Bài giảng kinh tế chính trị

PhÇn më ®Çu: NhËp m«n kinh tÕ chÝnh trÞ Ch­¬ng 1: §èi t­îng, ph­¬ng ph¸p, chøc n¨ng cña kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c - Lªnin I. L­îc sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn m«n kinh tÕ chÝnh trÞ Víi t­ c¸ch lµ m«n khoa häc ®éc lËp, kinh tÕ chÝnh trÞ ra ®êi vµo thêi kú h×nh thµnh ph­¬ng thøc s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa. ThuËt ng÷ KTCT lÇn ®Çu tiªn ®­îc nhµ kinh tÕ ng­êi Ph¸p M«ngc¬rªchiªn sö dông ®Ó ®Æt tªn cho m«n khoa häc nµy trong t¸c phÈm "Chuyªn luËn vÒ kinh tÕ chÝnh trÞ " xuÊt b¶n n¨m 1615 t¹i ph¸p LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña KTCT cho thÊy nh÷ng nhËn thøc kh¸c nhau vÒ ®èi t­îng vÒ KTCT. 1. Chñ nghÜa träng th­¬ng Lµ h×nh th¸i ®Çu tiªn cña hÖ t­ t­ëng t­ s¶n trong lÜnh vùc KTCT xuÊt hiÖn tõ gi÷a thÕ kû XV ®Õn gi÷a thÕ kû XVII. §èi t­îng nghiªn cøu cña chñ nghÜa träng th­¬ng lµ lÜnh v÷c l­u th«ng; lÊy tiÒn lµ néi dung c¨n b¶n cña cña c¶i, lµ tµi s¶n thËt sù cña mét quèc gia. Chñ nghÜa träng th­¬ng coi träng chñ yÕu lµ th­¬ng nghiÖp v× vËy hä ch­a ®i s©u nghiªn nh÷ng lÜnh vùc kh¸c, v× vËy khi sù ph¸t triÓn cao h¬n cña chñ nghÜa t­ b¶n ®· dÇn dÇn lµm cho luËn ®iÓm cña chñ nghÜa träng th­¬ng trë lªn lçi thêi nh­êng cho häc thuyÕt kinh tÕ míi. 2. Chñ nghÜa träng n«ng. Do nh÷ng h¹n chÕ cña t­ t­ëng träng th­¬ng vµo gi÷a thÕ kû XVIII mét tr­êng ph¸i t­ t­ëng míi xuÊt hiÖn (chñ yÕu ë Ph¸p) ®ã lµ chñ nghÜa träng n«ng Chñ nghÜa träng n«ng ®· chuyÓn ®æi ®èi t­îng nghiªn cøu tõ lÜnh vùc l­u th«ng sang lÜnh vùc s¶n xuÊt t×m nguån gèc cña cña c¶i vµ giµu cã cña x· héi tõ lÜnh vùc s¶n xuÊt (lÜnh vùc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp). Coi s¶n phÈm thÆng d­ lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a tæng s¶n phÈm vµ chi phÝ s¶n xuÊt, cßn l­u th«ng vµ trao ®æi kh«ng t¹o ra gi¸ trÞ. Tuy nhiªn, chñ nghÜa träng n«ng cßn nhiÒu h¹n chÕ, chØ coi n«ng nghiÖp lµ ngµnh s¶n xuÊt duy nhÊt, ch­a thÊy ®­îc vai trß quan träng cña c«ng nghiÖp, ch­a thÊy ®­îc mèi quan hÖ thèng nhÊt gi÷a s¶n xuÊt vµ l­u th«ng. 3. Kinh tÕ chÝnh trÞ t­ s¶n cæ ®iÓn - KTCT cæ ®iÓn ë Anh mµ ®¹i biÓu lµ: Uyliam PÐtti, A®am XmÝt, §avÝt Ric¸c®«. C¸c nhµ KTCT t­ s¶n cæ ®iÓn ®· chuyÓn ®èi t­îng nghiªn cøu tõ lÜnh vùc l­u th«ng sang lÜnh vùc s¶n xuÊt, (nh­ng kh¸c víi t­ t­ëng träng n«ng chñ yÕu nghiªn cøu ë lÜnh vùc n«ng nghiÖp). Hä cho r»ng: "lao ®éng lµm thuª cña nh÷ng ng­êi nghÌo lµ nguån gèc lµm giµu v« tËn cho nh÷ng ng­êi giµu". §Æc biÖt Ric¸c®« ®· nhËn râ: Lîi nhuËn b¾t nguån tõ lao ®éng kh«ng ®­îc tr¶ c«ng. §©y lµ lÇn ®Çu tiªn c¸c nhµ KTCT t­ s¶n cæ ®iÓn ®· ¸p dông ph­¬ng ph¸p trøu t­îng hãa khoa häc ®Ó nghiªn cøu KTCT Tuy nhiªn hä cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh coi quy luËt kinh tÕ cña chñ nghÜa t­ b¶n lµ quy luËt tù nhiªn tuyÖt ®èi vÜnh viÔn KT häc hiÖn ®¹i ë c¸c n­íc t­ b¶n: l¹i t¸ch chÝnh trÞ khái kinh tÕ, biÕn KT häc chÝnh trÞ thµnh kinh tÕ häc ®¬n thuÇn, che ®Ëy quan hÖ s¶n xuÊt vµ mu©n thuÉn giai cÊp. 4. Kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c - Lªnin: (xem ë môc 2 phÇn II) KTCT M¸c - Lªnin do M¸c vµ ¡ghen s¸ng lËp lµ sù thèng nhÊt gi÷a tÝnh khoa häc vµ tÝnh c¸ch m¹ng, dùa vµo phÐp biÖn chøng duy vËt vµ ®øng trªn lËp tr­êng cña giai cÊp c«ng nh©n ®Ó xem xÐt c¸c hiÖn t­îng vµ qu¸ tr×nh kinh tÕ cña x· héi t­ b¶n.. II. §èi t­îng cña kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c - Lªnin. Quan ®iÓm duy vËt cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®ßi hái viÖc tiÕp cËn ®èi t­îng cña kinh tÕ chÝnh trÞ ph¶i ®i tõ s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt cña x· héi. 1. NÒn s¶n xuÊt x· héi a. S¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt vµ vai trß cña nã. S¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt lµ qu¸ tr×nh t¸c ®éng gi÷a con ng­êi víi tù nhiªn nh»m biÕn ®æi vËt thÓ cña tù nhiªn ®Ó t¹o ra s¶n phÈm phï hîp víi nhu cÇu cña m×nh. §©y lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n nhÊt trong c¸c ho¹t ®éng cña con ng­êi, lµ c¬ së cña ®êi sèng x· héi loµi ng­êi. Së dÜ nãi nh­ vËy v×: §êi sèng x· héi bao gåm nhiÒu mÆt ho¹t ®éng kh¸c nhau nh­ kinh tÕ chÝnh trÞ, v¨n ho¸ t«n gi¸o, thÓ thao, v¨n häc, nghÖ thuËt.... C¸c ho¹t ®éng nµy th­êng xuyªn cã quan hÖ vµ t¸c ®éng lÉn nhau. X· héi cµng ph¸t triÓn th× c¸c ho¹t ®éng nãi trªn cµng phong phó vµ ®a d¹ng vµ cã tr×nh ®é cao h¬n. Dï ho¹t ®éng trong lÜnh vùc nµo th× con ng­êi còng cÇn cã thøc ¨n, quÇn ¸o, nhµ ë.... ®Ó duy tr× sù tån t¹i cña con ng­êi vµ c¸c ph­¬ng tiÖn vËt chÊt cho ho¹t ®éng cña hä. Muèn cã c¸c cña c¶i vËt chÊt ®ã, con ng­êi ph¶i kh«ng ngõng s¶n xuÊt ra chóng. Qóa tr×nh s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt còng lµ qu¸ tr×nh lµm cho kinh nghiÖm vµ kiÕn thøc cña con ng­êi ®­îc tÝch luü vµ më réng c¸c ph­¬ng tiÖn s¶n xuÊt ®­îc c¶i tiÕn, c¸c lÜnh vùc khoa häc, c«ng nghÖ ra ®êi vµ ph¸t triÓn vµ gióp con ng­êi khai th¸c c¶i biÕn c¸c vËt thÓ tù nhiªn ngµy cµng cã hiÖu qu¶ h¬n. - Thùc tr¹ng c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt, quy m«, tr×nh ®é vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña nã quy ®Þnh vµ t¸c ®éng ®Õn ®êi sèng x· héi. ChÝnh v× vËy C. M¸c vµ ¨ngghen ®· chØ ra r»ng: s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt lµ c¬ së, lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt, tÊt yÕu vµ vÜnh viÔn cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña con ng­êi vµ x· héi loµi ng­êi. - §©y lµ nguyªn lý cã ý nghÜa quan träng trong