựng trụ sở ngân hàng, hệ thống kho bãi và các chi phí khác*Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên2.Các nghiệp vụ của ngân hàng thương mạiNghiệp vụ trung gian:Đây là các dịch vụ mà ngân hàng cung cấp cho khách hàng sẽ nhận được các khoản hoa hồng và lệ phí như:-Dịch vụ ngân quỹ.-Dịch vụ ủy thác.-Tổ chức thanh toán không dùng tiền mặt cho khách hàng.-Nhận quản lý tài sản quý giá theo yêu cầu của khách hàng.-Kinh doanh vàng bạc, đá quý, ngoại tệ.-Mua bán chứng khoán, phát hành hộ cổ phiếu, trái phiếu cho các công ty, xí nghiệp.-Tư vấn về tài chính, đầu tưCác nghiệp vụ trên của NHTM không thể tách rời, độc lập nhau mà chúng có mối quan hệ hỗ tương với nhau trong quá trình kinh doanh của ngân hàng.*Trần Nguyễn Trùng Viên2.Các nghiệp vụ của ngân hàng thương mạib.Nghiệp vụ ngoài bảng tổng kết tài sản:Là những giao dịch không được ghi chép trên bảng Cân đối kế toán của ngân hàng. Những hoạt động ngoài bảng tổng kết tài sản có thể kể ra như:Các hợp đồng bảo lãnh tín dụng, trong đó ngân hàng cam kết đảm bảo hoàn trả khoản vay của khách hàng cho người thứ ba là người cho vay.Các hợp đồng trao đổi lãi suất, trong đó ngân hàng cam kết trao đổi các khoản thanh toán lãi của các chứng khoán nợ với một bên khác.*Trần Nguyễn Trùng Viên2.Các nghiệp vụ của ngân hàng thương mạiCác hợp đồng tài chính tương lai và hợp đồng quyền chọn lãi suất, trong đó ngân hàng đồng ý giao hay nhận những chứng khoán từ một bên khác tại một mức giá được bảo đảm.Hợp đồng cam kết cho vay, trong đó ngân hàng cam kết cho vay tối đa tới một số vốn nhất định trước khi hợp đồng hết hiệu lực.Các hợp đồng tỷ giá hối đoái, trong đó ngân hàng đồng ý giao hay nhận một lượng ngoại tệ nhất định.Những hợp đồng này tại các ngân hàng thường có giá trị khoảng trên 6 lần tổng tài sản của ngân hàng.*Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên 3. Các vấn đề cơ bản về tín dụnga.Các loại tín dụng ngân hàngTín dụng ngân hàng là quan hệ chuyển nhượng quyền sử dụng vốn từ ngân hàng cho khách hàng trong một thời hạn nhất định với một khoản chi phí nhất định. Cũng như quan hệ tín dụng khác, tín dụng ngân hàng chứa đựng ba nội dung:-Có sự chuyển nhượng vốn từ người sở hữu sang cho người sử dụng.-Sự chuyển nhượng này mang tính tạm thời hay có thời hạn.-Sự chuyển nhượng này có kèm theo chi phí.*Trần Nguyễn Trùng Viênb.Phân loại tín dụng ngân hàngDựa vào mục đích của tín dụng:-Cho vay phục vụ sản xuất kinh doanh công thương nghiệp.-Cho vay tiêu dùng cá nhân.-Cho vay bất động sản.-Cho vay nông nghiệp.-Cho vay kinh doanh xuất nhập khẩu.*Trần Nguyễn Trùng Viênb.Phân loại tín dụng ngân hàngDựa vào thời hạn tín dụng:-Cho vay ngắn hạn: là loại cho vay có thời hạn dưới một năm. Mục đích của loại cho vay này thường là nhằm tài trợ cho việc đầu tư vào tài sản lưu động.-Cho vay trung hạn: là loại cho vay co thời hạn từ 1 đến 5 năm. Mục đích của loại cho vay này là nhằm tài trợ cho việc đầu tư vào tài sản cố định.