Bài giảng Phương pháp thu thập và xử lý dữ liệu

Phương pháp thu thập và xử lý dữ liệuMục tiêu bài học: - Biết các nguồn thông tin giáo khác nhau- Nắm được một số phương pháp thu thập dữ liệu từ các nguồn thông tin khác nhau- Biết cách xử lý và trình bày dữ liệu một cách khoa học.Cấu trúc bài giảngCác nguồn thông tin giáo dụcƯu điểm và nhược điểm của các nguồn thông tin giáo dụcMột số phương pháp thu thập số liệu Một số phương pháp phân tích số liệuCác nguồn thông tin giáo dụcThông tin thống kê giáo dục có thể thu thập từ 2 nguồn chính:1.1. hệ thống thông tin QLGD (EMIS) của Bộ GD&ĐT1.2. Niêm giám thống kê của Tổng cục Thống kê2. Nguồn thông tin khoa học giáo dụcNguồn thu: Các viện NC giáo dục, Trung tâm thông tin giáo dục, phòng Khoa học, văn phòngTư liệu gồm: Các đề tài nghiên cứu và triển khaiCác báo cáo khoa học, báo cáo khảo sát, tài liệu hội nghị trong nước và quốc tếChủ trương, chính sách của ngành và nhà nướcCác bài báo khoa học đăng trên các tạp chí chuyên ngànhThông tin tóm tắt, thông tin nhanh, thông tin phục vụ lãnh đạo3. Th«ng tin t­ liÖu vÒ gi¸o dôcN¬i thu thËp: C¸c th­ viÖn cña c¸c tr­êng ®¹i häc, c¸c viÖn nghiªn cøuT­ liÖu: t­ liÖu cÊp 1 vµ cÊp 24. Dữ liệu và thông tin giáo dục thu thập từ các nguồn khácNguồn thu thập:Từ các phương tiện thông tin đại chúng và qua dư luận về hoạt động giáo dục, đào tạoTừ hội thảo, hội nghị, báo cáo công tác điều tra, khảo sát thực tếTừ các chương trình, dự án trong nước và quốc tếCác nguồn thông tin có liên quan (khảo sát hộ gia đình, điều tra dân số)Ưu và nhược điểm của các nguồn thông tin giáo dụcBáo cáo định kỳ của nhà trườngƯu điểmCho thấy tiến trình hoạt động của nhà trường theo thời gianCó thông tin số lượng và đánh giáMang tính pháp lệnh của các cơ quan quản lý các cấp buộc cấp cơ sở phải thực thi Nhược điểmMang tính chất báo cáo chung Nặng về báo cáo thành tích của nhà trường Khảo sát chuyên đềCho phép thu thập thông tin theo chuyên đềCho phép đánh giá kết quả học tập của học sinh và hoạt động giảng dạy của giáo viênCung cấp dữ liệu về các nhu cầu cụ thể trong ngành giáo dụcCó thể cung cấp thông tin được phân tách chi tiết Cần có nguồn lực đặc biệt, chi phí thường caoCó thể không diễn ra thường xuyên nên không đánh giá được các xu hướng thường xuyênKhông có sự sắp xếp cán bộ, bộ máy tiến hành khảo sát thường xuyên Báo cáo thanh tra nhà trườngChính xác hoá và kiểm chứng các vấn đề cụ thểMang tính khách quan (thành viên thanh tra từ bên ngoài nhà trường) Không diễn ra thường xuyênThường làm điểm, qui mô hẹp Niêm giám thống kê giáo dục Thu thập dữ liệu hàng năm thông qua hệ thống thông tin quản lý giáo dục hiện có ở các cấp quản lýChỉ cung cấp số liệu đối với một số hạng mụcCó tư cách pháp nhân trong việc thu thập và cung cấp dữ liệuĐược sử dụng nhiều nhất Dữ liệu không được kiểm chứng và kiểm tra về chất lượngCác qui trình tổng hợp số liệu hiện tại thường làm mất thông tin ở cấp cơ sở mà chỉ lưu thông tin ở cấp tỉnh và trung ương Khảo sát hộ gia đình Cung cấp thông tin thường xuyên 2 năm/lầnDữ liệu có thể được phân tách theo nhóm kinh tế-xã hội và được thu thập ở cấp thấp hơn (ví dụ huyện, xã)Dữ liệu có thể được thu thập về đánh giá ý kiến về chất lượng của dịch vụ giáo dục thông qua phiếu hỏi người thụ hưởngCho phép phân tích phân bổ lợi ích của chi tiêu công Không đánh giá được kết quả học tập và trình độ giáo viênKhông thu thập hệ thống dữ liệu về hiệu quả hoạt động trong nội bộ ngànhKhông cho phép có các ước tính tin cậy cho các cấp từ dưới tỉnh trở xuống Điều tra dân sốCó số liệu tin cậy về tỉ lệ đi học đối với bất kỳ cấp giáo dục nào và được kiểm tra nhất quán 10 năm/lầnĐưa ra những dự báo về dân số cần thiết để tính toán tỷ lệ đi học đúng độ tuổi Việc thu thập các dữ liệu về giáo dục bị hạn chế về qui mô và mức độ do mục tiêu chủ yếu là điều tra dữ liệu dân sốPhối hợp chưa tốt giữa Tổng