Bài giảng Chương 4: Tín dụng ngắn hạn của ngân hàng thương mại

CHƢƠNG 4 TÍN DỤNG NGẮN HẠN CỦA NHTM GV: Lê Thị Khánh Phƣơng TÍN DỤNG NGẮN HẠN CỦA NHTM Những vấn đề cơ bản về TD ngắn hạn Tín dụng ngắn hạn đối với DN Chiết khấu GTCG 1. Những vấn đề cơ bản về TD ngắn hạn  Khái niệm tín dụng ngắn hạn Tín dụng ngắn hạn là việc tổ chức tín dụng sử dụng nguồn vốn tự có, nguồn vốn huy động để cho các chủ thể có nhu cầu vốn vay, thu hồi vốn gốc và lãi với thời hạn dưới 12 tháng.  Phạm vi áp dụng: bên cho vay và bên đi vay  Bên cho vay: Các tổ chức tín dụng được thành lập và thực hiện nghiệp vụ cho vay theo quy định của Luật các tổ chức tín dụng (đã được sửa đổi bổ sung năm 2004), đã được cấp giấy phép hoạt động trên toàn lãnh thổ Việt Nam đều được cho vay ngắn hạn. Trường hợp cho vay bằng ngoại tệ phải được phép hoạt động ngoại hối.  Phạm vi áp dụng: bên cho vay và bên đi vay  Bên đi vay Là các doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế và các cá nhân trong xã hội có nhu cầu vay vốn gồm:  Các pháp nhân và cá nhân Việt Nam  Các pháp nhân là: Doanh nghiệp Nhà nước, hợp tác xã, công ty TNHH, công ty cổ phần, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và các tổ chức khác có đủ các điều kiện quy định tại điều 94 Bộ luật dân sự.  Cá nhân, Doanh nghiệp tư nhân.  Hộ gia đình  Các pháp nhân và cá nhân nước ngoài. 1. Những vấn đề cơ bản về TD ngắn hạn  Đối tƣợng cho vay  Giá trị vật tư, hàng hóa (kể cả thuế GTGT) và các khoản chi phí để thực hiện các phương án sản xuất kinh doanh, phục vụ đời sống  Các nhu cầu tài chính hợp lý như Thuế Xuất nhập khẩu đề làm thủ tục xuất nhập khẩu, nếu giá trị lô hàng xuất nhập khẩu đó được hình thành bằng vốn vay của ngân hàng.  Đối tƣợng không cho vay  Số tiền để trả gốc và lãi cho tổ chức tín dụng khác.  Số tiền thuế phải nộp trực tiếp cho ngân sách Nhà nước (trừ thuế xuất nhập khẩu nói ở trên).  Số lãi vay phải trả cho chính tổ chức tín dụng cho vay vốn. 1. Những vấn đề cơ bản về TD ngắn hạn 1. Những vấn đề cơ bản về TD ngắn hạn  Thời hạn cho vay  Thời hạn cho vay là khoản thời gian được tính từ khi khách hàng bắt đầu nhận vốn vay cho đến thời điểm hoàn trả nợ gốc và lãi vốn vay đã thỏa thuận trong hợp đồng tín dụng giữa tổ chức tín dụng và khách hàng.  Thời hạn cho vay tối đa không quá 12 tháng 1. Những vấn đề cơ bản về TD ngắn hạn  Nguyên tắc và điều kiện của tín dụng ngắn hạn  Nguyên tắc của tín dụng:  Sử dụng vốn vay đúng mục đích đã thỏa thuận trong hợp đồng tín dụng.  Hoàn trả nợ gốc và lãi vốn vay đúng thời hạn đã thỏa thuận trong hợp đồng tín dụng.  Nguyên tắc này đề ra nhằm đảm bảo cho các NHTM tồn tại và hoạt động một cách bình thường. 1. Những vấn đề cơ bản về TD ngắn hạn  Nguyên tắc và điều kiện của tín dụng ngắn hạn  Điều kiện Khách hàng vay vốn phải có đủ các điều kiện sau:  Có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự và chịu trách nhiệm dân sự theo quy định của pháp luật.  Người vay vốn có khả năng tài chính đảm bảo trả nợ trong thời hạn cam kết  Người vay vốn có mục đích sử dụng vốn hợp pháp  Có phương án SXKD, dự án đầu tư khả thi có hiệu quả  Thực hiện các quy định về đảm bảo tiền vay theo quy định của Chính phủ và hướng dẫn của NHNN Việt Nam. 1. Những vấn đề cơ bản về TD ngắn hạn  Những nhu cầu vốn không đƣợc cho vay Toå chöùc tín duïng khoâng ñöôïc cho vay caùc nhu caàu sau:  Ñeå mua saém caùc taøi saûn vaø caùc chi phí hình thaønh neân taøi saûn maø phaùp luaät caám mua baùn, chuyeån nhöôïng, chuyeån ñoåi.  