Bài giảng Thương mại điện tử

Th ng m i đi n t ươ ạ ệ ử Th ng m i đi n tươ ạ ệ ử là m t lĩnh v c t ng đ i m i; ngay tên g i cũng có nhi u; cóộ ự ươ ố ớ ọ ề th g i là ể ọ "th ng m i tr c tuy n"ươ ạ ự ế (online trade), "th ng m i đi u khi n h c"ươ ạ ề ể ọ (cybertrade), "kinh doanh đi n t "ệ ử (electronic business), "th ng m i không có gi y t "ươ ạ ấ ờ (paperless commerce, ho c paper trade); g n đây, tên g i ặ ầ ọ "th ng m i đi n t "ươ ạ ệ ử (electronic commerce) đ c s d ng nhi u r i tr thành quy c chung, đ a vào vănượ ử ụ ề ồ ở ướ ư b n pháp lu t qu c t , dù r ng các tên g i khác v n có th dùng và đ c hi u v iả ậ ố ế ằ ọ ẫ ể ượ ể ớ cùng m t n i dung.ộ ộ 1* Đ nh nghĩaị Th ng m i đi n tươ ạ ệ ử (còn g i là ọ E-Commerce hay E-Business) là quy trình mua bán thông qua vi c truy n d li u gi a các thi t b truy n tin trong chính sách phân ph iệ ề ữ ệ ữ ế ị ề ố c a ti p th . T i đây m t m i quan h th ng m i hay d ch v tr c ti p gi a ng iủ ế ị ạ ộ ố ệ ươ ạ ị ụ ự ế ữ ườ cung c p và khách hàng đ c ti n hành thông qua vi c truy n tin. Hi u theo nghĩaấ ượ ế ệ ề ể r ng, ộ th ng m i đi n tươ ạ ệ ử bao g m t t c các lo i giao d ch th ng m i mà trong đóồ ấ ả ạ ị ươ ạ các đ i tác giao d ch s d ng các k thu t thông tin trong khuôn kh chào m i, th oố ị ử ụ ỹ ậ ổ ờ ả thu n hay cung c p d ch v . Thông qua m t chi n d ch qu ng cáo c a ậ ấ ị ụ ộ ế ị ả ủ IBM trong th pậ niên 1990, khái ni m ệ Electronic Business, th ng đ c dùng trong các tài li u, b t đ uườ ượ ệ ắ ầ thông d ng.ụ Th ng m i đi n tươ ạ ệ ử (Electronic Commerce), m t y u t h p thành c a n n "ộ ế ố ợ ủ ề Kinh tế s hóaố ", là hình thái ho t đ ng th ng m i b ng các ph ng pháp đi n t ; là vi c traoạ ộ ươ ạ ằ ươ ệ ử ệ đ i ổ thông tin th ng m i thông qua các ph ng ti n công ngh đi n t mà nói chungươ ạ ươ ệ ệ ệ ử là không c n ph i in ra gi y trong b t c công đo n nào c a quá trình giao d ch (nênầ ả ấ ấ ứ ạ ủ ị còn g i là "ọ Th ng m i không có gi y tươ ạ ấ ờ"). [1] "Thông tin" trong khái ni m trên đ c hi u là b t c gì có th truy n t i b ng kệ ượ ể ấ ứ ể ề ả ằ ỹ thu t đi n t , bao g m c th t , các t p văn b n, các c s d li u, các b n tính, cácậ ệ ử ồ ả ư ừ ệ ả ơ ở ữ ệ ả b n v thi t k b ng máy tính đi n t , các hình đ h a, qu ng cáo, h i hàng, đ nả ẽ ế ế ằ ệ ử ồ ọ ả ỏ ơ hàng, hóa đ n, bi u giá, h p đ ng, các m u đ n, các bi u m u, hình nh đ ng, âmơ ể ợ ồ ẫ ơ ể ẫ ả ộ thanh, v.v... "Th ng m iươ ạ " (commerce) trong khái ni m ệ th ng m i đi n tươ ạ ệ ử đ c hi u (nhượ ể ư quy đ nh trong "ị Đ o lu t m u v th ng m i đi n tạ ậ ẫ ề ươ ạ ệ ử" c a Liên hi p qu c) là m i v nủ ệ ố ọ ấ đ n y sinh ra t m i m i quan h mang tính ch t th ng m i (commercial), dù cóề ả ừ ọ ố ệ ấ ươ ạ hay không có h p đ ng. Các m i quan h mang tính th ng m i bao g m b t c giaoợ ồ ố ệ ươ ạ ồ ấ ứ d ch th ng m i nào v cung c p ho c trao đ i hàng hóa, d ch v ; tho thu n phânị ươ ạ ề ấ ặ ổ ị ụ ả ậ ph i, đ i di n ho c đ i lý th ng m i; y thác hoa h ng, cho thuê dài h n; xây d ngố ạ ệ ặ ạ ươ ạ ủ ồ ạ ự các công trình; t v n; k thu t công trình; đ u t ; c p v n; ngân hàng; b o hi m;ư ấ ỹ ậ ầ ư ấ ố ả ể th a thu n khai thác ho c tô nh ng; liên doanh và các hình th c khác v h p tác côngỏ ậ ặ ượ ứ ề ợ nghi p ho c kinh doanh; chuyên ch hàng hóa hay hành khách b ng đ ng bi n,ệ ặ ở ằ ườ ể đ ng không, đ ng s t, đ ng b ; và v.v... Nh v y, ph m vi c a ườ ườ ắ ườ ộ ư ậ ạ ủ th ng m iươ ạ đi n tệ ử (E-commerce) r t r ng, bao quát h u nh m i hình thái ho t đ ng kinh t , màấ ộ ầ ư ọ ạ ộ ế không ch bao g m buôn bán ỉ ồ hàng hóa và d ch vị ụ; buôn bán hàng hoá và d ch v ch làị ụ ỉ m t trong hàng nghìn lĩnh v c áp d ng c a ộ ự ụ ủ th ng m i đi n tươ ạ ệ ử. * Các khái ni m khác nhauệ Khó có th tìm m t đ nh nghĩa có ranh gi i rõ r t cho khái ni m này. Khái ni m thể ộ ị ớ ệ ệ ệ ị tr ng đi n t đ c bi t đ n l n đ u tiên qua các công trình c a Malone, Yates vàườ ệ ử ượ ế ế ầ ầ ủ Benjamin nh ng l i không đ c đ nh nghĩa c th . Các công trình này nh c đ n sư ạ ượ ị ụ ể ắ ế ự t n t i c a các th tr ng đi n t và các h th ng đi n t thông qua s d ng côngồ ạ ủ ị ườ ệ ử ệ ố ệ ử ử ụ ngh thông tin và công ngh truy n thông. Chi n d ch qu ng cáo c a ệ ệ ề ế ị ả ủ IBM trong năm 1998 d a trên khái ni m "ự ệ E-Commerce" đ c s d ng t kho ng năm ượ ử ụ ừ ả 1995, khái ni mệ mà ngày nay đ c xem là m t lãnh v c n m trong kinh doanh đi n t (ượ ộ ự ằ ệ ử E-Business). Các quy trình kinh doanh đi n t có th đ c nhìn t ph ng di n trong n i b c aệ ử ể ượ ừ ươ ệ ộ ộ ủ m t doanh nghi p (ộ ệ qu n lý dây chuy n cung ngả ề ứ – Supply Chain Management, thu mua đi n tệ ử - E-Procurement) hay t ph ng di n ngoài doanh nghi p (th tr ng đi n t ,ừ ươ ệ ệ ị ườ ệ ử E-Commerce,...) hay t Hi p h i ngành ngh là m t site c a Hi p h i th ng m iừ ệ ộ ề ộ ủ ệ ộ ươ ạ đi n t Vi t Nam ệ ử ệ [2]. Hi n nay đ nh nghĩa th ng m i đi n t đ c r t nhi u t ch c qu c t đ a ra songệ ị ươ ạ ệ ử ượ ấ ề ổ ứ ố ế ư ch a có m t đ nh nghĩa th ng nh t v th ng m i đi n t . Nhìn m t cách t ng quát,ư ộ ị ố ấ ề ươ ạ ệ ử ộ ổ các đ nh nghĩa th ng m i đi n t đ c chia thành hai nhóm tùy thu c vào quan đi m:ị ươ ạ ệ ử ượ ộ ể ** Hi u theo nghĩa h pể ẹ Theo nghĩa h p, ẹ th ng m i đi n tươ ạ ệ ử ch đ n thu n bó h p ỉ ơ ầ ẹ th ng m i đi n tươ ạ ệ ử trong vi c mua bán ệ hàng hóa và d ch vị ụ thông qua các ph ng ti n đi n t , nh t là quaươ ệ ệ ử ấ Internet và các m ng liên thông khác.