Bài giảng Lý luận phương pháp dạy học tin học 1

Lý Luận Phương Pháp Dạy Học Tin Học 1 Nguyễn Khắc Văn vannk@hcmup.edu.vn 2Quy Tắc Làm Việc Tuân Thủ 1. Bắt đầu đúng giờ. 2. Lắng nghe và tập trung vào hoạt động học tập. 3. Tích cực trao đổi và thảo luận. 4. Không sử dụng điện thoại riêng. 3Một Số Quy Ước Trên Slides  Làm việc theo nhóm  Ghi chép bằng văn bản 4Lý Luận Phương Pháp Dạy Học Nguyễn Khắc Văn Email: vannk@hcmup.edu.vn Website: www.2learner.edu.vn/ACels MỞ ĐẦU Phần lí thuyết Chương 02 5Lý Luận Phương Pháp Dạy Học Các Bước Tổ Chức Dạy Học Trên Lớp 6Lý Luận Phương Pháp Dạy Học  Các phương pháp dạy học đều được gắn với một kiểu dạy học tương ứng trong quá trình dạy học.  Người ta chia ra ba kiểu dạy học chính là:  Kiểu dạy học thông báo.  Kiểu dạy học nêu vấn đề.  Kiểu dạy học nghiên cứu. Bản chất và thực hiện các kiểu dạy học này như thế nào? 7Kiểu Dạy Học Thông Báo Học sinh Giáo viên Kiến thức cần học Tri thức cần tìm Sơ đồ kiểu dạy học thông báo  Bản chất  Giáo viên giảng giải - minh họa kiến thức và cách thức hành động cho học sinh, còn học sinh chỉ tiếp thu, tái hiện theo các thao tác mẫu.  Giáo viên nghiên cứu nội dung kiến thức, sau đó bằng phương pháp dùng lời truyền đạt thông tin đến học sinh và học sinh sẽ học bài ghi được trên lớp. 8Kiểu Dạy Học Nêu Vấn Đề  Bản chất  Giáo viên nêu ra cho học sinh một vấn đề cần giải quyết đồng thời tạo điều kiện để học sinh tự lực giải quyết vấn đề trên cơ sở liên hệ giữa kiến thức đã biết với kiến thức chưa biết.  Tình huống gợi vấn đề: thể hiện một vấn đề mới cần giải quyết, người học mong muốn giải quyết vấn đề và có khả năng giải quyết vấn đề với sự nỗ lực nhất định. 9Kiểu Dạy Học Nghiên Cứu  Bản chất  Giáo viên nêu đề tài nghiên cứu (liên quan đến kiến thức cần học) còn học sinh bằng tìm tòi, sáng tạo sẽ là người trực tiếp tác động vào đối tượng nghiên cứu, tìm tòi toàn bộ vấn đề. Học sinh hoàn toàn chủ động giải quyết vấn đề/bài toán yêu cầu không cần sự trợ giúp của giáo viên. Học sinh Giáo viên Kiến thức cần học Tri thức cần tìm Sơ đồ kiểu dạy học nghiên cứu 10 Tổng Quan Phương Pháp Dạy Học 11 Lý Luận Phương Pháp Dạy Học PPDH Truyền Thống vs PPDH Tích Cực 12 Lý Luận Phương Pháp Dạy Học 10 phút  Bằng các kiến thức đã có, anh chị hãy phân biệt nhóm phương pháp dạy học truyền thống và nhóm phương pháp dạy học tích cực.  Phân biệt dựa trên các yếu tố sau: Giáo viên, học sinh, kiến thức, trang thiết bị, đánh giá kết quả. 13 Phương Pháp Dạy Học Truyền Thống  Đặc điểm - Giáo viên: Giữ vị trí trung tâm của hệ thống dạy học, có trách nhiệm truyền đạt kiến thức cho học sinh  chủ yếu trình bày sao cho sáng sủa, rõ ràng, logic, và dễ hiểu. - Học sinh: Học theo kiểu bắt chước và thụ động tiếp thu, cố gắng ghi nhớ và áp dụng đúng “mẫu” mà giáo viên đã trình bày. - Kiến thức: Vẫn được cho trực tiếp và dưới dạng có sẵn.  