Bài giảng Chương 18: Phân tích nhân tố và kiểm định hồi qui

18-1 McGraw-Hill/Irwin © 2003 The McGraw-Hill Companies, Inc.,All Rights Reserved. Part Four PHÂN TÍCH VÀ GIẢI THÍCH DỮ LIỆU 18-2 Chapter Eighteen PHÂN TÍCH NHÂN TỐ VÀ KIỂM ĐỊNH HỒI QUI 18-3 Phân tích nhân tố (factor analysis) • Mục đích – làm giảm biến – dịch chuyển các yếu tố thành phần đo lường một biến này sang biến khác 18-4 Mô hình nghiên cứu & khái niệm • Trong nghiên cứu định lượng cần đo lường các khái niệm dùng trong nghiên cứu (construct). • Một mô hình nghiên cứu đơn giản bên dưới có 3 khái niệm: Giá trị dịch vụ, chất lượng dịch vụ và sự hài lòng. Giá trị dịch vụ Chất lượng dịch vụ Sự hài lòng H1 (+) H2 (+) H1: Có mối quan hệ thuận chiều giữa giá trị dịch vụ và sự hài lòng của sinh viên. H2: Có mối quan hệ thuận chiều giữa chất lượng dịch vụ và sự hài lòng của sinh viên. 18-5 Thang đo đơn hướng và đa hướng • Một khái niệm có thể chỉ bao gồm một yếu tố/thành phần/khía cạnh (component / factor / aspect), và thang đo một khái niệm chỉ bao hàm một thành phần gọi là thang đo đơn hướng (unidimesional) • Một khái niệm có thể bao gồm nhiều yếu tố/thành phần/khía cạnh, và thang đo một khái niệm bao hàm nhiều thành phần gọi là thang đo đa hướng (mutidemensional) • Thang đo Likert áp dụng cho một khái niệm đơn yếu tố có thể là một thang đo nhiều chỉ báo có tính đơn hướng, chỉ bao gồm một tập hợp mục hỏi. • Thang đo Likert áp dụng cho một khái niệm đa yếu tố có thể là một thang đo nhiều chỉ báo có tính đa hướng, bao gồm nhiều tập hợp mục hỏi, mỗi một tập hợp mục hỏi sẽ phản ảnh một yếu tố của khái niệm. 18-6 Chi tiết hóa khái niệm nghiên cứu Ví dụ đo lường đơn hướng Sự hài lòng của khách hàng đối với sp/dv/th (customer satisfaction): - Mọi khía cạnh (chức năng, công dụng, ) thể hiện hơn những gì mong đợi - Sp/dv/th lý tưởng như mong đợi - Thực sự hài lòng với sp/dv/th Sự trung thành của khách hàng đối với sp/dv/th (customer loyalty): - Tiếp tục mua – Không nghĩ đến những thứ khác – Không có ý định mua thử những thứ khác – Nói tốt về sp/dv/th với người khác – Giới thiệu sp/dv/th với người khác 18-7 Chi tiết hóa khái niệm nghiên cứu Ví dụ đo lường đa hướng • Chất lượng dịch vụ: – Hoạt động đào tạo: • Chương trình đào tạo • Nội dung môn học • Phương pháp giảng dạy • ....... – Cơ sở vật chất: • Phòng máy tính • Thư viện • Phòng học • ...... – Dịch vụ hỗ trợ và phục vụ: • Y tế, • Tư vấn học tập • Tài chính • Căn tin • ..... BẢNG 3.3 Kết quả phân tích nhân tố EFA của khái niệm “chất lượng dịch vụ đào tạo” Bieán quan saùt Caùc nhaân toá chính Hệ soá tải nhân tố % bieán ñoäng giaûi thích ñöôïc ronC bach α F1 Hoïat ñoäng ñaøo taïo .33 849 .0 726 _CL 1 Chöông trình ñaøo taïo phuø hôïp toát vôùi yeâu caàu cuûa thöïc tieãn. .0 600 _CL 2 Noäi dung moân hoïc ñöôïc ñoåi môùi, ñaùp öùng toát yeâu caàu ñaøo taïo. .0 620 _CL 3 Phöông phaùp giaûng cuûa GV phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa töøng moân hoïc . .0 652 _CL 4 Giaûng vieân coù kieán