Bài giảng Môn học kinh tế vĩ mô - Bài 1: Sản xuất và tăng trưởng

11 TỔNG QUAN MÔN HỌC KINH TẾ VĨ MÔ Bài 1: Sản xuất và tăng trưởng Bài 2: Tiết kiệm, đầu tư và hệ thống tài chính Bài 3: Thất nghiệp và tỉ lệ thất nghiệp tự nhiên Bài 4: Tiền tệ và giá cả trong dài hạn Bài 5: Kinh tế vĩ mô của nền kinh tế mở Bài 6: Tổng cầu và tổng cung Bài 7: Ảnh hưởng của chính sách tiền tệ và tài khoá đến tổng cầu Bài 8: Đánh đổi ngắn hạn giữa lạm phát và thất nghiệp Bài 9: Năm cuộc tranh luận về chính sách kinh tế vĩ mô. 22 Bµi 1 Sản xuất và tăng trưởng 33 2 - Nghiên cứu vai trò của năng suất Mục tiêu nghiên cứu Xem xét các yếu tố quyết định quy mô và tăng trưởng của GDP thực tế trong dài hạn qua 3 bước: 1 - Xem xét số liệu thực tế về GDP bình quân đầu người một số nước 3 - Mối quan hệ giữa năng suất và các chính sách KT 4I - T¨ng tr−ëng kinh tÕ trªn thÕ giíi 1.1 Sù kh¸c biÖt vÒ t¨ng tr−ëng kinh tÕ gi÷a c¸c n−íc N−íc Thêi kú TN thùc tÕ /ng−êi ®Çu kú ($) TN thùc tÕ b/q / ng−êi cuèi kú ($) Tû lÖ tăng tr−ëng TB hµng năm % 1. NhËt 1890-1997 1196 23400 2,82 2. Braxin 1900-1997 619 6240 2,41 3. Mªhic« 1900-1997 922 8120 2,27 4. ®øc 1870-1997 1738 21300 1,99 5. Cana®a 1870-1997 1890 21860 1,95 6. Trung Quèc 1900-1997 570 3570 1,91 7. ¸chentina 1900-1997 1824 9950 1,76 8. Mü 1870-1997 3188 28740 1,75 9. In®«nªxia 1900-1997 708 3450 1,65 10. Ên ®é 1900-1997 537 1950 1,34 11. Anh 1870-1997 3826 20520 1,33 12. Pakistan 1900-1997 587 1590 1,03 13. Băngla®Ðt 1900-1997 495 1050 0,78 5Tû lÖ tăng tr−ëng kinh tÕ ViÖt Nam 1986-2007 (Nguån: GSO) Năm Tèc ®é tăng GDP (%) Năm Tèc ®é tăng GDP (%) 1986 2,3 1996 9,3 1987 3,6 1997 8,8 1988 6,0 1998 5,8 1989 4,7 1999 4,8 1990 5,1 2000 6,7 1991 6,0 2001 6,8 1992 8,7 2002 7,0 1993 8,1 2003 7,2 1994 8,8 9,5 2004 7,5 1995 2005 8,4 8.42007 8,22006 66 1.2 Tăng tr−ëng kÐp vµ quy t¾c 70 * Tû lÖ tăng tr−ëng kÐp biÓu thÞ sù tÝch luü tØ lÖ tăng tr−ëng qua mét khoảng thêi gian * Quy t¾c 70 “ NÕu 1 biÕn sè nµo ®ã tăng víi tØ lÖ x% năm th× nã sÏ tăng gÊp ®«i trong vßng 70/ x năm ” 77 VÝ dô vÒ tăng tr−ëng kÐp Gi¶ sö hai ng−êi A vµ B ®Òu b¾t ®Çu lµm viÖc t¹i tuæi 22 víi møc l−¬ng lµ $30000/ n¨m. A sèng trong nÒn kinh tÕ cã møc t¨ng tr−ëng b×nh qu©n lµ 1%/ n¨m B sèng trong nÒn kinh tÕ cã møc t¨ng tr−ëng b×nh qu©n lµ 3%/ n¨m Sau 40 n¨m, khi c¶ hai ng−êi ë tuæi 62 møc l−¬ng cña A: 30000 x (1+0,01)40 = $ 45000 B: 30000 x (1+0,03)40 = $ 98000 88 VÝ dô vÒ Quy t¾c 70 Ng−êi A hiÖn tại ®ang lµm viÖc møc l−¬ng lµ $30000/ n¨m, vµ nÒn kinh tÕ ®ang cã tèc ®é t¨ng tr−ëng b×nh qu©n lµ 1%/ n¨m Møc l−¬ng cña ng−êi A sÏ xÊp xØ gÊp ®«i (khoảng $60000) sau: 70 / 1 = 70 n¨m 99 II. Năng suÊt- Vai trß vµ yÕu tè quyÕt ®Þnh - Năng suÊt phản ¸nh l−îng hµng ho¸ vµ dÞch vô mµ 1 c«ng nh©n sản xuÊt ra trong mçi giê lao ®éng. - Năng suÊt lµ yÕu tè then chèt quyÕt ®Þnh møc sèng. 2.1. Vai trß cña năng suÊt 10 10 2.2 C¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh năng suÊt 1- T− bản hiÖn vËt (physical capital) 2- Vèn nh©n lùc (human capital) 3- Tµi nguyªn thiªn nhiªn (natural resources) 4- Tri thøc c«ng nghÖ (technological knowledge) 11 11 Ph©n biÖt “Tri thøc c«ng nghÖ” vµ “ Vèn nh©n lùc” Tri thøc c«ng nghÖ phản ¸nh kiÕn thøc cña x5 héi trong viÖc nhËn thøc sù vËn hµnh cña thÕ giíi Vèn nh©n lùc ®Ò cËp ®Õn nguån lùc bá ra ®Ó chuyÓn tri thøc c«ng nghÖ vµo lùc l−îng lao ®éng 12 12 2.3 Hµm sản xuÊt (Production Function) - Y: Sản l−îng - A : Trình độ c«ng nghÖ - L: L−îng lao ®éng - K: L−îng t− bản hiÖn vËt - H: L−îng vèn nh©n lùc - N: L−îng tµi nguyªn thiªn nhiªn - F ( ) hµm sè biÓu thÞ c¸ch kÕt hîp c¸c ®Çu vµo ®Ó sx diÔn tả mèi quan hÖ gi÷a sản l−îng vµ c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh sản xuÊt vµ tri thøc c«ng nghÖ Y= A F (L, K, H, N) 13 13 Chó ý: Hµm sản xuÊt cã tÝnh chÊt “lîi suÊt kh«ng ®æi theo quy m«” xY= A F (xL, xK, xH, xN) * ý nghÜa: ®Æt x = 1/L. Khi ®ã PT * trë thµnh: Y/L= A F (1, K/L, H/L, N/L) Trong ®ã: Y/L: Sản l−îng trªn 1 c«ng nh©n (năng suÊt) K/L: L−îng t− bản hiÖn vËt trªn 1 c«ng nh©n H/L: L−îng vèn nh©n lùc trªn 1 c«ng nh©n N/L: L−îng tµi nguyªn thiªn nhiªn trªn 1 c«ng nh©n A: Tr×nh ®é c«ng nghÖ 14 14 III. Tăng tr−ëng kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch c«ng céng Nguån gèc tăng tr−ëng cña tæng TNQD Mü (1929-1982) (Nguån: Rudiger Dornbusch & Stanley Fischer, Macroeconomics, p 266) Source of growth Growth rate, per year Total factor input 1,90 Of which: Labor 1,34 Capital 0,56 Output per unit of input 1,02 Of which: Knowledge 0,66 Resource allocation 0,23 Economies of scale 0,26 Other - 0,13 National Income 2,92 15 15 Nguån gèc tăng tr−ëng cña GDP ViÖt Nam (1992-2002) (Nguån: CIEM, Kinh tÕ ViÖt Nam 2003, p 28) 1998 - 2002 1992 - 1997 Giai ®o¹n 1,41,33,66,3% 1,31,46,18,8% N¨ng suÊt c¸c yÕu tè tæng hîp (TFP) Lao ®éngVèn ®ãng gãp cña (tÝnh theo ®iÓm phÇn tr¨m) Tèc ®é t¨ng tr−ëng 16 16 Nguån gèc tăng tr−ëng cña GDP ViÖt Nam (1992-2002) (Nguån: CIEM, Kinh tÕ ViÖt Nam 2003, p 28) 1998 - 2002 1992 - 1997 Giai ®o¹n 22,52057,5100% 14,815,969,3100% N¨ng suÊt c¸c yÕu tè tæng hîp (TFP) Lao ®éngVèn TØ träng ®ãng gãp cña Tèc ®é t¨ng tr−ëng 17 17 Nguån gèc tăng tr−ëng 1 số nước Đông Á (1960-1994) (%) (Nguån: CIEM, Kinh tÕ ViÖt Nam 2003, p 28) 1,80,42,75,0%6.Th¸i Lan 0,90,52,33,8%5.Malaixia 0,80,52,13,4%4.In®«nªxia 2,00,63,15,8%3. Trung Quèc 2. Singapo 1. Hµn Quèc N−íc 1,50,43,45,4% 1,50,83,35,7% N¨ng suÊt c¸c yÕu tè tæng hîp (TFP) Vèn con ng−êiVèn vËt chÊt Trong ®ã ®ãng gãp cña Tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt l® 18 18 C¸c chÝnh s¸ch cuả ChÝnh phñ cã thÓ làm tăng năng suÊt vµ møc sèng KhuyÕn khÝch tiÕt kiÖm vµ ®Çu t− KhuyÕn khÝch ®Çu t− tõ n−íc ngoµi KhuyÕn khÝch gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ®ảm bảo quyÒn së h÷u vµ æn ®Þnh chÝnh trÞ Thóc ®Èy th−¬ng m¹i tù do KiÓm so¸t tăng tr−ëng d©n sè KhuyÕn khÝch c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ triÓn khai III. Tăng tr−ëng kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch c«ng 19 19 Mèi quan hÖ gi÷a tăng tr−ëng kinh tÕ vµ ®Çu t−
20 20 3.1 KhuyÕn khÝch tiÕt kiÖm vµ ®Çu t− HiÖn t¹i: tiªu dïng ↓, tiÕt kiÖm↑ nguån lùc s¶n xuÊt hµng t− b¶n ↑ T−¬ng lai: t− b¶n bæ sung lµm t¨ng n¨ng suÊt vµ møc sèng Chó ý: - Chi phÝ c¬ héi cña sù t¨ng tr−ëng trong t−¬ng lai lµ sù gi¶m sót cña møc tiªu dïng hiÖn t¹i -Tốc độ t¨ng tr−ëng còng bị chi phối bởi quy luật lợi suất giảm dần Tæng l−îng tiÕt kiÖm (gåm tiÕt kiÖm trong n−íc + tiÕt kiÖm n−íc ngoµi) quyÕt ®Þnh tæng l−îng ®Çu t− ë mçi n−íc 21 21 C¬ cÊu tæng ®Çu t− x· héi, 2000- 2004 (% tæng ®Çu t− xK héi, gi¸ hiÖn hµnh) 3.023.640.000.000.00- Vèn kh¸c 17,50 26,50 17,98 13,20 21,17 56,00 100.00 2003 17.09 26.87 18.25 11.21 23.58 56.05 100.00 2004 18,0018,4018,703. Vèn ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi 27,0023,5023,802. Vèn ngoµi quèc doanh 14,2416,2715,23- Vèn ®Çu tù cña DNNN 17,2217,1218,53- Vèn tÝn dông nhµ n−íc 23,5624,7123,74- Vèn ng©n s¸ch 55,0058,1057,501. Vèn nhµ n−íc 100.00100.00100.00Tæng sè (1+2+3) 200220012000 (Nguån: CIEM, Kinh tÕ ViÖt Nam 2004, p 16) 22 22 Quy luËt lîi suÊt giảm dÇn vµ hiÖu øng ®uæi kÞp
Quy luËt lîi suÊt giảm dÇn (law of diminishing returns) Khi khèi l−îng t− b¶n tăng, møc s¶n l−îng ®−îc s¶n xuÊt thªm tõ 1 ®v t− b¶n tăng thªm ®ã sÏ gi¶m xuèng Sù gia tăng tØ lÖ tiÕt kiÖm chØ dÉn tíi tăng tr−ëng t¹m thêi
HiÖu øng ®uæi kÞp (catch –up effect) “Khi c¸c yÕu tè kh¸c kh«ng thay ®æi, 1 n−íc cã xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp th−êng tăng tr−ëng víi tèc ®é cao”  23 23 3.2 KhuyÕn khÝch ®Çu t− tõ n−íc ngoµi
®Çu t− n−íc ngoµi trùc tiÕp (FDI) ®Çu t− thuéc quyÒn së h÷u vµ ®−îc ®iÒu hµnh bëi ng−êi n−íc ngoµi
