Bài giảng Chương 7: Các tổ chức tài chính trung gian

CHƯƠNG 7 CÁC TỔ CHỨC TÀI CHÍNH TRUNG GIAN TS. Nguyễn Hoài Phương Phuong.fbf@gmail.com Nội dung chương • Tổng quan về các tổ chức tài chính trung gian • Các tổ chức tài chính trung gian phi ngân hàng • Các tổ chức tài chính trung gian là ngân hàng I. Tổng quan về các tổ chức tài chính trung gian 1. Phân tích kinh tế về cấu trúc tài chính - Nguồn tài trợ của các doanh nghiệp Cổ phiếu Trái phiếu Tín dụng thương mại Tín dụng ngân hàng Các nguồn tài trợ khác Nguồn tài trợ nào chiếm tỷ trọng lớn nhất ? Việc phát hành chứng khoán trên thị trường tài chính không phải là biện pháp tài trợ hàng đầu của các doanh nghiệp Tài chính gián tiếp quan trọng hơn rất nhiều so với tài chính trực tiếp I. Tổng quan về các tổ chức tài chính trung gian 1. Phân tích kinh tế về cấu trúc tài chính Nghiên cứu VD: “Anh An có 1 tỷ và muốn cho vay. An đang sống ở Hà Nội. Chị Bình đang sống ở TP Hồ Chí Minh là người có nhu cầu cần vay tiền.” Vấn đề gặp phải trong giao dịch TRỰC TIẾP về vốn giữa anh An và chị Bình là gì? - Các vấn đề phát sinh trong một giao dịch TRỰC TIẾP - Chi phí giao dịch ( Transaction cost) - Sự lựa chọn đối nghịch (Adverse selection) - Rủi ro đạo đức ( Moral hazard ) Các giải pháp làm giảm rủi ro • Thông tin “miễn phí” Chất lượng thông tin • Sự điều hành của Chính phủ – Bắt buộc hoặc khuyến nghị việc cung cấp thông tin => phụ thuộc vào “ đạo đức” của người cung cấp thông tin Vấn đề “lựa chọn đối nghịch“. vẫn tồn tại Các giải pháp làm giảm rủi ro • Cung cấp và bán thông tin tự do trên thị trường => “kẻ ăn theo” (free – rider problem) Sự thất bại của thị trường Sự xuất hiện của các tổ chức tài chính trung gian và các giao dịch về vốn Làm thế nào để các tổ chức tài chính trung gian giảm chi phí giao dịch, hạn chế rủi ro đạo đức và sự lựa chọn đối nghịch? • Mạng lưới (network) • Tiết kiệm do quy mô (economies of scale) • Chuyên môn hóa (expertise) • Đa dạng hóa danh mục đầu tư (diversify investment catalogue) Rủi ro đạo đức trong thị trường Nợ và thị trường Vốn cổ phần? Rủi ro đạo đức trong thị trường Nợ • Người quản lý Doanh nghiệp muốn chấp nhận rủi ro để có lợi nhuận cao “ Ỷ thế làm liều” Giải pháp giảm rủi ro đạo đức • Nâng cao cơ cấu vốn cổ phần • Đưa ra những quy định hạn chế rủi ro – Không đầu tư vào những hoạt động “rủi ro” – Thường xuyên cung cấp thông tin • Tăng cường kiểm tra, giám sát • Tài sản thế chấp Rủi ro đạo đức trong thị trường vốn cổ phần (The principal – agent problem) • Có sự tách biệt giữa chủ sở hữu vốn và người quản lý Doanh nghiệp Giải pháp giảm rủi ro đạo đức • Tăng thông tin về người quản lý Doanh nghiệp • Giảm sự tách biệt giữa người sở hữu và người quản lý Rủi ro đạo đức trong thị trường vốn cổ phần (The principal – agent problem) • Mục đích của các CEO là trở nên “RẤT GIÀU” • Những phẩm chất của một CEO thực thụ : TÀI- TÍN – NHÂN – ĐỨC I. Tổng quan về các tổ chức tài chính trung gian 2. Chức năng, vai trò • Chức năng – Chức năng tạo vốn • Huy động vốn qua cơ chế lãi suất, tích lũy và tập trung vốn – Chức năng cung ứng vốn • Đáp ứng đầy đủ và kịp thời nhu cầu về vốn cho các chủ thể – Chức năng kiểm soát • Giảm thiểu rủi ro do thông tin “không cân xứng” gây ra I. Tổng quan về các tổ chức tài chính trung gian 2. Chức năng, vai trò • Vai trò – Giảm thiểu chi phí giao dịch – Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn – Cung cấp các dịch vụ tài chính I. Tổng quan về các tổ chức tài chính trung gian 3. Các loại hình tổ chức tài chính trung gian - Các tổ chức tài chính trung gian phi ngân hàng - Công ty bảo hiểm - Công ty tài chính - Công ty chứng khoán - Quỹ đầu tư tương hỗ - Các tổ chức tài chính trung gian là ngân hàng - Ngân hàng thương mại - Ngân hàng đầu tư - Quỹ tín dụng - Các loại hình ngân hàng khác II. Các tổ chức tài chính trung gian phi ngân hàng • Tổ chức tài chính trung gian phi ngân hàng là loại hình tổ chức tài chính được thực hiện một hoặc một số hoạt động ngân hàng theo quy định của pháp luật, trừ các hoạt động nhận tiền gửi của cá nhân và cung ứng các dịch vụ thanh toán qua tài khoản của khách hàng. II. Các tổ chức tài chính trung gian phi ngân hàng • Công ty bảo hiểm ( insurances companies) – Huy động vốn • Vốn góp ban đầu • Phí ( premiums) • Cổ phiếu • Trái phiếu • Vay ngân hàng – Sử dụng vốn • Cổ phiếu • Trái phiếu • Bất động sản • Góp vốn liên doanh Một số loại hình bảo hiểm • BH nhân thọ – An sinh giáo dục trẻ em – Bảo hiểm hưu trí • BH phi nhân thọ – BH vật chất với xe ô tô, mô tô – BH trách nhiệm dân sự với chủ xe ô tô, mô tô – BH hoả hoạn, BH với cây trồng, vật nuôi Một số công ty bảo hiểm • Công ty bảo hiểm Prudetial • Công ty Cổ phần Bảo hiểm Petrolimex • Công ty TNHH Bảo hiểm Manulife • Công ty TNHH bảo hiểm quốc tế Mỹ (AIA) • Tổng công ty Bảo Hiểm Việt Nam • Công ty bảo hiểm nhân thọ Bảo Minh II. Các tổ chức tài chính trung gian phi ngân hàng • Công ty tài chính (Finance companies) – Huy động vốn • Vốn góp ban đầu • Nhận tiền gửi • Cổ phiếu • Trái phiếu – Sử dụng vốn Hoạt động của công ty tài chính - Cho vay - Cho thuê và thuê mua - Cầm cố hàng hóa, giấy tờ có giá - Tư vấn, marketing - Kinh doanh vàng bạc, đá quý - Bảo lãnh Các loại hình công ty tài chính • Công ty tài chính bán hàng (Sale finance company) – Ex: General Motors Acceptance Corporation • Công ty tài chính tiêu dùng ( Consumer finance company) • Công ty tài chính kinh doanh ( Business finance company) – Factoring & Forfaiting (Bao thanh toán) – Leasing ( Thuê mua và thuê vận hành) So sánh giữa thuê mua và thuê vận hành Tiêu chí Thuê mua Thuê vận hành Thời hạn Trung, dài hạn Ngắn hạn Nghĩa vụ của công ty tài chính Duy tu, bảo dưỡng tài sản Nghĩa vụ của khách hàng Bảo dưỡng, sửa chữa tài sản Loại tài sản Giá