Giáo viên cần coi trọng việc luyện tập và ôn tập của người học.  Giáo viên có vai trò gần như tuyệt đối trong đánh giá. Nhóm các phương pháp dạy học truyền thống: Dùng lời Trực quan Thực hành 14 Phương Pháp Dạy Học Tích Cực  ĐẶC ĐIỂM  Giáo viên: Tự nguyện rời bỏ vị trí trung tâm của mình trong hệ thống dạy học. Họ chỉ còn là người đạo diễn, trọng tài, cố vấn, tổ chức cho học sinh tự mình khám phá ra kiến thức mới.  Học sinh: Trở thành chủ thể, ở vị trí trung tâm, được hướng dẫn để tự mình khám phá và làm chủ tri thức. Học sinh có vai trò chủ động.  Kiến thức: Không còn được truyền thụ trực tiếp bởi giáo viên mà do chính học sinh khám phá ra qua quá trình hoạt động giải quyết các vấn đề do giáo viên đề nghị. Kiến thức mới nảy sinh như là kết quả của hoạt động giải quyết vấn đề của chính học sinh.  Kết hợp đánh giá của Giáo viên và tự đánh giá của Học sinh. Nhóm các phương pháp dạy học tích cực: Dạy học nêu vấn đề = dạy học phát hiện-giải quyết vấn đề Dạy học theo dự án (PBL) Dạy học chương trình hoá. Dạy học phân hoá. 15 Lý Luận Phương Pháp Dạy Học Nhóm Phương Pháp Dạy Học Truyền Thống 16 Phương Pháp Dạy Học Truyền Thống  Nhóm phương pháp dùng lời  Phương pháp diễn giảng (thuyết trình)  Phương pháp diễn giảng thông báo (thuyết trình – thông báo)  Phương pháp diễn giảng- nêu vấn đề (*)  Phương pháp trần thuật  Phương pháp đàm thoại (hỏi đáp)  Phương pháp hỏi – đáp thông báo  Phương pháp hỏi đáp – nêu vấn đề (*)  Phương pháp làm việc với SGK và tài liệu tham khảo  Phương pháp báo cáo của học sinh 17 Phương Pháp Diễn Giải Thông Báo  Bản chất  Tính chất thông báo trong lời giảng của giáo viên là điểm nổi bật của phương pháp này, còn học sinh chỉ nghe, nhìn, hiểu, ghi chép và ghi nhớ.  Học sinh thụ động nắm tri thức đã được giáo viên chuẩn bị và trình bày một cách chặt chẽ trong thời gian tương đối dài.  Yêu cầu  Học sinh nắm nội dung theo một trình tự logic chặt chẽ.  Lối giảng phải gây cảm xúc mạnh, ấn tượng sâu sắc.  Mô tả dưới dạng ngắn gọn về các sự kiện riêng rẽ, truyền thụ các thông số, trình bày các quan hệ và cho những khái quát. 18 Phương Pháp Trần Thuật  Bản chất  Trần thuật là tường trình, kể lại tài liệu một cách có hệ thống.  Phương pháp trần thuật được sử dụng khi nói về các hiện tượng, đời sống trong tự nhiên, tiểu sử, lịch sử các nhà khoa học, lược sử môn học hoặc trần thuật dể mở bài.  Yêu cầu  Lời kể được chuẩn bị chu đáo, hình tượng gợi cảm xúc tích, bố cục rõ ràng có mở có kết.  Không nên lạm dụng trần thuật để biến tiết giảng thành buổi kể chuyện.  