Bài giảng môn học Máy công cụ 1

1 TRƢỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP KHOA CƠ KHÍ BỘ MÔN CHẾ TẠO MÁY BÀI GIẢNG MÔN HỌC MÁY CÔNG CỤ 1 Theo chƣơng trình 150 TC Số tín chỉ: 04 (Lƣu hành nội bộ) Thái Nguyên, năm 2011 2 Biên soạn: Hoàng Vị Dƣơng Công Định - Nguyễn Thuận - Nguyễn Thế Đoàn Vũ Nhƣ Nguyệt - Ngô Minh Tuấn - Hoàng Trung Kiên BÀI GIẢNG MÔN HỌC MÁY CÔNG CỤ 1 Theo chƣơng trình 150 TC Số tín chỉ: 04 (Lƣu hành nội bộ) Thái Nguyên, ngày 10 tháng 12 năm 2010 Trƣởng bộ môn Trƣởng khoa Cơ khí ThS Phạm Quang Đồng TS Vũ Ngọc Pi 3 MỤC LỤC *Nội dung Trang *Mục lục *Đề cƣơng chi tiết học phần Chƣơng I. CƠ BẢN VỀ MÁY CÔNG CỤ .. 1.1. Giới thiệu máy công cụ ................................. 1.2. Các chỉ tiêu đánh giá chất lƣợng máy công cụ 1.3. Phƣơng pháp tạo hình bề mặt trên máy công cụ 1.4. Phân loại chuyển động trong máy công cụ 1.5. Truyền dẫn động học của máy công cụ 1.6. Liên kết động học của máy công cụ 1.7. Cấu trúc động học máy công cụ 1.8. Điều chỉnh động học máy công cụ Chƣơng II. MÁY CÔNG CỤ VẠN NĂNG 2.1. Máy Tiện 2.1.1. Công dụng và phân loại 2.1.2. Máy tiện ren vạn năng 2.2. Máy khoan - Máy Doa - Máy tổ hợp 2.2.1. Máy khoan 2.2.1.1. Công dụng và phân loại 2.2.1.2. Máy khoan đứng 2A135 2.2.1.3. Các máy khoan khác 2.2.2. Máy doa 2.2.2.1. Công dụng và phân loại 2.2.2.2. Máy doa ngang vạn năng 262 2.2.2.3. Các máy doa khác 2.2.3. Máy tổ hợp 2.3. Máy Phay 2.3.1. Công dụng và phân loại 2.3.2. Điều chỉnh động học Máy phay ngang vạn năng 6M82 2.3.3. Các máy phay khác 4 2.3.4. Đầu phân độ vạn năng 2.3.4.1. Công dụng, Cấu tạo 2.3.4.2. Tính toán phân độ 2.3.4.3. Đầu phân độ quang học 2.4. Máy bào - Máy xọc - Máy chuốt 2.4.1. Máy bào ngang 2.4.1.1. Công dụng 2.4.1.2. Các bộ phận 2.4.2. Máy xọc 2.4.3. Máy bào giƣờng 2.4.4. Máy chuốt 2.5. Máy mài 2.5.1. Công dụng và phân loại 2.5.2. Máy mài tròn ngoài 2.5.3. Máy mài tròn trong 2.5.4. Máy mài không tâm 2.5.5. Máy mài phẳng 2.5.6. Máy mài nghiền và máy mài rà 2.5.7. Máy mài chuyên dựng Chƣơng III. MÁY GIA CÔNG BÁNH RĂNG TRỤ Các phƣơng pháp gia công bánh răng trụ Phƣơng pháp chép hình Phƣơng pháp bao hình Máy phay lăn răng Công dụng và nguyên lí tạo hình biên dạng răng Các sơ đồ gia công và sơ đồ cấu trúc động học máy Điều chỉnh động học máy phay lăn răng Máy xọc răng bao hình Công dụng và nguyên lí tạo hình biên dạng răng Sơ đồ gia công và sơ đồ cấu trúc động học máy Điều chỉnh động học máy xọc răng bao hình 5 Các cơ cấu đặc biệt của máy xọc răng Máy mài răng Công dụng và nguyên lí mài răng Các sơ đồ gia công và sơ đồ cấu trúc động học máy Điều chỉnh động học máy mài răng bao hình Các máy gia công bánh răng khác Máy phay then hoa Máy gia công thanh răng Máy cán răng Máy tiện răng Máy cắt răng