Bài giảng Quản lý đô thị - TS Võ Kim Cương

QUẢN LÝ ĐÔ THỊ CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA LÝ KINH TẾ NĂM 2008 GIẢNG VIÊN TS VÕ KIM CƯƠNG MỞ ĐẦU 1. Tiếp cận môn học: Quản lý đô thị là gì? Đô thị là gi? Quản lý là gì? Vì sao phải quản lý đô thị? Ai quản lý đô thị? Công cụ để QLĐT là gi? 2. Học về QLĐT để làm gì? Trình độ = kiến thức + kỹ năng. Năng lực = ? 3. Đối tượng nghiên cứu của môn học: CÁC HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ ĐÔ THỊ MỞ ĐẦU Hệ thống hoạt động quản lý đô thị gồm những gì? Xã hội đô thị Quan điểm Mục tiêu quản lý Pháp chế Tổ chức Nhân lực Kinh tế đô thị Môi trường đô thị Cơ sở vật chất Đối tượng quản lý Chính sách để quản lý (CSĐT) Giải pháp Công cụ quản lý Khoa hoïc xaõ hoäi Khoa hoïc töï nhieân vaø moâi tröôøng Kinh teá hoïc Ñoâ thò hoïc MỞ ĐẦU 4. Các lĩnh vực khoa học đô thị: (1) Tăng trưởng và đô thị hóa (2) Kinh tế đô thị (3) Quy hoạch, kiến trúc và xây dựng, (4) Hạ tầng và dịch vụ (5) Đất đai, (6) Nhà ở, (7) Mội trường, (8)Tài chính đô thị (9). Xã hội đô thị (10) Quản lý đô thị Khoa học => Chính sách => Pháp luật => quản lý Các lĩnh vực khoa học bao quát MỞ ĐẦU 5. Mục đích và phương nghiên cứu của môn học Tầm nhìn, kiến thức, kỹ năng và mục tiêu môn học Quy luật và quy trình, Đại học và trung sơ cấp Chiến lược, chương trình, dự án, công trình xây dựng Lý thuyết và thực tế Sáu người thầy: Who? What? Why? Where? When? How? RUDYANRD KIPLING (1865-1936) “Lập thân dĩ chí thành vi bản, độc thư dĩ minh lý vi tiên” KHỔNG TỬ (-550 – 477) ? Ngộ, thập ngũ nhi học, tam thập nhi lập, tứ thập nhi bất hoặc, ngũ thập nhi tri thiên mệnh, lục thập nhi thuần nhĩ, thất thập nhi toàn tâm sở dục bất du củ Khổng tử QUẢN LÝ ĐÔ THỊ CHƯƠNG I CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA LÝ KINH TẾ NĂM 2008 GIẢNG VIÊN TS VÕ KIM CƯƠNG Chương I. ĐÔ THỊ, ĐÔ THỊ HÓA VÀ  VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC 1. Đô thị là gì? Lãnh thổ gồm những thành phần gì? Làm sao nhận ra đô thị? 1.1. Khái niệm về đô thị Định nghĩa Đô thị là tên gọi chung các thành phố, thị xã, thị trấn. Là nơi tập trung dân cư đông đúc, là trung tâm một vùng lãnh thổ với các hoạt động kinh tế chủ yếu là công nghiệp và dịch vụ. Đô, thành, thị, nội thành, ngoại thành, nội thị, ngoại thị Chương I. ĐÔ THỊ, ĐÔ THỊ HÓA VÀ  VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC 1.3. Tiêu chí và tiêu chuẩn: Độ kết tụï (agglomeration) Ngưỡng dân số (population threshold) Đô thị A B <200 m 1.2. Ba đặc điểm cơ bản: Như một cơ thể sống Luôn luôn phát triển Có thể điều khiển được Hình 1.1 Chương I. ĐÔ THỊ, ĐÔ THỊ HÓA VÀ VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC Các tiêu chuẩn Việt Nam Theo NĐ 72/ NĐ/2001/ NĐ-CP, ngày 5/10/2001 (1) Là trung tâm chính trị hành chính, kinh tế, văn hóa hoặc chuyên ngành (Luật quy hoạch đô thị 2010,khoản 1, điều 3), (2) Dân số ≥ 4000 người, (3) LĐ phi nông nghiệp ≥ 65%, (4) Hạ tầng ≥ 70%, (5) Mật độ dân số đủ lớn TP SAI