ạ Theo T ch c Th ng m i th gi iổ ứ ươ ạ ế ớ (WTO), "Th ng m i đi n t bao g m vi c s nươ ạ ệ ử ồ ệ ả xu t, qu ng cáo, bán hàng và phân ph i s n ph m đ c mua bán và thanh toán trênấ ả ố ả ẩ ượ m ng Internet, nh ng đ c giao nh n m t cách h u hình, c các s n ph m giao nh nạ ư ượ ậ ộ ữ ả ả ẩ ậ cũng nh nh ng thông tin s hoá thông qua m ng Internet"ư ữ ố ạ . Theo y ban Th ng m i đi n t c a T ch c H p tác kinh t châu Á - Thái BìnhỦ ươ ạ ệ ử ủ ổ ứ ợ ế D ng (ươ APEC), "Th ng m i đi n t là công vi c kinh doanh đ c ti n hành thôngươ ạ ệ ử ệ ượ ế qua truy n thông s li u và công ngh tin h c k thu t s "ề ố ệ ệ ọ ỹ ậ ố . ** Hi u theo nghĩa r ngể ộ Th ng m i đi n tươ ạ ệ ử hi u theo nghĩa r ng ể ộ là các giao d ch tài chính và th ng m iị ươ ạ b ng ph ng ti n đi n t nh : trao đ i d li u đi n t , chuy n ti n đi n t và cácằ ươ ệ ệ ử ư ổ ữ ệ ệ ử ể ề ệ ử ho t đ ng nh g i/rút ti n b ng th tín d ngạ ộ ư ử ề ằ ẻ ụ . Theo quan đi m này, có hai đ nh nghĩa khái quát đ c đ y đ nh t ph m vi ho t đ ngể ị ượ ầ ủ ấ ạ ạ ộ c a Th ng m i đi n t :ủ ươ ạ ệ ử Lu t m u v Th ng m i đi n t c a y ban Liên h p qu c v Lu t Th ng m iậ ẫ ề ươ ạ ệ ử ủ Ủ ợ ố ề ậ ươ ạ qu c t (UNCITRAL) đ nh nghĩa: ố ế ị "Thu t ng th ng m i [commerce] c n đ c di nậ ữ ươ ạ ầ ượ ễ gi i theo nghĩa r ng đ bao quát các v n đ phát sinh t m i quan h mang tính ch tả ộ ể ấ ề ừ ọ ệ ấ th ng m i dù có hay không có h p đ ng. Các quan h mang tính th ng m iươ ạ ợ ồ ệ ươ ạ commercial bao g m, nh ng không ch bao g m, các giao d ch sau đây: b t c giaoồ ư ỉ ồ ị ấ ứ d ch nào v cung c p ho c trao đ i hàng hóa ho c d ch v ; tho thu n phân ph i; đ iị ề ấ ặ ổ ặ ị ụ ả ậ ố ạ di n ho c đ i lý th ng m i, y thác hoa h ng (factoring), cho thuê dài h n (leasing);ệ ặ ạ ươ ạ ủ ồ ạ xây d ng các công trình; t v n, k thu t công trình (engineering); đ u t ; c p v n,ự ư ấ ỹ ậ ầ ư ấ ố ngân hàng; b o hi m; th a thu n khai thác ho c tô nh ng, liên doanh và các hìnhả ể ỏ ậ ặ ượ th c v h p tác công nghi p ho c kinh doanh; chuyên ch hàng hóa hay hành kháchứ ề ợ ệ ặ ở b ng đ ng bi n, đ ng không, đ ng s t ho c đ ng b "ằ ườ ể ườ ườ ắ ặ ườ ộ . Theo đ nh nghĩa này, có th th y ph m vi ho t đ ng c a th ng m i đi n t r t r ng,ị ể ấ ạ ạ ộ ủ ươ ạ ệ ử ấ ộ bao quát h u h t các lĩnh v c ho t đ ng kinh t , trong đó ho t đ ng mua bán hàng hóaầ ế ự ạ ộ ế ạ ộ và d ch v ch là m t ph m vi r t nh trong th ng m i đi n t .