Bài giảng Hình thái và mô hình văn hóa

HÌNHTHÁIVÀMÔHÌNHVĂNHÓAI. KHÁI NIỆM VĂN HÓA:VĂN HÓA LÀ GÌ???Văn hóa là hệ thống hữu cơ các giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo và tích lũy qua quá trình hoạt động thực tiễn, trong sự tương tác giữa con người với môi trường tự nhiên và xã hội của mình.II. MÔ HÌNH CẤU TRÚC CỦAHỆ THỐNG VĂN HÓA:Theo cách nhìn nhận truyền thốngVĂN HÓAVẬT CHẤTVĂN HÓATINH THẦNVĂN HÓATheo quan điểm của GS. Đào Duy AnhVĂN HÓASinh hoạt xã hộiSinh hoạt kinh tếSinh hoạt tri thứcTheo quan điểm của L.WhiteTheo quan điểm của GS. Văn TânTheo quan điểm của M.S.KaganTheo quan điểm của GS. Ngô Đức Thịnh VH SẢN XUẤTVH XÃ HỘIVH TƯ TƯỞNGVH NGHỆ THUẬTVĂN HÓATheo quan điểm của Nguyễn Tấn ĐắcVĂN HÓAVĂN HÓA TỔ CHỨC BẢN THÂN CỘNG ĐỒNGVĂN HÓA ỨNG XỬ VỚI MÔI TRƯỜNG TỰ NHIÊNVĂN HÓA ỨNG XỬ VỚI MÔI TRƯỜNG XÃ HỘI* Văn hóa nhận thức: nhận thức về vũ trụ, con người và xã hội.* Văn hóa tổ chức đời sống tập thể: nông thôn, đô thị, quốc gia.* Văn hóa tổ chức đời sống cá nhân: tín ngưỡng, phong tục tập quán, giao tiếp nghệ thuật.* Văn hóa tận dụng môi trường tự nhiên: ăn uống, giữ gìn sức khỏe, mặc và làm đẹp con người, tạo các vật dụng hàng ngày.* Văn hóa đối phó với môi trường tự nhiên: đối phó với thiên tai, khí hậu và thời tiết. * Văn hóa tận dụng môi trường xã hội: tiếp nhận ảnh hưởng văn hóa Ấn Độ (Phật giáo, nghệ thuật Chăm), văn hóa Trung Hoa (Nho giáo, Đạo giáo), văn hóa phương Tây. * Văn hóa đối phó với môi trường xã hội: quân sự và ngoại giao.Theo quan điểm của GS.TSKH Trần Ngọc ThêmÝ kiến của TS.Huỳnh Công BáCác chủ thuyết giải thích sự tương đồng giữa các nền văn hóa trên thế giớiTHUYẾT KHUYẾCH TÁN VĂN HÓATHUYẾT VÙNG VĂN HÓATHUYẾT LOẠI HÌNH KINH TẾ - VĂN HÓAIII. HÌNH THÁI VĂN HÓASự khác biệt về điều kiện tự nhiênSự khác biệt về xã hội (lịch sử - kinh tế)Mọi sự khác biệt về văn hóaVĂN HÓA GỐC NÔNG NGHIỆP(Gắn liền với văn hóa phương Đông)VĂN HÓA GỐC DU MỤC(Gắn liền với văn hóa phương Tây)1. Trong ứng xử với môi trường tự nhiênVĂN HÓA NÔNG NGHIỆPVĂN HÓA DU MỤCCuộc sống ổn định, mang tính trọng tĩnh Nghề trồng trọt=> Phụ thuộc vào thiên nhiênChỉ sinh sống ở những nơi thuận tiện, mang tính trọng độngChủ yếu sống bằng nghề chăn nuôi.