thöùc saâu veà moân hoïc ñaûm traùch. .0 673 _CL 5 Caùch ñaùnh giaù vaø cho ñieåm sinh vieân coâng baèng. .0 583 _CL 6 Toå chöùc thi cöû, giaùm thò coi thi nghieâm tuùc . .0 565 F 2 Cô sôû vaät chaát .7 377 .0 746 _CL 8 Cô sôû vaät chaát tröôøng ñaùp öùng toát nhu caàu ñaøo taïo vaø hoïc taäp. .0 639 _CL 9 Phoøng maùy tính ñaùp öùng toát nhu caàu thöïc haønh cuûa sinh vieân. .0 680 _CL 10 Cô sôû vaät chaát thö vieän toát. .0 798 _CL 11 Nhaân vieân thö vieän phuïc vuï toát. .0 698 F 3 Dòch vuï hoã trôï vaø phuïc vuï .9 166 .0 811 _CL 13 Dòch vuï y teá ñaùp öùng toát sinh vieân coù nhu caàu. .0 645 _CL 14 Tö vaán ñaùp öùng toát nhu caàu choïn löïa vaø hoïc taäp cuûa .0 718 BẢNG 3.4 Kết quả phân tích nhân tố của khái niệm “sự hài lòng của sinh viên” Bieán quan saùt Hệ số tải nhaân tố _HL 1 Hoïc taïi tröôøng ÑH Kinh Teá TPHCM hôn nhöõng gì toâi mong ñôïi. .0 880 _HL 2 Tröôøng Ñ H Kinh Teá gioáng nhö tröôøng ÑH lyù töôûng maø toâi haèng mong ñôïi. .0 883 _HL 3 Toâi haøi loøng khi hoïc taïi tröôøng Ñ H Kinh Teá TPHCM. .0 862 Giaù trò igenE % bieáân ñoäng ñöôïc giaûi thích ronbachC alpha .2 296 .76 522 .0 846 18-10 Phân tích các mục hỏi • Tìm ra và giữ lại những mục hỏi có ý nghĩa giúp đo lường được một khía cạnh của khái niệm nghiên cứu từ danh sách các mục hỏi ban đầu -> kiểm tra tính đơn hướng • Tính điểm các trả lời • Kiểm tra tương quan giữa các mục hỏi và tính toán Cronbach alpha • Kiểm tra tương quan giữa tổng điểm của từng người và điểm của từng mục hỏi. • Tiêu chuẩn: α lớn hơn 0,6. 18-11 Mô hình phân tích nhân tố • Các nhân tố chung có thể được diễn tả như những kết hợp tuyến tính của các biến quan sát: Fi = Wí1 X1 + Wí2 X2 + Wí3 X3 +...+ Wík Xk – Fi : ước lượng trị số của nhân tố thứ i – Wí : quyền số hay trọng số nhân tố (weight or factor score coefficient) – k : số biến 18-12 Các tham số thống kê trong FA • Điều kiện áp dụng FA: các biến có tương quan với nhau • Barlett test of sphericity: kiểm định có tương quan hay không, giả thuyết không là: không có tương quan giữa các biến quan sát. • Kaiser-Mayer-Olkin (KMO): từ 0,5 -> 1, các tương quan đủ lớn đến mức có thể áp dụng FA. 18-13 Các tham số thống kê trong FA • Correlation matrix (ma trận tương quan): ma trận chứa tất cả các hệ số tương quan cặp giữa các cặp biến trong phân tích. • Communality (phần chung): lượng biến thiên của 1 biến được giải thích chung với các biến khác (cũng là phần biến thiên được giải thích bởi các nhân tố chung). • Eigenvalue: biến thiên của tập biến quan sát được giải thích bởi mỗi nhân tố rút ra so với biến thiên còn lại của tập biến quan sát sau khi nhân tố được rút ra. • Factor scores (các điểm số nhân tố): các trị số được ước lượng cho từng quan sát trên từng nhân tố được rút ra. 18-14 Xoay các nhân tố • Thỉnh thoảng có một vài biến có hệ số lớn đối với hơn một nhân tố hoặc có nhiều nhân tố có hệ số lớn trong cùng một biến, việc giải thích sẽ trở nên khó khăn • Mỗi biến gốc nên có hệ số tải nhân tố lớn (0.5 trở lên) đối với