bằng dao phay răng lƣợc Chƣơng IV. CÁC MÁY GIA CÔNG BÁNH RĂNG CÔN Nguyên lí tạo hình bánh răng côn theo phƣơng pháp bao hình Máy gia công bánh răng côn răng thẳng Các sơ đồ gia công Sơ đồ cấu trúc động học máy 5A26 Điều chỉnh động học máy 5A26 Máy gia công bánh răng côn răng cong Các dạng bánh răng côn răng cong Nguyên lý tạo hình bánh răng côn dạng răng cung tròn Sơ đồ cấu trúc động học máy 525 Điều chỉnh động học máy 525 Các máy gia công bánh răng côn khác Máy phay bánh răng côn chép hình Máy chuốt bánh răng côn răng thẳng Máy mài bánh răng côn Chƣơng V. MÁY TIỆN HỚT LƢNG Công dụng Các sơ đồ hớt lƣng răng dao Máy tiện hớt lƣng vạn năng Công dụng 6 Sơ đồ cấu trúc động học máy Điều chỉnh động học máy 1811 Chƣơng VI. CÁC MÁY GIA CÔNG REN Các phƣơng phápgia công ren Máy phay ren Các phƣơng pháp phay ren Máy phay ren 561 Máy cán ren Các phƣơng pháp cán ren Máy cán ren hƣớng kính 5933 Máy tiện ren chính xác Cơ cấu hiệu chỉnh bƣớc ren chính xác Điều chỉnh máy tiện ren chính xác Máy mài ren Các sơ đồ mài ren Máy mài ren 5822 B. Phần thảo luận, bài tập * Phụ lục * Tài liệu tham khảo ĐỀ CƢƠNG CHI TIẾT HỌC PHẦN: MÁY CÔNG CỤ 1 (Học phần bắt buộc) 1. TÊN HỌC PHẦN: MÁY CÔNG CỤ 1 ( MEC518) 2. Số tín chỉ: 4 3. Trình độ cho sinh viên năm thứ 4. 4. Phân bố thời gian giảng dạy trong học kỳ: 4(4,2,8) - Lên lớp lý thuyết: 6 tiết/tuần*8=48 - Thảo luận, bài tập: 6 tiết/tuần*4=24 - Số tiết sinh viên tự học: 8tiết/ tuần. - Khác: Để có kết quả tốt sinh viên phải đƣợc thực hành đầy đủ. 5. Các học phần học trƣớc: 7 Dụng cụ cắt 1. 6. Học phần thay thế, học phần tƣơng đƣơng: Không. 7. Mục tiêu của học phần: Trang bị cho sinh viên khối kiến thức chuyên môn về máy công cụ. Có kỹ năng điều chỉnh động học và sử dụng máy công cụ trong thực tế sản xuất. 8. Mô tả vắn tắt nội dung học phần: Cơ bản máy công cụ; Các máy vạn năng; Các máy chuyên dùng và chuyên môn hóa. 9. Nhiệm vụ của sinh viên: 1. Nghe giảng với thời gian >80% tổng số thời lƣợng của học phần. 2. Chuẩn bị thảo luận . 3. Khác: Thực hành trên máy công cụ. 10. Tài liệu học tập: [1]. TS Hoàng Vị, ThS Nguyễn Thế Đoàn, KS Ngô Minh Tuấn, Máy công cụ, Đại học Kỹ thuật Công nghiệp, 2011 [2]. Bộ môn máy và Tự động hoá, Bộ giáo trình máy cắt kim loại - Thái nguyên 1996 [3]. Nguyễn Anh Tuấn- Phạm Đắp, Thiết kế máy công cụ , NXB KHKT -1983 [4]. Phạm Đắp ,Tính toán thiết kế máy cắt kim loại , NXB: ĐH&HCN -1971 11. Tiêu chuẩn đánh giá sinh viên và thang điểm: * Tiêu chuẩn đánh giá: 1. Chuyên cần. 2. Thảo luận, bài tập. 3. Kiểm tra giữa học phần 4. Thi kết thúc học phần 5. Tham quan thực hành * Thang điểm 1. Chuyên cần: Điều kiện dự thi. 2. Thảo luận, bài tập: 20% 3. Kiểm tra giữa học phần (viết): 20% 4. Thi kết thúc học phần (vấn đáp): 60% * Điểm