Bài giảng Tâm lý học là một khoa học (tiếp)

TÂM LÝ HỌC LÀ MỘT KHOA HỌC 1* Tµi liÖu tham kh¶oTLH đại cương, Nxb ĐHSP, H. 2003, Tr 9-36TLHQS, Nxb Q§ND, H. 2005, Tr 7-24NhËp m«n TLH, Ph¹m Minh H¹c, Nxb GD, H. 1980Néi dung Khái quát về khoa học tâm lý KÕt luËn Các nguyên tắc và phương pháp nghiên cứu tâm lýI. Khái quát về khoa học tâm lý1. Sơ lược lich sử hình thành, phát triển Tâm lý học 2. Các quan điểm cơ bản trong TLH hiện đại 3. Đối tượng, nhiệm vụ của Tâm lý học1. Sơ lược lịch sử hình thành, phát triển TLH1.1. Tư tưởng TLH thời cổ đại 1.2. Tư tưởng TLH nửa đầu TK XIX trở về trước 1.3. Tâm lý học trở thành khoa học độc lập1.1. Tư tưởng TLH thời cổ đạiTrong các di chỉ của người nguyên thuỷ có những bằng cứ chứng tỏ có quan niệm về cuộc sống của “hồn”, “phách” sau khi chết.Khổng Tử (551-479 TCN) nói đến “tâm” của con người là “nhân, trí, dũng”(Sau học trò bổ sung thêm : Nhân, lễ, nghĩa, trí, tín).Scrate (469-399 TCN) có châm ngôn nổi tiếng “Hãy tự biết mình”.Aristote (384-322 TCN) có tác phẩm đầu tiên “Bàn về tâm hồn” cho tâm hồn có 3 loại : Tâm hồn thực vật, tâm hồn động vật (có cả ở người và động vật), tâm hồn trí tuệ (chỉ có ở người).Platon(428-348 TCN) cho tâm hồn là cái có trước, do Thượng đế ban cho, thực tại có sau.Các quan điểm duy tâm, duy vật luôn đấu tranh với nhau gay gắt.1.2. Tư tưởng TLH nửa đầu TK XIX trở về trướcThời kì trung cổ : TLH mang tính thẩm mỹ-bản thể huyền bí. bị ảnh hưởng bởi thần học.R. Đecac (1596-1650), với thuyết “nhị nguyên” cho vật chất, tâm hồn là 2 thực thể song song tồn tại, người đầu tiên tìm ra cơ chế phản xạ trong tâm lý.TK XVIII, Vonphơ chia nhân chủng học thành KH về cơ thể và KH tâm lý, xuất bản “TLH kinh nghiệm”, “TLH lý trí”.TK XVII, XVIII, XIX là cuộc đấu tranh giữa duy tâm và duy vật xung quanh mối quan hệ giữa tâm và vật. - Beccơli, Makhơ cho thế giới không có thực mà chỉ là “phức hợp các cảm giác chủ quan” của con người. - Spinoda coi tất cả vật chất đều có tư duy. - Canbanic cho não tiết ra tư tưởng như gan tiết ra mật - L. Phơbách cho tình thần, tâm lý không thể tách rời khỏi não người, là sản phẩm của vật chất phát triển ở mức độ cao là não. Nửa đầu TK XIX, có nhiều điều kiện để TLH tách ra khỏi triết học trở thành KH độc lập 1.3. Tâm lý học trở thành KH độc lậpTừ đầu TK XIX, sản xuất phát triển mạnh, KHKT phát triển tạo điều kiện cho TLH trở thành KH độc lập.Năm 1879, Vundt lập phòng thí nghiệm TLH đầu tiên trên thế giới, đưa TLH trở thành KH độc lập.Sau Vundt, một loạt các trường