GÒN - CHỢ LỚN 1954 . TP. HỒ Chí Minh 19 quận: Q1,Q2,Q3, Q4, Q5, Q6, Q7, Q8, Q9, Q10, Q11, Q12, THỦ ĐỨC, BÌNH THẠNH, PHÚ NHUÂN., GÒ VẤP, TÂN BÌNH, TÂN PHÚ, BÌNH TÂN 5 huyện: Nhà Bè, Cần Giờ, Bình Chánh, Hóc Môn, Củ Chi Chương I. ĐÔ THỊ, ĐÔ THỊ HÓA VÀ  VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC 1.2. Đô thị hóa và tăng trưởng đô thị 1.2.1. Khái niệm Đô thị hóa là quá trình phát triển đô thị của một quốc gia. Là quá trình hình thành các đô thị mới và mở rộng các đô thị cũ. Hai chỉ tiêu đánh giá: Tổng số dân đô thị Mức độ đô thị hóa = (%) Tổng số dân số dân ĐT cuối kỳ - số dân ĐT đầu kỳ Tốc độ đô thị hóa = (%) (Số dân đô thị đầu kỳ) X (số năm) Ví dụ về mức độ và tốc độ ĐTH + Theo tổng điều tra dân số Việt Nam ngày 01.4.2009, tổng số dân sống trong các đô thị là 25 393 714 người, tổng số dân nước là 85 789 573 người, như vậy mức độ đô thị hóa của Việt Nam năm 2009 là 29,6%. (So với năm 1999 là : 17.916.983 / 76.324.753 (%) = 23,4%). (Nguồn : Tổng cục thống kê công bố tại Hà Nội ngày 31/12/2009). + Tốc độ đô thị hóa của Tp.Hồ Chí Minh từ năm 1989 (dân số 3,9 triệu) đến năm 1999 (dân số 5,064 triệu) là 3,1 %/năm. Chương I. ĐÔ THỊ, ĐÔ THỊ HÓA VÀ  VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC 1.2.2. Hai mô hình đô thị hóa Mô hình điểm: - Có tính tự phát (bệnh to đầu) - Có hiệu quả về kinh tế, kém bềnh vững Mô hình diện: - Có lợi về môi trường và xã hội, bềnh vững - Kém hiệu quả về kinh tế Các hình thức đô thị hóa phi vật thể (về văn hóa, xã hội) 1.2.3. Ñoâ thò hoùa laø taát yeáu - 4 tieán trình song song: 1. Naâng cao naêng suaát lao ñoäng 2. Taùi ñònh cö quy moâ quoác gia 3. Taùi boá trí söû duïng ñaát 4. Caûi thieän ñôøi soáng - Quaù trình ÑTH giaûi quyeát thaát nghieäp vaø ngheøo naøn laïc haäu cuûa noâng thoân. Naïn thaát nghieäp phaùt sinh töø noâng thoân? Đoâ thò coù naêng suaát lao doäng cao hôn noâng thoân? Chương I. ĐÔ THỊ, ĐÔ THỊ HÓA VÀ  VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC a/Khaùi nieäm Taêng tröôûng ñoâ thò thöôøng ñöôïc hieåu laø söï taêng daân soá ñoâ thò. Soá daân laø tieâu chí cô baûn cuûa caùc chæ tieâu trong quy chuaån quy hoaïch ñoâ thò. b/ Daân soá vöøa laø nguoàn löïc vöøa laø aùp löïc -3 nguoàn taêng daân soá -Nguoàn löïc: lao ñoäng vaø thò tröôøng -AÙp löïc: Nhu caàu vaø khaû naêng cung öùng haï taàng vaø dòch vuï do toác ñoä taêng Chương I. ĐÔ THỊ, ĐÔ THỊ HÓA VÀ  VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC 1.2.3.Tăng trưởng đô thị c/ Nguy cô töï phaùt vaø kieåm soaùt taêng tröôûng - Nguy cô ñoâ thò töï phaùt do taêng daân soá quaù nhanh - Caùc bieän phaùp kieåm soaùt taêng tröôûng -Haïn cheá sinh ñeû -Ngaên chaën nhaäp cö - Di daân ra khoûi ñoâ thò - Ly noâng baát ly höông - Chuû ñoäng quaûn lyù phaùt trieån (quy hoaïch vaø huy ñoäng nguoàn löïc) Chương I. ĐÔ THỊ, ĐÔ THỊ HÓA VÀ  VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC 1.3. Caùc thaùch thöùc ñoái vôùi töông lai ñoâ thò 1.3.1. Boái caûnh: -CM nông