học phần: {(thảo luận, bài tập)*0.2+(kiểm tra giữa học phần)*0.2+(thi kết thỳc học phần)*0.6} 12. NỘI DUNG CHI TIẾT HỌC PHẦN BIÊN SOẠN: TS.HOàNG VỊ 8 TRƢỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP KHOA CƠ KHÍ BỘ MÔN: CHẾ TẠO MÁY Chƣơng I. CƠ BẢN VỀ MÁY CÔNG CỤ 1.1. Giới thiệu máy công cụ 1.2. Các chỉ tiêu đánh giá chất lƣợng máy công cụ 1.3. Phƣơng pháp tạo hình bề mặt trên máy công cụ 1.3.1. Phƣơng pháp quĩ tích 1.3.2. Phƣơng pháp chép hình 1.3.3. Phƣơng pháp bao hình 1.3.4. Phƣơng pháp tiếp xúc 1.4. Phân loại chuyển động trong máy công cụ 1.4.1. Chuyển động cắt gọt 1.4.2. Chuyển động tạo hình 1.4.3. Chuyển động khác 1.5. Truyền dẫn động học của máy công cụ 1.5.1. Truyền dẫn chuyển động quay 1.5.2. Truyền dẫn chuyển động thẳng 1.6. Liên kết động học của máy công cụ 1.7. Cấu trúc động học máy công cụ 1.8. Điều chỉnh động học máy công cụ Chƣơng II. MÁY CÔNG CỤ VẠN NĂNG 1.1. Máy Tiện 1.1.1. Công dụng và phân loại 1.1.2. Máy tiện ren vạn năng 1.1.2.1. Công nghệ gia công trên máy tiện 1.1.2.2. Sơ đồ cấu trúc động học máy 1.1.2.3. Điều chỉnh động học máy tiện ren vạn năng 1.2. Máy khoan – Máy Doa - Máy tổ hợp 1.2.1. Máy khoan 1.2.1.1. Công dụng và phân loại 1.2.1.2. Máy khoan đứng 2A135 1.2.1.3. Các máy khoan khác 1.2.2. Máy doa 1.2.2.1. . Công dụng và phân loại 9 1.2.2.2. . Máy doa ngang vạn năng 262 1.2.2.3. . Các máy doa khác 1.2.3. Máy tổ hợp 1.3. . Máy Phay 1.3.1. Công dụng và phân loại 1.3.2. Điều chỉnh động học Máy phay ngang vạn năng 6M82 1.3.3. Các máy phay khác 1.3.4. Đầu phân độ vạn năng 1.3.4.1. Công dụng, cấu tạo 1.3.4.2. Tính toán phân độ 1.3.5. Đầu phân độ quang học 1.4. . Máy bào - Máy xọc - Máy chuốt 1.4.1. Máy bào ngang 1.4.1.1. Công dụng 1.4.1.2. Các bộ phận 1.4.2. Máy xọc 1.4.2.1. Công dụng 1.4.2.2. Các bộ phận 1.4.3. Máy bào giƣờng 1.4.4. Máy chuốt 1.5. . Máy mài 1.5.1. Công dụng và phân loại 1.5.2. Máy mài tròn ngoài 1.5.3. Máy mài tròn trong 1.5.4. Máy mài không tâm 1.5.5. Máy mài phẳng 1.5.6. Máy mài nghiền và máy mài rà 1.5.7. Máy mài chuyên dựng Chƣơng III. MÁY GIA CÔNG BÁNH RĂNG TRỤ 3.1 . Các phƣơng pháp gia công bánh răng trụ 3.1.1 Phƣơng pháp chép hình 3.1.2 Phƣơng pháp bao hình 3.2 . Máy phay lăn răng 3.2.1 Công dụng và nguyên lí tạo hình biên dạng răng 3.2.2 Các sơ đồ gia công và sơ đồ cấu trúc động học máy 10 3.2.3 Điều chỉnh động học máy phay lăn răng 3.3 . Máy xọc răng bao hình 3.3.1 Công dụng và nguyên lí tạo hình biên dạng răng 3.3.2 Sơ đồ gia công và sơ đồ cấu trúc động học máy 3.3.3 Điều chỉnh động học máy xọc răng bao hình 3.3.4 Các cơ cấu đặc biệt của máy xọc răng 3.4 . Máy mài răng 3.4.1 Công dụng và nguyên lí mài răng 3.4.2 Các sơ đồ gia công và sơ đồ cấu trúc động học máy 3.4.3 Điều chỉnh động học máy mài