Chẳng hạn như, trần thuật sự ra đời của máy tính và các thế hệ máy tính (Tin 10) để mở đầu cho bài học "Giới thiệu về máy tính" (SGK 10, 2006). Hoặc, trần thuật về lƣợc sử của Internet trong quá trình dạy học bài " Mạng thông tin toàn cầu Internet" (SGK 10, 2006). 19 Phương Pháp Hỏi Đáp  Bản chất  Sử dụng hệ thống câu hỏi để truyền thụ kiến thức mới dựa trên các kiến thức đã có, kinh nghiệm thực tiễn hay vốn sống của học sinh.  Hệ thống câu hỏi và trả lời chính là nguồn kiến thức sẽ cung cấp cho học sinh.  Yêu cầu  Phải xây dựng hệ thống câu hỏi trước.  Cần tránh tình trạng thụ động, tăng tính tích cực của học sinh.  Mức độ câu hỏi và số lượng câu hỏi đặt ra tránh không để học sinh bị căng thẳng, "quá tải". 20 Phương Pháp Dạy Học Truyền Thống  Nhóm các phương pháp trực quan  Phương pháp biểu diễn vật tượng trưng, tượng hình  Phương pháp biểu diễn tranh – thông báo  Phương pháp biểu diễn tranh – tìm tòi bộ phận  Phương pháp biểu diễn vật thật:  Phương pháp biểu diễn vật thật – thông báo  Phương pháp biểu diễn vật thật – tìm tòi bộ phận  Nhóm phương pháp dạy học thực hành  Thực hành quan sát  Thực hành quan sát – nhận biết  Thực hành quan sát so sánh  Thực hành quan sát quy trình  Thực hành bắt chước và thực hành chính xác 21 Lý Luận Phương Pháp Dạy Học Nhóm Phương Pháp Dạy Học Tích Cực 22 Quan Điểm về PPDH Tích Cực Chủ động Thụ động Nghe giảng 5% Đọc 10% Nghe, nhìn 20% Làm TN trước SV 30% Dạy người khác 90% Thảo luận nhóm 50% Thực hành vấn đề đã học 75% Nguồn tham khảo: Đại học Maine, Hoa Kỳ 23 Lý Luận Phương Pháp Dạy Học 02 Phương Pháp Thảo Luận 24 Phương Pháp Thảo Luận  Mục tiêu sử dụng:  Khi người dạy muốn người học phát triển kỹ năng hình thành, tiếp thu và đánh giá ý kiến của người học.  Khi người dạy muốn biết suy nghĩ (quan điểm, kiến thức) của người học.  Khi các chủ đề bao gồm các vấn đề liên quan đến nhận thức, thái độ và cảm nghĩ của người học. 25 Phương Pháp Thảo Luận  Lưu ý:  Người dạy phải chuẩn bị thật kĩ về các chủ đề cần thảo luận.  Chọn lựa câu hỏi thích hợp (những câu hỏi mang tính chất mở thay vì dạng câu hỏi đúng hay sai)  Trong suốt quá trình thảo luận người giáo viên cần:  Hướng sự quan sát đến người học (cụ thể là theo dõi các nhóm hoạt động).  Theo dõi quá trình hoạt động của tất cả các thành viên trong lớp.  Hướng sự chú ý đến các đối tượng người học ít tham gia vào quá trình thảo luận (tạo áp lực cần thiết nên người học).  Chủ động tạo ra sự sôi động trong hoạt động thảo luận. 26 Lý Luận Phương Pháp Dạy Học 02 Phương Pháp Làm Việc Nhóm 27 Phương Pháp Làm Việc Nhóm  Giúp người học có cơ hội để sử dụng các phương pháp, quy tắc và vốn kiến thức đã được dạy.  Tạo một môi trường cộng tác, giúp các đối tượng người học tham gia vào quá trình học.  Giúp người học phát triển các kỹ năng về sáng tạo, đánh giá, tổng hợp và phân tích vấn đề.  Giúp các người học có cơ hội hiểu và giúp đỡ nhau trong quá trình học tập.  Giúp người giáo viên hiểu hơn về người học (quan điểm, kiến thức, kỹ năng,) 28 Phương Pháp Làm Việc Nhóm  Lưu ý:  Phải tạo được không khí thi đua trong quá trình học tập giữa các nhóm.  Tạo ra được các thử thách thật sự trong quá trình tìm hiểu và lĩnh hội tri thức của người học.  Những giới hạn Sẽ có tình trạng chỉ một số người học tham gia vào quá trình làm việc của nhóm nếu người giáo viên không đảm bảo nhiệm vụ đối với từng đối tượng người học.  Giải pháp: Phân chia công việc sao cho phù hợp và đảm bảo sự công bằng trong quá trình trình bày của từng nhóm. 29 Lý Luận Phương Pháp Dạy Học 02 Vừa Học – Vừa Chơi (Game) 30 Vừa Học – Vừa Chơi  Ưu điểm  Tạo được bầu không khí sôi nổi, tích cực trong giờ học.  Giúp người học phát triển cả về kiến thức, kỹ năng và thái độ. Người giáo viên cầu nói rõ yêu cầu, hình thức thực hiện và quy tắc kiểm tra đánh giá. 31 Lý Luận Phương Pháp Dạy Học 02 Nhập Vai – Diễn Kịch 32 Nhập Vai – Diễn Kịch  Ưu điểm  Tạo điều kiện cho người học phát triển các kỹ năng xã hội (kỹ năng giao tiếp, ứng xử), bộc lộ được những vấn đề liên quan đến cảm xúc.  Giúp người học phát triển khả năng giao tiếp và tương tác. 33 Tổng Quan Phương Pháp Dạy Học  Không thể lựa chọn phương pháp dạy học một cách ngẫu nhiên mà phải trên quan điểm sư phạm, căn cứ vào:  Nội dung + mục tiêu bài học.  Tâm lí lứa tuổi (cách thức tiếp cận vấn đề).  Cơ sở và điều kiện vật chất của quá trình dạy học.  Kiểu dạy học nào là tốt nhất?  Không có kiểu dạy học nào đóng vai trò độc tôn.  Kiểu dạy học thông báo + Kiểu dạy học nêu vấn đề + kết hợp với công nghệ thông tin. 34 PPDH01 Xây Dựng Hồ Sơ - Kịch Bản – Giáo Án Dạy Học 35 Hồ Sơ Bài Dạy - Document: Tài liệu hỗ trợ giáo viên, tài liệu hỗ trợ học sinh... - Guide: Các tài liệu hướng dẫn của giáo viên... - Media: Những đoạn video clip hỗ trợ bài giảng, tổng hợp những tài liệu được sử dụng trong quá trình dạy học... - Slide: Bao gồm Kịch bản dạy học và Bài giảng.... - Print: Những tài liệu in hỗ trợ giảng dạy hoặc cung cấp cho học sinh... - Software: Những phần mềm hỗ trợ bài giảng... - Syllabus: Giáo án, phiếu học tập, phiếu bài tập... 36 Tham Khảo Kịch Bản Mẫu Kịch bản dạy học của một bài học 30 phút 37 Kịch Bản Dạy Học Giới thiệu tổng quan về chương trình và bài học Giả định và chuẩn bị của giáo viên – Hệ thống kiến thức của học sinh Xác định bài học Xây dựng các hoạt động của bài học  Xác định mục tiêu của bài dạy.  Xác định nội dung trọng tâm và nội dung khó của bài.  Bài học thuộc khối chương trình lớp mấy, chương nào, mục tiêu chung của khối lớp và chương.  Những bài học liên quan đến bài học đang xây dựng.  Môi trường, cơ sở vật chất, học sinh, giáo viên.  Kế hoạch giảng dạy, những dự kiến, tài liệu học tập cho học sinh.  Phương pháp dạy học áp dụng trong bài dạy  Thời gian, mục tiêu và tiến trình/cách thức thực hiện của từng hoạt động cụ thể.  Xác định những hoạt động trọng tâm . Kịch bản dạy học Các công nghệ sử dụng tích hợp trong bài dạy 38 Tham Khảo Giáo Án Mẫu Giáo án giảng dạy của một bài học 20 phút 39 Xây Dựng Giáo Án Xác định mục tiêu của bài học Xác định phương pháp và phương tiện sử dụng Tiến trình lên lớp Nội dung của bài học - Xây dựng các hoạt động của bài học  Mục tiêu về: Kiến thức, kĩ năng và thái độ (xem sách giáo viên)  Từ việc phân tích nội dung và mục tiêu của bài dạy, giáo viên sẽ sử dụng những phương pháp thích hợp nhất để quá trình dạy học đạt hiệu quả tối ưu.  Xây dựng các hoạt động của bài học, mỗi hoạt động phải xác định được: Hoạt động của giáo viên, hoạt động của học sinh, nội dung của hoạt động và thời gian cho từng hoạt động. Giáo án dạy học  Ổn định lớp học, kiểm tra bài cũ (nếu có)  Giới thiệu tổng quan về bài học  Gợi động cơ dẫn dắt vào bài Củng cố bài học Bài tập về nhà và dặn dò cho bài học kế tiếp  Tóm lược lại nội dung chính của bài học  Những câu hỏi trắc nghiệm củng cố bài  Giao bài tập về nhà (lý thuyết hoặc thực hành)  Dặn dò, chuẩn bị cho bài học kế tiếp 40  Trình bày tổng quan về Kịch Bản Dạy Học và Giáo Án Giảng Dạy của một chủ đề tin học ở phổ thông đã được phân công theo nhóm? Hoạt Động Nhóm 30 phút 41 PPDH01 Tiêu Chí Đánh Giá Tiết Dạy 42 Đánh Giá Một Tiết Dạy  Trả lời câu hỏi: 1. Bài dạy của bạn đã thật sự chất lượng?  Kiến thức truyền đạt và mục tiêu dạy học? (đạt chuẩn kiến thức theo yêu cầu)?  Có tạo được các tình huống vấn đề (trong suốt quá trình dạy học)?  Bài dạy có hấp dẫn học sinh? (câu hỏi, gợi mở)?  Có sử dụng công nghệ thông tin? Hình ảnh, âm thanh, video clip, hay chỉ chiếu chữ? 2. Sẽ cải tiến gì cho bài dạy của bạn?  Phương pháp dạy học?  Việc tổ chức dạy học và các hoạt động? 43 PPDH01 Hướng Dẫn Thực Hiện Đồ Án 44 Hướng Dẫn Thực Hiện Đồ Án  Nội dung nộp  Thực hiện các yêu cầu của từng phần handouts (Ho01, Ho02)  HSBD của nhóm (chủ đề đã phân công)  Hình thức nộp  Lớp trưởng thu bài của các nhóm, chép lại trên đĩa CD/DVD nộp cho GV đúng hạn  GV sẽ trao đổi trên từng bài nộp với các nhóm (nếu có) 45 Trình Bày Đồ Án – Bài Thực Hành TRANG BÌA MỤC LỤC Câu 1 - 1.1. 1.2. Câu 2 - 2.1. 2.1.1. 2.2.2. 2.2. TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP.HỒ CHÍ MINH Khoa Công Nghệ Thông Tin Môn Lý Luận PPDH Tin học 1 ĐỒ ÁN 01 (Ho01.pdf) Người hướng dẫn: Sinh viên thực hiện: 1. 2. Lớp : 46 Kết Thúc Buổi Học Nguyễn Khắc Văn vannk@hcmup.edu.vn Những nội dung chính cần nhớ?