khoa häc x· héi: + Gióp ta hiÓu ®­îc nguyªn nh©n c¬ b¶n trong sù ph¸t triÓn cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i qua c¸c giai ®o¹n lÞch sö kh¸c nhau ®Òu b¾t nguån tõ sù thay ®æi cña c¸c PTSX cña c¶i vËt chÊt. + §ång thêi ®Ó hiÓu ®­îc nguyªn nh©n s©u xa cña c¸c hiÖn t­îng trong thêi sèng x· héi ta ph¶i xuÊt ph¸t tõ lÜnh vùc s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt, tõ c¸c nguyªn nh©n kinh tÕ. - Ngµy nay d­íi sù t¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ cã sù biÕn ®æi, lÜnh vùc s¶n xuÊt phi vËt thÓ( dÞch vô) ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ ë mét sè quèc gia nã ®· vµ sÏ ®ãng gãp mét tû träng lín trong thu nhËp quèc d©n. Nh­ng nguyªn lý trªn vÉn cßn nguyªn ý nghÜa vµ gi¸ trÞ cña nã. b. C¸c yÕu tè c¬ b¶n cña qu¶ tr×nh s¶n xuÊt. BÊt kú mét nÒn s¶n xuÊt, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nµo kÓ c¶ s¶n xuÊt hiÖn ®¹i ®Òu cã mét ®Æc tr­ng chung ®ã lµ: Sù t¸c ®éng cña con ng­êi vµo tù nhiªn nh»m khai th¸c hoÆc c¶i biÕn c¸c vËt thÓ cña tù nhiªn nh»m khai th¸c hoÆc c¶i biÕn c¸c vËt thÓ tù nhiªn ®Ó t¹o ra c¸c s¶n phÈm ®¸p øng yªu cÇu cña con ng­êi. V× vËy, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lu«n cã sù t¸c ®éng qua l¹i cña ba yÕu tè: søc lao ®éng, t­ liÖu lao ®éng vµ ®èi t­îng lao ®éng. Søc lao ®éng lµ toµn bé thÓ lùc vµ trÝ lùc cña con ng­êi ®­îc sö dông trong qóa tr×nh lao ®éng. Søc lao ®éng míi chØ lµ kh¶ n¨ng cßn lao ®éng lµ sù tiªu dïng søc lao ®éng trong hiÖn thùc. Lao ®éng lµ ho¹t ®éng cã môc ®Ých, cã ý thøc cña con ng­êi nh»m t¹o ra c¸c s¶n phÈm phôc vô cho c¸c nhu cÇu cña ®êi sèng x· héi. §©y lµ ho¹t ®éng ®Æc tr­ng nhÊt, ho¹t ®éng s¸ng t¹o cña con ng­êi, nã kh¸c víi ho¹t ®éng b¶n n¨ng cña ®éng vËt. NÒn s¶n xuÊt x· héi cµng ph¸t triÓn th× vai trß nh©n tè con ng­êi ngúa cµng t¨ng lªn, ®Æc biÖt khi loµi ng­êi b­íc vµo nÒn kinh tÕ tri thøc - §èi t­îng lao ®éng: lµ bé phËn cña giãi tù nhiªn mµ lao ®éng cña con ng­êi t¸c ®éng vµo nh»m biÕn ®æi nã theo môc ®Ých cña m×nh. §ã lµ yÕu tè vËt chÊt cña s¶n phÈm t­¬ng lai. §èi t­îng lao ®éng gåm cã hai lo¹i: Lo¹i cã s·n trong tù nhiªn: lµ ®èi t­îng cña ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c. Lo¹i qua chÕ biÕn: nghÜa lµ ®· cã sù t¸c ®éng cña lao ®éng tr­íc ®ã gäi lµ nguyªn liÖu. §©y lµ ®èi t­îng cña c«ng nghÖ chÕ biÕn. - T­ liÖu lao ®éng: lµ mét vËt hay hÖ thèng nh÷ng vËt lµm nhiÖm vô truyÒn dÉn sù t¸c ®éng cña con ng­êi lªn ®èi t­îng lao ®éng, nh»m biÕn ®æi ®èi t­îng lao ®éng thµnh s¶n phÈm ®¸p øng yªu cÇu cña con ng­êi. T­ liÖu lao ®éng gåm cã: C«ng cô lao ®éng lµ bé phËn trùc tiÕp t¸c ®éng vµo ®èi t­îng lao ®éng theo môc ®Ých cña con ng­êi Bé phËn phôc vô trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp cho qóa tr×nh s¶n xuÊt nh­ nhµ x­ëng, kho, b¨ng chuyÒn, th«ng tin liªn l¹c, ph­¬ng tiÖn giao th«ng vËn t¶i....trong ®ã hÖ thèng ®­êng s¸ bÕn c¶ng c¸c ph­¬ng tiÖn giao th«ng vËn t¶i, th«ng tin liªn l¹c ®­îc gäi lµ kÕt cÊu h¹ tÇng s¶n xuÊt. KÕt cÊu h¹ tÇng cã vai trß rÊt quan träng trong nÒn s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, nã cã t¸c ®éng ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ, tr×nh ®é tiªn tiÕn hoÆc l¹c hËu cña kÕt cÊu h¹ tÇng hoÆc c¶n trë sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë mçi quèc gia. Ngµy nay, khi ®¸nh gi¸ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña mçi n­íc th× tr×nh ®é ph¸t triÓn cña cña kÕt cÊu h¹ tÇng lµ mét chØ tiªu kh«ng thÓ bá qua. V× vËy, ®Çu t­ cho ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng s¶n xuÊt lµ mét h­íng ®­îc ­u tiªn vµ ®i tr­íc so víi ®Çu t­ trùc tiÕp. KÕt luËn: Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh kÕt hîp cña ba yÕu tè s¶n xuÊt c¬ b¶n nãi trªn theo c«ng nghÖ nhÊt ®Þnh. Trong ®ã søc lao ®éng lµ yÕu tè chñ thÓ cßn ®èi t­îng lao ®éng vµ t­ liÖu lao ®éng lµ yÕu tè kh¸ch thÓ cña s¶n xuÊt. Sù kÕt hîp cña gi÷a t­ liªu lao ®éng víi ®èi t­îng lao ®éng gäi lµ t­ liÖu s¶n xuÊt.(TLSX). Nh­ vËy, qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh kÕt hîp gi÷a søc lao ®éng + TLSX ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt s¶n phÈm cña x· héi. c. S¶n phÈm x· héi. - S¶n phÈm x· héi lµ kÕt qu¶ cña s¶n xuÊt, lµ sù tæng hîp c¸c thuéc tÝnh vÒ c¬ häc, lý häc, ho¸ häc vµ c¸c thuéc tÝnh cã Ých kh¸c lµm cho s¶n phÈm cã c«ng dông nhÊt ®Þnh vµ cã thÓ tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu cña con ng­êi. S¶n phÈm cña tõng ®¬n vÞ s¶n xuÊt ®­îc t¹o ra trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ nhÊt ®Þnh gäi lµ s¶n phÈm c¸ biÖt. Tæng thÓ cña c¸c s¶n phÈm c¸ biÖt ®­îc s¶n xuÊt ra trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh, th­êng tÝnh mét n¨m, gäi lµ s¶n phÈm x· héi(SPXH). Nh­ vËy mäi s¶n phÈm cô thÓ lµ mét s¶n phÈm c¸ biÖt ®ång thêi lµ mét bé phËn cña s¶n phÈm x· héi. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, s¶n phÈm x· héi ®­îc tÝnh qua c¸c kh¸i niÖm tæng s¶n phÈm x· héi, tæng s¶n phÈm quèc d©n vµ tæng s¶n phÈm quèc néi. * Tæng s¶n phÈm x· héi bao gåm toµn bé chi phÝ t­ liÖu s¶n xuÊt hao phÝ trong n¨m vµ s¶n phÈm míi. S¶n phÈm míi gåm cã s¶n phÈm cÇn thiÕt vµ s¶n phÈm th¹ng d­. S¶n phÈm cÇn thiÕt dïng ®Ó duy tr× kh¶ n¨ng lao ®éng vµ ®µo t¹o thÕ hÖ lao ®éng míi nh»m thay thÕ nh÷ng ng­êi mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng.... S¶n phÈm th¹ng d­ dïng ®Ó më réng s¶n xuÊt, n©ng cao ®êi sèng x· héi. d. Hai mÆt cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt - §Ó tiÕn hµnh lao ®éng s¶n xuÊt, con ng­êi ph¶i gi¶i quyÕt hai mèi quan hÖ cã t¸c ®éng lÉn nhau, ®ã lµ: + Quan hÖ gi÷a ng­êi víi tù nhiªn + Quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Hay nãi mét c¸ch kh¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt bao gåm hai mÆt: mÆt tù nhiªn biÓu hiÖn ë LLSX vµ mÆt x· héi biÓu hiÖn ë QHSX. * Lùc l­îng s¶n xuÊt: lµ toµn bé nh÷ng n¨ng lùc cña mét quèc gia ë mét thêi kú nhÊt ®Þnh. BiÓu hiÖn mèi quan hÖ t¸c ®éng gi÷a con ng­êi víi giíi tù nhiªn, tr×nh ®é hiÓu biÕt tù nhiªn, n¨ng lùc ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ng­êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt. - Lùc l­îng s¶n xuÊt gåm cã : Ng­êi lao ®éng víi nh÷ng n¨ng lùc, kinh nghiÖm nhÊt ®Þnh T­ liÖu s¶n xuÊt. Trong ®ã con ng­êi gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh, lu«n s¸ng t¹o, lµ yÕu tè chñ thÓ cña s¶n xuÊt. T­ liÖu s¶n xuÊt dï ë tr×nh ®é nµo còng lµ yÕu tè kh¸ch thÓ, tù nã kh«ng thÓ nµo ph¸t huy t¸c dông; c¸c c«ng cô s¶n xuÊt dï hiÖn ®¹i nh­ m¸y tù ®éng........ còng ®Òu do con ng­êi s¸ng t¹o ra vµ sö dông trong qu¸ tr×nh t¹o ra cña c¶i vËt chÊt. T­ liÖu s¶n xuÊt kh«ng ngõng ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao tõ th« s¬ ®Õn hiÖn ®¹i vµ ®ßi hái sù ph¸t triÓn t­¬ng øng vÒ tr×nh ®é cña ng­êi lao ®éng. Víi c«ng cô s¶n xuÊt th« s¬ th× søc lao ®éng ch­a ®ßi hái cao vÒ yÕu tè trÝ tuÖ vµ vai trß quan träng th­êng lµ søc c¬ b¾p . Víi c«ng cô cµng tiªn tiÕn hiÖn ®¹i th× yÕu tè trÝ tuÖ trong søc lao ®éng cµng cã vai trß quan träng Ngµy nay cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®ang diÔn ra m¹nh mÏ, khoa häc trë thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp. Tiªu chÝ quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt chÝnh lµ n¨ng suÊt lao ®éng x· héi * Quan hÖ s¶n xuÊt: lµ mèi quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt x· héi.(lµ h×nh thøc x· héi cña s¶n xuÊt) - Quan hÖ s¶n xuÊt ®­îc biÓu hiÖn ë 4 kh©u: s¶n xuÊt, ph©n phèi, trao ®æi, tiªu dïng. - Quan hÖ s¶n xuÊt ®­îc thÓ hiÖn trªn c¶ ba mÆt chñ yÕu: Quan hÖ vÒ së h÷u c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu cña x· héi-QHSH Quan hÖ vÒ tæ chøc, qu¶n lý s¶n xuÊt- QH qu¶n lý Quan hÖ vÒ ph©n phèi s¶n phÈm x· héi Quan hÖ s¶n xuÊt trong tÝnh hiÖn thùc cña nã biÓu hiÖn thµnh c¸c ph¹m trï, c¸c quy luËt kinh tÕ - Quan hÖ s¶n xuÊt tån t¹i kh¸ch quan, con ng­êi kh«ng thÓ tù chon quan hÖ s¶n xuÊt mét c¸ch chñ quan, duy ý chÝ, quan hÖ s¶n xuÊt do tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt x· héi quy ®Þnh. * Mèi quan hÖ gi÷a LLSX vµ QHSX Sù thèng nhÊt vµ t¸c ®éng trë l¹i cña LLSX vµ QHSX t¹o thµnh PTSX. - Trong sù thèng nhÊt biÖn chøng nµy, QHSX ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña LLSX tøc LLSX quyÕt ®Þnh QHSX. - QHSX cã t¸c ®éng trë l¹i LLSX. §ã lµ quy luËt kinh tÕ chung cña mäi PTSX. Sù t¸c ®éng trë l¹i cña QHSX ®Õn LLSX cã thÓ diÔn ra theo hai h­íng: NÕu QHSX phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña LLSX nã sÏ thóc ®Èy LLSX ph¸t triÓn. NÕu QHSX phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña LLSX nã sÏ k×m h·m sù ph¸t triÓn. 2. §èi t­îng nghiªn cøu cña kinh tÕ chÝnh trÞ. §èi t­îng nghiªn cøu cña kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c - Lªnin: §­îc x¸c ®Þnh trªn quan ®iÓm duy vËt lÞch sö- s¶n xuÊt vËt chÊt lµ c¬ së cña ®êi sèng x· héi. KTCT lµ khoa häc x· héi ®èi t­îng nghiªn cøu cña nã lµ mÆt x· héi cña s¶n xuÊt tøc lµ QHSX hay quan hÖ kinh tÕ gi÷a ng­êi - ng­êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Nh­ng KTCT M¸c- Lªnin kh«ng nghiªn cøu mét c¸ch c« lËp, t¸ch rêi mµ nghiªn cøu trong sù t¸c ®éng qua l¹i víi LLSX, víi KTTT. VËy ®èi t­îng nghiªn cøu cña KTCT lµ QHSX trong sù t¸c ®éng qua l¹i víi LLSX vµ kiÕn tróc th­îng tÇng(KTTT) Nghiªn cøu QHSX nh»m t×m ra b¶n chÊt cña cac hiÖn t­îng KT, ph¸t hiÖn ra c¸c ph¹m trï kinh tÕ, quy luËt kinh tÕ ë c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng­êi. Ph¹m trï kinh tÕ: lµ nhõng kh¸i niÖm ph¶n ¸nh b¶n chÊt cña nh÷ng hiÖn t­îng kinh tÕ(hµng ho¸, tiÒn tÖ, gi¸ c¶.) Quy luËt kinh tÕ: ph¶n ¸nh nh÷ng mèi liªn hÖ tÊt yÕu, th­êng xuyªn lÆp ®i lÆp l¹i c¶u c¸c hiÖn t­îng vµ qu¸ tr×nh kinh tÕ. TÝnh chÊt cña c¸c quy luËt kinh tÕ: quy luËt kinh tÕ lµ kh¸ch quan, nã xuÊt hiÖn tån t¹i trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ nhÊt ®Þnh vµ mÊt ®i khi c¸c ®iÒu kiÖn ®ã kh«ng cßn tån t¹i ®éc lËp ngoµi ý chÝ cña con ng­êi. V× thÕ ng­êi ta kh«ng thÓ s¸ng t¹o hay thñ tiªu quy luËt kinh tÕ mµ chØ cã thÓ ph¸t hiÖn, nhËn thøc vµ vËn dông quy luËt kinh tÕ ®Ó phôc vô ho¹t ®éng kinh tÕ cña m×nh. Quy luËt kinh tÕ lµ quy lu¹t x· héi nªn nã kh¸c quy luËt tù nhiªn. Quy luËt kinh tÕ chØ ph¸t huy t¸c dông th«ng qua ho¹t ®éng kinh tÕ cña con ng­êi. ý nghÜa: Nghiªn cøu KTCT cã ý nghÜa quan träng bëi v× c¸c hiÖn t­îng kinh tÕ vµ qu¸ tr×nh kinh tÕ ®Òu chiô sù chi phèi cña c¸c quy luËt kinh tÕ. Quy luËt kinh tÕ lµ c¬ së cña chÝnh s¸ch kinh tÕ. ChÝnh s¸ch kinh tÕ lµ sù vËn dông c¸c quy luËt kinh tÕ vµ c¸c quy luËt kh¸c vµo ho¹t ®éng kinh tÕ. III. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu cña Kinh tÕ chÝnh trÞ Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu cña KTCT th­êng sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p sau: 1. Ph­¬ng ph¸p biÖn chøng duy vËt: - §©y lµ ph­¬ng ph¸p chung, c¬ b¶n cña CN M¸c - Lªnin ®èi íi nhiÒu m«n khoa häc. - Trong kinh tÕ chÝnh trÞ ph­¬ng ph¸p nµy ®ßi hái : Khi xem x¸t c¸c sù vËt hiÖn t­îng vµ qu¸ tr×nh kinh tÕ ph¶i ®Æt trong mèi liªn hÖ, t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau, th­êng xuyªn vËn ®éng, ph¸t triÓn kh«ng ngõng, ch­ kh«ng ph¶i lµ bÊt biÕn. Nã ®ßi hái khi xem xÐt c¸c hiÖn t­îng vµ qu¸ tr×nh kinh tÕ ph¶i g¾n liÒn víi nh÷ng ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh lÞch sö cô thÓ. 2. Ph­¬ng ph¸p trõu t­îng ho¸ khoa häc. - §©y lµ ph­¬ng ph¸p riªng, ph­¬ng ph¸p ®Æc thï, lµ ph­¬ng ph¸p quan träng trong kinh tÕ chÝnh trÞ. Bëi v×: nghiªn cøu c¸c hiÖn t­îng c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ kh«ng thÓ tiÕn hµnh ®­îc trong phßng nghiªn thÝ nghiÖm, kh«ng sö dông ®­îc c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc... -Tr×u t­îng ho¸ khoa häc lµ ph­¬ng ph¸p g¹t bá khái qu¸ tr×nh nghiªn cøu nh÷ng c¸i ®¬n gi¶n, ngÉu nhiªn, t¹m thêi, c¸ biÖt, hoÆc t¹m g¸c l¹i mét sè nh©n tè nh»m t×m ra nh÷ng c¸i ®iÓn h×nh bÒn v÷ng, æn ®Þnh, tõ ®ã mµ n¾m ®­îc b¶n chÊt c¸c hiÖn t­îng vµ qu¸ tr×nh kinh tÕ, h×nh thµnh c¸c ph¹n trï vµ chiÕn lù¬c kinh tÕ . *Ph­¬ng ph¸p nµy muèn ®¹t hiÖu qu¶ cÇn tu©n theo thñ nh÷ng yªu cÇu cã tÝnh ®iÒu kiÖn: + Ph¶i biÕt chän ®óng ®iÓm xuÊt ph¸t. + Ph¶i chó ý ®Õn ®Õn tæng thÓ c¸c hiÖn t­îng ®­îc nghiªn cøu trong mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i víi nhau. + Ph¶i tu©n thñ sù thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a c¸i chung vµ c¸i riªng. + Qu¸ tr×nh trõu t­îng ho¸ ®i tõ c¸i cô thÓ ®Õn c¸i trõu t­îng, nh­ng cÇn ®ù¬c bæ sung b»ng qu¸ tr×nh ®i tõ trõu t­îng ®Õn c¸i cô thÓ. + KÕt hîp chÆt chÏ logic víi lÞch sö trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu. Víi ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu mµ M¸c Lªnin ®· dïng ®Ó nghiªn cøu kinh tÕ chÝnh trÞ. §©y thùc sù lµ mét cuéc c¸ch m¹ng trong viÖc x¸c ®Þnh ®èi t­îng vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu cña kinh tÕ chÝnh trÞ so víi c¸c nhµ kinh tÕ häc t­ s¶n cæ ®iÓn... IV. Chøc n¨ng vµ ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c Lªnin. 1. Chøc n¨ng a. Chøc n¨ng nhËn thøc: NhËn thøc lµ chøc n¨ng chung cña mäi khoa häc. Chøc n¨ng nhËn thøc cña kinh tÕ chÝnh trÞ biÓu hiÖn: CÇn ph¸t hiÖn b¶n chÊt cña hiÖn t­îng, qu¸ tr×nh kinh tÕ cña ®êi sèng x· héi t×m ra quy luËt chi phèi sù vËn ®éng cña chóng, gióp cho con ng­êi vËn dông c¸c quy luËt kinh tÕvµo ho¹t ®éng kinh tÕ mét c¸ch cã ý thøc. b. Chøc n¨ng thùc tiÔn; Chøc n¨ng nhËn thøc cña kinh tÕ chÝnh trÞ kh«ng c¬ môc ®Ých tù th©n, kh«ng ph¶i nhËn thøc ®Ó nhËn thøc, mµ nhËn thøc phôc vô cho ho¹t ®éng thùc tiÔn cã hiÖu qu¶ cao, ®ã chÝnh lµ chøc n¨ng thùc tiÔn Chøc n¨ng thùc tiÔn vµ chøc n¨ng nhËn thøc cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau: tõ viÖc nhËn thøc kinh tÕ chÝnh trÞ chØ ra c¬ chÕ vµ nh÷ng h×nh thøc vËn dông c¸c quy luËt kinh tÕ phï hîp vµo hoµn c¶nh cô thÓ trong thêi kú nhÊt ®Þnh. Muèn vËy KTCT ph¶i xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn, nghiªn cøu vµ tæng kÕt ®êi sèng hiÖn thùc ®Ó rót ra nh÷ng kÕt luËn cã tÝnh kh¸i qu¸t nh»m trë l¹i chØ ®¹o thùc tiÔn. KTCT khi nghiªn cøu ®· ph¸t hiÖn ra b¶n chÊt cña c¸c hiÖn t­îng, qu¸ tr×nh kinh tÕ, c¸c quy luËt chi phèi vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña c¸c quy luËt ®ã. KTCT cung cÊp nh÷ng luËn cø khoa häc ®Ó ho¹ch ®Þnh ®­êng lèi, chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p kinh tÕ cña §¶ng vµ nhµ n­íc. Nh­ vËy ta thÊy chøc n¨ng cña nhµ n­íc vµ thùc tiÔn cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau: thùc tiÔn võa lµ ®iÓm xuÊt ph¸t, võa lµ n¬i kiÓm nghiÖm tÝnh ®óng ®¾n cña lý luËn kinh tÕ. c. Chøc n¨ng ph­¬ng ph¸p luËn. - Nh÷ng ph¹m trï vµ nh÷ng quy luËt kinh tÕ do KTCT rót ra lµ c¬ së lý luËn cña tÊt c¶ c¸c m«n kinh tÕ, khoa häc kinh tÕ chuyªn ngµnh vµ c¸c m«n kinh tÕ chøc n¨ng. Vµ còng lµ c¬ së lý luËn cho mét sè m«n khoa häc kh¸c. d. Chøc n¨ng t­ t­ëng. - Lµ khoa häc x· héi nªn KTCT cã chøc n¨ng t­ t­ëng. Trong x· héi cã giai cÊp th× KTCT thÓ hiÖn ë chç: + C¸c quan ®iÓm lý luËn cña nã xuÊt ph¸t tõ lîi Ých vµ b¶o vÖ lîi Ých cña nh÷ng giai cÊp vµ tÇng líp nhÊt ®Þnh. + KTCT M¸c - Lªnin b¶o vÖ lîi Ých cho ng­êi lao ®éng, phª ph¸n chÕ ®é bãc lét 2. Quan hÖ gi÷a kinh tÕ chÝnh trÞ víi c¸c khoa häc kh¸c - KTCT víi c¸c khoa häc kh¸c cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau.Ngoµi kinh tÕ chÝnh trÞ ra cßn rÊt nhiÒu c¸c khoa häc kinh tÕ kh¸c ®Òu nghiªn cøu c¸c quy luËt vÒ s¶n xuÊt, ph©n phèi, trao ®æi vµ tiªu dïng cña c¶i x· héi nh­ng l¹i cã sù kh¸c nhau vÒ môc tiªu, ph¹m vi nghiªn cøu vµ ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn. - KTCT cã ­u thÕ vÒ ph¸t hiÖn c¸c nguyªn lý c¬ b¶n, c¸c quy luËt kinh tÕ chung, c¸c m«n khoa häc kh¸c l¹i cã ­u thÕ vÒ ph©n tÝch c¸c hiÖn t­îng kinh tÕ cô thÓ cña tõng ngµnh, nh÷ng hiÖn t­îng kinh tÕ diÔn ra trong cuéc sèng hµng ngµy. KTCT lµ c¬ së cho c¸c khoa häc kinh tÕ kh¸c cßn c¸c khoa häc kinh tÕ cô thÓ bæ xung cô thÓ ho¸, lµm giµu thªm nh÷ng nguyªn lý vµ quy luËt chung cña KTCT. 3. Sù cÇn thiÕt häc tËp kinh tÕ chÝnh trÞ.(hay ý nghÜa cña viÖc häc tËp KTCT) - KTCT cã vai trß quan träng trong ®êi sèng x· héi. Häc tËp m«n kinh tÕ chÝnh trÞ gióp cho ng­êi häc hiÓu ®­îc b¶n chÊt cña c¸c hiÖn t­îng vµ qu¸ tr×nh kinh tÕ, n¾m ®­îc c¸c quy luËt kinh tÕ chi phèi sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ; ph¸t triÓn lý luËn kinh tÕ vµ vËn dông nã vµo trong thùc tÕ tr¸nh chñ quan duy ý chÝ. - KTCT cung cÊp c¸c luËn cø khoa häc lµm c¬ së cho sù h×nh thµnh ®­êng lèi, chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ c¸c chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p kinh tÕ cô thÓ phï hîp víi yªu cÇu cña c