Ñeå thanh toaùn caùc chi phí cho vieäc thöïc hieän caùc giao dòch maø phaùp luaät caám.  Ñeå ñaùp öùng caùc nhu caàu taøi chính cuûa caùc giao dòch maø phaùp luaät caám. Nhu cầu vốn ngắn hạn của Doanh nghiệp Nguồn vốn ngắn hạn mà doanh nghiệp thường sử dụng để tài trợ cho tài sản lưu động gồm: • Các khoản nợ phải trả người bán • Các khoản ứng trước của người mua • Thuế và các khoản phải nộp nhà nước • Các khoản phải trả công nhân viên • Các khoản phải trả khác • Vay ngắn hạn từ ngân hàng 10 2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN Nhu cầu vốn ngắn hạn của Doanh nghiệp Nhu cầu vốn thƣờng xuyên Nhu cầu vốn thường xuyên xuất phát từ sự chênh lệch hoặc không ăn khớp về mặt thời gian và quy mô giữa tiền vào và tiền ra của DN • Khi DN tiêu thụ hàng hóa → dòng tiền vào • Khi DN mua NVL, hàng hóa dự trữ cho SXKD → dòng tiền ra • Nếu dòng tiền ra > dòng tiền vào → DN cần bổ sung thiếu hụt • Khoản thiếu hụt này được bổ sung theo thứ tự • Vốn CSH • Các khoản nợ phải trả khác • Vay ngân hàng 11 2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN Nhu cầu vốn ngắn hạn của Doanh nghiệp Nhu cầu vốn không thƣờng xuyên (thời vụ) Nhu cầu vốn thời vụ xuất phát từ đặc điểm thời vụ của hoạt động sản xuất kinh doanh khiến cho nhu cầu vốn ngắn hạn tăng đột biến VD: Công ty sản xuất chế biến xuất khẩu tôm có thể có nhu cầu vốn ngắn hạn tăng đột biến vào mùa thu hoạch tôm 12 2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN Phƣơng thức cho vay 2 phương thức cho vay ngắn hạn phổ biến hiện nay là • Cho vay từng lần • Cho vay theo hạn mức tín dụng 13 2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN Phƣơng thức cho vay Cho vay từng lần • Đặc điểm: • Khách hàng xin vay món nào thì phải làm hồ sơ xin vay món đó • Nếu trong một quý, KH có bao nhiêu món vay thì KH phải làm bấy nhiêu hồ sơ xin vay • Bộ phận tín dụng tiến hành phân tích hồ sơ xin vay và xem xét cho vay đối với từng hồ sơ cụ thể 14 2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN Phƣơng thức cho vay Cho vay từng lần • Phát tiền vay: • Căn cứ vào hợp đồng tín dụng, ngân hàng phát dần tiền vay theo yêu cầu của khách hàng • Khi phát tiền vay: - ghi CÓ vào TK tiền gửi của KH • - chuyển trả thẳng cho nhà cung cấp 15 2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN Phƣơng thức cho vay Cho vay từng lần • Thu nợ và lãi • Nợ gốc + lãi thu cùng một thời điểm • Khi đến hạn trả nợ: - KH lập giấy trả nợ cho NH - NH sẽ trích tiền gửi của KH để thu nợ Lãi tiền vay = ST vay x Thời hạn vay x Lãi suất vay 16 2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN Phƣơng thức cho vay Cho vay từng lần • Phạm vi áp dụng • Khách hàng vay không thường xuyên • Khách hàng vay thường xuyên nhưng chưa được ngân hàng tín nhiệm cho áp dụng hạn mức tín dụng • Thường áp dụng cho các khoản vay dài hạn hoặc cho vay các dự án • Thường yêu cầu khách hàng phải có đảm bảo 17 2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN Phƣơng thức cho vay Cho vay từng lần • Ưu nhược điểm • Ưu: Ngân hàng chủ động sử dụng vốn, thu lãi cao • Nhươc: Thủ tục phức tạp, tốn chi phí, thời gian, KH không chủ động được nguồn vốn. 18 2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN Phƣơng thức cho vay Cho vay theo hạn mức tín dụng • Đặc điểm • Một hồ sơ xin vay dùng để xin vay cho nhiều món vay. Khách hàng nộp hồ sơ vay vốn một lần vào đầu quý, dù trong quý KH có nhiều món vay cũng chỉ cần làm một hồ sơ duy nhất. • Ngân hàng tiến hành phân tích tín dụng và nếu đồng ý cho vay hai bên tiến hành ký kết hợp đồng tín dụng, trong HĐTD ngân hàng sẽ xác định hạn mức tín dụng cho KH • HMTD là mức dư nợ vay tối đa được duy trì trong một thời hạn nhất định mà NH và KH đã thỏa thuận trong HĐTD. • Khác với cho vay thông thường, NH không xác định kỳ hạn nợ cho từng món vay mà chỉ khống chế theo HMTD. 19 2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN Phƣơng thức cho vay Cho vay theo hạn mức tín dụng  Phát tiền vay Tiền vay sẽ được hạch toán vào bên Nợ của tài khoản cho vay để sử dụng theo các hướng sau: • Thanh toán trực tiếp cho nhà cung cấp • Chuyển vào TK tiền gửi của KH • Giải ngân bằng tiền mặt, vay tiền mặt để đơn vị mua hàng hoá, nguyên liệu 2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN Phƣơng thức cho vay Cho vay theo hạn mức tín dụng • Thu nợ • Thu theo định kỳ. • Thu theo doanh thu thực tế: mỗi lần DN có tiền thu bán hàng, thu dịch vụ thì DN phải dùng khoản tiền đó để trả nợ cho NH • Đối với các khoản thu bằng chuyển khoản: NH tự động ghi CÓ vào TK cho vay để thu nợ • Các khoản thu bằng tiền mặt: DN vay vốn phải nộp tiền mặt vào NH để trả nợ và chỉ để lại quỹ tiền mặt của mình một số tiền nhất định theo thỏa thuận với ngân hàng. 21 2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN Phƣơng thức cho vay Cho vay theo hạn mức tín dụng • Tính và thu lãi: tiền lãi được tính và thu mỗi tháng một lần vào cuối tháng • Tiền lãi được tính theo phương pháp tích số. Tiền lãi hàng tháng = Tổng số dƣ tính lãi x lãi suất cho vay tháng/30. 22 2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 2. Phƣơng thức cho vay Cho vay theo hạn mức tín dụng Ví dụ: Tháng 12/2006 trên tài khoản cho vay luân chuyển của Cty A có các số liệu sau: Ngày tháng Số dư (Triệu đồng) 1/12 7.200 6/12 7.900 15/12 5.000 24/12 7.500 31/12 6.000 Cho biết lãi suất cho vay là 1%/tháng. Hãy xác định lãi vay của Cty trong tháng 12/2006? 23 2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN Phƣơng thức cho vay Cho vay theo hạn mức tín dụng 24 Ngaøy thaùng Soá dö Di (ÑVT: trieäu ñoàng) Soá ngaøy Ni Tích soá DiNi 1/12 7.200 5 36.000 6/12 7.900 9 71.100 15/12 5.000 9 45.000 24/12 7.500 7 52.500 31/12 6.000 1 6.000 Coäng 210.600 Tiền lãi vay tháng 12/2006 là: 210.600 x 1%/30 = 70,2 tr.đồng 2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN Phƣơng thức cho vay Cho vay theo hạn mức tín dụng • Phạm vi áp dụng • Nhu cầu vay vốn phát sinh thường xuyên, liên tục. • Hoạt động sản xuất kinh doanh có lãi ổn định, vững chắc. • Có uy tín trong giao dịch, thanh toán. • Công tác quản lý tổ chức kế toán nề nếp, ổn định. • Tốc độ luân chuyển vốn ngắn hạn nhanh. Thường thi cho vay loại này, NH không yêu cầu đảm bảo tín dụng 25 2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN Phƣơng thức cho vay Cho vay theo hạn mức tín dụng • Ưu nhược điểm • Ưu: • Thủ tục đơn giản • Khách hàng chủ động được nguồn vốn vay • Lãi vay trả cho ngân hàng thấp • Nhươc: • Ngân hàng dễ bị đọng vốn kinh doanh • Thu nhập lãi cho vay thấp 26 2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN Phƣơng thức cho vay Cho vay theo hạn mức tín dụng • Cách xác định hạn mức tín dụng • Căn cứ để xác định hạn mức tín dụng là kế hoạch tài chính của doanh nghiệp, trong đó dự báo chi tiết về tài sản và nguồn vốn. • Dựa vào kế hoạch tài chính này nhân viên tín dụng sẽ tiến hành xác định hạn mức tín dụng theo từng bước: • Xác định và thẩm định tính chất hợp lý của tổng tài sản • Xác định và thẩm định tính chất hợp lý của nguồn vốn • Xác định hạn mức tín dụng theo công thức 27 2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN 28 Taøi saûn Nôï vaø voán chuû sôû höõu Taøi saûn löu ñoäng Nôï phaûi traû Tieàn maët vaø tieàn göûi ngaân haøng Nôï ngaén haïn Chöùng khoaùn ngaén haïn Phaûi traû ngöôøi baùn Khoaûn phaûi thu Phaûi traû coâng nhaân vieân Haøng toàn kho Phaûi traû khaùc Taøi saûn löu ñoäng khaùc Vay ngaén haïn ngaân haøng Taøi saûn coá ñònh roøng Nôï daøi haïn Ñaàu tö taøi chính daøi haïn Voán chuû sôû höõu Toång coäng taøi saûn Toång coäng nôï vaø voán csh Các khoản mục trong kế hoạch tài chính của KH 2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN Phƣơng thức cho vay Cho vay theo hạn mức tín dụng • Cách xác định hạn mức tín dụng 29 duïngsöû theå coù haïndaøiNôï - haøngngaân phi haïnngaénNôï - ñoäng löu saûn taøi trò Giaù ñoäng löu voán caàu Nhu  2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN Ví dụ: Xác định hạn mức tín dụng cho 1 KH Kế hoạch tài chính của KH 30 Taøi saûn Soá tieàn Nôï vaø voán chuû sôû höõu Soá tieàn Taøi saûn löu ñoäng 4150 Nôï phaûi traû 5450 Tieàn maët vaø tieàn göûi ngaân haøng 500 Nôï ngaén haïn 4250 Chöùng khoaùn ngaén haïn Phaûi traû ngöôøi baùn 910 Khoaûn phaûi thu 750 Phaûi traû coâng nhaân vieân 750 Haøng toàn kho 2500 Phaûi traû khaùc 150 Taøi saûn löu ñoäng khaùc 400 Vay ngaén haïn ngaân haøng 2440 Taøi saûn coá ñònh roøng 3000 Nôï daøi haïn 1200 Ñaàu tö taøi chính daøi haïn 500 Voán chuû sôû höõu 2200 Toång coäng taøi saûn 7650 Toång coäng nôï vaø voán csh 7650 2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN Cách 1: Vốn chủ sở hữu tham gia 30% trên chênh lệch tài sản lưu động và nợ ngắn hạn phi ngân hàng 31 Giaù trò taøi saûn löu ñoäng 4150 Nôï ngaén haïn phi ngaân haøng (910+750+150) 1810 Möùc cheânh leäch [(1) – (2)] 2340 Voán chuû sôû höõu tham gia[(3) x tyû leä tham gia (30%)] 702 Möùc cho vay toái ña cuûa ngaân haøng [(3) – (4)] 1638 2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN Cách 2: Vốn chủ sở hữu tham gia theo tỷ lệ 30% tính trên tổng tài sản lưu động 32 Giaù trò taøi saûn löu ñoäng 4150 Voán chuû sôû höõu tham gia theo tyû leä 30% (4150 x 0,3) 1245 Möùc cheânh leäch [(1) – (2)] 2905 Nôï ngaén haïn phi ngaân haøng (910+750+150) 1810 Möùc cho vay toái ña cuûa ngaân haøng [(3) – (4)] 1095 2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN Cách 3: Ngân hàng có cho vay dài hạn để đáp ứng nhu cầu vốn lưu động thường xuyên là 300 và vốn chủ sở hữu tham gia theo tỷ lệ phần trăm tối thiểu là 30% tính trên tổng tài sản lưu động 33 Giaù trò taøi saûn löu ñoäng 4150 Giaù trò taøi saûn löu ñoäng do nguoàn daøi