ị ụ ỉ ộ ạ ấ ỏ ươ ạ ệ ử Theo y ban châu Âu: Ủ "Th ng m i đi n t đ c hi u là vi c th c hi n ho t đ ngươ ạ ệ ử ượ ể ệ ự ệ ạ ộ kinh doanh qua các ph ng ti n đi n t . Nó d a trên vi c x lý và truy n d li uươ ệ ệ ử ự ệ ử ề ữ ệ đi n t d i d ng text, âm thanh và hình nh"ệ ử ướ ạ ả . Th ng m i đi n tươ ạ ệ ử trong đ nh nghĩa này g m nhi u hành vi trong đó: ho t đ ng muaị ồ ề ạ ộ bán hàng hóa; d ch v ; giao nh n các n i dung k thu t s trên m ng; chuy n ti nị ụ ậ ộ ỹ ậ ố ạ ể ề đi n t ; mua bán c phi u đi n t , v n đ n đi n t ; đ u giá th ng m i; h p tácệ ử ổ ế ệ ử ậ ơ ệ ử ấ ươ ạ ợ thi t k ; tài nguyên trên m ng; mua s m công c ng; ti p th tr c ti p v i ng i tiêuế ế ạ ắ ộ ế ị ự ế ớ ườ dùng và các d ch v sau bán hàng; đ i v i th ng m i hàng hoá (nh hàng tiêu dùng,ị ụ ố ớ ươ ạ ư thi t b y t chuyên d ng) và th ng m i d ch v (nh d ch v cung c p thông tin,ế ị ế ụ ươ ạ ị ụ ư ị ụ ấ d ch v pháp lý, tài chính); các ho t đ ng truy n th ng (nh chăm sóc s c kho , giáoị ụ ạ ộ ề ố ư ứ ẻ d c) và các ho t đ ng m i (nh siêu th o)ụ ạ ộ ớ ư ị ả Theo quan đi m th hai nêu trên, "th ng m i" (commerce) trong ể ứ ươ ạ "th ng m i đi nươ ạ ệ t "ử không ch là buôn bán hàng hoá và d ch v (trade) theo các hi u thông th ng, màỉ ị ụ ể ườ bao quát m t ph m vi r ng l n h n nhi u, do đó vi c áp d ng th ng m i đi n t sộ ạ ộ ớ ơ ề ệ ụ ươ ạ ệ ử ẽ làm thay đ i hình thái ho t đ ng c a h u h t n n kinh t . Theo c tính đ n nay,ổ ạ ộ ủ ầ ế ề ế ướ ế th ng m i đi n t có t i trên 1.300 lĩnh v c ng d ng, trong đó, buôn bán hàng hoáươ ạ ệ ử ớ ự ứ ụ và d ch v ch là m t lĩnh v c ng d ng.ị ụ ỉ ộ ự ứ ụ Các đi m đ c bi t c a th ng m i đi n t so v i các kênh phân ph i truy n th ng làể ặ ệ ủ ươ ạ ệ ử ớ ố ề ố tính linh ho t cao đ v m t cung ng và gi m thi u l n phí t n v n t i v i các đ iạ ộ ề ặ ứ ả ể ớ ổ ậ ả ớ ố tác kinh doanh. Các phí t n khác thí d nh phí t n đi n tho i và đi l i đ thu nh pổ ụ ư ổ ệ ạ ạ ể ậ khác hàng hay phí t n trình bày gi i thi u cũng đ c gi m xu ng. M c d u v y, t iổ ớ ệ ượ ả ố ặ ầ ậ ạ các d ch v v t ch t c th , kho ng cách không gian v n còn ph i đ c kh c ph c vàị ụ ậ ấ ụ ể ả ẫ ả ượ ắ ụ vì th đòi h i m t kh năng ti p v n phù h p nh t đ nh.