phái TLH khách quan ra đời và nhất là TLH mác xít đã tạo ra sự phát triển mạnh mẽ của TLH2. Các quan điểm cơ bản trong Tâm lý học hiện đại2.1. Tâm lý học hành vi (J. Watson, 1878-1958) - Đối tượng của TLH là hành vi (Tổng số các cử động bên ngoài đáp lại kích thích) - Công thức nghiên cứu : S – R. - Phương pháp điều khiển : Thử và sai - Các nhà hành vi mới (Tolmen, Skiner) đưa thêm các biến số trung gian vào giữa S và R2.2. Tâm lý học GestaltDo Vectheimer, Koler, Kopka sáng lậpChuyên nghiên cứu các quy luật của tri giác, quy luật “bừng sáng” của tư duy.Tiến hành nhiều thực nghiệm để khẳng định các quy luật trên là do cấu trúc tiền định của não quyết định.Ít chú ý tới vai trò của kinh nghiệm, vốn sống trong tâm lý.2.3. Phân tâm họcDo S. Freud (1859-1939) sáng lậpĐề cao bản năng vô thức, phủ nhận ý thức và bản chất XHLS của tâm lý người, đồng nhất tâm lý người với tâm lý động vật.Chia con người thành 3 khối - Cái Ấy : Các bản năng vô thức: ăn uống, tình dục, tự vệ, bản năng tình dục (Libiđô) giữ vai trò quyết định toàn bộ đời sống tâm lý người. - Cái Tôi : Con người thường ngày, con người có ý thức, tồn tại theo nguyên tắc hiện thực - Cái Siêu tôi : Các nguyên tắc, chuẩn mực của xã hội, tồn tại theo nguyên tắc kiểm duyệt, chèn ép2.4. Tâm lý học hoạt độngĐại biểu là L. X Vưgotxki, X. L Rubinstein, A. N Leonchiev...lấy Triết học Mác-Lênin làm cơ sở phương pháp luận xây dựng nền TLH lịch sử người.Coi tâm lý là sự phản ánh thế giới khách quan vào não, thông qua hoạt động. Tâm lý người mang bản chất XHLS, hình thành, phát triển, thể hiện trong hoạt động3. Đối tượng, nhiệm vụ của TLHVÊn ®Ò ®èi t­îng lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt trong suèt thêi gian tån t¹i cña TLHThuËt ng÷ TLH b¾t nguån tõ 2 tõ Latinh: Psyche (Linh hån, t©m hån), Logos (Häc thuyÕt, m«n häc, kh¶o cøu). TiÕng Hi L¹p cæ nghÜa lµ KH vÒ t©m hånNgµy nay, TLH ®· trë thµnh KH gi÷ vÞ trÝ quan träng trong ®êi sèng vµ H§ cña con ng­êi.TLH lµ KH vÒ tÝnh quy luËt cña sù ph¸t triÓn vµ vËn hµnh cña t©m lý víi t­ c¸ch lµ h×nh thøc ®Æc biÖt cña H§ sèngT©m lý lµ g×?-Duy t©m: T©m lý lµ c¸i tù cã, c¸i cã tr­íc vËt chÊt, tån t¹i ®éc lËp kh«ng phô thuéc vµo vËt chÊt -Duy vËt m¸y mãc: T©m lý lµ sù ph¶n ¸nh cña vËt chÊt nh­ng lµ sù ph¶n ¸nh m¸y mãc, thô ®éng - TLH M¸c xÝt (Dùa trªn quan ®iÓm CNDVBC, DVLS): T©m lý lµ sù ph¶n ¸nh hiÖn thùc kh¸ch quan bëi mét b¶n thÓ vËt chÊt lµ n·o vµ ph¶n ¸nh b»ng H§3.2. Nhiệm vụ của TLHNghiên cứu bản chất hoạt động tâm lýPhát hiện các quy luật hình thành, phát triển tâm lýTìm ra cơ chế các hiện tượng tâm lýĐưa ra các giải pháp hình thành, phát triển tâm lý* Bản chất tâm lý ngườiTL lµ thuéc tÝnh ph¶n ¸nh cña mét lo¹i vËt chÊt ®­îc tæ chøc ®Æc biÖt vµ ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh. TL lµ chøc n¨ng cña n·o ng­êi ho¹t ®éng b×nh th­êng.TL ng­êi lµ s¶n phÈm XHLS, mang b¶n chÊt XHTL ng­êi h×nh thµnh trong t¸c ®éng qua l¹i víi thÕ giíi xung quanh, trong ho¹t ®éng thùc tiÔn c¶i t¹o tù nhiªn vµ giao tiÕp Ph¶n ¸nh TL ng­êi lµ mét qu¸ tr×nh tÝch cùc, mang tÝnh chñ thÓ *Chức năng của tâm lý Định hướng hoạt động Động lực thôi thúcĐiều khiển, kiểm tra, điều chỉnh hoạt động* C¸c tr×nh ®é ph¶n ¸nh cña t©m lý ý thøc V« thøcT©m lý* Ph©n lo¹i c¸c hiÖn t­îng t©m lý * Theo h×nh thøc tån t¹i: - C¸c qu¸ tr×nh t©m lý - C¸c tr¹ng th¸i t©m lý - C¸c cÊu thµnh t©m lý II. Các nguyên tắc và phương pháp nghiên cứu tâm lý1. Các nguyên tắc phương pháp luận của TLH2. Phương pháp nghiên cứu tâm lý- Nguyªn t¾c quyÕt ®Þnh luËn duy vËt c¸c hiÖn t­îng TL- Nguyªn t¾c thèng nhÊt gi÷a TLYT vµ ho¹t ®éng. - Nguyªn t¾c ph¸t triÓn t©m lý- Nguyªn t¾c tiÕp cËn nh©n c¸ch * Néi dung nguyªn t¾c Q§L Mäi hiÖn t­îng t©m lý ng­êi tõ ®¬n gi¶n nhÊt ®Õn phøc t¹p nhÊt ®Òu phô thuéc mét c¸ch tÊt yÕu vµ cã tÝnh quy luËt vµo nh÷ng nh©n tè x¸c ®Þnh. §ã lµ c¸c t¸c ®éng tõ bªn ngoµi. C¸c t¸c ®éng ®ã gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh th«ng qua c¸c ®iÒu kiÖn bªn trongNội dung nguyªn t¾c thèng nhÊt gi÷a TLYT vµ ho¹t ®éng TLYT n¶y sinh, h×nh thµnh, ph¸t triÓn trong H§; TLYT biÓu hiÖn trong H§, lµ thµnh phÇn tÊt yÕu cña H§, ®Þnh h­íng, ®iÒu khiÓn H§; TLYT vµ H§ lµ thèng nhÊt trong mèi quan hÖ biÖn chøngChó ý: Sù thèng nhÊt TLYT vµ H§ ph¶i lµ c¶ qu¸ tr×nh Nội dung nguyên tắc phát triển tâm lý TÊt c¶ mäi hiÖn t­îng t©m lÝ ®Òu lµ nh÷ng H§, ®ång thêi còng lµ nh÷ng qu¸ tr×nh ph¸t triÓn th­êng xuyªn vµ liªn tôc. Mäi hiÖn t­îng t©m lÝ ph¶i ®­îc nghiªn cøu trong vËn ®éng- TLYT h×nh thµnh trong mét qu¸ tr×nh- Qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn ®ßi hái ph¶i gi¶i quyÕt nhiÒu m©u thuÉnNội dung nguyên tắc phát triển tâm lý Khi nghiªn cøu t©m lý, nh©n c¸ch ph¶i tiÕp cËn tíi tõng con ng­êi cô thÓ víi toµn bé c¸c phÈm chÊt t©m lý cña ng­êi ®ã, c¶ mÆt m¹nh lÉn mÆt yÕu.2. ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu Quan s¸tTrß chuyÖnThùc nghiÖm§iÒu traPh©n tÝch kÕt qu¶ ho¹t ®éngNghiªn cøu tiÓu söKh¸i qu¸t c¸c nhËn ®Þnh ®éc lËpTr¾c nghiÖm (Test) Xin ch©n thµnhc¶m ¬n !