chỉ một nhân tố được rút ra -> xoay nhân tố. • Nếu sau khi xoay mà vẫn có biến quan sát không có hệ số tải nhân tố mạnh (0.5) lên bất kỳ nhân tố nào được rút ra thì loại bỏ biến quan sát này ra khỏi tập biến phân tích. 18-15 Đặt tên và giải thích các nhân tố • Việc giải thích các nhân tố được thực hiện trên cơ sở nhận ra các biến có hệ số (factor loading) lớn ở cùng một nhân tố. 18-16 Descriptive Statistics 3.14 .799 971 3.11 .843 971 3.17 .795 971 3.67 .769 971 3.16 .931 971 3.58 .909 971 2.92 1.025 971 2.61 1.059 971 2.81 1.041 971 2.70 1.086 971 2.71 .975 971 3.05 .978 971 2.94 .922 971 3.01 .991 971 2.72 1.029 971 2.91 1.030 971 CT ñaøo taïo cuûa tröôøng phuø hôïp vôùi yeâu caàu thöïc tieãn ND caùc moân hoïc ñöôïc caäp nhaät, ñoåi môùi, ñaùp öùng toát yeâu caàu ñaøo taïo PP giaûng daïy cuûa GV phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa töøng moân hoïc GV coù kieán thöùc saâu veà moân hoïc ñaûm traùch Caùch ñaùnh giaù vaø cho ñieåm sinh vieân coâng baèng Toå chöùc thi, coi thi nghieâm tuùc CSVC nhaø tröôøng ñaùp öùng toát nhu caàu ñaøo taïo vaø hoïc taäp Phoøng maùy tính ñaùp öùng toát nhu caàu thöïc haønh cuûa SV CSVC thö vieän toát Nhaân vieân thö vieän phuïc vuï toát DV y teá, chaêm soùc söùc khoeû ñaùp öùng toát nhu caàu cuûa SV Hoaït ñoäng TVaán hoïc taäp, ngheà nghieäp ñaùp öùng toát nhu caàu cuûa SV DV taøi chính hoã trôï toát SV coù nhu caàu DV aên uoáng giaûi khaùt trong tröôøng phuø hôïp vôùi nhu caàu SV Nhaân vieân thö kyù, giaùo vuï, thanh tra nhieät tình phuïc vuï SV Nhaø tröôøng vaø khoa thöôøng xuyeân laéng nghe vaø thu thaäp yù kieán SV Mean Std. Deviation Analysis N Rút trích các nhân tố của “chất lượng đào tạo” KMO and Bartlett's Test .907 4439.287 120 .000 Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy. Approx. Chi-Square df Sig. Bartlett's Test of Sphericity Total Variance Explained 5.416 33.849 33.849 5.416 33.849 33.849 3.037 18.979 18.979 1.467 9.166 43.015 1.467 9.166 43.015 2.614 16.339 35.318 1.180 7.377 50.392 1.180 7.377 50.392 2.412 15.074 50.392 .961 6.006 56.398 .788 4.922 61.320 .768 4.803 66.123 .708 4.423 70.546 .685 4.284 74.830 .641 4.007 78.837 .586 3.660 82.497 .520 3.253 85.750 .510 3.189 88.939 .492 3.075 92.014 .452 2.824 94.838 .421 2.632 97.470 .405 2.530 100.000 Component 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Total % of Variance Cumulati ve % Total % of Variance Cumulati ve % Total % of Variance Cumulati ve % Initial Eigenvalues Extraction Sums of Squared Loadings Rotation Sums of Squared Loadings Extraction Method: Principal Component Analysis . 