răng bao hình 3.5 . Các máy gia công bánh răng khác 3.5.1 Máy phay then hoa 3.5.2 Máy gia công thanh răng 3.5.3 Máy cán răng 3.5.4 Máy tiện răng 3.5.5 Máy cắt răng bằng dao phay răng lƣợc Chƣơng IV. CÁC MÁY GIA CÔNG BÁNH RĂNG CÔN 1.1. Nguyên lí tạo hình bánh răng côn theo phƣơng pháp bao hình 1.2. Máy gia công bánh răng côn răng thẳng 1.2.1. Các sơ đồ gia công 1.2.2. Sơ đồ cấu trúc động học máy 5A26 1.2.3. Điều chỉnh động học máy 5A26 1.3. Máy gia công bánh răng côn răng cong 1.3.1. Các dạng bánh răng côn răng cong 1.3.2. Nguyên lý tạo hình bánh răng côn dạng răng cung tròn 1.3.3. Sơ đồ cấu trúc động học máy 525 1.3.4. Điều chỉnh động học máy 525 1.4. Các máy gia công bánh răng côn khác 1.4.1. Máy phay bánh răng côn chép hình 1.4.2. Máy chuốt bánh răng côn răng thẳng 1.4.3. Máy mài bánh răng côn Chƣơng V. MÁY TIỆN HỚT LƢNG 5.1 . Công dụng 5.2 , Các sơ đồ hớt lƣng răng dao 5.3 . Máy tiện hớt lƣng vạn năng 11 5.3.1 Công dụng 5.3.2 Sơ đồ cấu trúc động học máy 5.3.3 Điều chỉnh động học máy 1811 Chƣơng VI. CÁC MÁY GIA CÔNG REN 6.1 Các phƣơng phápgia công ren 6.2 Máy phay ren 6.2.1 Các phƣơng pháp phay ren 6.2.2 Máy phay ren 561 6.3 Máy cán ren 6.3.1 Các phƣơng pháp cán ren 6.3.2 Máy cán ren hƣớng kính 5933 6.4 Máy tiện ren chính xác 6.4.1 Cơ cấu hiệu chỉnh bƣớc ren chính xác 6.4.2 Điều chỉnh máy tiện ren chính xác 6.5 Máy mài ren 6.5.1 Các sơ đồ mài ren 6.5.2 Máy mài ren 5822 13. Lịch trình giảng dạy. Tuần thứ Nội dung Tài liệu Hình thức dạy 1 Giới thiệu môn học máy công cụ. 1. Mục tiêu của môn học. 2. Các nội dung của môn học. 3. Phƣơng pháp học tập và nghiên cứu. Chƣơng I. CƠ BẢN VỀ MÁY CÔNG CỤ 1.1 Giới thiệu máy công cụ 1.2 Các chỉ tiêu đánh giá chất lƣợng máy công cụ 1.3 Phƣơng pháp tạo hình bề mặt trên máy công cụ 1.4 Phân loại chuyển động trong máy công cụ 1.5 Truyền dẫn động học của máy công cụ 1.6 Liên kết động học của máy công cụ 1.7 Cấu trúc động học máy công cụ 1.8 Điều chỉnh động học máy công cụ [1]; [2] [3]; [4] Giảng (6 tiết) 12 2 Chƣơng II. MÁY CÔNG CỤ VẠN NĂNG 2.1 Máy Tiện [1]; [2] [3]; [4] Giảng (6 tiết) 3 1. Các phƣơng pháp tạo hình bề mặt gia công( Phƣơng pháp chép hình; Bao hình ; Quỹ tích; Tiếp xúc). 2. Sơ đồ cấu trúc động học máy công cụ. 3. Các vấn đề cơ bản của truyền dẫn chuyển động trong máy công cụ. 4. Điều chỉnh động học máy 16K20 [1]; [2] [3]; [4] Thảo luận (6 tiết) 4 Chƣơng II. MÁY CÔNG CỤ VẠN NĂNG (tiếp) 2.2 Máy khoan – Máy Doa - Máy tổ hợp 2.3 Máy Phay [1]; [2] [3]; [4] Giảng (6 tiết) 5 Chƣơng II. MÁY CÔNG CỤ VẠN NĂNG (tiếp) 2.4 Máy bào - Máy xọc - Máy chuốt 2.5 Máy mài [1]; [2] [3]; [4] Giảng (6 tiết) 6 1.Điều chỉnh động học máy 2A135 2. Điều chỉnh động học máy 6M82. 