Bài giảng môn học Luật hiến pháp Việt Nam

LUẬT HIẾN PHÁP VIỆT NAMTHS. LÊ THỊ HẢI CHÂUGV KHOA LUẬT HÀNH CHÍNHĐH LUẬT TP. HCMYÊU CẦU CHUNGTÀI LIỆU: GIÁO TRÌNH, ĐỀ CƯƠNG, VĂN BẢN PHÁP LUẬTKIỂM TRA: 02 BÀI ( 01 CÁ NHÂN, 01 NHÓM)- GV PHÁT ĐỀTHI: VIẾT, SỬ DỤNG VĂN BẢN PHÁP LUẬTTHỜI GIAN: 17H45-20H45?QUYỀN LỰC NNCHỦ THỂCÁCH THỨC THỰC HIỆNNếu tiếp cận từ góc độ hệ thống pháp luật -> một ngành luật trong hệ thống pháp luật Việt Nam, một bộ phận cấu thành hệ thống pháp luật Việt Nam TIẾP CẬN MÔN HỌCNếu đặt trong mối quan hệ với hệ thống các khoa học pháp ly-> luật Hiến pháp được xem là một khoa học pháp lí chuyên ngành, được xem là một khoa học pháp lí trong hệ thống các khoa học.Từ góc độ nội dung, tính chất và mục đích tác động đến đối tượng cụ thể nhằm trang bị một cách có hệ thống những tri thức cơ bản nhất về luật Hiến pháp ( về ngành luật hiến pháp, về đạo luật hiến pháp và khoa học luật hiến pháp) -> thì luật Hiến pháp được hiểu là một môn học trong chương trình đào tạo luật theo các cấp độ khác nhau. NỘI DUNG CHƯƠNG TRÌNHBÀI 1: KHÁI QUÁT VỀ LUẬT HIẾN PHÁP VIỆT NAM BÀI 2: HIẾN PHÁP VÀ LỊCH SỬ LẬP HIẾN VIỆT NAM BÀI 3: CHẾ ĐỘ CHÍNH TRỊ NƯỚC CHXHCN VIỆT NAMBÀI 4: CHẾ ĐỘ KINH TẾ NƯỚC CHXHCN VIỆT NAM BÀI 5: QUỐC TỊCH VIỆT NAM BÀI 6: QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CƠ BẢN CỦA CÔNG DÂNBài 1KHÁI QUÁT VỀ LUẬT HIẾN PHÁP VIỆT NAMNHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ HIẾN PHÁPCơ cấu bài giảngI. Luật Hiến pháp Việt Nam- Ngành luật chủ đạo trong hệ thống pháp luật Việt Nam. 1. Đối tượng điều chỉnh2. Phương pháp điều chỉnh3. Quy phạm luật Hiến pháp và các chế định của Luật Hiến pháp4. Quan hệ pháp luật Hiến pháp5.Nguồn của Luật Hiến pháp6. Vị trí của Luật Hiến pháp trong hệ thống pháp luật Việt NamII. Khoa học luật Hiến pháp và môn học Luật Hiến phápLUẬT HIẾN PHÁPCHỦ ĐẠOĐỐI TƯỢNGPHƯƠNG PHÁPCHẾ ĐỘ HPĐỊA VỊ PL CÔNG DÂNTỔ CHỨC BMNNBIỂU TƯỢNG NNBẮT BUỘCCHO PHÉPCẤM ĐOÁNQUY PHẠM HPNGUỒNQHXHQHPLHPCHỦ THỂKHÁCH THỂNỘI DUNGBÀI 1BÀI 1I.LUẬT HIẾN PHÁP– NGÀNH LUẬT CHỦ ĐẠO TRONG HỆ THỐNG PHÁP LUẬT VIỆT NAM1. ĐỐI TƯỢNG ĐIỀU CHỈNH“Là tổng hợp những quan hệ xã hội quan trọng gắn liền với việc xác lập chế độ chính trị, kt,vh,xh,chính sách đối ngoại và quốc phòng, địa vị pháp lý của cd, những nguyên tắc tổ chức và hoạt động của BMNN CHXHCNVN”ĐỐI TƯỢNG ĐIỀU CHỈNH1. Chế độ nhà nước, chế độ xã hội ( chế độ Hiến pháp)2. Địa vị pháp lý của công dân3. Tổ chức bộ máy nhà nước ở TW,ĐP4. Vấn đề sửa đổi, sổ sung và hiệu lực của Hiến pháp so với bối cảnh ban hành Luật năm 