18-18 Rotated Component Matrixa .782 .718 .645 .638 .579 .567 .673 .652 .620 .600 .583 .565 .768 .698 .680 .639 DV taøi chính hoã trôï toát SV coù nhu caàu Hoaït ñoäng TVaán hoïc taäp, ngheà nghieäp ñaùp öùng toát nhu caàu cuûa SV DV y teá, chaêm soùc söùc khoeû ñaùp öùng toát nhu caàu cuûa SV DV aên uoáng giaûi khaùt trong tröôøng phuø hôïp vôùi nhu caàu SV Nhaø tröôøng vaø khoa thöôøng xuyeân laéng nghe vaø thu thaäp yù kieán SV Nhaân vieân thö kyù, giaùo vuï, thanh tra nhieät tình phuïc vuï SV GV coù kieán thöùc saâu veà moân hoïc ñaûm traùch PP giaûng daïy cuûa GV phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa töøng moân hoïc ND caùc moân hoïc ñöôïc caäp nhaät, ñoåi môùi, ñaùp öùng toát yeâu caàu ñaøo taïo CT ñaøo taïo cuûa tröôøng phuø hôïp vôùi yeâu caàu thöïc tieãn Toå chöùc thi, coi thi nghieâm tuùc Caùch ñaùnh giaù vaø cho ñieåm sinh vieân coâng baèng CSVC thö vieän toát Nhaân vieân thö vieän phuïc vuï toát Phoøng maùy tính ñaùp öùng toát nhu caàu thöïc haønh cuûa SV CSVC nhaø tröôøng ñaùp öùng toát nhu caàu ñaøo taïo vaø hoïc taäp 1 2 3 Component Extraction Method: Principal Component Analysis. Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization. Rotation converged in 5 iterations.a. R E L I A B I L I T Y A N A L Y S I S - S C A L E (A L P H A) 1. M31 CT ñaøo taïo cuûa tröôøng phuø hôïp vôùi 2. M32 ND caùc moân hoïc ñöôïc caäp nhaät, ñoåi môùi 3. M33 PP giaûng daïy cuûa GV phuø hôïp vôùi yeâu caàu 4. M34 GV coù kieán thöùc saâu veà moân hoïc ña 5. M35 Caùch ñaùnh giaù vaø cho ñieåm sinh vieân 6. M36 Toå chöùc thi, coi thi nghieâm tuùc Mean Std Dev Cases 1. M31 3.1370 .7987 971.0 2. M32 3.1061 .8435 971.0 3. M33 3.1679 .7954 971.0 4. M34 3.6684 .7687 971.0 5. M35 3.1648 .9315 971.0 6. M36 3.5819 .9094 971.0 N of Statistics for Mean Variance Std Dev Variables SCALE 19.8260 10.8119 3.2882 6 Item-total Statistics Scale Scale Corrected Mean Variance Item- Alpha if Item if Item Total if Item Deleted Deleted Correlation Deleted M31 16.6890 7.9898 .4838 .6821 M32 16.7199 7.7503 .5004 .6764 M33 16.6581 7.9057 .5083 .6753 M34 16.1576 8.2133 .4557 .6904 M35 16.6612 7.6552 .4441 .6948 M36 16.2441 8.0012 .3856 .7125 Reliability Coefficients N of Cases = 971.0 N of Items = 6 Alpha = .7263 R E L I A B I L I T Y A N A L Y S I S - S C A L E (A L P H A) 1. M38 CSVC nhaø tröôøng ñaùp öùng toát nhu caàu 2. M39 Phoøng maùy tính ñaùp öùng toát nhu caàu 3. M40 CSVC thö vieän toát 4. M41 Nhaân vieân thö vieän phuïc vuï toát Mean Std Dev Cases 1. M38 2.9156 1.0250 971.0 2. M39 2.6107 1.0585 971.0 3. M40 2.8095 1.0413 971.0 4. M41 2.6993 1.0861 971.0 N of Statistics for Mean Variance Std Dev Variables SCALE 11.0350 10.0648 3.1725 4 Item-total Statistics Scale Scale Corrected Mean Variance Item- Alpha if Item if Item Total if Item Deleted Deleted Correlation Deleted M38 8.1195 6.4929 .4827 .7182 M39 8.4243 5.9084 .5900 .6585 M40 8.2255 5.9212 .6037 .6512 M41 8.3357 6.2418 .4871 .7177 Reliability Coefficients N of Cases = 971.0 N of Items = 4 Alpha = .7458 R E L I A B I L I T Y A N A L Y S I S - S C A L E (A L P H A) 1. M43 DV y teá, chaêm soùc söùc khoeû ñaùp öùng 2. M44 Hoaït ñoäng TVaán hoïc taäp, ngheà nghieäp 3. M45 DV taøi chính hoã trôï toát SV coù nhu caàu 4. M47 DV aên uoáng giaûi khaùt trong tröôøng 5. M49 Nhaân vieân thö kyù, giaùo vuï, thanh tra 6. M50 Nhaø tröôøng vaø khoa