ế ỏ ộ ả ế ậ ợ ấ ị Ngày nay ng i ta hi u khái ni m th ng m i đi n t thông th ng là t t c cácườ ể ệ ươ ạ ệ ử ườ ấ ả ph ng pháp ti n hành kinh doanh và các quy trình qu n tr thông qua các kênh đi n tươ ế ả ị ệ ử mà trong đó Internet hay ít nh t là các k thu t và giao th c đ c s d ng trongấ ỹ ậ ứ ượ ử ụ Internet đóng m t vai trò c b n và công ngh thông tin đ c coi là đi u ki n tiênộ ơ ả ệ ượ ề ệ quy t. M t khía c nh quan tr ng khác là không còn ph i thay đ i ph ng ti n truy nế ộ ạ ọ ả ổ ươ ệ ề thông, m t đ c tr ng cho vi c ti n hành kinh doanh truy n th ng. Thêm vào đó là tácộ ặ ư ệ ế ề ố đ ng c a con ng i vào quy trình kinh doanh đ c gi m xu ng đ n m c t i thi u.ộ ủ ườ ượ ả ố ế ứ ố ể Trong tr ng h p này ng i ta g i đó là ườ ợ ườ ọ Th ng đ n gia công (Straight Throughẳ ế Processing). Đ làm đ c đi u này đòi h i ph i tích h p r ng l n các các tính năngể ượ ề ỏ ả ợ ộ ớ kinh doanh. N u liên k t các h th ng ng d ng t các lãnh v c có tính năng khác nhau hay liênế ế ệ ố ứ ụ ừ ự k t v t qua ranh gi i c a doanh nghi p cho m c đích này thì đây là m t lĩnh v c ngế ượ ớ ủ ệ ụ ộ ự ứ d ng truy n th ng c a ụ ề ố ủ tích h p ng d ng doanh nghi pợ ứ ụ ệ . Qu n lý n i dung doanhả ộ nghi pệ (Enterprise Content Management – ECM) đ c xem nh là m t trong nh ngượ ư ộ ữ công ngh c b n cho kinh doanh đi n t .ệ ơ ả ệ ử 2* Ph ng ti n c a th ng m i đi n tươ ệ ủ ươ ạ ệ ử Các ph ng ti n đi n t đ c s d ng trong th ng m i đi n t là:ươ ệ ệ ử ượ ử ụ ươ ạ ệ ử 1. Máy đi n tho iệ ạ ; 2. Máy fax; 3. Truy n hìnhề ; 4. Các h th ng thi t b công ngh thanh toán đi n tệ ố ế ị ệ ệ ử (Bao g m c m ng giá trồ ả ạ ị gia tăng); 5. Các m ng n i bạ ộ ộ (Intranet) và M ng ngo i bạ ạ ộ (Extranet); 6. M ng toàn c u ạ ầ Internet. Công c Internet và Website ngày càng ph bi n, giaoụ ổ ế d ch th ng m i đi n t v i n c ngoài h u nh đ u qua Internet, các m ngị ươ ạ ệ ử ớ ướ ầ ư ề ạ n i b và ngo i b nay cũng th ng s d ng công ngh Internet.ộ ộ ạ ộ ườ ử ụ ệ 3** Hình th c giao d chứ ị Các hình th c ho t đ ng ch y u c a giao d ch th ng m i đi n t là:ứ ạ ộ ủ ế ủ ị ươ ạ ệ ử 1. Th đi n tư ệ ử (email); 2. Thanh toán đi n tệ ử (electronic payment); 3. Trao đ i d li u đi n tổ ữ ệ ệ ử (electronic date interchange - EDI); 4. Giao g i s hóa các d li uử ố ữ ệ (digital delivery of content), t c vi c mua bán, traoứ ệ đ i các s n ph m mà ng i ta c n n i dung (chính n i dung là hàng hoá), màổ ả ẩ ườ ầ ộ ộ không c n t i v t mang hàng hoá (nh : phim nh, âm nh c, các ch ng trìnhầ ớ ậ ư ả ạ ươ truy n hình, ph n m m máy tính, v.v...);ề ầ ề 5. Bán l hàng hoá h u hìnhẻ ữ (retail of tangible goods). Trong các hình th c trên, ứ trao đ i d li u đi n tổ ữ ệ ệ ử (d i d ng các d li u có c u trúc)ướ ạ ữ ệ ấ là hình th c ch y u.ứ ủ ế ** Cách giao ti pế Th ng m i đi n t bao g m b n lo i giao ti p:ươ ạ ệ ử ồ ố ạ ế 1. Ng i v i ng iườ ớ ườ (qua đi n tho iệ ạ , th đi n tư ệ ử, fax); 2. Ng i v i ườ ớ máy tính đi n tệ ử (qua các m u bi u đi n t , qua ẫ ể ệ ử Website); 3. Máy tính đi n t v i ng iệ ử ớ ườ (qua fax, th đi n t );ư ệ ử 4. Máy tính đi n t v i máy tính đi n tệ ử ớ ệ ử (qua trao đ i d li u có c u trúc, ổ ữ ệ ấ thẻ thông minh, mã v chạ ). ** Cách giao d chị Giao d ch th ng m i đi n t ti n hành:ị ươ ạ ệ ử ế 1. Gi a các ữ doanh nghi pệ và ng i tiêu dùngườ ; 2. Gi a các doanh nghi p v i nhauữ ệ ớ ; 3. Gi a doanh nghi p v i ữ ệ ớ Chính phủ; 4. Gi a ng i tiêu th v i Chính phữ ườ ụ ớ ủ; 5. Gi a các c quan Chính phữ ơ ủ. Trong các quan h giao d ch nói trên, giao d ch ệ ị ị gi a các doanh nghi p v i nhauữ ệ ớ là quan h ch y u.ệ ủ ế 4** Tiêu chu n k thu tẩ ỹ ậ • eBXML – XML cho quy trình kinh doanh đi n tệ ử • XBEL – XML dùng trong k toánế • BMECat – XML dùng trong trao đ i d li u danh m c hàng hóa, thông tin giáổ ữ ệ ụ c ,...ả • WClass – H th ng nhóm hàng hóa c a công nghi p đi nệ ố ủ ệ ệ • UNSPSC - Tiêu chu n phân lo i hàng hóaẩ ạ • shopinfo.xml – Cung c p d li u s n ph m và c a hàngấ ữ ệ ả ẩ ử 5** L i ích c a th ng m i đi n tợ ủ ươ ạ ệ ử • Giúp cho các Doanh nghi pệ n m đ c thông tin phong phú v th tr ng và đ iắ ượ ề ị ườ ố tác • Gi m ả chi phí s n xu tả ấ • Gi m chi phí bán hàng và ả ti p thế ị • Thông qua Internet giúp ng i tiêu dùng và các doanh nghi p gi m đáng k th iườ ệ ả ể ờ gian và chí phí giao d chị • Thi t l p và c ng c m i quan h gi a các thành ph n tham gia vào quá trìnhế ậ ủ ố ố ệ ữ ầ th ng m i.ươ ạ • T o đi u ki n s m ti p c n n n kinh t s hóa. ạ ề ệ ớ ế ậ ề ế ố [1] 6** Các lo i th tr ng đi n tạ ị ườ ệ ử Tùy thu c vào đ i tác kinh doanh ng i ta g i đó là th tr ng ộ ố ườ ọ ị ườ B2B, B2C, C2B hay C2C. Th tr ng m là nh ng th tr ng mà t t c m i ng i có th đăng ký và thamị ườ ở ữ ị ườ ấ ả ọ ườ ể gia. T i m t th tr ng đóng ch có m t s thành viên nh t đ nh đ c m i hay choạ ộ ị ườ ỉ ộ ố ấ ị ượ ờ phép tham gia. M t th tr ng ngang t p trung vào m t quy trình kinh doanh riêng lộ ị ườ ậ ộ ẻ nh t đ nh, thí d nh cung c p: nhi u doanh nghi p có th t các ngành khác nhauấ ị ụ ư ấ ề ệ ể ừ tham gia nh là ng i mua và liên h v i m t nhóm nhà cung c p. Ng c l i, thư ườ ệ ớ ộ ấ ượ ạ ị tr ng d c mô ph ng nhi u quy trình kinh doanh khác nhau c a m t ngành duy nh tườ ọ ỏ ề ủ ộ ấ hay m t nhóm ng i dùng duy nh t.ộ ườ ấ Sau khi làn sóng l c quan v th ng m i đi n t c a nh ng năm 1990 qua đi, th iạ ề ươ ạ ệ ử ủ ữ ờ gian mà đã xu t hi n nhi u th tr ng đi n t , ng i ta cho r ng sau m t quá trình t pấ ệ ề ị ườ ệ ử ườ ằ ộ ậ trung ch có m t s ít th tr ng l n là s ti p t c t n t i. Th nh ng bên c nh đó làỉ ộ ố ị ườ ớ ẽ ế ụ ồ ạ ế ư ạ ngày càng nhi u nh ng th tr ng chuyên môn nh .ề ữ ị ườ ỏ Ngày nay tình hình đã khác h n đi: công ngh đ th c hi n m t th tr ng đi n t đãẳ ệ ể ự ệ ộ ị ườ ệ ử r đi r t nhi u. Thêm vào đó là xu h ng k t n i nhi u thông tin chào hàng khác nhauẻ ấ ề ướ ế ố ề thông qua các giao di n l p trình ng d ngệ ậ ứ ụ đ thành l p m t th tr ng chung có m tể ậ ộ ị ườ ậ đ chào hàng cao. Ngoài ra các th tr ng đ c l p tr c đây còn đ c tích h p ngàyộ ị ườ ộ ậ ướ ượ ợ càng nhi u b ng các gi i pháp ph n m m cho m t c ng Web toàn di n.ề ằ ả ầ ề ộ ổ ệ 7*** Phân lo i th ng m i đi n tạ ươ ạ ệ ử Th ng m i đi n tươ ạ ệ ử có th đ c phân lo i theo tính cách c a ng i tham gia:ể ượ ạ ủ ườ • Ng i tiêu dùng ườ o C2C (Consumer-To-Comsumer) Ng i tiêu dùng v i ng i tiêu dùngườ ớ ườ o C2B (Consumer-To-Business) Ng i tiêu dùng v i doanh nghi pườ ớ ệ o C2G (Consumer-To-Government) Ng i tiêu dùng v i chính phườ ớ ủ • Doanh nghi p ệ o B2C (Business-To-Consumer) Doanh nghi p v i ng i tiêu dùngệ ớ ườ o B2B (Business-To-Business) Doanh nghi p v i doanh nghi pệ ớ ệ o B2G (Business-To-Government) Doanh nghi p v i chính phệ ớ ủ o B2E (Business-To-Employee) Doanh nghi p v i nhân viênệ ớ • Chính ph ủ o G2C (Government-To-Consumer) Chính ph v i ng i tiêu dùngủ ớ ườ o G2B (Government-To-Business) Chính ph v i doanh nghi pủ ớ ệ o G2G (Government-To-Government) Chính ph v i chính phủ ớ ủ 8** Các đòi h i c a th ng m i đi n tỏ ủ ươ ạ ệ ử Song song v i các l i ích rõ r t, tr c m t cũng nh lâu dài; ớ ợ ệ ướ ắ ư Th ng m i đi n tươ ạ ệ ử đã, đang, và còn ti p t c đ t ra hàng lo t các đòi h i ph i đáp ng, và các v n đ c nế ụ ặ ạ ỏ ả ứ ấ ề ầ ph i gi i quy t, trên t t c các bình di n bao g m: doanh nghi p, qu c gia và qu c t .