1998, hiện nay đất nước ta đã có nhiều thay đổi quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội; uy tín và vị thế quốc tế của nước ta ngày càng được nâng cao. Đồng thời, phải nói rằng với sự pháttriển của khoa học pháp lý, tư duy pháp lý cũng có nhiều Đổi mới, tiếp cận gần hơn với các giá trị phổ biến của thếgiới Phạm vi điều chỉnh: Rộng, bao trùm lên các lĩnh vực của đời sống xã hộiMức độ điều chỉnh: Khái quát, cô đọng, mang tính định hướng Nhận xét2.Phương pháp điều chỉnh: - Phương thức, cách thức tác động pháp lý lên những quan hệ xã hội thuộc phạm vi điều chỉnh của ngành luật Hiến pháp. phương pháp điều chỉnhHai là: Cho phép, Ba là: Cấm đoán,Một là: Bắt buộc, CÁC PHƯƠNG PHÁP CẤM ĐOÁNHoạt độngNNQuyền CDĐiều70,99BẮT BUỘCQuyền lựcNN Nghĩa vụ CDĐiều 77,86,102CHO PHÉPQuyền hạnNNQuyền CDĐiều 69,84PHẢI ĐƯỢCCẤM3.QUY PHẠMLUẬT HP VÀ CHẾ ĐỊNH LUẬT HP KHÁI NIỆM ĐẶC ĐIỂM: góp phần quan trọng vào việc thực hiện chính sách đại đoàn kết dân tộc của Đảng và Nhà nước ta PHÂN LOẠI nguyên tắc một quốc tịch được quy định tại Điều 3 của Luật có phần cứng nhắc, gò bó, thiếu những quy định đồng bộ, nên khó thực hiện trên thực tế, chưa thực sự phản ánh đúng nguyệnvọng của một bộ phận người Việt Nam định cư ở nước ngoài nhập quốc tịch nước ngoài, Nhưng vẫn mong muốn giữ quốc tịch Việt Nam. Phân loạiDựa vào mức độ xác định của hành vi Dựa theo phương thức tác động lên chủ thể Dựa vào nội dung điều chỉnh Dựa vào cơ quan ban hành4. Quan hệ Luật Hiến phápa. Chủ thể b. Khách thể c. Nội dungCHỦ THỂ NHÂN DÂN, NHÀ NƯỚC CHXHCN VIỆT NAM, CÁC CƠ QUAN NHÀ NƯỚC CÁC TỔ CHỨC Xà HỘICÁC ĐẠI BIỂU QH, ĐẠI BIỂU HĐND, NGƯỜI CÓ CHỨC VỤ TRONG CƠ QUAN NN CÔNG DÂN VIỆT NAM, NGƯỜI NN, KHÔNG QTKẾT LUẬN:Các QHLHP có những chủ thể rất đặc biệtCác chủ thể khi tham gia vào QHLHP thường ít bị cá thể hoá. KHÁCHTHỂKhách thể của luật Hiến pháp là vật chất, là hành vi hoạt động của con người. Là hoạt động của các cơ quan, tổ chức mà luật Hiến pháp tác động lên (chịu sự tác động của quy phạm luật Hiến pháp) Hầu hết các chủ thể khi tham gia vào QHLHP đều hướng đến khách thể chung là những giá trị và trật tự của chế độ ta được Hiến pháp ghi nhận và bảo vệ bao gồm:Những giá trị vật chất như: Đất đai, rừng núi,sông hồ, tài nguyên thiên nhiên,...