nghiệp, CM công nghiệp, -CM tri thức (knowledge revolution) Boán vaán ñeà lôùn: -Yeâu caàu phaùt trieån beàn vöõng -Toaøn caàu hoùa veà kinh teá -Vaán ñeà ngheøo ñoùi -Moâi tröôøng sinh thaùi Ba traïng thaùi quaù ñoä song haønh ôû Nöôùc ta: -Töø saûn xuaát töï nhieân leân saûn xuaát haønh hoùa -Töø kinh teá keá hoaïch qua kinh teá thò tröôøng -Töø thuoäc ñòa nöûa phong kieán leân xaõ hoäi chuû nghóa Chương I. ĐÔ THỊ, ĐÔ THỊ HÓA VÀ VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC Chương I. ĐÔ THỊ, ĐÔ THỊ HÓA VÀ VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC 1.3.2. Caùc thaùch thöùc … a/ Caùc thaùch thöùc ñoái vôùi ñoâ thò -Khaû naêng caïnh tranh -Moâi tröôøng soáng -Naïn ngheøo ñoùi vaø baát coâng xaõ hoäi -Naêng löïc quaûn lyù b/ Söï can thieäp chính trò vaøo ñoâ thò - Söï caàn thieát: - Möùc ñoä can thieäp - Chính sách và quản lý Xu hướng tự phát và các thách thức Nhaø nöôùc Ngöôøi tieâu duøng Ngöôøi tieâu duøng Doanh nghieäp Thò tröôøng Doanh nghieäp Thò tröôøng Nhaø nöôùc Löông giaùn tieáp Löông giaùn tieáp Löông tröïc tieáp Löông tröïc tieáp Chương I. ĐÔ THỊ, ĐÔ THỊ HÓA VÀ VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC 1.4. Vai trò của Nhà nước 1.4.1. Sự chuyển đổi vai trò nhà nước 1.4.2. Nhieäm vuï chöùc naêng cô baûn cuûa Chính quyeàn ñoâ thò 1. Cung caáp cô sôû haï taàng 2. Taïo ñieàu kieän cho caùc thò tröôøng ñoâ thi 3. Baûo veä moâi tröôøng 4.Chăm lo cho người nghèo Nguyeân taéc tinh giaûm söï can thieäp cuûa Nhaø nöôùc, phaùt huy quyeàn töï chuû cuûa coâng daân: “vieäc gì töï daân khoâng laøm ñöôïc Nhaø nöôùc môùi laøm”. Chương I. ĐÔ THỊ, ĐÔ THỊ HÓA VÀ VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC 1.4.3. Boán bieän phaùp cô baûn (4 I) -Infratructure -Cô sôû haï taàng -Incentives -Khuyeán khích, kích thích -Interdiction -Ngaên caám -Information -Thoâng tin Vai troø cuûa ñoäng löïc caù nhaân, “Caây gaäy vaø cuû caø roát” .Vaán ñeà “leänh’ vaø “luaät” “Thoâng tin caøng cho caøng ñöôïc” Chương I. ĐÔ THỊ, ĐÔ THỊ HÓA VÀ VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC “Thực chất của quản lý là kích thích” 1.4.5. Định hướng XHCN – Mục tiêu cơ bản xây dựng đất nước Đại hội Đảng lần thứ 11(2011), đã xác định: Mục tiêu cơ bản: dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, do nhân dân làm chủ; Sáu tiêu chí xã hội xã hội chủ nghĩa: (1) Có một nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và chế độ công hữu về các tư liệu sản xuất chủ yếu; (2) Có nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc; (3) Con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện; (4) Các dân tộc trong cộng đồng Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng, giúp đỡ lẫn nhau cùng phát triển; (5) Có nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân do Đảng Cộng sản lãnh đạo; (6) Có quan hệ hữu nghị và hợp tác với nhân dân các nước trên thế giới”. Chương I. ĐÔ THỊ, ĐÔ THỊ HÓA VÀ VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC