Bài giảng tập tính của động vật

KHOA TỰ NHIÊN-TRƯỜNG CĐSP BÌNH DƯƠNG GIÁO ÁN SINH HỌC 3/2008 Diệp NgaThân Thị BÀI GIẢNG TẬP TÍNH CỦA ĐỘNG VẬT TRƯỜNG CĐSP BÌNH DƯƠNG SAU KHI HỌC XONG BÀI NÀY SINH VIÊN CÓ KHẢ NĂNG : 1-Hiểu được thế nào là tập tính và vai trò với đời sống ĐV. Phân biệt được các tập tính bẩm sinh và học được ở động vật 2- Hiểu rõ bản chất thần kinh của tập tính 3- Phân tích được sự khác biệt giữa các hình thức học tập của động vật 4- Có ý thức và hành động bảo vệ các loài động vật 5- Rèn luyện kĩ năng thuyết trình, thu thập và xử lý thông tin, củng cố kĩ năng hợp tác học tập theo nhóm. Có khả năng vận dụng để giảng dạy SH 7 MỤC TIÊU TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT • I. Định nghĩa tập tính. II. Phân loại tập tính. III. Cơ sở thần kinh của tập tính. IV. Một số hình thức học tập ở ĐV I- ĐỊNH NGHĨA tẬP TÍNH • ThẢO LUẬN 1- hãy quan sát các tư liệu sau và cho biết các họat động của động vật ở mỗi trường hợp là gì? 2 -Tập tính động vật là gì ? Tập tính có vai trò gì trong đời sống ĐV? TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT Video 2 HÌNH1 HÌNIH 2 4 VIDEO 1 • I. Định nghĩa tập tính. Tập tính là chuỗi phản ứng của động vật trả lời kích thích từ môi trường (bên trong hoặc bên ngoài cơ thể) nhờ đó giúp động vật thích nghi với môi trường sống và tồn tại. TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT Em h·y lÊy mét sè vÝ dô kh¸c vÒ tËp tÝnh cña ®éng vËt ? TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT Tập tính chọn bạn tình ở loài chim II. Phân loại tập tính: TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT Δ H·y quan s¸t mét sè hiÖn t−îng sau vμ cho biÕt ho¹t ®éng nμo cña sinh vËt sinh ra ®· cã vμ ho¹t ®éng nμo cña sinh vËt míi häc ®−îc ? VÝ dô 1 • Sự gặp gỡ của chuồn chuồn dực và chuồn chuồn cái trong mùa sinh sản. VÝ du 2 KhØ sö dông èng hót ®Ó uèng n−íc dõa VÝ dô 3 Săn mồi theo bầy đàn VÝ du 4 S¬n d−¬ng ®¸nh dÊu l·nh thæ VÝ dô 5 Nh÷ng chó chã biÕt ch¬i thÓ thao VÝ dô 6 Chim mẹ mớm mồi cho con TT Bẩm sinh ? TT Học được ? Hãy phân loại Bẩm sinh Học được Loμi A: c¾p r¸c b»ng má Loμi B: gμi sîi r¸c trªn l«ng ë phÝa l−ng. Con lai: khi tha r¸c võa c¾p trªn l−ng võa tha b»ng má. TËp tÝnh tha r¸c vÒ lμm tæ cña loμi vÑt. Ví dụ PhiÕu häc tËp sè 1: Ph©n lo¹i tËp tÝnh Hãy điền vào phiếu TËp tÝnh bÈm sinh TËp tÝnh häc ®−îc Kh¸i niÖm VÝ dô TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT 1. Tập tính bẩm sinh: • sinh ra đã có; • Di truyền; • Đặc trưng cho loài. Một số ví dụ minh họa: - Chuồn chuồn bay thấp thì mưa, bay cao thì nắng, bay vừa thì râm(ca dao) - Trẻ biết đòi bú mẹ khi đói;Chim làm tổ, ấp trứng, nuôi con; -Gà gáy sáng…… TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT 2. Tập tính học đựơc. • Đựơc hình thành trong quá trình sống. • Không di truyền. • Tập tính học đựơc càng nhiều và càng phức tạp theo mức độ tiến hóa của sinh vật. Một số ví dụ minh họa: • Săn mồi theo bầy đàn; • - Học tiếng nói, chữ viết; TËp tÝnh cña ®éng vËt rÊt ®a d¹ng. Ngoμi 2 lo¹i tËp tÝnh trªn th× cßn cã mét lo¹i tËp tÝnh kh¸c ®ã lμ tËp tÝnh hçn hîp. TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT Thế nào là tập tính hỗn hợp? Hãy lấy ví dụ? TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT Tập tính hỗn hợp là tập tính sinh ra đã có và được hoàn thiện dần trong đời cá thể TẬP TÍNH XÂY TỔ CỦA CHIM Chim roàng roäc :Toå cuûa noù ñöôïc ñan baèng sôïi coû hay sôïi thöïc vaät khaùc, quaán vaøo ñaàu caønh tre, laù cau, laù döøa. TẬP TÍNH HỖN HỢP TẬP TÍNH XÂY TỔ CỦA ONG, KIẾN MỐI III. C¬ së thÇn kinh cña tËp tÝnh KÝch thÝch bªn ngoμi KÝch thÝch bªn trong C¬ quan thô c¶m HÖ thÇn kinh C¬ quan thùc hiÖn Liªn hÖ ng−îc TK c¶m gi¸c TK vËn ®éng PhiÕu häc tËp sè 2: T×m hiÓu c¬ së thÇn kinh cña tËp tÝnh TËp tÝnh bÈm sinh TËp tÝnh häc ®−îc C¬ së thÇn kinh §Æc ®iÓm - Sù h×nh thμnh tËp tÝnh thø sinh phô thuéc: + Møc ®é tiÕn ho¸ cña hÖ TK. + Tuæi thä cña sinh vËt. - TËp tÝnh bÈm sinh lμ tËp tÝnh chñ ®¹o trong ®êi sèng cña c¸c §V bËc thÊp. T¹i sao c¸c ho¹t ®éng trong ®êi sèng cña ®éng vËt bËc thÊp chñ yÕu thuéc lo¹i tËp tÝnh bÈm sinh? Cã ph¶i tËp tÝnh bÈm sinh nμo còng bÊt biÕn vμ kh«ng bao giê thay ®æi kh«ng? TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT IV. Một số hình thức học tập ở ĐV: 1- Quen nhờn 2- In vết 3- Điều kiện hóa 4- Học khôn 5- Học ngầm TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT IV. Một số hình thức học tập ở ĐV: 1- Quen nhờn: „ Là đơn giản nhất. Động vật phớt lờ, không trả lời những kích thích lặp lại nhiều lần nếu những kích thích đó không kèm theo nguy hiểm. TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT IV. Một số hình thức học tập ở ĐV: 2- In vết: „In vết có ở nhiều loài động vật, dễ thấy nhất là ở chim. TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT IV. Một số hình thức học tập ở ĐV: • 3- Điều kiện hóa: A.Điều kiện hóa đáp ứng:là hình thành mối liên kết mới trong thần kinh trung ương dưới tác động của các kích thích kết hợp động thời ( Kiểu Paplop) TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT IV. Một số hình thức học tập ở ĐV: • 3- Điều kiện hóa: B. Điều kiện hóa hành động: là kiểu liên kết một hành vi của động với một phần thưởng(hoặc phạt), sau đó động vật chủ động lặp lại các hành vi đó ( Kiểu Skinno) TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT IV. Một số hình thức học tập ở ĐV: 4- Học khôn: Là kiểu học phối hợp các kinh nghiệm cũ để tìm cách giải quyết những tình huống mới TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT IV. Một số hình thức học tập ở ĐV: 5- Học ngầm: Là kiểu học không có ý thức, không biết mình đã học được.Khi có nhu cầu thì kiến thức đó tái hiện Giúp ĐV tìm thức ăn,tránh thú săn mồi KẾT LUẬN 1-Tập tính là chuỗi các phản ứng của ĐV trả lời các kích thích của môi trường.Có hai loại tập tính là TT bẩm sinh và TT học được ( Ngoài ra còn có TT hỗn hợp) 2-Cơ sở thần kinh của TT là các phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện 3-Các hình thức học tập chủ yếu của ĐV l à: quen nhờ, in vết,ĐK hóa đáp ứng, ĐK hóa hành động học ngầm và học khôn TRÒ CHƠI : HÁI HOA DÂN CHỦ • Thể lệ: • Mỗi nhóm được chọn một bông hoa bất kỳ trong 5 bông. • Thời gian cho đọc câu hỏi và suy nghĩ là 20s. Nếu trả lời sai sẽ dành cho thanh viên của lớp ( giơ tay trước) 12 3 4 5 CHUẨN BỊ CHO BÀI SAU 1- Phân công chuấn bị nội dung thuyết trình: • N1:Tập tính kiếm ăn của ĐV • N2: Tập tính bảo vệ lãnh thổ • N3: Tập tính sinh sản • N4 :Tập tính di cư • N5 : Tập tính xã hội 2- Tìm các ví dụ về ứng dụng những hiểu biết về tập tính vào đời sống sản xuất