thöôøng xuyeân laéng nghe Mean Std Dev Cases 1. M43 2.7075 .9754 971.0 2. M44 3.0453 .9781 971.0 3. M45 2.9403 .9220 971.0 4. M47 3.0124 .9906 971.0 5. M49 2.7209 1.0291 971.0 6. M50 2.9063 1.0297 971.0 N of Statistics for Mean Variance Std Dev Variables SCALE 17.3326 18.0490 4.2484 6 Item-total Statistics Scale Scale Corrected Mean Variance Item- Alpha if Item if Item Total if Item Deleted Deleted Correlation Deleted M43 14.6251 12.9006 .5990 .7745 M44 14.2873 13.0565 .5709 .7807 M45 14.3924 12.9768 .6356 .7675 M47 14.3203 13.7313 .4545 .8060 M49 14.6117 12.6790 .5882 .7768 M50 14.4264 12.7108 .5826 .7781 Reliability Coefficients N of Cases = 971.0 N of Items = 6 Alpha = .8105 18-22 Kiểm định hồi qui đơn biến • Dự báo giá trị của 1 biến phụ thuộc dựa trên giá trị của ít nhất 1 biến độc lập • Giải thích ảnh hưởng của sự thay đổi 1 biến độc lập lên một biến phụ thuộc. • Biến phụ thuộc: biến ta mong muốn giải thích • Biến độc lập: biến được sử dụng để giải thich biến phụ thuộc. • Chỉ có 1 biến độc lập, x • Mối quan hệ giữa x và y được giải thích bằng chức năng tuyến tính • Sự thay đổi của Y được cho là do sự thay đổi của X • Đường hồi qui tuyến tính của mẫu dự báo đường hồi qui của đám đông. • y i = b0+ b1x 18-23 Kiểm định hồi qui đa biến • Hàm hồi qui của đám đông • Yp= 0 + 1x1 +ß2x2 + ...+ nxn+  • Hàm hồi qui của mẫu • Ys = b0 + b1x1 + b2x2+..+bnxn • Giả thuyết kiểm định: H0: ß  i = 0 • Dùng phép kiểm định t, với t được tính như sau: )(biSE ibi t   18-24 Kiểm định hồi qui đa biến • SE (bi): sai lệc tiêu chuẩn của hệ số bi – Nếu t nhỏ hơn hoặc bằng tth, chúng ta sẽ chấp nhận giả thuyết H0: ß i = 0 – Nếu t lớn hơn tth, chúng ta sẽ từ chối giả thuyết H0. Điều này có nghĩa là biến xi có tác động đến biến Y. 18-25 Phân tích hệ số tương quan nhị biến Pearson correlation coefficient (hệ số tương quan Pearson) – r symbolized the coefficient's estimate of linear association based on sampling data (r tương trưng cho việc dự báo hệ số tương quan mối quan hệ tuyến tính dựa trên dữ liệu của mẫu.) – Correlation coefficients reveal the magnitude and direction of relationships (hệ số tương quan biểu thị độ lớn và chiều hướng của mối quan hệ) – Coefficient’s sign (+ or -) signifies the direction of the relationship (dấu + hay -) của hệ số biểu hiện chiều của mối quan hệ 18-26 Bivariate Correlation Analysis Scatterplots – Provide a means for visual inspection of data (cung cấp 1 phương thức kiểm tra dữ liệu bằng thị giác) • the direction of a relationship (chiều của mối quan hệ) • the shape of a relationship (hình dạng của mối quan hệ) • the magnitude of a relationship (độ lớn của mối quan hệ) 18-27 Interpretation of Coefficients Giải thích hệ số • Suggests alternate explanations for correlation results (Đề nghị nhiều cách giải thích thay thế đối với các hệ số) – X causes Y. . . or (X tạo ra Y hay) – Y causes X . . . or (Y tạo ra X hay) – X & Y are activated by one or more other variables . . . or (X & Y được kích hoạt bởi nhiều biến khác) – X & Y influence each other reciprocally (X & Y ảnh hưởng qua lại với nhau) 18-28 Interpretation of Coefficients Giải thích hệ số • Goodness of fit (độ thích hợp của mô hình) – F test (kiểm định F) – Coefficient of determination (hệ số xác định R2) – Correlation matrix (ma trận tương quan) • used to display coefficients for more than two variables (dược sử dụng để trình bày các hệ số trong trường hợp nhiều hơn 2 biến) 1  kn SSE k SSR F SST SSR R 2 18-29 Correlations 1.000 .465 .539 .411 .465 1.000 .499 .564 .539 .499 1.000 .462 .411 .564 .462 1.000 . .000 .000 .000 .000 . .000 .000 .000 .000 . .000 .000 .000 .000 . 971 971 971 971 971 971 971 971 971 971 971 971 971 971 971 971 Möùc ñoä haøi loøng Dòch vuï hoã trôï vaø phuïc vuï Hoaït ñoäng ñaøo taïo Cô sôû vaät chaát Möùc ñoä haøi loøng Dòch vuï hoã trôï vaø phuïc vuï Hoaït ñoäng ñaøo taïo Cô sôû vaät chaát Möùc ñoä haøi loøng Dòch vuï hoã trôï vaø phuïc vuï Hoaït ñoäng ñaøo taïo Cô sôû vaät chaát Pearson Correlation Sig. (1-tailed) N Möùc ñoä haøi loøng Dòch vuï hoã trôï vaø phuïc vuï Hoaït ñoäng ñaøo taïo Cô sôû vaät chaát Kiểm định ảnh hưởng của “giá trị dịch vụ” và “chất lượng dịch vụ” lên “mức độ hài lòng của sinh viên” Variables Entered/Removedb Cô sôû vaät chaát, Hoaït ñoäng ñaøo taïo, Dòch vuï hoã trôï vaø phuïc vuïa . Enter Model 1 Variables Entered Variables Removed Method All requested variables entered.a. Dependent Variable: Möùc ñoä haøi loøngb. Model Summary b .592a .350 .348 .80734826 Model 1 R R Square Adjusted R Square Std. Error of the Estimate Predictors: (Constant), Cô sôû vaät chaát, Hoaït ñoäng ñaøo taïo, Dòch vuï hoã trôï vaø phuïc vuï a. Dependent Variable: Möùc ñoä haøi loøngb. ANOVAb 339.699 3 113.233 173.720 .000a 630.301 967 .652 970.000 970 Regression Residual Total Model 1 Sum of Squares df Mean Square F Sig. Predictors: (Constant), Cô sôû vaät chaát, Hoaït ñoäng ñaøo taïo, Dòch vuï hoã trôï vaø phuïc vuïa. Dependent Variable: Möùc ñoä haøi loøngb. 18-32 HL = 0,21 DVHT + 0,38 HĐĐT + 0,12 CSVC Coefficientsa -3.553 .162 -21.962 .000 .296 .047 .209 6.308 .000 .694 .056 .380 12.297 .000 .147 .041 .117 3.600 .000 (Constant) Dòch vuï hoã trôï vaø phuïc vuï Hoaït ñoäng ñaøo taïo Cô sôû vaät chaát Model 1 B Std. Error Unstandardized Coefficients Beta Standardized Coefficients t Sig. Dependent Variable: Möùc ñoä haøi loønga. Normal P-P Plot of Regression Standardized Residual Dependent Variable: Su hai long Observed Cum Prob 1.00.75.50.250.00 E x p e ct e d C u m P ro b 1.00 .75 .50 .25 0.00 Partial Regression Plot Dependent Variable: Su hai long Dich vu ho tro va phuc vu 210-1-2-3 M u c d o h a i lo n g 3 2 1 0 -1 -2 -3 18-35 Giải thích kết quả kiểm định • Kết quả khảo sát thể hiện rằng ba yếu tố chính: hoạt động đào tạo, cơ sở vật chất và dịch vụ hỗ trợ đều đóng vai trò quan trọng tác động đến chất lượng dịch vụ mà sinh viên cảm nhận được. Trong đó, nhân tố hoạt động đào tạo ( = 0.38, p < 0. 001) là nhân tố nổi bật nhất.