haïn taøi trôï 300 Giaù trò taøi saûn löu ñoäng chöa coù nguoàn taøi trôï [(1) – (2)] 3850 Voán chuû sôû höõu tham gia theo tyû leä 30% (3850 x 0,3) 1155 Nôï ngaén haïn phi ngaân haøng (910+750+150) 1810 Möùc cho vay toái ña cuûa ngaân haøng [(3) – (4) – (5)] 885 2. Tín dụng ngắn hạn đối với DN Khái niệm chiết khấu Chiết khấu là một hình thức cấp tín dụng theo đó các tổ chức tín dụng nhận các chứng từ có giá và trao cho khách hàng một số tiền bằng mệnh giá của chứng từ nhận chiết khấu trừ đi phần lợi nhuận mà ngân hàng được hưởng Các chứng từ có giá nhận chiết khấu Thương phiếu Trái phiếu Tín phiếu kho bạc nhà nước Kỳ phiếu 34 3. Chiết khấu chứng từ có giá Chiết khấu thƣơng phiếu Là hình thức tín dụng ngắn hạn của NHTM được thực hiện dưới hình thức KH sẽ chuyển nhượng quyền sở hữu thương phiếu chưa đến hạn thanh toán cho ngân hàng để nhận một khoản tiền thấp hơn mệnh giá của thương phiếu Số tiền chênh lệch này là lãi chiết khấu và phí hoa hồng Ngân hàng thương mại Người trả tiền Người thụ hưởng Hàng hóa Thương phiếu Chiết khấu Số tiền nhận khi CK Đòi tiền Thanh toán TP 3. Chiết khấu chứng từ có giá Chiết khấu thƣơng phiếu Số tiền chuyển cho người xin chiết khấu = Mệnh giá thương phiếu - Lãi chiết khấu - Hoa hồng phí Trong đó: Hoa hồng phí = Mệnh giá TP x Tỷ lệ hoa hồng (%) Số ngày nhận CK tính từ ngày xin CK đến ngày đáo hạn 36 360 CK nhaän ngaøy Soá x (%/naêm) CK suaát Laõi x TP giaù Meänh CK Laõi  3. Chiết khấu chứng từ có giá Chiết khấu thƣơng phiếu • Cách thức thu lãi được thực hiện ngay khi chiết khấu bằng cách khấu trừ vào mệnh giá • Đến ngày thanh toán, ngan hàng thực hiện thu nợ bằng cách thông báo cho người trả tiền hoặc gửi thương phiếu đến NH ủy nhiệm nhờ thu hộ. • Nếu không thu được nợ, NH hoàn thương phiếu truy đòi người xin chiết khấu hoặc truy tố trước pháp luật 37 3. Chiết khấu chứng từ có giá Chiết khấu chứng từ có giá khác • Ngoài thương phiếu,các CTCG như trái phiếu, tín phiếu kho bạc nhà nước, kỳ phiếu, sổ tiết kiệmcũng được NH thực hiện chiết khấu • Khi chiết khấu cần phân biệt: • Trái phiếu không hưởng lãi định kỳ • Khi đến hạn thanh toán Kho bạc nhà nước trả cho người mua một số tiền bằng mệnh giá • Phương pháp tính chiết khấu giống như thương phiếu • Trái phiếu hưởng lãi định kỳ: Khi đến hạn thanh toán Kho bạc nhà nước trả cho người mua một số tiền bằng mệnh giá + lãi định kỳ chưa trả 38 3. Chiết khấu chứng từ có giá Chiết khấu chứng từ có giá khác Công thức chiết khấu đối với Trái phiếu hưởng lãi định kỳ Số tiền chuyển cho người xin chiết khấu = Trị giá CK - Lãi chiết khấu - Hoa hồng phí Trong đó: Trị giá CK = Mệnh giá + Lãi được hưởng định kỳ Lãi được hưởng định kỳ = Mệnh giá x lãi suất được hưởng định kỳ Hoa hồng phí = Trị giá nhận chiết khấu x Tỷ lệ hoa hồng (%) 39 3. Chiết khấu chứng từ có giá 360 áuchieát kha nhaän ngaøy Soá x (%/naêm) áuchieát khasuaát Laõi x áuchieát kha giaù Trò áuchieát kha Laõi  1. Giải thích tại sao cho vay phải tuân thủ nguyên tắc sử dụng vốn vay đúng mục đích? 2. Trình bày căn cứ và cách thức xác định hạn mức tín dụng. Lấy ví dụ minh họa 3. Phân biệt sự khác nhau giữa cho vay theo món và cho vay theo hạn mức tín dụng. 4. Phân biệt sự khác nhau giữa chiết khấu và cho vay. Lấy ví dụ minh họa nghiệp vụ chiết khấu. 40 Câu hỏi ôn tập