trị lớn: dây chuyền thiết bị, phương tiện vận tải Giá trị nhỏ: thiết bị văn phòng Một số công ty tài chính • Tổng Công ty tài chính dầu khí • Công ty tài chính Handico • Công ty tài chính công nghiệp tàu thuỷ • Công ty tài chính xi măng • Công ty tài chính cổ phần điện lực • Công ty tài chính bưu điện • Công ty tài chính cao su II. Các tổ chức tài chính trung gian phi ngân hàng • Công ty chứng khoán (Securities companies) Hoạt động chủ yếu: - Môi giới - Tự doanh - Tư vấn và quản lý quỹ đầu tư - Bảo lãnh phát hành II. Các tổ chức tài chính trung gian phi ngân hàng • Vốn pháp định cho các nghiệp vụ kinh doanh của công ty chứng khoán, công ty chứng khoán có vốn đầu tư nước ngoài, chi nhánh công ty chứng khoán nước ngoài tại Việt Nam là: a) Môi giới chứng khoán: 25 tỷ b) Tự doanh chứng khoán: 100 tỷ c) Tư vấn đầu tư chứng khoán: 10 tỷ đồng d) Bảo lãnh phát hành chứng khoán: 165 tỷ Môi giới Tư vấn Bảo lãnh phát hành BÌNH ỔN GIÁ PHÁT HÀNH HOÀN TẤT THỦ TỤC ĐỊNH GIÁ Một số công ty chứng khoán • Công ty chứng khoán dầu khí • Công ty chứng khoán Bảo Việt • Công ty chứng khoán Hải Phòng • Công ty chứng khoán Kim Long • Công ty chứng khoán FPT • Công ty chứng khoán Vndirect II. Các tổ chức tài chính trung gian phi ngân hàng • Quỹ đầu tư tương hỗ ( Mutual funds) – Huy động vốn qua chứng chỉ góp vốn – Đầu tư và quản lý quỹ bởi các chuyên gia • Mua bán với số lượng lớn • Đa dạng hóa danh mục đầu tư – Hình thành các quỹ đầu tư chuyên biệt • Quỹ đầu tư vào chứng khoán Nợ • Quỹ đầu tư vào cổ phiếu thường II. Các tổ chức tài chính trung gian phi ngân hàng • Các loại hình quỹ đầu tư tương hỗ – Quỹ đầu tư mở ( open – end fund) • Phát hành thêm chứng chỉ đầu tư mới • Hoàn lại vốn cho các chứng chỉ cũ theo giá trị tài sản ròng (Net Asset Value - NAV) ∑Giá trị chứng khoán • NAV = -------------------------------- ∑ Chứng chỉ đã phát hành – Quỹ đầu tư đóng ( closed – end fund) • Không phát hành thêm chứng chỉ đầu tư mới • Không hoàn lại vốn • Được mua bán trên thị trường Một số quỹ đầu tư • Saigon Asset Management Corporation’s Vietnam Equity Holding (VEH) • Bao Tin Capital’s Bao Tin Equity Fund • Bao Viet Fund Management Co.’s Bao Viet Investment Fund • Blackhorse Asset Management's Blackhorse Enhanced Vietnam Inc • BIDV-Vietnam Partners' Vietnam Investment Fund • Deutsche Bank's DWS Vietnam Fund • Deutsche Bank's DWS Vietnam Fund • Dragon Capital Management's Vietnam Enterprise Investments Ltd. (VEIL) III. Các tổ chức tài chính trung gian là ngân hàng A. Các loại hình ngân hàng khác 1. Ngân hàng đầu tư ( Investment bank) - Bảo lãnh phát hành chứng khoán cho doanh nghiệp lớn và chính phủ - Hỗ trợ hoạt động M&A ( Merger and Acquisition) VD: Gold man, Morgan Stanley, Merrill Lynch ? Các Ngân hàng đầu tư ở Mỹ, Đức và Việt Nam III. Các tổ chức tài chính trung gian là ngân hàng 2. Quỹ tín dụng (Credit Funds) Quỹ tín