-Cho vay dài hạn: là loại cho vay có thời hạn trên 5 năm. Mục đích của loại cho vay này thường là nhằm tài trợ đầu tư vào các dự án đầu tư.*Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viênb.Phân loại tín dụng ngân hàngDựa vào mức độ tín nhiệm của khách hàng:-Cho vay không có bảo đảm: là loại cho vay không có tài sản thế chấp, cầm cố hoặc bảo lãnh của người khác mà chỉ dựa vào uy tín của bản thân khách hàng vay vốn dể quyết định cho vay.-Cho vay có bảo đảm: là loại cho vay dựa trên cơ sở các bảo đảm tiền vay như thế chấp, cầm cố, hoặc bảo lãnh của một bên thứ ba nào khác.*Trần Nguyễn Trùng Viênb.Phân loại tín dụng ngân hàngDựa vào phương thức cho vay:-Cho vay theo món vay.-Cho vay theo hạn mức tín dụng.Dựa vào phương thức hoàn trả nợ vay:-Cho vay trả nợ một lần khi đáo hạn.-Cho vay trả góp.-Cho vay trả nợ nhiều lần nhưng không có kỳ hạn nợ cụ thể mà tùy vào khả năng tài chính của người đi vay có thể trả nợ bất cứ lúc nào.*Trần Nguyễn Trùng ViênThu nợ gốc nợ lãi khi đến hạn: Khi hợp đồng tín dụng đến hạn, NH sẽ thu toàn bộ nợ vay và lãi cho vay một lần, trong đó: Nợ vay : số tiền NH đã cho vay. Cách tính lãi cho vay : Số tiền thu lãi cho vay = cho vay * kỳ hạn * lãi suất (có thể tính theo phương pháp tích số)c.Các phương thức thu nợ gốc, nợ lãi:*Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng ViênThu nợ theo định kỳ:Thu lãi định kỳ, thu gốc khi đến hạn.Thu nợ gốc và nợ lãi theo định kỳ:Thu gốc cố định, lãi theo dư nợ.Thu gốc và lãi với tổng số tiền đều nhau mỗi kỳ.Thu gốc và lãi theo phương thức trả góp.c.Các phương thức thu nợ gốc, nợ lãi:*Trần Nguyễn Trùng ViênThu nợ theo định kỳ (tt):Thu gốc cố định, lãi theo dư nợ:Vo nVo n* (n + 1 – i) * r Ai = +Trong đó : Ai : Số tiền thu nợ vay và lãi vay kỳ thứ i Vo: Dư nợ cho vay ban đầu n : Số kỳ hạn nợ r : Lãi suất cho vayc.Các phương thức thu nợ gốc, nợ lãi:*Trần Nguyễn Trùng ViênThu nợ theo định kỳ (tt):Thu gốc và lãi với số tiền đều nhau mỗi kỳ:Vo * r * (1 + r)n A = (1 + r)n – 1Trong đó : A : Số tiền thu nợ gốc và lãi vay mỗi kỳ Vo: Dư nợ cho vay ban đầu n : Số kỳ hạn nợ r : Lãi suất cho vayc.Các phương thức thu nợ gốc, nợ lãi:*Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng ViênThu nợ theo định kỳ (tt):Thu gốc và lãi theo phương thức trả góp:Vo + Vo * n * r A = nTrong đó : A : Số tiền thu nợ gốc và lãi vay mỗi kỳ Vo: Dư nợ cho vay ban đầu n : Số kỳ hạn nợ r : Lãi suất cho vay c.Các phương thức thu nợ gốc, nợ lãi:*Trần Nguyễn Trùng Viênc.Các phương thức thu nợ gốc, nợ lãi:Thu nợ không theo kỳ hạn cụ thể:Áp dụng cho vay theo HMTD.Tiền lãi được tính theo phương pháp tích số.Số tiền thu lãi cho vay = dư nợ cho vay * số ngày * lãi suất bình quân theo ngày*Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *Trần Nguyễn Trùng Viên________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ *