Bài giảng Lâm nghiệp xã hội đại cương

Bμi giảng lâm nghiệp xã hội đại c−ơng ii Bμi giảng lâm nghiệp xã hội đại c−ơng Biên tập: ThS. Võ Văn Thoan TS. Nguyễn Bá Ngãi Các tác giả: ThS. GVC. Võ Văn Thoan, KS. Đặng Hải Ph−ơng - Đại Học Nông Lâm Tp. HCM TS. Bảo Huy, ThS. Lê Thị Lý - Đại Học Tây Nguyên KS. GVC. Nguyễn Thanh Thự , ThS. Hồ Đắc Thái Hoμng - Đại học Nông Lâm Huế TS. Nguyễn Bá Ngãi, TS. Đặng Tùng Hoa - Đại Học Lâm nghiệp Việt Nam KS. Hồ Ngọc Sơn, ThS. Nguyễn Văn Mạn - Đại Học Nông Lâm Thái Nguyên TS. Phạm Quang Hμ - Viện Thổ Nh−ỡng Nông Hoá Hμ Nội - Tháng 7 năm 2002 i Mục Lục Lời nói đầu i Danh mục các từ viết tắt ii Phần mở đầu 1 Ch−ơng 1: Tổng quan về Lâm nghiệp xã hội 5 Bμi 1: Bối cảnh ra đời của Lâm nghiệp xã hội 6 Bμi 2: Khái niệm vè Lâm nghiệp xã hội 19 Ch−ơng 2: Hệ thống chính sách có liên quan đến phát triển Lâm nghiệp xã hội 30 Bμi 3: Giới thiệu hệ thống chính sách liên quan đến Lâm nghiệp xã hội 31 Bμi 4: Tình hình thực hiện chính sách có liên quan đến phát triển Lâm nghiệp xã hội 47 Ch−ơng 3: Hệ sinh thái nhân văn trong Lâm nghiệp xã hội 61 Bμi 5: Khái niệm hệ sinh thái nhân văn Bμi 6: Phát triển bền vững trong Lâm nghiệp xã hội Bμi 7: Kiến thức bản địa trong quản lý tμi nguyên thiên nhiên Bμi 8: Giới trong Lâm nghiệp xã hội 62 78 87 100 Ch−ơng 4: Tiếp cận có sự tham gia trong Lâm nghiệp xã hội 123 Bμi 9: Sự tham gia trong Lâm nghiệp xã hội 124 Bμi 10: Ph−ơng pháp tiếp cận có sự tham gia 142 123 lời nói đầu Từ năm 1992, môn học Lâm nghiệp xã hội đ−ợc đ−a vμo giảng dạy ở các Tr−ờng Đại học có đμo tạo về lâm nghiệp. Trong những năm đầu, phát triển vμ giảng dạy môn học chủ yếu dựa vμo khả năng của mỗi cơ sở đμo tạo, kể cả ph−ơng pháp vμ nguồn lực. Vì vậy, giảng day vμ học tập môn học nμy ch−a đáp ứng đ−ợc nhu cầu đòi hỏi ngμy cμng cao về phát triển lâm nghiệp xã hội (LNXH). Đ−ợc sự hỗ trợ của Dự án hỗ trợ Lâm nghiệp xã hội (Giai đoạn I: 1994-1997), việc đánh giá nhu cầu đμo tạo LNXH đ−ợc thực hiện lần đầu tiên trên toμn quốc vμ Hội thảo quốc gia về đμo tạo LNXH đ−ợc tổ chức vμo tháng 11 năm 1996 tại Tr−ờng Đại học Lâm nghiệp Việt Nam đã đề xuất môn học LNXH đại c−ơng cần đ−ợc chính thức đ−a vμo ch−ơng trình giảng dạy ở tất cả các tr−ờng đại học có đμo tạo lâm nghiệp. Từ đó đến nay, môn học LNXH đại c−ơng đã đ−ợc giảng dạy tại 5 tr−ờng: Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, Đại học Lâm nghiệp Việt Nam, Đại học Nông Lâm Huế, Đại học Tây Nguyên vμ Đại học Nông Lâm Thμnh phố Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, việc phát triển ch−ơng trình môn học nμy còn nhiều hạn chế do mỏng về đội ngũ, thiếu kinh nghiệm, thiếu t− liệu vμ ph−ơng pháp giảng dạy phù hợp. Do đó sự hợp tác giữa các tr−ờng đại học vμ các đối tác liên quan trong phát triển ch−ơng trình vμ ph−ơng pháp giảng dạy cho môn học nμy trở nên hết sức cấp bách. Chính vì vậy, từ năm 1998 Ch−ơng trình Hỗ trợ LNXH (Giai đoạn II: 1998-2001) đã có sáng kiến tổ chức phát triển ch−ơng trình đμo tạo có sự tham gia, trong đó có việc phát triển môn học LNXH đại c−ơng với sự tham gia của 7 đối tác chính: 5 tr−ờng đại học nói trên, Viện Thổ nh−ỡng nông hoá vμ Trung tâm khuyến nông khuyến lâm tỉnh Hoμ Bình. Quá trình hình hợp tác phát triển môn học LNXH đại c−ơng đã đ−ợc thực hiện thông qua đánh giá nhu cầu đạo tạo, các cuộc hội thảo xây dựng khung ch−ơng trình, viết dự thảo, trao đổi thông tin trên mạng, thảo luận nhóm, phản biện chỉnh sửa vμ hội thảo đánh giá. Đến nay bμi giảng đã đ−ợc chỉnh sửa lần thứ 2 gồm 4 ch−ơng với 10 bμi vμ tập vật liệu giảng dạy. Tμi liệu nμy dùng để giảng dạy trong thời gian 45 tiết. Để hoμn thμnh bμi giảng nμy chúng tôi đã nhận đ−ợc sự giúp đỡ, tạo điều kiện vμ góp ý của các cơ quan, tổ chức vμ cá nhân liên quan. Đặc biệt, chúng tôi xin chân thμnh cám ơn Bộ NN&PTNT, Bộ GD&ĐT, Ch−ơng trình hỗ trợ LNXH, lãnh đạo các tr−ờng đại học đã chỉ đạo, tổ chức, hỗ trợ kinh phí vμ đóng góp ý kiến. Chúng tôi cũng xin cám ơn GS.TS. Phùng Ngọc Lan, TS. Chrítina Giesh đã có những ý kiến đóng góp quý báu về chuyên mon của Bμi giảng nμy. Tuy nhiên, biên soạn bμi giảng theo ph−ơng pháp cùng tham gia, bao gồm nhiều vấn đề mới, nên không tránh khỏi những khiếm khuyết về nội dung vμ cách trình bμy. Chúng tôi rất mong nhận đ−ợc sự đóng góp của tất cả các bạn đồng nghiệp vμ những ai quan tâm. Địa chỉ liên hệ: Ban biên tập bμi giảng LNXH Đại c−ơng - Ch−ơng trình Hỗ trợ LNXH Khách sạn La Thμnh - 218 Đội Cấn - Ba Đình - Hμ Nội Tel: 8.329833; Fax: 8.329834 Email: sfsp.office@hn.vnn.vn; Website: www.socialforestry.org.vn 124 Danh mục các từ viết tắt Từ viết tắt Giải nghĩa ĐCĐC Định canh định c− AEA Agro-Ecological Analysis: Phân tích sinh thái nông nghiệp BV & PTR Bảo vệ vμ phát triển rừng BVR Bảo vệ rừng CIPP Context - Input – Process – Product: Bối cảnh - Đầu vμo – Tiến trình – Sản phẩm. D & D Design & Diagnostic: Chẩn đóan vμ Thiết kế DM Deush Mark: Đồng tiền Đức FAO Food Agriculture Organization: Tổ chức Nông L−ơng Thế giới FLCD Forestry Local Community Development: Phát triển lâm nghiệp cộng đồng địa ph−ơng FSR Farming System Research: Nghiên cứu hệ thống canh tác GĐKR Giao đất khóan rừng GAD Gender & Development: Giới vμ Phát triển GRET Groupe de Recherches et d’ Echanges Technologies: Nhóm nghiên cứu vμ trao đổi công nghệ (Pháp) GTZ Gesellschaft fur Technische Zurammentracbeit: Cơ quan phát triển kỹ thuật Đức HTSDĐ Hệ thống sử dụng đất HTX Hợp tác xã ICRAF International Center for Research in Agroforestry: Trung tâm quốc tế nghiên cứu nông lâm kết hợp IIRR International Institute for Rural Recontruction: Viện quốc tế về tái thiết nông thôn IPM Integrated Plant Manegement: Phòng trừ dịch bệnh tổng hợp ISF Itroduction Social Forestry: Lâm nghiệp xã hội đại c−ơng IUCN International Union for Conservation of Nature: Hiệp hội thế giới về bảo tồn thiên nhiên. K/S/A Knowledge/Skill/Attitude: Kiến thức / Kỹ năng / Thái độ KL Kiểm lâm LHQ Liên hiệp quốc LM Learning Materials; Vật liệu giảng dạy LNCĐ Lâm nghiệp cộng đồng LNTT Lâm nghiệp truyền thống LNXH Lâm nghiệp xã hội LNXHĐC Lâm nghiệp xã hội đại c−ơng NGO Non Goverment Organization: Tổ chức phi chính phủ NLKH Nông lâm kết hợp 125 NN & PTNT Nông nghiệp vμ phát triển nông thôn OHP Over Head Transparency: Giấy chiếu bóng kính PAM Programme Alimentaire Mondiale: Ch−ơng trình luơng thực thế giới. PARC Protected Area Resources Conservation: Bảo tồn tμi nguyên thiên nhiên trong các khu bảo vê (V−ờn quốc gia, khu đặc dụng) PCD Participatory Cirriculum Development: Phát triển chuowng trình có sự tham gia PRA Participatory Rural Appraisal: Đánh giá nông thôn có sự tham gia PTBV Phát triển bền vững PTD Participatory Technology Development: Phát triển ký thuật có −j tham gia PTG Phủ Thủ t−ớng QLDA Quản lý dự án RAPA Regional Agency for Pacific Asia: Tổ chức vùng Châu á- Thái Bình D−ơng (FAO) REF Reference: Tμi liệu tham khảo RRA Rural Rapid Appraisal: Đánh giá nhanh nông thôn SDĐ Sử dụng đất SDC Swiss Development Cooperation: Cơ quan hợp tác phát triển Thụy Sĩ SFSP Social Forestry Support Programme: Ch−ơng trình hỗ trợ lâm nghiệp xã hội SIDA Swedish Internatinonal Development Agency: Cơ quan phát triển quốc tế Thụy Điển. STNV Sinh thái nhân văn SWOT Strength – Weakness – Opportunity – Threaten: Điểm mạnh - Điểm yếu – Cơ hội – Thách thức. TNTN Tμi nguyên thiên nhiên ToT Training of Trainer: Đμo tạo giáo viên UBND ủy ban nhân dân UNDP United Nation Development Programme UNEP United Nation Environment Programme: Ch−ơng trình môi tr−ờng Liên hiệp quốc. WCED World Council on Environment & Development: Uỷ hội thế giới về môi tr−ờng vμ phát triển. WID Women in Development: Phụ nữ trong phát triển WWF World Wide Fund for Nature: Quỹ quốc tế về bảo vệ thiên nhiên WED Women, Enviroment and sustainable Development 126 1 Phần mở đầu Giới thiệu môn học 1. Lý do vμ vị trí môn học Tình hình kinh tế xã hội Việt Nam đã vμ đang thay đổi rất nhanh, nhất lμ từ khi bắt đầu sự nghiệp đổi mới, từ thực tiễn đó đòi hỏi chúng ta phải thay đổi về ph−ơng pháp tiếp cận trong quản lý tμi nguyên thiên nhiên nói chung, tμi nguyên rừng vμ đất rừng nói riêng. LNXH ra đời nhằm h−ớng tới chuyển từ nền lâm nghiệp lấy quốc doanh lμm chính sang nền lâm nghiệp nhân dân có nhiều thμnh phần kinh tế tham gia. Thực tiễn LNXH đã xuất hiện ở n−ớc ta gần 2 thập kỷ qua vμ hiện đang đ−ợc phát triển. LNXH đã vμ đang góp phần xứng đáng vμo chiến l−ợc gìn giữ vμ phát triển tμi nguyên rừng, xoá đói giảm nghèo ở các vùng nông thôn miền núi. Môn học Lâm nghiệp xã hội đại c−ơng ra đời sẽ góp phần đáp ứng yêu cầu phát triển LNXH ở n−ớc ta bằng việc cung cấp cho ng−ời học những kiến thức cơ bản vμ ph−ơng pháp tiếp cận LNXH. Kết quả đánh giá nhu cầu đμo tạo LNXH năm 1996 cho thấy các cán bộ khuyến nông khuyến lâm thiếu ph−ơng pháp, kỹ năng khi lμm việc với cộng đồng địa ph−ơng. Chính điều nμy đã lμm cho công tác phát triển, phổ cập của họ trở nên kém hiệu quả vμ không đáp ứng đ−ợc nhu cầu của thực tiễn sản xuất nông lâm nghiệp. Nghiên cứu môn học LNXH đại c−ơng sẽ giúp sinh viên có đ−ợc những kiến thức, kĩ năng vμ thái độ LNXH để họ có thể thực hiện tốt công việc chuyên môn sau nμy. Môn học nμy còn cung cấp kiến thức nền tảng để sinh viên có thể tiếp cận các môn học liên quan nh− Quản lý dự án LNXH, Nông lâm kết hợp, Khuyến nông khuyến lâm vμ các môn học khác. 2. Mục đích của môn học Môn học LNXH đại c−ơng nhằm trang bị cho ng−ời học những kiến thức cơ bản về LNXH để họ có đ−ợc ph−ơng pháp tiếp cận phù hợp khi thực hiện các hoạt động chuyên môn. Môn học còn giúp cho ng−ời học có cơ sở để áp dụng các kiến thức, kĩ năng vμ thái độ phù hợp với hoμn cảnh cụ thể, công việc vμ thực hiện linh hoạt các hoạt động Lâm nghiệp xã hội. Môn học Lâm nghiệp xã hội đại c−ơng còn khuyến khích sự quan tâm vμ sự tham gia của sinh viên vμo tiếp cận các hoạt động lâm nghiệp xã hội ở Việt Nam. 3. Cấu trúc của ch−ơng trình môn học Ch−ơng trình môn học LNXH đại c−ơng bao gồm các nội dung đ−ợc kết cấu trong bảng 0.1: 2 Bảng 0.1: Cấu trúc môn học LNXHĐC Ch−ơng Bμi giảng Thời gian Phần mở đầu Giới thiệu môn học 1 tiết Ch−ơng 1: Tổng quan về Lâm nghiệp xã hội Bμi 1: Bối cảnh ra đời của Lâm nghiệp xã hội Bμi 2: Khái niệm về Lâm nghiệp xã hội 2 tiết 5 tiết Cộng 7 tiết Ch−ơng 2: Hệ thống chính sách liên quan đến phát triển Lâm nghiệp xã hội Bμi 3: Giới thiệu hệ thống chính sách có liên quan tới phát triển Lâm nghiệp xã hội Bμi 4: Tình hình thực hiện chính sách có liên quan đến phát triển Lâm nghiệp xã hội 5 tiết 5 tiết Cộng 10 tiết Ch−ơng 3: Hệ sinh thái nhân văn trong Lâm nghiệp xã hội Bμi 5: Khái niệm hệ sinh thái nhân văn Bμi 6: Phát triển bền vững trong Lâm nghiệp xã hội Bμi 7: Kiến thức bản địa trong quản lý tμi nguyên thiên nhiên Bμi 8: Giới trong Lâm nghiệp xã hội 2 tiết 2 tiết 4 tiết 4 tiết Cộng 12 tiết Ch−ơng 4: Tiếp cận có sự tham gia trong Lâm nghiệp xã hội Bμi 9: Sự tham gia trong Lâm nghiệp xã hội Bμi 10: Ph−ơng pháp tiếp cận có sự tham gia 6 tiết 9 tiết Cộng 15 tiết Tổng cộng 45 tiết 3 Cấu trúc ch−ơng trình môn học Lâm nghiệp xã hội đại c−ơng có thể đ−ợc minh họa trong hình 0.1. Chú thích: Đ−ờng phát triển Đ−ờng nhận thức. Hình 0.1: Mô hình hoá cấu trúc môn học LNXHĐC Các nội dung của môn học trong Bảng 0.1. vμ mối quan hệ của chúng đ−ợc mô hình hoá nh− trong hình 0.1. vμ giải thích nh− sau: Khái niệm LNXH đ−ợc hình thμnh vμ phát triển dựa trên sự phát triển xã hội; các hoạt động thực tiễn về lâm nghiệp hiện nay; các cơ sở tiền đề về điều kiện tự nhiên vμ KTXH; định h−ớng vμ chính sách phát triển của Đảng vμ Nhμ n−ớc; ph−ơng pháp tiếp cận có sự tham gia. Con đ−ờng hình thμnh vμ phát triển lý luận về LNXH lμ từ trực quan sinh động đến t− duy trừu t−ợng mμ ở đây Đ−ờng phát triển LNXH trong hình 0.1. đ−ợc hiểu lμ khái niệm LNXH phải đ−ợc hình thμnh từ điều kiện thực tế vμ cụ thể của từng địa ph−ơng, từng vùng để giải quyết các yêu cầu đòi hỏi từ thực tiễn. Các lý luận về LNXH cần phải đ−ợc phản ảnh lại đời sống thực tiễn. Thực tiễn LNXH luôn thay đổi vμ h−ớng tới phát triển. Do đó cần phải có quá trình nhận thức lại về các điều kiện phát triển LNXH. Đ−ờng nhận thức LNXH ở đây đ−ợc giải thích bằng quá trình từ t− duy trừu t−ợng đến thực tiễn. LNXH đòi hỏi phải có những thay đổi về chính sách, thể chế, tổ chức phù hợp, nhận thức vμ tác động tích cực đến phát triển KTXH vμ bảo vệ tμi nguyên thiên nhiên. Chính sách Tiếp cận có sự tham gia Lâm nghiệp xã hội Khái niệm Hệ sinh thái nhân văn 4 Cả hai con đ−ờng hay quá trình phát triển vμ nhận thức lμ quá trình động, luôn đ−ợc nối tiếp theo tiến trình phát triển. Để đảm bảo cho các con đ−ờng phát triển vμ nhận thức LNXH vừa có tính chấtt lý luận vμ khái quát cao, vừa phản ảnh đúng điều kiện thực tế thì ph−ơng pháp tiếp cận có sự tham gia đ−ợc xem lμ trung tâm. Hình 0.1. chỉ ra rằng Tiếp cận có sự tham gia lμm cơ sở nền tảng vμ xuyên suốt trong phát triển LNXH nói chung vμ tiếp cận môn học LNXH nói riêng. 4. Ph−ơng pháp tiếp cận môn học Môn học Lâm nghiệp xã hội đại c−ơng đ−ợc thực hiện thông qua nhiều ph−ơng pháp khác nhau nh− lμ thuyết trình, thảo luận nhóm, giao bμi tập, đóng vai, bμi tập tình huống . . . do đó sinh viên cũng có thể tiếp cận môn học bằng nhiều cách khác nhau. • Dạy vμ học lí thuyết trên lớp Sinh viên trên lớp có thể lĩnh hội kiến thức LNXH thông qua các hình thức sau: - Tiếp thu phần trình bμy bμi giảng của giáo viên ở trên lớp. Để có thể tiếp thu tốt giáo viên cần vận dụng các ph−ơng pháp giảng dạy thích hợp để tiến hμnh giảng dạy theo yêu cầu của từng bμi vμ nội dung. Ph−ơng pháp giảng dạy lấy sinh viên lμm trung tâm sẽ đ−ợc vận dụng. Sinh viên sẽ tham gia trả lời các câu hỏi vấn đáp của giáo viên hoặc đặt các vấn đề ch−a rõ cho cả lớp cùng trao đổi. - Sinh viên học theo nhóm bằng các bμi tập nhóm ngay trên lớp. Sinh viên sẽ nghiên cứu tμi liệu có liên quan tr−ớc khi đến lớp. Kết quả thảo luận nhóm sẽ do sinh viên trình bμy, cùng nhau tổng kết vμ đúc rút ngay tại trên lớp. • Dạy vμ học kĩ năng Môn học Lâm nghiệp xã hội đại c−ơng đòi hỏi sinh viên phải tiếp thu vμ thực hμnh đ−ợc kỹ năng t− duy vμ kỹ năng nghề nghiệp. Sinh viên thực hμnh các kĩ năng ngay trên lớp thông qua các hoạt động nh− thảo luận nhóm, đóng vai, bμi tập nhóm, động não, bμi tập tình huống, kiểm tra vμ đánh giá. Một số kỹ năng sẽ đ−ợc sinh viên thực hμnh thông qua các đợt thực tập hiện tr−ờng của môn học vμ kết hợp với các môn học liên quan. Quá trình tự học của sinh viên sẽ đ−ợc thực hiện thông qua bμi giao nhiệm vụ. Sinh viên sẽ tự học theo cá nhân hay nhóm. Các tμi liệu tham khảo đ−ợc giáo viên phát hoặc giới thiệu, h−ớng dẫn các nội dung vμ yêu cầu. Sinh viên tự nghiên cứu theo cá nhân hay nhóm. Quá trình tự học sẽ đ−ợc giáo viên đánh giá trong quá trình giảng bμi hoặc bμi kiểm tra. 5 Ch−ơng 1 Tổng quan về Lâm nghiệp xã hội Mục tiêu: Sau khi học xong ch−ơng nμy, sinh viên sẽ có khả năng: • Giải thích đ−ợc bối cảnh ra đời vμ phát triển Lâm nghiệp xã hội. • Trình bμy đ−ợc LNXH lμ gì. • Phân biệt đ−ợc LNXH vμ Lâm nghiệp truyền thống (LNTT). • Vận dụng đ−ợc các quan điểm về LNXH để tiếp cận các môn học khác nh− Khuyến nông khuyến lâm, Quản lý dự án, Nông lâm kết hợp... • Giải thích đ−ợc tầm quan trọng vμ các ý nghĩa của LNXH đối với quá trình phát triển lâm nghiệp ở Việt Nam. 6 Bμi 1: Bối cảnh ra đời của Lâm nghiệp xã hội Mục tiêu: Sau khi học xong bμi nμy, sinh viên sẽ có khả năng giải thích vμ phân tích đ−ợc những điểm chính của tình hình phát triển LNXH trên thế giới vμ bối cảnh ra đời của LNXH ở Việt Nam nh− các cơ sở về kinh tế, xã hội, văn hoá vμ thể chế, cơ sở về tμi nguyên vμ công nghệ, từ đó có cách nhìn tổng quát về quá trình phát triển LNXH của n−ớc ta. Kế hoạch bμi giảng: Nội dung Ph−ơng pháp Vật liệu Thời gian 1. Tình hình phát triển LNXH trên thế giới 2. Bối cảnh ra đời LNXH ở Việt Nam Giảng bμi có minh hoạ Vấn đáp OHP, Tμi liệu đọc thêm 1 tiết 1 tiết 7 Tình hình phát triển LNXH trên thế giới Đặc điểm chủ yếu của Lâm nghiệp truyền thống liên quan đến phát triển LNXH Ngay từ buổi bình minh của lịch sử, con ng−ời đã lấy từ rừng các thức ăn, chất đốt, vật liệu phục vụ cuộc sống, rừng đ−ợc coi lμ cái nôi sinh ra vμ lμ môi tr−ờng sống của con ng−ời. Đến thế kỷ 17, hệ thống quản lý rừng đ−ợc ra đời tại Châu Âu, đánh dấu một xu h−ớng mới trong việc khai thác vμ tái tạo tμi nguyên rừng. Khai thác, lợi dụng vμ tái tạo tμi nguyên rừng ngμy cμng phát triển để đáp ứng nhu cầu ngμy cμng cao của xã hội luôn đòi hỏi phải có một hệ thống quản lý rừng thích hợp. Hai quá trình nμy phát triển ngμy cμng cao vμ dần dần hình thμnh ngμnh lâm nghiệp. Ngμnh lâm nghiệp ra đời ngμy cμng có vị trí quan trọng trong phát triển kinh tế-xã hội của mỗi quốc gia. Nh− vậy lâm nghiệp ra đời xuất phát từ nhu cầu thực tiễn của xã hội đối với rừng vμ vai trò của xã hội đối với rừng thông qua chức năng quản lý, gìn gữi vμ phát triển rừng. Mỗi giai đoạn lịch sử nhu cầu xã hội vμ vai trò của xã hội đối với rừng khác nhau nên nhận thức vμ phát triển lâm nghiệp cũng khác nhau, phù hợp với từng giai đoạn lịch sử. Trong một thời gian dμi phát triển lâm nghiệp dựa vμo lợi dụng vốn tự nhiên sẵn có của rừng đã hình thμnh quan điểm truyền thống cho rằng chức năng chủ yếu của lâm nghiệp lμ sản xuất gỗ để cung cấp cho xã hội, do vậy nhiệm vụ chính của lâm nghiệp đ−ợc xem lμ quản lý rừng để sản xuất gỗ. Đây chính lμ con đ−ờng dẫn đến hình thμnh loại hình lâm nghiệp hiện đại mμ đặc tr−ng của nó lμ độc canh, sản xuất tập trung, đầu t− cao, công nghệ vμ kỹ thuật tiến tiến. Loại hình lâm nghiệp nμy đ−ợc hình thμnh vμ phát triển mạnh ở Châu Âu dần dần hình thμnh ở nhiều n−ớc nhiệt đới trong những thập kỷ gần đây vμ đ−ợc xem nh− lμ lâm nghiệp truyền thống để phân biệt với các trμo l−u lâm nghiệp khác xuất hiện từ gần 2 thập kỷ gần đây nh−: Lâm nghiệp xã hội, Lâm nghiệp mới, Lâm nghiệp tổng hợp, Lâm nghiệp gần với tự nhiên. Lâm nghiệp truyền thống chủ yếu dựa trên nền tảng của kỹ thuật lâm sinh với mục tiêu chính lμ tạo ra vμ khai thác các sản phẩm gỗ. Do đó lâm nghiệp đ−ợc phân tách t−ơng đối rõ rμng với nông nghiệp hoặc với các ngμnh nghề khác. Lâm nghiệp truyền thống có những điểm chủ yếu liên quan đến lâm nghiệp của các n−ớc đang phát triển nhiệt đới, đó lμ: • Lâm nghiệp dựa trên một ph−ơng thức quản lý rừng nhằm mục đích phục vụ nhu cầu xã hội về sản phẩm gỗ ngμy cμng cao. • Ph−ơng thức quản lý rừng chủ yếu dựa trên nền tảng của khoa học tự nhiên đ−ợc thể hiện bằng các kỹ thuật lâm sinh thuần tuý. • Ph−ơng thức quản lý rừng truyền thống chỉ phù hợp với những nơi không có tranh chấp đất đai, có nhiều cơ hội việc lμm vμ thu nhập khác cho các cộng đồng dân c−. Ph−ơng thức quản lý nμy khó phù hợp với những nơi đông dân c− vμ hoμn cảnh xã hội nh− ở các n−ớc đang phát triển nhiệt đới hiện nay. • Ph−ơng thức quản lý rừng trên chỉ có thể thực hiện trong một môi tr−ờng thống nhất về luật pháp vμ thể chế nhμ n−ớc, ít bị chi phối bởi các yếu tố cộng đồng, phong tục tập quán vμ luật lệ địa ph−ơng. 8 Theo Rao (1990) lâm nghiệp truyền thống có nguồn gốc từ Châu Âu đ−ợc áp dụng ở các n−ớc đang phát triển đã đi theo chiều h−ớng sau: • Thiết lập quyền hợp pháp của các chủ thể nhμ n−ớc vμ t− nhân trong quản lý vμ sử dụng tμi nguyên rừng. Dẫn đến nhμ n−ớc quản lý rừng với quyền bất khả kháng đã trở thμnh một nỗi ám ảnh lâu dμi đối với ng−ời dân sống gần rừng vμ phụ thuộc vμo rừng. • Quy định các chỉ tiêu khai thác gỗ hμng hoá vμ tăng số lâm sản lấy từ rừng mμ không cần hỏi: “vì quyền lợi của ai?”. • Bòn rút tμi nguyên rừng cạn kiệt mặc dù vẫn nêu khẩu hiệu duy trì ổn định năng suất rừng, dẫn đến giảm sút nguồn tμi