ả ả ế ấ ả ệ ồ ệ ố ố ế Nh ng đòi h i c a th ng m i đi n t là m t t ng th c a hàng ch c v n đ ph cữ ỏ ủ ươ ạ ệ ử ộ ổ ể ủ ụ ấ ề ứ t p đan xen vào nhau trong m t m i quan h h u c ; và bao g m:ạ ộ ố ệ ữ ơ ồ + H t ng c s công nghạ ầ ơ ở ệ Ch có th ti n hành th c t và m t cách có hi u qu th ng m i đi n t khi đã cóỉ ể ế ự ế ộ ệ ả ươ ạ ệ ử m t h t ng c s công ngh thông tin đ năng l c, bao g m hai nhánh: tính toánộ ạ ầ ơ ở ệ ủ ự ồ (computing) và truy n thôngề (communications), hai nhánh này ngoài công ngh thi t bệ ế ị còn c n ph i có m t n n công nghi p đi n t v ng m nh làm n n; và hi n nay đangầ ả ộ ề ệ ệ ử ữ ạ ề ệ có xu h ng đ a c công ngh ướ ư ả ệ b o m tả ậ và an toàn vào c s h t ng công ngh c aơ ở ạ ầ ệ ủ th ng m i đi n t . Đòi h i v h t ng c s công ngh bao g m hai m t: m t làươ ạ ệ ử ỏ ề ạ ầ ơ ở ệ ồ ặ ộ tính tiên ti n, hi n đ i v công ngh và thi t b , hai là tính ph c p v kinh t (đ rế ệ ạ ề ệ ế ị ổ ậ ề ế ủ ẻ ti n đ đông đ o con ng i có th th c t ti p c n đ c).ề ể ả ườ ể ự ế ế ậ ượ + H t ng c s nhân l cạ ầ ơ ở ự Ho t đ ng ạ ộ th ng m iươ ạ , theo đúng nghĩa c a ch ủ ữ "th ng m i"ươ ạ trong "th ng m iươ ạ đi n t "ệ ử , liên quan t i m i ng i, t ớ ọ ườ ừ ng i tiêu dùngườ đ n ế doanh nghi pệ , phân ph i,ố Chính phủ, các nhà công ngh , nên vi c áp d ng th ng m i đi n t t t y u đòi h iệ ệ ụ ươ ạ ệ ử ấ ế ỏ đa s con ng i ph i có k năng th c t ng d ng công ngh thông tin m t cách cóố ườ ả ỹ ự ế ứ ụ ệ ộ hi u qu , có thói quen làm vi c trên ệ ả ệ máy tính, trên m ng máy tínhạ , và c n ph i có m tầ ả ộ đ i ngũ chuyên gia thông tin đ m nh.ộ ủ ạ +B o m t, an toànả ậ Giao d ch th ng m i qua các ph ng ti n đi n t , trong đó m i ị ươ ạ ươ ệ ệ ử ọ d li uữ ệ (k c ể ả chữ ký) đ u d ng s hoá, đ t ra yêu c u nghiêm ng t v tính ề ở ạ ố ặ ầ ặ ề b o m tả ậ , an toàn, tránh m t ti n, l a g t, thay đ i ấ ề ừ ạ ổ thông tin, xâm nh p d li u, v.v... là các ậ ữ ệ r i roủ ngày m tộ l n, không ch v i ng i buôn bán, mà c v i ng i qu n lý, v i t ng qu c gia, vì cácớ ỉ ớ ườ ả ớ ườ ả ớ ừ ố h th ng đi n t có th b k x u (th ng g i là ệ ố ệ ử ể ị ẻ ấ ườ ọ "hacker") xâm nh p, đòi h i ph i cóậ ỏ ả các h th ng b o m t, an toàn đ c thi t k trên c s k thu t mã hóa hi n đ i, vàệ ố ả ậ ượ ế ế ơ ở ỹ ậ ệ ạ m t c ch an ninh h u hi u (nh t là đ i v i các h th ng có liên quan t i an ninhộ ơ ế ữ ệ ấ ố ớ ệ ố ớ qu c gia). Ngoài ra, còn có nhu c u ngày càng tăng vì gi gìn bí m t riêng t .ố ầ ữ ậ ư +H th ng thanh toán t đ ngệ ố ự ộ Th ng m i đi n tươ ạ ệ ử ch có th th c hi n th c t và có hi u qu khi đã t n t i m tỉ ể ự ệ ự ế ệ ả ồ ạ ộ h th ng thanh toán tài chính m c đ phát tri n đ cao, cho phép ti n hành thanhệ ố ở ứ ộ ể ủ ế toán t đ ng (trong đó ự ộ "th thông minh"ẻ ) có vai trò đ c bi t quan tr ng trong kinhặ ệ ọ doanh bán l ; khi ch a có h th ng này, thì th ng m i đi n t ch gi i h n trongẻ ư ệ ố ươ ạ