cục Thống kê và Bộ GD&ĐT trong việc sử dụng dữ liệu điều tra cho ngành giáo dục. Nghiên cứu và báo cáo của các dự án Cung cấp dữ liệu về các vấn đề cụ thể mà dự án quan tâmCó thể cung cấp thông tin được phân tách chi tiết Không thường xuyênPhạm vi nghiên cứu thường hẹp Điều tra mẫu/điều tra điểm Cung cấp thông tin được phân tách chi tiếtĐủ độ tin cậyĐáp ứng nhanh nhu cầu cung cấp thông tin cần thiết Phạm vi nghiên cứu để thu thập thông tin hẹpCó thể không bao quát hết các đối tượng cần thu thập thông tin Phỏng vấn sâu Tiếp cận tới các đối tượng quản lý hoặc trực tiếp liên quan đến công việcCó được các quan điểm và thảo luậnThường sử dụng trong các đánh giá chất lượng Mang tính chủ quan của người được phỏng vấnKhó định lượng Nguồn thông tin điện tửNhanh chóng truy cậpCó khả năng sao chép nhanhTiếp cận với nhiều tài liệu, dữ liệu Tính an toàn của thông tin dễ bị vi phạm do khả năng sao chép nhanhThông tin dễ bị làm sai lệch hoặc bị hủy hoạiTính ổn định của thông tin trong nguồn tin điện tử không đồng nhấtGiá cả của tài liệu điện tử có xu hướng tăng.Một số phương pháp thu thập số liệua. Điều tra bằng phiếu hỏi: Các bước tiến hànhXác định mục tiêu của phiếu hỏi- Chọn mẫu- Xây dựng các tiêu chí và thiết kế phiếu hỏi- Điều tra thử- Gửi phiếu hỏi- Dõi theo tiến độ và gửi thư nhắc nhởb. Phỏng vấnCó nhiều cách tiếp cận trong phỏng vấn. (i) Phỏng vấn nhanh là lựa chọn những người chủ chốt có hiểu biết để thu thập số liệu thông qua các câu hỏi chuẩn; (ii) Phỏng vấn bán tiêu chuẩn là phỏng vấn có lựa chọn trong đó thông tin không theo các khuôn mẫu định sẵn. Lưu ý:Lựa chọn đối tượng phỏng vấn- Hẹn gặp- Tiến hành phỏng vấn- Lưu ý sử dụng thời gian một cách hiệu quảc. Nghiên cứu điển hìnhĐây là phương pháp nhanh, rẻ, cho phép hình dung toàn diện hoàn cảnh. Người ta thường sử dụng phương pháp này trong phân tích chính sách vì nó cho phép phân tích sâu những số liệu bề mặt, hiểu được tình huống phức tạp của vấn đề, quá trình thực thi chính sách do vậy có thể đề xuất các biện pháp phù hợp d. Phương pháp thử nghiệmLà quá trình can thiệp vào thực tiễn để thử giải quyết vấn đề. Khi sử dụng phương pháp thử nghiệm cần bao gồm các bước: Mục tiêu thử nghiệm, thời gian và địa điểm thử nghiệm, đối tượng thử nghiệm, phân tích kết quả thử nghiệm, tổng kết và kiến nghị. Có 2 loại thử nghiệm: thử nghiệm trong môi trường nhân tạo và thử nghiệm trong môi trường tự nhiên.Một số phương pháp phân tích số liệua. Phương pháp tổng hợp: Phương pháp này cho phép lựa chọn các tư liệu và ấn phẩm. Trong quá trình tổng hợp những nghiên cứu đã tiến hành cần chỉ ra những khoảng trống cần nghiên cứu thêm. Phương pháp này cho phép tận dụng những kết quả đã nghiên cứu. b. Phương pháp thống kê: Số liệu thống kê cho phép mô tả sự kiện và đưa ra những kết luận về đối tượng điều tra dựa trên những số liệu chọn theo mẫu. Có hai loại thống kê cơ bản: Thống kê mô tả và thống kê suy luận. Thống kê mô tả là cách thức tập hợp lại số liệu theo bảng, biểu, theo nhóm, mô tả đặc trưng, xác định mối quan hệ giữa chúng nhờ sử dụng phương phương đồ họa. Thống kê suy luận dùng để khái quát hóa xu thế dựa trên số liệu mẫu.c. Phương pháp đồ họa: Đồ họa là phần cơ bản trong phân tích số liệu. Những thông tin trực quan trình bày trên biểu đồ dễ hiểu hơn trên bảng số liệu. Có 5 kiểu loại so sánh:(i) Yếu tố hay tỉ lệ của vấn đề nghiên cứu(ii) Số lượng vấn đề và những khác biệt(iii) Tần số phân bố của các đặc tính(iv) Mối quan hệ qua lại giữa các biến(v) Xu thế của mỗi vấn đề.d. Bảng biểu: Đây là công cụ quan trọng để phân tích số liệu. Để bảng biểu có tính thuyết phục cao cần lựa chọn thông số, cách biểu diễn chúng dưới dạng phần trăm hay giá tri tuyệt đối thậm chí cả ghi chép bằng từ ngữ. Bảng biểu đặc biệt có ích để biểu diễn so sánh dưới dạng vắn tắt.Ví dụ: Phân bổ ngân sách theo bậc họcSố học sinh tiểu học theo năm