Bài giảng môn Công nghệ phần mềm - Phần I: Giới thiệu chung về công nghệ phần mềm - Vũ Thị Hương Giang

9/6/2011 1 PHẦN I: GIỚI THIỆU CHUNG VỀ CÔNG NGHỆ PHẦN MỀM I. Bản chất phần mềm 1. Định nghĩa chung về phần mềm 2. Kiến trúc phần mềm 3. Các khái niệm 4. Đặc tính chung của phần mềm 5. Thế nào là phần mềm tốt ? 6. Các ứng dụng phần mềm II. Những vấn đề trong phát triển phần mềm III. Quy trình phát triển phần mềm 1 1. Định nghĩa chung về phần mềm • Phần mềm (Software - SW) như một khái niệm đối nghĩa với phần cứng (Hardware - HW), tuy nhiên, đây là 2 khái niệm tương đối • Từ xưa, SW như thứ được cho không hoặc bán kèm theo máy (HW) • Dần dần, giá thành SW ngày càng cao và nay cao hơn HW 2 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 9/6/2011 2 Các đặc tính của SW và HW Hardware • Vật “cứng” • Kim loại • Vật chất • Hữu hình • Sản xuất công nghiệp bởi máy móc là chính • Định lượng là chính • Hỏng hóc, hao mòn Software • Vật “mềm” • Kỹ thuật sử dụng • Trừu tượng • Vô hình • Sản xuất bởi con người là chính • Định tính là chính • Không hao mòn 3 Định nghĩa 1 • Phần mềm là – Các lệnh (chương trình máy tính) khi được thực hiện thì cung cấp những chức năng và kết quả mong muốn – Các cấu trúc dữ liệu làm cho chương trình thao tác thông tin thích hợp – Các tư liệu mô tả thao tác và cách sử dụng chương trình 4 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 9/6/2011 3 Định nghĩa 2 • Trong một hệ thống máy tính, nếu trừ bỏ đi các thiết bị và các loại phụ kiện thì phần còn lại chính là phần mềm (SW) • Nghĩa hẹp: SW là dịch vụ chương trình để tăng khả năng xử lý của phần cứng của máy tính (như hệ điều hành - OS) • Nghĩa rộng: SW là tất cả các kỹ thuật ứng dụng để thực hiện những dịch vụ chức năng cho mục đích nào đó bằng phần cứng 5 SW theo nghĩa rộng • Không chỉ SW cơ bản và SW ứng dụng • Phải gồm cả khả năng, kinh nghiệm thực tiễn và kỹ năng của kỹ sư (người chế ra phần mềm): Know-how of Software Engineer • Là tất cả các kỹ thuật làm cho sử dụng phần cứng máy tính đạt hiệu quả cao 6 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 9/6/2011 4 Phần mềm là gì ? 7 Nhóm các Kỹ thuật, Phương pháp luận Nhóm các chương trình Nhóm các tư liệu Kinh nghiệm kỹ sư, know-how • Các khái niệm và trình tự cụ thể hóa một hệ thống • Các phương pháp tiếp cận giải quyết vấn đề • Các trình tự thiết kế và phát triển được chuẩn hóa • Các phương pháp đặc tả yêu cầu, thiết kế hệ thống, thiết kế chương trình, kiểm thử, toàn bộ quy trình quản lý phát triển phần mềm Phần mềm là gì ? 8 Nhóm các Kỹ thuật, Phương pháp luận Nhóm các chương trình Nhóm các tư liệu Kinh nghiệm kỹ sư, know-how • Là phần giao diện với phần cứng, tạo thành từ các nhóm lệnh chỉ thị cho máy tính biết trình tự thao tác xử lý dữ liệu • Phần mềm cơ bản: với chức năng cung cấp môi trường thao tác dễ dàng cho người sử dụng nhằm tăng hiệu năng xử lý của phần cứng (ví dụ như OS là chương trình hệ thống) • Phần mềm ứng dụng: dùng để xử lý nghiệp vụ thích hợp nào đó (quản lý, kế toán, . . .), phần mềm đóng gói, phần mềm của người dùng, . . . CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 9/6/2011 5 Phần mềm là gì ? 