(Điều 17,18,62,.Hiến pháp 1992).Những giá trị tinh thần như: danh dự, nhân phẩm, tín ngưỡng cá nhân, chủ quyền của Quốc gia, di sản văn hoá dân tộc,Hành vi của con người hoặc của các cơ quan tổ chức như : lao động, học tập, trình dự án luật, báo cáo công tác, quyết định kế hoạch và ngân sách, chất vấn,.loại khách thể này chiếm phần lớn trong QHLHP. c. Nội dung: Là tổng hợp các quyền và nghĩa vụ của chủ thể khi tham gia QHPL5. Nguồn của Luật Hiến phápNguồn của ngành luật nói chung là nơi chứa quy phạm của ngành luật đó: Vbpl, tập quán.. Nguồn của Luật Hiến pháp Việt Nam: Là tổng hợp các văn bản pháp luật có chứa quy phạm luật Hiến PhápNguồn của Luật Hiến pháp là nơi chứa quy phạm Luật Hiến pháp: Thể hiện bằng hình thức văn bản hoặc không bằng hình thức văn bản ĐẶC ĐIỂM CỦA NGUỒN LUẬT HIẾN PHÁPCƠ QUAN BAN HÀNH, NỘI DUNG QUY ĐỊNH: HIỆU LỰC PHÁP LÝ, VAI TRÒ ĐỐI VỚI CÁC NGÀNH LUẬT KHÁC6. Vị trí của luật Hiến pháp trong hệ thống pháp luật Việt Nam Giữ vai trò chủ đạo:Đối tượng điều chỉnhNội dung quy địnhNguồn của ngành Luật Hiến pháp Vai trò của ngành luật khác đối với ngành luật Hiến pháp: - Cụ thể hóa và phát triển quy phạm luật hp;- Hiện thực hóa quy phạm luật hiến pháp trong đsxhVAI TRÒ CỦA CÁC NGÀNH LUẬT KHÁC ĐỐI VỚI LUẬT HIẾN PHÁPLUẬT HIẾN PHÁP LUẬT TT DÂN SỰLUẬT THUẾLUẬT DÂN SỰLUẬT LAO ĐỘNGLUẬT HÌNH SỰLUẬT ĐẤT ĐAILUẬT TT HÌNH SỰLUẬT HÀNH CHÍNHII. Khoa học luật HP và môn học luật HPKhoa học luật Hiến phápMôn học luật Hiến pháp1. Khoa học Luật Hiến phápKHÁI NIỆMĐỐI TƯỢNGPHƯƠNG PHÁPNGUỒNĐỐI TƯỢNG NC CỦA KHLHPCác quan hệ, các quy phạm, các chế định của ngành luật HP trong quá trình hình thành, thay đổi và phát triển;Các quan điểm pháp lý;Nghiên cứu các quy phạm, chế định, quan hệ pháp luật Hiến pháp, trong quá khứ, so sánh với nước ngoài để làm rõ bản chất, đặc điểm của luật Hiến pháp Việt Nam Phương pháp nghiên cứuDuy vật biện chứng; Duy vật lịch sử;So sánh; Sơ đồ.Nguồn của khoa học luật Hiến phápCác văn bản có chứa quy phạm luật, chế định định luật hiến pháp;Các tác phẩm kinh điển của Mac Lênin, HCM về nguồn gốc Nhà nước;Các văn kiện của Đảng;Bài báo, bài viết khoa học;Ấn phẩm nước ngoàiTHANK YOU FOR LISTENING !!!THE END Bài 2HIẾN PHÁP VÀ LỊCH SỬ LẬP HIẾNI. Những vấn đề ll về HPSự ra đời và phát triển của Hiến phápĐịnh nghĩa và các dấu hiệu đặc trưng của Hiến phápBản chất của Hiến phápPhân loại Hiến phápCơ cấu Hiến phápThông qua Hiến pháp mới, sửa đổi, bổ sung hiến phápSỰ RA ĐỜI VÀ PHÁT TRIỂNKHÁI NIỆM VÀ BẢN CHẤTLỊCH SỬ LẬP HIẾN VIỆT NAM1.SỰ RA ĐỜI CỦA HIẾN PHÁPTHUẬT NGỮ HIẾN PHÁPKHẨU HIỆU LẬP HIẾNCÁC GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN HIẾN PHÁPThuật ngữ Hiến pháp?Nguồn gốc từ tiếng latinh: Constitutio- xác định, quy định- chỉ những văn bản của nhà nướcTrong Kinh thi ( VIII-TCN): Khuôn phép, khuôn mẫu cho vua chúaQuốc ngữ thời xuân thu: Pháp lệnh của nhà nước “thưởng thiện, phạt gian, quốc chí Hiến pháp dã” Hiến pháp- đạo luật cơ bản có hiệu lực pháp lý cao nhất: Xuất hiện khoảng 200 năm m gắn với cách mạng tư sản cuối thế kỷ XVII- XVIII.CÁC GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂNGiai đoạn thứ nhất: Từ khi xuất hiện HP đầu tiên của NN tư sản trên thế giới- kết thúc CT thế giới thứ nhất, Hp xhcn đầu tiên- 1917 ( Nga). Nội dung điều chỉnh 2 nhóm chính;Giai đoạn thứ hai: từ chiến tranh thế giói thứ nhất- kết thúc chiến tranh thế giới thứ hai(1945): ở các nhà nước XHCN : ukraina,belaruxia;Giai đoạn thứ ba: sau chiến tranh thế giới thứ hai- cuối những năm 1980-đấu 90 của thế kỷ 20;Từ cuối năm 80, đầu 90 thế kỷ 20 đến nay.2. KHÁI NIỆM VÀ CÁC DẤU HIỆU ĐẶC TRƯNG CỦA HIẾN PHÁP a. Khái niệmQuan nieäm cuûa caùc nhaø nghieân cöùu theo tröôøng phaùi phaùp lyùStecnô, giaùo sö CHLB Ñöùc, coi Hieán phaùp laø nhöõng quy ñònh phaùp lyù coù taàm cao nhaát nhaèm ñieàu chænh vieäc toå chöùc nhaø nöôùc, hình thöùc cô caáu vaø moái quan heä giöõa nhaø nöôùc vaø coâng daân.Caùc nhaø nghieân cöùu ngöôøi Phaùp nhö G.I.Veder, P.Devoânvô cho raèng Hieán phaùp bao goàm caùc quy phaïm cô baûn, ñaët neàn taûng cho vieäc xaây döïng toaøn boä heä thoáng phaùp luaät. Nhận xét chungHiến phápĐạo luậtĐạo luậtĐạo luậtNhận xét chungTheo hai ông, Hiến pháp có mục đích quy định tính trội hơn của “ quyền lập quyền” tức là quyền lập hiến so với các quyền được lập ra. Vì quyền lập hiến có tính chất nguyên thuỷ, nó ấn định và tổ chức các quyền khác. Các quyền khác phát sinh từ quyền lập hiến cho nên quyền lập hiến được khẳng định có tính trội hơn so với các quyền được thiết lập. Tóm lại, quan điểm của các nhà nghiên cứu theo trường phái pháp lý đều khẳng định tính trội hơn hết và cao hơn hết của hiến pháp so với các văn bản pháp luật khác. Do đó, những văn bản pháp luật khác nếu được ban hành trái Hiến pháp về mặt nội dung lẫn hình thức thì sẽ không có giá trị pháp lý.2.KHÁI NIỆM VÀ CÁC DẤU HIỆU ĐẶC TRƯNG CỦA HP a. Khái niệm(2) Quan ñieåm cuûa caùc nhaø nghieân cöùu theo tröôøng phaùi chính trò hoïc: Caùc nhaø nghieân cöùu ngöôøi Anh nhö B.Jones vaø D.Kavanagh cho raèng “Hieán phaùp laø vaên baûn theå hieän tinh thaàn vaø ñöôøng loái chính trò”. Gioocgiôvich, ngöôøi saùng laäp ñoàng thôøi laø Chuû tòch Hieäp hoäi quoác teá veà Luaät Hieán phaùp ñaõ nhaán maïnh yù nghóa chính trò cuûa Hieán phaùp nhö sau: “Caùc Hieán phaùp giöõ tính chaát laø nhöõng ñaïo luaät cô baûn vaø coù caùc quy phaïm nhaèm baûo ñaûm vaø baûo veä tính chaát chính trò bôûi vì chuùng theå cheá hoaù quyeàn löïc vaø caùc moái lieân heä chính trò, xaùc laäp nhöõng nguyeân taéc baét buoäc ñoái vôùi taát caû, baûo ñaûm tính keá thöøa cuûa caùc ñònh cheá”.NHẬN XÉTNhư vậy, dưới góc độ chính trị học thì Hiến pháp là văn bản ghi nhận mối tương quan lực lượng chính trị trong xã hội;Thực tế cho thấy trong một thời gian dài, tư tưởng của các Hiến pháp XHCN trước đây cơ bản là thiên về việc xem xét Hiến pháp từ khía cạnh chính trị và tư tưởng là chính. Do đó, các Hiến pháp XHCN trước đây thường được xác định như là tập hợp các quy phạm có chức năng giáo dục chính trị cho các chủ thể trong hệ thống chính trị NHẬN XÉTTrong khi đó lẽ ra phải thấy được rằng, tuy Hiến pháp có một ý nghĩa chính trị và tư tưởng to lớn nhưng phải đảm bảo là một đạo luật gồm các quy phạm pháp luật với tất cả những cơ cấu hình thức và đặc điểm của nó. Nếu hệ thống pháp luật là một thể thống nhất thì Hiến pháp phải ở vị trí cao nhất, là bộ xương của hệ thống đó. Các quy định của Hiến pháp luôn luôn phải là những quy định xác lập, có giá trị, xuất phát điểm. Nó điều chỉnh những quan hệ xã hội quan trọng nhất và đồng thời là cơ sở pháp luật cho tất cả các ngành luật khác nhau bảo đảm được tính thống nhất và hài hoà.2.KHÁI NIỆM VÀ CÁC DẤU HIỆU ĐẶC TRƯNGCỦA HIẾN PHÁPa. Khái niệm(3) Theo Mác Lênin:“Hiến pháp là đạo luật cơ bản của nhà nước do cơ quan đại diện có thẩm quyền cao nhất của nhân dân thông qua hoặc nhân dân trực tiếp thông qua bằng con đường trưng cầu ý dân, trong đó quy định những vấn đề cơ bản nhất, quan trọng nhất của chế độ chính trị, chế độ kinh tế, chính sách văn hóa xã hội, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, cơ cấu tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước,thể hiện một cách mạnh mẽ nhất, tập trung nhất ý chí và lợi ích của giai cấp (hoặc liên minh giai cấp).b. Các dấu hiệu đặc trưng1. Chủthể thôngqua2. Nội dung quy định3.Phạm vi,Mức độđiều chỉnh 4.Hiệu lựcpháp lý Thứ nhấtvề chủ thể thông quaCơ quan có thẩm quyền cao nhất của nhân dân thông qua theo thủ tục đặc biệtNhân dân trực tiếp thông qua bằng trưng cầu ý dânCơ quan đại diện có thẩm quyền cao nhất của nhân dân thông qua1. Hội nghị lập hiến2. Quốc hội lập hiến3. Quốc hội lập hiến và lập phápVí dụHiến pháp 1787 của Hoa Kỳ do Quốc hội lập hiến bao gồm 55 đại biểu đại diện cho 12 trong số 13 bang có chủ quyền lúc đó soạn thảo và thông qua. Cũng có trường hợp, sau khi thông qua Hiến pháp, Quốc hội lập hiến không giải thể mà chuyển thành Quốc hội lập pháp như Hy Lạp 1975, hoặc như ở Việt Nam năm 1946, Quốc hội khoá I được thành lập với mục đích thay mặt nhân dân soạn thảo và thông qua Hiến pháp rồi sẽ giải thể (Quốc hội lập hiến), tuy nhiên sau khi thông qua Hiến pháp 1946, Quốc hội khoá I không giải tán mà còn kéo dài đến năm1960 là do hoàn cảnh nước ta lúc đó có chiến tranh, Thực tế cũng có những trường hợp Quốc hội lập hiến được thành lập để soạn thảo Hiến pháp, sau đó dự thảo Hiến pháp được đưa ra trưng cầu dân ý để nhân dân thông qua: Hiến pháp Italia 1947, Hiến pháp Bồ Đào Nha 1975, Hiến pháp Rumani 1991 Ngày nay xu hướng của Quốc hội các nước trên thế giới là Quốc hội lập pháp kiêm luôn chức năng lập hiến. Thủ tục đặc biệtTrong số các nước tư bản phát triển, thủ tục sửa đổi và chỉnh lý Hiến pháp Mỹ là phức tạp nhất. Dự án chỉnh lý lại Hiến pháp trước hết phải được 2/3 tổng số nghị sĩ của mỗi viện trong Quốc hội liên bang bỏ phiếu thông qua. Sau đó, dự án chỉnh lý lại Hiến pháp phải được chuyển cho Quốc hội các bang phê chuẩn. Chỉnh lý được thông qua nếu có 3/4 tổng số Quốc hội các bang phê chuẩn. Ở Liên bang Nga, Quốc hội liên bang chỉ được quyền sửa đổi các chương từ III đến VIII và việc sửa đổi phải được sự tán thành của 2/3 tổng số thành viên của ĐuMa quốc gia và 3/4 tổng số thành viên của Hội đồng liên bang. Điều 89 của Hiến pháp Bồ Đào Nha liệt kê 15 điểm không thể là đối tượng sửa đổi, trong số đó có chính thể cộng hoà, nguyên tắc phân quyền, các nguyên tắc bầu cử; Hiến pháp Thái lan quy định hình thức chính thể là điều khoản không thể sửa đổi. Hiến pháp Mianma quy định rõ dự thảo sửa đổi lời nói đầu, sửa đổi Điều khoản xác định bản chất nhà nước hay các điều khoản quy định những nguyên tắc cơ bản của chế độ xã hội, chế độ nhà nước cần phải công bố để trưng cầu dân ý. Ví dụ:Hiến pháp 1958 của Pháp do Chính phủ soạn thảo theo lệnh của Tướng Đờ Gôn, sau đó được đưa sang Uỷ ban tư vấn Hiến pháp (thành lập theo luật ngày 3/8/1958). Uỷ ban này có 39 uỷ viên, trong đó có 26 uỷ viên do hai viện của Quốc hội bầu ra còn 13 uỷ viên do Chính phủ chỉ định. Uỷ ban đã họp kín từ ngày 29-4 đến 14-8-1958 và về cơ bản tán thành với dự thảo do Chính phủ xây dựng. Dự thảo lần cuối cùng được Chính phủ thông qua và công bố ngày 4-9-1958. Sau đó Hiến pháp được đưa ra trưng cầu dân ý ngày 28-9-1958. Ngày 4-10-1958, bản Hiến pháp này co ùhiệu lực Thứ hai: Về nội dung quy địnhHiến pháp là văn bản pháp lý duy nhất tổ chức và thực hiện toàn bộ quyền lực Nhà nước, bao gồm các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp có tính chất “khởi thủy”- (quyền lập quyền) cho các cơ quan nhà nước. Hp là văn bản pháp lý thể hiện rõ nét nhất, tập trung nhất hệ tư tưởng chính trị pháp lý của giai cấp cầm quyền.Nội dungLà văn bản duy nhất quy định việc tổ chức và thực hiện toàn bộ quyền lực nhà nước;Các quy định trong Hiến pháp là cơ sở pháp lý cho các cơ quan Nhà nước thực hiện các quyền năng pháp lý cụ thể của mình;Thể hiện tập trung nhất, rõ nét nhất hệ tư tưởng chính trị pháp lý của giai cấp cầm quyềnVÍ DỤ:ĐIỀU 83 HP: “ Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của nước CHXHCN Việt Nam. Quốd hội là cơ quan duy nhất có quyền lập hiến và lập pháp”ĐIẾU 109 HP: Chính phủ là cơ quan chấp hành của Quốc hội, cơ quan hành chính nhà nước cao nhất của nước CHXHCN Việt Nam”.ĐIỀU 127 HP: Tòa án nhân dân tối cao, các tòa án nhân dân địa phương, các tòa án quân sự các các tòa án khác do luật định là những cơ quan xét xử của nước CHXHCNVN ĐIỀU 137 HP: Viện kiểm sát nhân dân tối cao thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp trong phạm vi trách nhiệm do luật định”Ví dụ:Hiến pháp Thụy Sĩ có một điều khoản quy định : “ Cấm giết súc vật, lấy máu động vật mà không gây mê”. Thực chất của quy định này thể hiện rõ nét ý chí của nhà nước Thụy Sĩ muốn loại bỏ một cộng đồng tôn giáo trong xã hội.Thứ ba: Về phạm vi và mức độ điều chỉnhHiến pháp có phạm vi điều chỉnh rộng nhất và mức độ điều chỉnh ở tầm khái quát nhất, cô đọng nhất so với các văn bản pháp lý khác.Thứ tư: Về hiệu lực pháp lýHiến pháp có hiệu lực pháp lý cao nhất. Mọi văn bản pháp luật khác phải phù hợp, không được trái với Hiến pháp.Cơ sở cho hệ thống pl quốc giaHIẾN PHÁPLUẬTLUẬTLUẬTVí dụ:ĐIỀU 64 HP: “ Gia đình là tế bào của xã hội. Nhà nước bảo hộ hôn nhân và gia đình. Hôn nhân theo nguyên tắc tự nguyện, tiến bộ, một vợ, một chồng, vợ chồng bình đẳng. Cha mẹ có trách nhiệm nuôi dạy con thành những công dân tốt. Con cháu có bổn phận kính trọng và chăm sóc ông bà, cha mẹ. Nhà nước và xã hội không thừa nhận sự phân biệt, đối xử giữa các con”.Ví dụĐIẾU 35: Nhà nước và xã hội phát triển giáo dục nhàm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài.ĐIỀU 42: Nhà nước và xã hội phát triển du lịch, mở rộng hoạt động du lịch trong nước và quốc tế;ĐIỀU 62: Công dân có quyền xây dựng nhà ở theo quy hoạch và pháp luật. Quyền lợi của người thuê nhà và người có nhà cho thuê được bảo hộ theo theo pháp luật;ĐIềU 77: Công dân phải làm nghĩa vụ quân sự và tham gia xây dựng quốc phòng toàn dân...Có tính tối cao trong phạm vi cả nướcĐIỀU ƯỚC QT KHÔNG ĐƯỢC