3. Điều chỉnh động học đầu phân độ yдг135 4. Điều chỉnh động học máy 262г [1]; [2] [3]; [4] Thảo luận (6 tiết) 7 Chƣơng III. MÁY GIA CÔNG BÁNH RĂNG TRỤ 3.1 C¸c ph-¬ng ph¸p gia c«ng b¸nh r¨ng trô 3.2 M¸y phay l¨n r¨ng [1]; [2] [3]; [4] Giảng (6 tiết) 8 KiÓm tra gi÷a kú. (3 t) 9 Chƣơng III. MÁY GIA CÔNG BÁNH RĂNG TRỤ 3.3 M¸y xäc r¨ng bao h×nh 3.4 M¸y mµi r¨ng 3.5 C¸c m¸y gia c«ng b¸nh r¨ng kh¸c [1]; [2] [3]; [4] Giảng (6 tiết) 10 1. Điều chỉnh động học máy 5K32. 2. Điều chỉnh động học máy 5140. 3. Điều chỉnh động học máy 5п84 [1]; [2] [3]; [4] Thảo luận (6 tiết) 11 Chƣơng IV. MÁY GIA CÔNG BÁNH RĂNG CÔN 4.1 Nguyên lí tạo hình bánh răng côn theo phƣơng pháp bao hình 4.2 Máy gia công bánh răng côn răng thẳng [1]; [2] [3]; [4] Giảng (6 tiết) 13 4.3 Máy gia công bánh răng côn răng cong 4.4 Các máy gia công bánh răng côn khác 12 Chƣơng V. MÁY TIỆN HỚT LƢNG 5.1 Công dụng 5.2 Các sơ đồ hớt lƣng răng dao 5.3 Máy tiện hớt lƣng vạn năng Chƣơng VI. CÁC MÁY GIA CÔNG REN 6.1 Các phƣơng phápgia công ren 6.2 Máy phay ren 6.3 Máy cán ren 6.4 Máy tiện ren chính xác 6.5 Máy mài ren [1]; [2] [3]; [4] Giảng (6 tiết) 13 1. Điều chỉnh động học máy 5A26 2. Điều chỉnh động học máy 525 3. Điều chỉnh động học máy 1811 Thảo luận (6 tiết) A. LÝ THUYẾT 14 Chƣơng I. CƠ BẢN VỀ MÁY CÔNG CỤ 1.1. Giới thiệu máy công cụ Máy công cụ đƣợc dùng trong sản xuất chế tạo máy và chế tạo thiết bị kỹ thuật. Là công cụ chính trong ngành chế tạo máy để chế tạo ra các chi tiết, cơ cấu theo hình dáng, kích thƣớc, độ chính xác theo yêu cầu của máy móc, thiết bị, dụng cụ, và các sản phẩm dùng trong các ngành kỹ thuật, trong sản xuất, quốc phòng và phục vụ dân sinh. Có nhiều kiểu phân loại máy công cụ theo các mục tiêu khác nhau nhƣ chức năng, công dụng, mức độ vạn năng, độ chính xác, kích thƣớc, trọng lƣợng, mức độ tự dộng hóa v.v... Máy tiện, máy khoan, máy doa, máy mài, máy phay là các tên gọi theo chức năng và công dụng của các máy công cụ. Các máy vạn năng (còn gọi là máy công cụ thông dụng) có phạm vi công nghệ rộng, có khả năng thực hiện đƣợc nhiều nguyên công khác nhau. Sản phẩm của máy vạn năng đa dạng, phạm vi điều chỉnh kích thƣớc gia công trên máy rộng (nhƣ máy tiện ren vạn năng, máy phay vạn năng vv..). Các máy này đƣợc dùng rộng khắp trong sản xuất chế tạo máy và các ngành kỹ thuật khác. Máy vạn năng đƣợc trang bị thêm các thiết bị đặc biệt và có khả năng công nghệ rộng hơn máy cùng loại gọi là máy vạn năng rộng. Máy chuyên dùng là tên gọi của nhóm máy chỉ dùng để gia công các chi tiết cùng kiểu, loại có hình dáng phức tạp hoặc cấu tạo đặc biệt với kích thƣớc khác nhau nhƣ bánh răng, trục khuỷu, ren, dụng cụ cắtvì vậy máy chuyên dùng đƣợc gọi theo công nghệ đặc trƣng để gia công các kiểu loại chi tiết đó nhƣ các máy gia công bánh răng, gia công ren Trong sản xuất loạt, gia công một loại chi tiết cùng hình dáng, kích thƣớc. Để nâng cao năng suất, chất lƣợng sản phẩm các máy công cụ đƣợc bố trí theo dây chuyền của quy trình công nghệ. Máy công cụ trong dây chuyền đó chỉ thực hiện một bƣớc công nghệ vì vậy để đơn giản cho thiết kế cấu trúc, giảm chi phí sản xuất sử dụng máy chuyên môn hóa. Nhƣ vậy máy chuyên môn hóa là máy chuyên dùng có tính chuyên môn hóa cao. 15 Trong các hệ thống sản xuất hiện đại, linh hoạt (Flexible Manufacturing System), sử dụng các máy công cụ hiện đại, có nhiều chức năng công nghệ khác nhau, điều khiển hiện đại, tự động hóa cao và linh hoạt là các trung tâm gia công (Machining Center). Độ chính xác của máy công cụ có liên quan tới rất nhiều vấn đề về kỹ thuật nhƣ thiết kế, chế tạo, lắp ráp, chức năng và công dụng cũng nhƣ đặc trƣng công nghệ của máy. Mặt khác máy có độ chính xác càng cao giá thành của nó càng cao và để cho việc thiết kế, chế tạo hay sử dụng máy đảm bảo các yêu cầu kinh tế kỹ thuật còn phân loại máy theo cấp chính xác. Theo TCVN 1742 – 75, máy công cụ đƣợc phân loại theo 05 cấp độ chính xác: - Máy cấp chính xác E là máy có độ chính xác thông thƣờng, chủ yếu là máy vạn năng thông dụng. - Máy cấp chính xác D là máy đƣợc thiết kế, chế tạo dựa trên cơ sở các máy có độ chính xác thông thƣờng nhƣng các chi tiết, cụm máy quan trọng đƣợc chế tạo chính xác hơn, chất lƣợng lắp ráp, tổ hợp máy cũng đƣợc nâng cao. - Máy cấp chính xác C là máy có độ chính xác cao, bao gồm các máy gia công lần cuối. Việc thiết kế, chế tạo và lắp ráp tổ hợp máy yêu cầu đạt độ chính xác rất cao. - Máy cấp chính xác B là máy có độ chính xác đặc biệt, nhóm máy này ngoài các yêu cầu kỹ thuật nhƣ các máy có độ chính xác cao, chúng còn phải có độ cững vững động lực học rất cao. - Máy cấp chính xác A là máy có độ chính xác siêu cao, nhóm máy này đòi hỏi điều kiện làm việc theo qui định riêng và chế độ gia công chính xác. Máy đƣợc dùng để chế tạo các chi tiết quan trọng, có yêu cầu kỹ thuật cao nhất trong các thiết bị đo lƣờng, điều khiển Kích thƣớc, trọng lƣợng của máy công cụ liên quan trực tiếp đến phạm vi kích thƣớc của chi tiết gia công trên máy, vì vậy việc phân loại theo trọng lƣợng có ý nghĩa thực tế cho việc chọn máy gia công hợp lí. Máy cỡ bé có trọng lƣợng máy nhỏ hơn 1 tấn thƣờng dùng trong gia công chi tiết bé. Máy cỡ trung bình có trọng lƣợng đến 10 tấn là loại máy đƣợc dùng rộng rãi trong các nhà máy để gia công các chi tiết trung bình, khối lƣợng không lớn lắm. Máy cỡ lớn có trọng lƣợng máy đến 100 tấn dùng để gia công các chi tiết có kích thƣớc, khối lƣợng lớn. Máy cực lớn có trọng lƣợng lớn hơn 100 tấn đƣợc thiết kế theo đặt hàng gia công các chi tiết siêu trƣờng, siêu trọng. 