9 Nhóm các Kỹ thuật, Phương pháp luận Nhóm các chương trình Nhóm các tư liệu Kinh nghiệm kỹ sư, know-how • Những tư liệu hữu ích, có giá trị cao và rất cần thiết để phát triển, vận hành và bảo trì phần mềm • Để chế ra phần mềm với độ tin cậy cao cần tạo ra các tư liệu chất lượng cao: đặc tả yêu cầu, mô tả thiết kế từng loại, điều kiện kiểm thử, thủ tục vận hành, hướng dẫn thao tác Phần mềm là gì ? 10 Nhóm các Kỹ thuật, Phương pháp luận Nhóm các chương trình Nhóm các tư liệu Kinh nghiệm kỹ sư, know-how • Phần mềm phụ thuộc nhiều vào ý tưởng (idea) và kỹ năng (know-how) của người/nhóm tác giả • Khả năng hệ thống hóa trừu tượng • Khả năng lập trình • Kỹ năng công nghệ • Kinh nghiệm làm việc • Tầm bao quát • . . . CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 9/6/2011 6 2. Kiến trúc phần mềm • Phân cấp System Subsystem Subsystem Program Program Module Module Subroutine Master files Temporary files Arguments Arguments Job unit Jobstep unit Member unit Common Module   Phần mềm Nhìn từ phương diện cấu trúc • Cấu trúc phần mềm: – kiến trúc các chức năng mà phần mềm đó có – điều kiện phân cấp các chức năng • Thiết kế chức năng – Theo chiều đứng: càng sâu càng phức tạp – Theo chiều ngang: càng rộng càng nhiều chức năng, qui mô càng lớn System Subsystem Subsystem Program Program Module Module Subroutine   Fuction A Function B F nction C Fuction D Function F Function E Function G Functi n H Cấu trúc chiều ngang (Horizontal structure) C ấ u trú c c h iề u đ ứ n g (V e rtic a l s tru c tu re ) CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 9/6/2011 7 Phần mềm Nhìn từ phương diện thủ tục • Quan hệ thứ tự giữa các thành phần cấu thành phần mềm • Thuật toán với những phép lặp, rẽ nhánh, điều khiển luồng xử lý (quay lui hay bỏ qua) • Cấu trúc lôgic biểu thị từng chức năng có trong phần mềm và trình tự thực hiện chúng • Thiết kế cấu trúc trước rồi sang chức năng 13 System Subsystem Subsystem Program Program Module Module Subroutine Master files Temporary files Arguments Arguments Common Module   Từ phương pháp luận phần mềm sang kỹ thuật phần mềm • Khi chế tác phần mềm cần nhiều phương pháp: – Phương pháp luận (Methodology): những chuẩn mực cơ bản để chế tạo phần mềm với các chỉ tiêu định tính – Các phương pháp kỹ thuật (Techniques): những trình tự cụ thể để chế tạo phần mềm và là cách tiếp cận khoa học mang tính định lượng 14 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 9/6/2011 8 Từ phương pháp luận phần mềm sang kỹ thuật phần mềm Môđun Tinh chỉnh từng bước Trừu tượng hóa Che giấu t.tin Phân tích cấu trúc Thiết kế cấu trúc Lập trình cấu trúc Dữ liệu trừu tượng Hướng đối tượng Khái niệm phần mềm 15 3.1 Tính môđun (Modularity) • Là khả năng phân chia phần mềm thành các môđun ứng với các chức năng, đồng thời cho phép quản lý tổng thể: khái niệm phân chia và trộn (partion and merge) • Hai phương pháp phân chia môđun theo chiều – Theo chiều sâu – Theo chiều rộng • Quan hệ giữa các môđun ? qua các đối số (arguments) Tính độc lập kém dần Điều khiển phức tạp dần SW Phân chia chiều rộng P h â n c h ia c h iề u s â u Cấu trúc rộng chiều ngang C ấ u trú c s â u c h iề u đ ứ n g 16 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 9/6/2011 9 3.2 Tinh chỉnh từng bước (Step