MÂU THUẪN VỚI HP;HIỆU LỰC TRÊN TOÀN LÃNH THỔ;HIỆU LỰC ĐỐI VỚI MỌI ĐỐI TƯỢNG;HIẾN PHÁPSỰ GIÁM SÁT MANG TÍNH CHÍNH TRỊHiến pháp được giám sát bởi Nguyên thủ quốc gia hoặc là các cơ quan nhà nước cấp cao như Nghị viện, Chính phủ. Ơû nước Mỹ, khi Tổng thống nhậm chức thì phải tuyên thệ rằng “Tôi long trọng thề rằng thực hiện trọng trách Tổng thống Hoa Kỳ bằng hết khả năng của mình và hết sức bảo vệ Hiến pháp của Hợp chủng quốc”. Ở Việt Nam, Quốc hội là cơ quan thực hiện quyền giám sát tối cao việc tuân theo Hiến pháp.SỰ GIÁM SÁT MANG TÍNH PHÁP LÝSự giám sát này được thực hiện bởi các cơ quan tư pháp. Mô hình này có hai biểu hiện: Một là, được giám sát bởi toà án thông thường ( Mỹ, Uùc, Aán Độ,); Hai là, một số nước Châu Aâu thành lập các Toà án đặc biệt để giám sát việc tuân thủ hiến pháp với những tên gọi khác nhau như : Toà án Hiến pháp (CHLB Đức, CHLB Nga, Italia,) hoặc là Hội đồng bảo hiến (Viện kiểm hiến) như Pháp, Tuynidi,Tòa án1D BẰNG 2 Ghi nhớ phần 1,2Định nghĩaDấu hiệu đặc trưngk33HỌC, HỌC NỮA, HỌC MÃI3.BẢN CHẤT HIẾN PHÁPa.Bản chất giai cấpLÀ SẢN PHẨM RA ĐỜI TRONG Xà HỘI CÓ GIAI CẤP;THỂ HIỆN Ý CHÍ CỦA GIAI CẤP CẦM QUYỀN HOẶC LIÊN MINH GIAI CẤP CẦM QUYỀN;LÀ SẢN PHẨM CỦA ĐẤU TRANH GIAI CẤP, DO GIAI CẤP CHIẾN THẮNG THIẾT LẬP ĐỊA VỊ CỦA MÌNH ( MAC-ANGHEL);THỂ HIỆN MỐI TƯƠNG QUAN LỰC LƯỢNG TRONG CUỘC ĐẤU TRANH GIAI CẤP (LÊNIN)BẢN CHẤT GIAI CẤP TRONG HIẾN PHÁP VIỆT NAMĐIỀU 2 HP: “ Nhà nước CHXHCN Việt Nam là Nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp nông dân, giai cấp công nhân và đội ngũ trí thức” ĐIỀU 4 HIẾN PHÁP VIỆT NAM NĂM 1992“Đảng Cộng sản Việt Nam, đội tiên phong của giai cấp công nhân Việt Nam, đại biểu trng thành quyền lợi của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc, theo chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, là lực lượng lãnh đạo nhà nước và xã hội”3.BẢN CHẤT HIẾN PHÁPa. Bản chất xã hội- Phản ánh nhu cầu xã hội, lợi ích của các giai cấp và tầng lớp nhân dân;- Các quy định của Hiến pháp tạo nền tàng cho sự phát triển chung của xã hội;- Điều chỉnh quan hệ xã hội, thể hiện bản sắc, truyền thống văn hóa dận tộc; VÍ DỤĐIỀU 32: Nhà nước đầu tư phát triển văn hóa, văn học, nghệ thuật, tạo điều kiện để nhân dân thưởng thức những tác phẩm văn học, nghệ thuật có giá trị.Điều 34: Nhà nước bảo tồn, phát triển các di sản văn hóa, dân tộc; chăm lo công tác bảo tồn, bảo tàng, tu bổ, tôn tạoVí dụĐIỀU 39: Nhà nước ưu tiên thực hiện chương trình chăm sóc sức khỏe cho đồng bào miền núi và dân tộc thiểu số Điều 41: nhà nước và xã hộ