dụng nhân dân là tổ chức tín dụng do các pháp nhân, cá nhân và hộ gia đình tự nguyện thành lập dưới hình thức hợp tác xã, để thực hiện một số hoạt động ngân hàng theo quy định của Luật các tổ chức tín dụng và Luật hợp tác xã nhằm mục tiêu chủ yếu là tương trợ nhau phát triển sản xuất, kinh doanh và đời sống. III. Các tổ chức tài chính trung gian là ngân hàng 2. Quỹ tín dụng (Credit Funds) - Hoạt động theo hình thức góp vốn cổ phần - Các thành viên góp tiền vào quỹ dưới hình thức mua thẻ thành viên - Được huy động vốn từ các thành viên và các đối tượng khác - Thành viên được vay tiền của quỹ - Thông thường quỹ không cho người ngoài vay tiền (muốn cho vay phải được Đại hội thành viên chấp thuận) III. Các tổ chức tài chính trung gian là ngân hàng 3. Các ngân hàng hoạt động phi lợi nhuận - Mục tiêu: Hỗ trợ cho sự phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia (Ngân hàng phát triển) - Mục tiêu: Thực hiện các chính sách kinh tế của Nhà nước ( Ngân hàng Chính sách) III. Các tổ chức tài chính trung gian là ngân hàng B. Ngân hàng thương mại ( Commercial Bank) 1. Khái niệm • Mỹ: NHTM là một công ty kinh doanh chuyên cung cấp dịch vụ tài chính và hoạt động trong ngành dịch vụ tài chính. • Việt Nam (theo Luật các tổ chức tín dụng 2010) NHTM là loại hình ngân hàng được thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định của Luật này nhằm mục tiêu lợi nhuận. Bảng cân đối kế toán (rút gọn) của NHTM Tài sản Nguồn vốn Dự trữ: - Dự trữ bắt buộc - Dự trữ vượt quá Tiền gửi: - Giao dịch - Phi giao dịch Tiền mặt trong quá trình thu Các khoản tiền vay Tiền gửi tại các ngân hàng Chứng khoán Các món cho vay Tài sản khác Vốn chủ sở hữu 2. Chức năng của NHTM * Chức năng trung gian thanh toán Thực hiện thanh toán cho cá nhân, các tổ chức kinh tế và doanh nghiệp bằng cách mở tài khoản tiền gửi Khách hàng: Hạn chế rủi ro, thuận tiện trong việc thanh toán với nhiều hình thức : Séc, thẻ, Ủy nhiệm chi NHTM: Có lợi nhuận từ phí thanh toán và làm tăng nguồn vốn ngân hàng Nền kinh tế: Thúc đẩy lưu thông hàng hóa, đẩy nhanh tốc độ thanh toán, tốc độ luân chuyển vốn góp phần phát triển kinh tế 2. Chức năng của NHTM * Chức năng trung gian tài chính Cung ứng các dịch vụ về tài chính, thực hiện việc luân chuyển vốn trong nền kinh tế * Chức năng tạo tiền gửi Từ một số tiền gửi , qua hoạt động tín dụng của hệ thống NHTM, sẽ tạo ra một số tiền mới gấp nhiều lần so với số tiền ban đầu. 3. Hoạt động của NHTM - Huy động vốn - Sử dụng vốn - Hoạt động ngân quỹ - Hoạt động đầu tư - Hoạt động cho vay - Các hoạt động khác - Cung cấp dịch vụ tài chính - Ủy thác - Tư vấn - Bảo lãnh - Chuyển tiền So sánh sự giống và khác nhau giữa tổ chức tài chính trung gian là ngân hàng và các tổ chức tài chính trung gian phi ngân hàng? Tiêu chí so sánh NHTM Tổ chức TCTG phi NH 1. Nguồn huy động 2. Chức năng 3. Sự kiểm soát của Chính Phủ