refinement) • Cách tiếp cận từ trên xuống (top-down approach) Ngôn ngữ chương trình Chi tiết hóa dần từng bước Thế giới bên ngoài Đặc tả yêu cầu Trừu tượng hóa mức cao: Thế giới bên ngoài, trạng thái chưa rõ ràng Trừu tượng hóa mức trung gian: Xác định yêu cầu và đặc tả những định nghĩa yêu cầu Trừu tượng hóa mức thấp: Từng lệnh của chương trình được viết bởi ngôn ngữ thủ tục nào đó 17 Ví dụ: Trình tự giải quyết vấn đề từ mức thiết kế chương trình đến mức lập trình • Bài toán: từ một nhóm N số khác nhau tăng dần, hãy tìm số có giá trị bằng K (nhập từ ngoài vào) và in ra vị trí của nó • Giải từng bước từ khái niệm đến chi tiết hóa từng câu lệnh bởi ngôn ngữ lập trình nào đó • Chọn giải thuật tìm kiếm nhị phân (pp nhị phân) 18 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 9/6/2011 10 Cụ thể hóa thủ tục qua các chức năng 19 Bài toán đã cho Nhập giá trị K Nhận giá trị nhóm N số Tìm kiếm giá trị (pp nhị phân) In ra vị trí (nếu có) Cụ thể hóa bước tiếp theo 20 Tìm kiếm giá trị (pp nhị phân) Xác lập phạm vi mảng số Lặp lại xử lý tìm kiếm giá trị K trong phạm vi tìm kiếm Tìm vị trí giữa phân đôi mảng So sánh K với giá trị giữa Đặt lại phạm vi tìm kiếm Lặp lại tìm kiếm K trong phạm vi tìmkiếm CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 9/6/2011 11 Mức mô tả chương trình (bằng PDL) BắtĐầu Đọc K Nhận giá trị cho mảng 1 chiều A(I), (I =1, 2, . . . ,.N) MIN = 1 MAX = N DO WHILE (Có giá trị bằng K không, cho đến khi MIN > MAX) Lấy MID = (MIN + MAX) / 2 IF A(MID) > K THEN MAX = MID - 1 ELSE IF A(MID) < K THEN MIN = MID + 1 ELSE In giá trị MID ENDIF ENDIF ENDDO KếtThúc 21 Câu hỏi Làm thế nào để định nghĩa cấu trúc của một hệ thống được thiết kế dựa trên các module? Đâu là các đặc tính cần có của cấu trúc này? System M2 M1 Mn Mn-1 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 9/6/2011 12 3.3. Che giấu thông tin (Information hiding) [Parnas72] • Các môđun nên được đặc trưng bởi những quyết định thiết kế (design decision) sao cho mỗi môđun đều là bí mật đối với các môđun khác • Rất hữu ích cho kiểm thử và bảo trì phần mềm 23 3.3. Che giấu thông tin (Information hiding) [Parnas72] Cố định tất cả các quyết định thiết kế (design decision) có khả năng bị thay đổi Gán mỗi quyết định thiết kế vào một module mới; lúc này quyết định thiết kế sẽ là phần bí mật của module (module secret) Thiết kế giao diện của module (module interface), giao diện này sẽ không thay đổi khi phần bí mật của module thay đổi System design decision design decision design decision design decision design decision design decision design decision design decisionM1 Mn Mn-1 M2 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 9/6/2011 13 Giao diện Module Các tài nguyên cần xuất ra: kiểu dữ liệu, biến, thuộc tính, hàm, sự kiện, ngoại lệ, v.v.. Người dùng 3.3. Che giấu thông tin (Information hiding) [Parnas72] Secret Cài đặt các tài nguyên cần xuất ra interface Bicycle { void changeCadence (int newValue); void changeGear(int newValue); void speedUp(int increment); void applyBrakes(int decrement); } class Bike implements Bicycle { } class Motor-Bike implements Bicycle { } 3.4. Trừu tượng hóa (Abstraction) • Cho phép tập trung xem xét vấn đề ở mức tổng quát, gạt đi những chi tiết mức thấp ít liên quan • 3 mức trừu tượng – Trừu tượng thủ tục: dãy các chỉ thị với chức năng đặc thù và giới hạn nào đó – Trừu tượng dữ liệu: tập hợp dữ liệu mô tả đối tượng dữ liệu nào đó – Trừu tượng điều khiển: Cơ chế điều khiển chương trình không cần đặc tả những chi tiết bên trong • Ví dụ: Mở cửa. Thủ tục: Mở gồm . . .; Dữ liệu: Cửa là . . . 26 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 9/6/2011 14 • Là hàng hóa vô hình, không nhìn thấy được • Chất lượng phần mềm: không mòn đi mà có xu hướng tốt lên sau mỗi lần có lỗi (error/bug) được phát hiện và sửa • Phần mềm vốn chứa lỗi tiềm tàng, theo quy mô càng lớn thì khả năng chứa lỗi càng cao • Lỗi phần mềm dễ được phát hiện bởi người ngoài 27 4. Đặc tính chung của phần mềm • Chức năng của phần mềm thường biến hóa, thay đổi theo thời gian (theo nơi sử dụng) • Hiệu ứng làn sóng trong thay đổi phần mềm • Phần mềm vốn chứa ý tưởng và sáng tạo của tác giả/nhóm làm ra nó • Cần khả năng “tư duy nhị phân” trong xây dựng, phát triển phần mềm • Có thể sao chép rất đơn giản 28 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 9/6/2011 15 5. Thế nào là phần mềm tốt ? 29 Hiệu suất xử lý Các chỉ tiêu cơ bản Tính dễ hiểu Thời gian (Phần cứng phát triển) Yếu tố khái niệm phần mềm tốt Đặc trưng gần đây 5.1. Các chỉ tiêu cơ bản • Phản ánh đúng yêu cầu người dùng (tính hiệu quả - effectiveness) • Chứa ít lỗi tiềm tàng • Giá thành không vượt quá giá ước lượng ban đầu • Dễ vận hành, sử dụng • Tính an toàn và độ tin cậy cao 30 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 9/6/2011 16 5.2. Hiệu suất xử lý cao • Hiệu suất thời gian tốt (efficiency): – Độ phức tạp tính toán thấp (Time complexity) – Thời gian quay vòng ngắn (Turn Around Time: TAT) – Thời gian hồi đáp nhanh (Response time) • Sử dụng tài nguyên hữu hiệu: CPU, RAM, HDD, Internet resources, . . . 31 5.3. Dễ hiểu • Kiến trúc và cấu trúc thiết kế dễ hiểu • Dễ kiểm tra, kiểm thử, kiểm chứng • Dễ bảo trì • Có tài liệu (mô tả yêu cầu, điều kiện kiểm thử, vận hành, bảo trì, FAQ, . . .) với chất lượng cao Tính dễ hiểu: chỉ tiêu ngày càng quan trọng 32 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 9/6/2011 17 Ví dụ cụ thể ??? • Phần mềm hệ thống (System SW) • Phần mềm thời gian thực (Real-time SW) • Phần mềm nghiệp vụ (Business SW) • Phần mềm tính toán KH&KT (Eng.&Scie. SW) • Phần mềm nhúng (Embedded SW) • Phần mềm máy cá nhân (Personal computer SW) • Phần mềm trên Web (Web-based SW) • Phần mềm trí tuệ nhân tạo (AI SW) 33 Bài tập về nhà: Phân biệt các khái niệm sau • Hệ thống, phần mềm, ứng dụng • Lập trình, phát triển phần mềm • Lập trình viên và kỹ sư phần mềm 34 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 9/6/2011 18 PHẦN I: GIỚI THIỆU CHUNG VỀ CÔNG NGHỆ PHẦN MỀM I. Bản chất phần mềm II. Những vấn đề trong phát triển phần mềm 1. Khủng hoảng phần mềm là gì ? 2. Những khó khăn trong sản xuất phần mềm III. Quy trình phát triển phần mềm (CNPM) 35 1. Khủng hoảng phần mềm (Software crisis) • Là sự day dứt kinh niên (kéo dài theo thời gian hoặc thường tái diễn, liên tục không kết thúc) gặp phải và tạo bước ngoặt trong phát triển phần mềm máy tính, như: – Phải làm thế nào với việc giảm chất lượng vì những lỗi tiềm tàng có trong phần mềm ? – Phải xử lý ra sao khi bảo dưỡng phần mềm đã có ? – Phải giải quyết thế nào khi thiếu kỹ thuật viên phần mềm? – Phải chế tác phần mềm ra sao khi có yêu cầu phát triển theo qui cách mới xuất hiện ? – Phải xử lý ra sao khi sự cố phần mềm gây ra những vấn đề xã hội ? 36 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 9/6/2011 19 Một số yếu tố • Phần mềm càng lớn sẽ kéo theo phức tạp hóa và tăng chi phí phát triển • Đổi vai trò giá thành SW vs. HW • Công sức cho bảo trì càng tăng thì chi phí cho Backlog càng lớn • Nhân lực chưa đáp ứng được nhu cầu phần mềm • Những phiền hà của phần mềm gây ra những vấn đề xã hội 37 2. Những khó khăn trong sản xuất phần mềm • Không có phương pháp mô tả rõ ràng định nghĩa yêu cầu của người dùng (khách hàng)  Sau khi bàn giao sản phẩm dễ phát sinh những trục trặc (troubles) • Với những phần mềm quy mô lớn, tư liệu đặc tả đã cố định thời gian dài  Khó đáp ứng nhu cầu thay đổi của người dùng một cách kịp thời trong thời gian đó • Phương pháp luận thiết kế không nhất quán  Thiết kế theo cách riêng (của công ty, nhóm), thì sẽ dẫn đến suy giảm chất lượng phần mềm (do phụ thuộc quá nhiều vào con người) • Không có chuẩn về việc tạo tư liệu quy trình sản xuất phần mềm  Đặc tả không rõ ràng sẽ làm giảm chất lượng phần mềm 38 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 9/6/2011 20 2. Những khó khăn trong sản xuất phần mềm • Không kiểm thử tính đúng đắn của phần mềm ở từng giai đoạn mà chỉ kiểm ở giai đoạn cuối và phát hiện ra lỗi  thường bàn giao sản phẩm không đúng hạn • Coi trọng việc lập trình hơn khâu thiết kế  giảm chất lượng phần mềm • Coi thường việc tái sử dụng phần mềm (software reuse)  giảm năng suất lao động • Phần lớn các thao tác trong quy trình phát triển phần mềm do con người thực hiện  giảm năng suất lao động • Không chứng minh được tính đúng đắn của phần mềm  giảm độ tin cậy của phần mềm 39 Những vấn đề trong sản xuất phần mềm (tiếp) • Chuẩn về một phần mềm tốt không thể đo được một cách định lượng  Không thể đánh giá được một hệ thống đúng đắn hay không • Đầu tư nhân lực lớn vào bảo trì  giảm hiệu suất lao động của nhân viên • Công việc bảo trì kéo dài  giảm chất lượng của tư liệu và ảnh hưởng xấu đến những việc khác • Quản lý dự án lỏng lẻo  quản lý lịch trình sản xuất phần mềm không rõ ràng • Không có tiêu chuẩn để ước lượng nhân lực và dự toán  làm kéo dài thời hạn và vượt kinh phí của dự án 40 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 9/6/2011 21 PHẦN I: GIỚI THIỆU CHUNG VỀ CÔNG NGHỆ PHẦN MỀM I. Bản chất phần mềm II. Những vấn đề trong phát triển phần mềm III.Quy trình phát triển phần mềm 1. Sự tiến triển của các phương pháp thiết kế phần mềm 2. Định nghĩa Công nghệ học phần mềm 3. Vòng đời của phần mềm 4. Một số quy trình phát triển phần mềm 41 1. Sự tiến triển của các phương pháp thiết kế phần mềm 421960 1970 1980 1990 2000 Ít quan tâm tới phần mềm Tập trung nâng cao tính năng và độ tin cậy của phần cứng Phát triển hệ điều hành như phần mềm lớn (IBM OS/360, EC OS). Xuất hiện nhu cầu về quy trình phát triển phần mềm lớn và quy trình gỡ lỗi, kiểm thử trong phạm vi giới hạn Chính sách phân biệt giá cả