®Çu t− n−íc ngoµi gi¸n tiÕp (FPI) ®Çu t− ®−îc tµi trî b»ng tiÒn n−íc ngoµi nh−ng ®−îc ®iÒu hµnh bëi c− d©n trong n−íc ChÝnh phñ cã thÓ khuyÕn khÝch tÝch luü t− b¶n vµ t¨ng tr−ëng kinh tÕ dµi h¹n b»ng c¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t− tõ n−íc ngoµi 24 24 3.3 KhuyÕn khÝch gi¸o dôc Gi¸o dôc lµ ®Çu t− vµo vèn nh©n lùc vµ còng cã chi phÝ c¬ héi Vèn nh©n lùc hµm chøa c¸c ngo¹i øng tÝch cùc C¸c n−íc nghÌo th−êng xuyªn ph¶i ®èi mÆt víi n¹n “ch¶y m¸u chÊt x¸m” 25 25 3.4 B¶o vÖ quyÒn së h÷u & duy tr× æn ®Þnh chÝnh trÞ QuyÒn së h÷u tµi s¶n ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng cña con ng−êi trong viÖc thùc hiÖn quyÒn kiÓm so¸t ®èi víi nguån lùc cña hä Sù t«n träng quyÒn së h÷u tµi s¶n lµ mét ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó hÖ thèng gi¸ c¶ ho¹t ®éng vµ c¸c nh©n tè s¶n xuÊt ®−îc sö dông víi hiÖu qu¶ tèi ®a Sù bÊt æn vÒ chÝnh trÞ còng ®e do¹ c¸c quyÒn së h÷u tµi s¶n gi¶m tiÕt kiÖm trong n−íc ¶nh h−ëng ®Õn ®Çu t− ¶nh h−ëng ®Õn møc sèng 26 26 3.5 KhuyÕn khÝch th−¬ng m¹i tù do §Th−¬ng m¹i ®−îc coi lµ 1 d¹ng c«ng nghÖ §Khi 1 n−íc th¸o dì c¸c rµo c¶n th−¬ng m¹i, sÏ cã c¬ héi tăng tr−ëng kinh tÕ gièng nh− khi nã ®¹t ®−îc tiÕn bé v−ît bËc trong c«ng nghÖ. §Ngµy nay, tuy hÇu hÕt c¸c n−íc ®Òu theo chÝnh s¸ch h−íng ngo¹i nh−ng TM quèc tÕ ch−a ph¶i đã hoµn toµn tù do 27 27 3.6 KiÓm so¸t tèc ®é tăng d©n sè v D©n sè lµ nh©n tè then chèt quyÕt ®Þnh lùc l−îng lao ®éng cña 1 n−íc v Møc gia tăng d©n sè cao sÏ lµm tăng GDP nh−ng l¹i lµm gi¶m GDP/ng−êi lµm gi¶m møc sèng v Gi¶m tèc ®é tăng d©n sè th−êng ®−îc coi lµ ph−¬ng thøc lµm tăng møc sèng ë c¸c n−íc kÐm ph¸t triÓn 28 28 Quan ®iÓm cña Thomas Malthus vÒ tèc ®é tăng d©n sè - Malthusian trap - Quan điểm của Thomas có đúng với tất cả các nước không? 29 29 3.7 KhuyÕn khÝch nghiªn cøu vµ triÓn khai  TiÕn bé cña tri thøc c«ng nghÖ lµ yÕu tè quan träng trong viÖc n©ng cao møc sèng  ChÝnh phñ cã vai trß thóc ®Èy nghiªn cøu vµ triÓn khai c«ng nghÖ míi th«ng qua: trî cÊp cho c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu, miÔn thuÕ, cÊp b»ng s¸ng chÕ 30 30  Chapter 30. Long term Growth and Short-term Fluctuations David Begg, Stanley Fischer & Rudiger Dornbusch, Economics, 3rd ed. (McGRAW-HILL Book Company)  Malcolm Gillis et al., “ Education’s role in development”, “Invesment requirements for growth” in Ch.9, “Investment ratio in LDCs” in Ch. 11 Economics of development, 3rd ed.(New York: W.W.Norton & Company, 1992) Additional readings