16 Theo kiểu, loại và mức độ hiện đại của hệ thống điều khiển máy công cụ. Có máy công cụ thông thƣờng , máy bán tự động, máy tự động , máy điều khiển theo chƣơng trình số Dựa vào chức năng công nghệ, công dụng, mức độ hiện đại của hệ thống điều khiển và các đặc tính kỹ thuật của máy công cụ để ký hiệu máy. Ở mỗi quốc gia, mỗi một hãng chế tạo máy đều có tiêu chuẩn kiểu ký hiệu máy khác nhau, nhƣng về bản chất là giống nhau. Thông thƣờng ký hiệu máy theo cách thức sau: Tên máy theo nhóm chức năng công nghệ_ những thông số kỹ thuật đặc trƣng _hệ thống điều khiển hoặc chức năng đặc biệt. Ví dụ hệ thống ký hiệu của Liên Xô (cũ): Bảng 1.1. Ký hiệu máy cắt kim loại theo Liên Xô 17 - Chữ số đầu tiên kí hiệu tên máy theo nhóm chức năng công nghệ: 1- máy tiện; 2 – máy khoan, doa; 3 – máy mài; 4- máy tổ hợp; 5 – máy gia công răng, gia công ren; 6- máy phay; 7 – máy bào, máy xọc, máy chuốt; 8 – máy cƣa; máy cắt phôi; 9- các máy khác. - Chữ số tiếp theo kí hiệu kiểu máy theo các đặc trƣng nhóm. - Nhóm số cuối cùng để chỉ các kích thƣớc đặc trƣng của máy. - Chữ cái đứng xen trong nhóm các chữ số để kí hiệu serial hoặc máy đã đƣợc cải tiến trên cơ sở loạt máy đã sản xuất. 18 - Các chữ cái sau cùng kí hiệu các trang thiết bị kèm theo, hệ thống chức năng đặc biệt, hệ thống điều khiển... Tiêu chuẩn Việt Nam về kí hiệu máy dựa vào cơ sở trên, chỉ thay chữ số đầu tiên bằng tên máy viết tắt. 1.2. Các chỉ tiêu chất lƣợng của máy công cụ An toàn: Máy công cụ đƣợc thiết kế và đƣa vào sản xuất phải đảm an toàn cho ngƣời sử dụng, môi trƣờng và các trang thiết bị kỹ thuật khác trong hệ thống sản xuất. Vì vậy tất cả các chi tiết và các bộ phận chuyển động phải đƣợc che kín hoặc cảnh báo để đề phòng tai nạn, hệ thống điện phải có tiếp đất theo tiêu chuẩn an toàn, phải có tấm chắn phoi và dung dịch bôi trơn làm nguội. Các tay gạt điều khiển phải đƣợc bố trí đúng quy định an toàn và thuận tiện cho ngƣời sử dụng máy. Có các cơ cấu khóa lẫn chuyển động, cơ cấu phòng quá tải, cơ cấu dừng máy khẩn cấp, đèn tín hiệu cảnh báo Năng suất: Chỉ tiêu năng suất có thể đƣợc đặc trƣng bởi thể tích kim loại đƣợc tách ra khỏi chi tiết gia công, hoặc diện tích bề mặt gia công, hoặc số lƣợng chi tiết đƣợc gia công trong một đơn vị thời gian. Các máy chuyên dùng và chuyên môn hóa, máy tự động và bán tự động, có thể sử dụng công thức tính năng suất: ckct ttT Q   11 (chiếc/phút) Ở đây: ckct ttT ,, lần lƣợt là thời gian chu kì gia công một chi tiết, thời gian công tác và thời gian chạy không của máy. Các máy vạn năng, các máy gia công thô, máy có thời gian chạy không và thời gian phụ lớn Sử dụng công thức tính năng suất công nghệ sau: tsvQc .. (m 3 /ph) Trong đó: v(m/ph) - vận tốc cắt chính; s(m) - lƣợng chạy dao; t(m) - chiề