giữa phần cứng và phần mềm (IBM). Nghiên cứu cơ bản về phương pháp luận lập trình Xuất hiện khái niệm “Software Engineering” (1968). Bắt đầu bàn luận về khủng khoảng phần mềm và xu hướng hình thành CNHPM như một chuyên môn riêng CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 9/6/2011 22 1. Sự tiến triển của các phương pháp thiết kế phần mềm 431960 1970 1980 1990 2000 Nghiên cứu về lập trình, kiểm thử, đảm bảo tính tin cậy trong quy trình sản xuất phần mềm. Kỹ thuật: lập trình cấu trúc hóa, lập trình môđun, thiết kế cấu trúc hóa, vv Hội nghị quốc tế đầu tiên về CNHPM được tổ chức (1975): International Conference on SE (ICSE) Quan tâm đến mọi pha trong quy trình phát triển phần mềm, nhưng tập trung chính ở những pha đầu. ICSE tổ chức lần 2, 3 và 4 vào 1976, 1978 và 1979 Nhật Bản có “Kế hoạch phát triển kỹ thuật sản xuất phần mềm” từ năm 1981 Cuộc “cách tân sản xuất phần mềm” đã bắt đầu trên phạm vi các nước công nghiệp 1. Sự tiến triển của các phương pháp thiết kế phần mềm 441960 1970 1980 1990 2000 Trình độ học vấn và ứng dụng CNHPM được nâng cao, các công nghệ được chuyển vào thực tế. Xuất hiện các sản phẩm phần mềm và các công cụ khác nhau làm tăng năng suất sản xuất phần mềm đáng kể ICSE tổ chức lần 5 và 6 năm 1981 và 1982 với trên 1000 người tham dự mỗi năm Nhật Bản sang “Kế hoạch phát triển các kỹ thuật bảo trì phần mềm” (1981- 1985) Từ học vấn sang nghiệp vụ! Chất lượng phần mềm tập trung chủ yếu ở tính năng suất, độ tin cậy và tính bảo trì. Nghiên cứa hỗ trợ tự động hóa sản xuất phần mềm Nhật Bản: SIGMA: Software Industrialized Generator & Maintenance Aids, 1985-1990 Nhiều trung tâm, viện nghiên cứu CNHPM ra đời. Các trường đưa vào giảng dạy SE Công nghiệp hóa sản xuất phần mềm bằng cách đưa những kỹ thuật công nghệ học (Engineering techniques) thành cơ sở khoa học của CNHPM Thể chế hóa lý luận trong sản xuất phần mềm và ứng dụng những phương pháp luận một cách nhất quán Tăng cường nghiên cứu và tạo công cụ trợ giúp sản xuất phần mềm CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 9/6/2011 23 Hình thái sản xuất Phần mềm 45 Đưa ra các kỹ thuật, phương pháp luận ứng dụng thực tế vào từng quy trình Cải biên, biến đổi vào từng sản phẩm và công cụ phần mềm (máy tính hóa từng phần) Tổng hợp, hệ thống hóa cho từng loại công cụ (Máy tính hóa toàn bộ quy trình sản xuất phần mềm) Hướng tới sản xuất phần mềm tự động 2. Công nghệ học phần mềm (Software Engineering) • Bauer [1969]: CNHPM là việc thiết lập và sử dụng các nguyên tắc công nghệ học đúng đắn dùng để thu được phần mềm một cách kinh tế vừa tin cậy vừa làm việc hiệu quả trên các máy thực • Parnas [1987]: CNHPM là việc xây dựng phần mềm nhiều phiên bản bởi nhiều người • Ghezzi [1991]: CNHPM là một lĩnh vực của khoa học máy tính, liên quan đến xây dựng các hệ thống phần mềm vừa lớn vừa phức tạp bởi một hay một số nhóm kỹ sư 46 CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 9/6/2011 24 2. Công nghệ học phần mềm (Software Engineering) • IEEE [1993]: CNHPM là – (1) việc áp dụng phương pháp tiếp cận có hệ thống, bài bản và được lượng hóa trong phát triển, vận hành và bảo trì phần mềm; – (2) nghiên cứu các phương pháp tiếp cận được dùng trong (1) • Press