=> Tham vọng chinh phục và chế ngự thiên nhiên.2. Về mặt nhận thức:KéotheoBiện chứngTổng hợpBao quát mọi yếu tốChú trọng đến mối quan hệ giữa chúng=> Đó chính là đặc trưng tư duy của văn hóa gốc nông nghiệp trọng tĩnh: tổng hợp và biện chứng (trọng quan hệ), hay quan sát và rút kinh nghiệm.TƯ DUY TỔNG HỢPPhân tíchĐối tượng quan tâmCái chỉnh thểPhântíchCác yếu tố cấu thànhKéotheoPhân tíchSiêu hìnhĐặc trưng tư duy của văn hóa du mục – văn hóa trọng động.Tư duy phân tích và siêu hìnhKhoa họcThực nghiệmKhách quanLý tínhTư tưởng -> Khoa họcĐược biện giải, lập luận chặt chẽ, lý tínhĐược kiểm tra bằng thực nghiệmKhoa học có nhược điểm là bao giờ cũng có phần sai lầmKhoa học phát triển rất nhanhTư duy tổng hợp và biện chứngĐạo họcKinh nghiệmChủ quanCảm tínhSức thuyếtphục thấpDiễn đạt ngắn gọn, súc tích.Tính đúng đắn khá cao.Nhược điểmƯu điểm3. Về mặt tổ chức cộng đồngNguyên tắc tổ chức cộng đồngCách thức tổ chức cộng đồngVăn hóa gốc nông nghiệpNguyên tắc trọng tình, cuộc sống hòa thuận, lấy tình nghĩa làm đầu.“Trọng đức, trọng văn, trọng phụ nữ”Phụ nữ Việt Nam là người:- Quản lý kinh tế, tài chính trong gia đình.- Có vai trò quyết định trong việc dạy con.Văn hóa gốc du mục ( điển hình ở phương Tây)“Trọng sức mạnh, trọng tài, trọng võ, trọng nam giới”Cách thức tổ chức cộng đồngLối tư duy tổng hợp và biện chứngLối sống linh hoạtVăn hóa gốc nông nghiệpLối sống trọng tình và cách cư xử dân chủTâm lý coi trọng tập thể, cộng đồngVăn hóa gốc du mục Tư duy phân tích và siêu hìnhLối sống theo nguyên tắc(trọng lý, duy lý)=> Đặc điểm quan trọng của văn hóa phương Tây, đó là tâm lý trọng cá nhân.4. Ứng xử với môi trường xã hộiVăn hóa gốc nông nghiệpTư duy tổng hợp và phong cách linh hoạtThái độ dung hợp trong tiếp nhậnTrận chiến trên sông Như NguyệtVăn hóa gốc du mục- Độc đoán, cứng rắn, hiếu chiến, ganh đua, cạnh tranh khốc liệt.- Trong chiến tranh luôn chú trọng đến chiến thắng, dã tâm chinh phục rất lớn.Tiêu chíVăn hóa trọng tĩnh (gốc nông nghiệp)Văn hóa trọng động (gốc du mục)Đặc trưng gốcĐịa hìnhĐồng bằng (ẩm thấp)Đồng cỏ (khô cao)Nghề nghiệpTrồng trọtChăn nuôiCách sốngĐịnh cưDu cưỨng xử với môi trường tự nhiên Tôn trọng, sống hòa hợp với tự nhiênCoi thường, tham vọng, ché ngự tự nhiênLối nhận thức, tư duy Thiên về tổng hợp và biện chứng(trọng quan hệ) chủ quan, cảm tính và kinh nghiệmThiên về phân tích và siêu hình ( trọng yếu tố) khách quan, lí tính và thực nghiệmTổ chức cộng đồngNguyên tắc tổ chức cộng đồngTrọng tình, trọng đức, trọng văn, trọng nữTrọng sức mạnh, trọng tài, trọng võCách thức tổ chức cộng đồngLinh hoạt và dân chủ, trọng cộng đồngNguyên tắc và dân chủ, trọng cá nhânỨng xử với môi trường xã hội Dung hợp trong tiếp nhận, mềm dẻo, hay hiếu hòa trong đối phóĐộc tôn trong tiếp nhận cứng rắn hiếu thắng trong đối phó