Độc quyền bán
• Độc quyền bán là chỉ có một nhà cung cấp duy nhất trên thị trường
• Hãng có thể lựa chọn sản xuất tại bất cứ điểm nào trên đường cầu thị trườngCác hàng rào gia nhập
• Nguyên nhân tồn tại độc quyền là các hãng khác không có khả năng gia nhập thị trường hoặc không kiếm được lợi nhuận
• Hàng rào gia nhập là nguồn gốc của sức mạnh độc quyền
– Có hai loại hàng rào gia nhập
• Hàng rào kỹ thuật
• Hàng rào luật pháp
34 trang |
Chia sẻ: thanhtuan.68 | Lượt xem: 1200 | Lượt tải: 1
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Bài giảng Lý thuyết kinh tế học vi mô: Nguyên lý và mở rộng - Chương 11 Mô hình độc quyền bán, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Chương 11
MÔ HÌNH ĐỘC QUYỀN BÁN
Copyright ©2007 FOE. All rights reserved.
Độc quyền bán
• Độc quyền bán là chỉ có một nhà cung cấp
duy nhất trên thị trường
• Hãng có thể lựa chọn sản xuất tại bất cứ
điểm nào trên đường cầu thị trường
Các hàng rào gia nhập
• Nguyên nhân tồn tại độc quyền là các hãng
khác không có khả năng gia nhập thị trường
hoặc không kiếm được lợi nhuận
• Hàng rào gia nhập là nguồn gốc của sức
mạnh độc quyền
– Có hai loại hàng rào gia nhập
• Hàng rào kỹ thuật
• Hàng rào luật pháp
Hàng rào kỹ thuật
• Việc sản xuất sản phẩm có thể làm cho chi
phí cận biên và chi phí bình quân giảm khi
sản lượng tăng lên
– Trong tình huống này, hãng có quy mô lớn sẽ có
chi phí sản xuất thấp
• Hãng có thể kiếm được lợi nhuận từ việc loại bỏ các
hãng khác ra khỏi ngành bằng giảm giá
• Tình huống này gọi là độc quyền tự nhiên
• Ngay khi độc quyền được thiết lập, sự gia nhập của
các hãng mới sẽ rất khó khăn
Tính kinh tế của quy mô
LAC
LMC
Sản lượng (Kilowatts)
P/
K
ilo
w
at
t
Hàng rào kỹ thuật
• Một nguyên nhân dẫn đến độc quyền khác
là sự hiểu biết đặc thù về kỹ thuật sản xuất
với chi phí thấp
– Rất khó giữ được sự hiểu biết đó khỏi sự tìm
hiểu của các hãng khác
• Sở hữu các nguồn lực đặc thù
Hàng rào luật pháp
• Độc quyền thuần tuý có thể được luật pháp quy
định.
– Công nghệ cơ bản để sản xuất sản phẩm được một hãng
sở hữu thông qua bản quyền.
• Điều này làm tăng lợn nhuận của độc quyền và khuyến khích cải
tiến công nghệ.
– Chính phủ có thể quy định bằng giấy phép.
• Điều này có thể giúp nhà độc quyền đảm bảo chất lượng
Thiết lập hàng rào gia nhập
• Một số hàng rào gia nhập được hãng tự tạo ra
– Nghiên cứu và phát triển sản phẩm hoặc công
nghệ mới
– Kiểm soát yếu tố đầu vào quan trọng
– Nỗ lực vận động để có sức mạnh độc quyền
• Những cố gắng của độc quyền tạo ra hàng
rào gia nhập bao gồm cả chi phí nguồn lực
thực tế
Tối đa hoá lợi nhuận
• Để tối đa hoá lợi nhuận, nhà độc quyền chọn
mức sản lượng đảm bảo điều kiện:
MR = MC
– Trong độc quyền P>MR do độc quyền gặp
đường cầu thị trường dốc xuống
• Hãng phải giảm giá để bán được nhiều hơn nên mỗi
đơn vị bán thêm có doanh thu nhỏ hơn giá
Tối đa hoá lợi nhuận
• Nếu MR = MC tại mức sản lượng tối đa hoá
lợi nhuận và P > MR đối với nhà độc quyền,
nhà độc quyền sẽ đặt giá lớn hơn chi phí cận
biên
Tối đa hoá lợi nhuận
MR
P
P*
C
MC
ATC
D
QQ*0
A
E
Quy luật nghịch đảo hệ số co giãn
• Chênh lệch giữa giá và chi phí cận biên là
nghịch đảo hệ số co giãn của cầu theo giá
của nhà độc quyền
D
PEP
MCP
L
1
EDP là hệ số co giãn của cầu thị trường theo
giá
Quy luật nghịch đảo hệ số co giãn
• Hai kết luận chung về giá của nhà độc quyền
có thể xác định:
– Nhà độc quyền sẽ chọn sản xuất chỉ ở miền co
giãn của đường cầu
• EDP >1
– Giá của nhà độc quyền cao hơn chi phí cận biên
phụ thuộc vào nghịch đảo hệ số co giãn của cầu
theo giá
Lợi nhuận độc quyền
• Lợi nhuận độc quyền sẽ dương nếu giá thị
trường lớn hơn chi phí bình quân
• Lợi nhuận độc quyền có thể duy trì trong
dài hạn do không có sự gia nhập
– Một số nhà kinh tế ám chỉ lợi nhuận dài hạn là
tô độc quyền
• Lợi tức của yếu tố được hình thành từ bản chất của
độc quyền
Lợi nhuận độc quyền
• Lợi nhuận độc quyền trong dài hạn sẽ phụ
thuộc vào mối quan hệ giữa chi phí bình
quân và đường cầu thị trường
Lợi nhuận độc quyền
Q
P
MC
AC
MR
D
Q
P
MC
AC
MR
D
Lợi nhuận dương Lợi nhuận bằng 0
P* P*=AC
C
Q* Q*
Độc quyền không có đường cung
• Với đường cầu thị trường không đổi, đường
cung của nhà độc quyền chỉ là một điểm
– Tập hợp giá và sản lượng tại điểm MR = MC
• Nếu đường cầu dịch chuyển, đường MR dịch
chuyển và mức sản lượng tối đa hoá lợi
nhuận mới sẽ được chọn
Độc quyền không có đường cung
D1
MR1
MC
P
MR2
D2
P1 = P2
Q1 Q2
Q
Độc quyền và phân bổ tài nguyên
• Để đánh giá ảnh hưởng phân bổ của độc
quyền, chúng ta sử dụng cạnh tranh hoàn
hảo với ngành có chi phí không đổi để làm
cơ sở so sánh
– Đường cung dài hạn ngành là đường nằm
ngang với mức giá bằng chi phí bình quân và
chi phí cận biên
Độc quyền và phân bổ tài nguyên
Q
P
MC=AC
D
MR
Nếu thị trường là cạnh tranh, sản lượng và giá
tối ưu sẽ là Q* và P*
Q*
P*
Độc quyền sản xuất ít hơn và đặt giá cao hơn
cạnh tranh (Q** và P**)
Q**
P**
Thặng dư tiêu dùng (CS) giảm
Thặng dư sản xuất (PS) tăng
Phần mất không do
độc quyền gây ra
Độc quyền và phân bổ tài nguyên
Q
P
MC=AC
D
MR
Q*Q**
P*
P** CS giảm chuyển một phần sang PS
nên PS tăng
Phân biệt giá
• Độc quyền có thể phân biệt giá nếu có khả
năng bán một loại sản phẩm của mình với các
mức giá khác nhau
• Chiến lược phân biệt giá có thể thực hiện tuỳ
thuộc vào sự bất lực của người mua khi tham
gia vào thị trường
– Lợi nhuận có thể bị người môi giới làm giảm tại
bất cứ mức giá nào
• Phân biệt giá sẽ thực hiện được nếu việc mua bán lại
mất nhiều chi phí
Phân biệt giá hoàn hảo
• Nếu nhà độc quyền biết rõ mức giá cao nhất
mỗi người mua có thể trả thì sẽ đặt cho mỗi
người một mức giá khác nhau
– Phân biết giá hoàn hảo (cấp 1)
• Chiếm đoạt toàn bộ tặng dư tiêu dùng
• Không có phần mất không
• Thặng dư sản xuất đúng bằng phuc lợi xã hội
(PS=NSB)
Độc quyền bán như trên đến
khi người mua trả giá đúng
bằng chi phí cận biên của sản
phẩm
Q1
P1
Người thứ nhất trả giá P1 đối với Q1
Q2
P2 Người thứ hai trả giá P2 cho Q2-Q1
Phân biệt giá hoàn hảo
Q
P
D
Phân biệt giá hoàn hảo, nhà độc quyền đặt các mức giá
khác nhau cho mỗi người tiêu dùng
MC
Phân biệt giá hoàn hảo
• Ví dụ về phân biệt giá hoàn hảo là y tế và tư
vấn luật pháp
• Nếu nhà độc quyền muốn phân biệt giá
hoàn hảo, họ sẽ sản xuất mức sản lượng sao
cho doanh thu cận biên đúng bằng chi phí
cận biên
Phân biệt giá cấp 2
Q
P
D
MR
MC
AC
P0
Q0
P1
Q1
Khối 1
P2
Q2
P3
Q3
Khối 2 Khối 3
Phân biệt giá cấp 2: Bán theo số lượng
Phân chia thị trường
• Phân biệt giá hoàn hảo đòi hỏi nhà độc quyền
biết được hàm cầu của mỗi người tiêu dùng
tiềm năng
• Một vấn đề ít nghiêm ngặt hơn có thể giả thiết
rằng phân chia người mua vào một số thị
trường riêng
– Chính sách giá khác nhau cho mỗi thị trường
– Đó là hình thức phân biệt giá cấp 3
Phân chia thị trường
Q thị trường 2Q thị trường 1
P
0
D2D1 MR2MR1
MCMC
Q2*
P2
Q1*
P1
Nếu 2 thị trường tách biệt, nhà độc quyền tối đa hoá lợi nhuận
bằng việc bán sản phẩm với mức giá khác nhau trên 2 thị trường
Thị trường có đường cầu ít
co giãn sẽ phải mua với giá
cao hơn
Đặt giá theo thời gian
• Một cách khác là nhà độc quyền chọn mức
giá theo thời gian để khuyến khích người
mua phân chia chi tiêu của họ phụ thuộc
vào việc họ sẽ mua bao nhiêu
– Điều này chỉ khả thi khi không có khả năng
mua nhiều cùng một thời điểm
Đặt giá theo thời gian
Q
AC = MC
P
Sau đó cầu trở nên co giãn hơn
và
giá được giảm để mở rộng thị
phần và giá sẽ làm P2
Q2
MR2
D2 = AR2
P2
D1 = AR1MR1
P1
Q1
Qua thời gian, người tiêu dùng được chia thành
các nhóm. Ban đầu cầu ít co giãn nên giá là P1
Đặt giá hai phần
• Người tiêu dùng phải trả một khoản tiền cố
định để được quyền mua sản phẩm, sau đó
mua bao nhiêu sẽ tính tiền riêng
T(Q) = A + PQ
• Mục tiêu nhà độc quyền là lựa chọn A và P
để tối đa hoá lợi nhuận, cho trước đường
cầu về sản phẩm
Đặt giá hai phần
• Do giá bình quân cho bất cứ người mua nào
là:
T/Q = A/Q + P
phần giá bổ sung chỉ linh hoạt nếu có người
trả giá bình quân thấp nhất (những người
mua nhiều) không thể bán lại cho người trả
giá cao hơn giá bình quân (những người
mua ít)
Đặt giá hai phần
• Một cách tiếp cận khác để tối đa hoá lợi
nhuận là hãng đặt P = MC và sau đó đặt A
đúng bằng thặng dư tiêu dùng lớn nhất
• Đây không phải là cách tiếp cận có lợi nhất
• Nhìn chung, mức giá tối ưu sẽ phụ thuộc vào
hãng loạt yếu tố ngẫu nhiên
Quan điểm tích cực về độc quyền
• Một số nhà kinh tế nhấn mạnh vai trò lợi ích của
nhà độc quyền là lợi nhuận độc quyền nắm vai
trò quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế
– Lợi nhuận cung cấp các quỹ có thể đầu tư vào nghiên
cứu và phát triển
– Khả năng đạt được và duy trì vị thế độc quyền đem
lại những khuyến khích gia nhập của các hãng cạnh
tranh tiềm năng