Bài giảng tổng quan về thương mại điện tử

CH NG 1ƯƠ TÔNG QUAN VỂ ̀ TH NG M I ĐI N TƯƠ Ạ Ệ Ử Nôi dung cua ch ng:̣ ̉ ươ 1.1. N n kinh t sề ế ố 1.1.1. Đ c đi mặ ể 1.1.2. Nh ng h n chữ ạ ế 1.2. Th ng m i đi n tươ ạ ệ ử 1.2.1. Khái ni mệ 1.2.2. Lich s phat triên cua TMĐṬ ử ́ ̉ ̉ 1.2.3. Đ ng l c thúc đ y TMĐT phát tri nộ ự ẩ ể 1.2.4. Các đ c tr ng c a TMĐTặ ư ủ 1.2.5. Các lo i hình giao d ch TMĐTạ ị 1.2.6. Các hình th c ho t đ ng ch y u c a TMĐTứ ạ ộ ủ ế ủ 1.2.7. Nh ng yêu t góp ph n vào thành công c a m t giao d ch TMĐTữ ́ ố ầ ủ ộ ị 1.2.8. L i ích va han chê c a TMĐTợ ̀ ̣ ́ ủ 1.2.9. ng dung cua TMĐTỨ ̣ ̉ Gi i thi uớ ệ Th ng m i đi n t s là th ng m i c a th k t ng lai. T c đ , chi phíươ ạ ệ ử ẽ ươ ạ ủ ế ỷ ươ ố ộ th p và kh năng truy c p Internet làm cho th ng m i đi n t tr thành c h i m iấ ả ậ ươ ạ ệ ử ở ơ ộ ớ cho t t c các doanh nghi p. Th ng m i đi n t s gi m đáng k chi phí chung,ấ ả ệ ươ ạ ệ ử ẽ ả ể thúc đ y s phát tri n c a lĩnh v c bán l , đ m b o thanh toán d dàng h n và làmẩ ự ể ủ ự ẻ ả ả ễ ơ gi m r i ro đ u t n i t i – đây chính là m c tiêu c a t t c các doanh nghi p. Đâyả ủ ầ ư ộ ạ ụ ủ ấ ả ệ cũng là đi u mà con ng i đ u th k này c n hi u rõ. Ch ng 1 đ a ra cái nhìnề ườ ở ầ ế ỷ ầ ể ươ ư s l c v th ng m i đi n t trong n n kinh t s toàn c u. Sau khi h c xong, sinhơ ượ ề ươ ạ ệ ử ề ế ố ầ ọ viên có th : ể - Phân tích đ c đi m, h n ch c a n n kinh t sặ ể ạ ế ủ ề ế ố - Đ nh nghĩa và nêu các đ c tr ng c a ị ặ ư ủ th ng m i đi n t ươ ạ ệ ử - Nêu nh ng đ ng l c phát tri n ữ ộ ự ể th ng m i đi n t ươ ạ ệ ử - Phân bi t các lo i hình giao d ch ệ ạ ị th ng m i đi n t ươ ạ ệ ử - Phân tích các hình th c ho t đ ng ch y u c a ứ ạ ộ ủ ế ủ th ng m i đi n t ươ ạ ệ ử - Đánh giá vai trò và đòi h i c a đi u ki n th c hi n giao d ch ỏ ủ ề ệ ự ệ ị th ng m i đi nươ ạ ệ t ử - Phân tích l i ích, h n ch c a ợ ạ ế ủ th ng m i đi n t ươ ạ ệ ử đ i v i doanh nghi p, kháchố ớ ệ hàng và xã h iộ 0.1 N N KINH T SỀ Ế Ố 0.1.1 Đ c đi m c a n n kinh t sặ ể ủ ề ế ố - Là n n kinh t d a trên tri th cề ế ự ứ Tri th c không ch đ n thu n là m t ngu n tài nguyên khác cùng v i các nhân tứ ỉ ơ ầ ộ ồ ớ ố s n xu t truy n th ng nh : lao đ ng, v n và đ t mà là m t ngu n tài nguyên có ýả ấ ề ố ư ộ ố ấ ộ ồ nghĩa quan tr ng nh t. Trong n n kinh t tri th c, các tài s n chính c a m t t ch cọ ấ ề ế ứ ả ủ ộ ổ ứ là tài s n trí tu và t p trung vào ng i lao đ ng có tri th c. Đi u này s là lý do choả ệ ậ ườ ộ ứ ề ẽ các công ty trên th gi i ph i phát tri n các ph ng th c m i đ đo l ng và qu n lýế ớ ả ể ươ ứ ớ ể ườ ả các tài s n trí tu c a h . Nh v y, có m t b c chuy n đ i t lao đ ng c b pả ệ ủ ọ ư ậ ộ ướ ể ổ ừ ộ ơ ắ sang lao đ ng trí óc. Tri th c tr thành m t y u t quan tr ng c a s n ph m. Laoộ ứ ở ộ ế ố ọ ủ ả ẩ đ ng tri th c tr thành n n t ng c a giá tr , thu nh p và l i nhu n. Tri th c đ cộ ứ ở ề ả ủ ị ậ ợ ậ ứ ượ tăng trong toàn b chu i giá tr . Các công ngh tri th c, các h th ng chuyên gia, tríộ ỗ ị ệ ứ ệ ố tu nhân t o phát tri n nhanh. Các h th ng thông tin qu n lý và các h th ng ti nệ ạ ể ệ ố ả ệ ố ề thân c a nó, x lý d li u ti n hoá thành các h th ng tri th c. ủ ử ữ ệ ế ệ ố ứ - Tính ch t sấ ố Trong các n n kinh t tr c đây, thông tin d ng v t ch t. Con ng i giao ti pề ế ướ ở ạ ậ ấ ườ ế v i nhau b ng cách di chuy n s hi n di n h u hình c a h . Trong n n kinh t s ,ớ ằ ể ự ệ ệ ữ ủ ọ ề ế ố thông tin đ c mã hoá d i d ng các bit. Khi thông tin đ c s hoá và đ c truy nượ ướ ạ ượ ố ượ ề qua các m ng s , m t th gi i các tri n v ng m i đã m ra tr c m t. M t l ngạ ố ộ ế ớ ể ọ ớ ở ướ ắ ộ ượ l n thông tin có th đ c nén và truy n đi v i t c đ ánh sáng. Ch t l ng thông tinớ ể ượ ề ớ ố ộ ấ ượ có th t t h n, t o ra nhi u d ng thông tin khác nhau, có th d c l u tr và truyể ố ơ ạ ề ạ ể ượ ư ữ c p ngay l p t c t i b t kỳ đ a đi m nào trên th gi i. Các thi t b s có th đ cậ ậ ứ ạ ấ ị ể ế ớ ế ị ố ể ượ thi t k đ b v a vào túi c a b n và có th nh h ng đ n h u h t các lĩnh v cế ế ể ỏ ừ ủ ạ ể ả ưở ế ầ ế ự ho t đ ng và đ i s ng cá nhân.ạ ộ ờ ố Khi thông tin chuy n t d ng v t ch t sang d ng s , các v t ch t th c th cóể ừ ạ ậ ấ ạ ố ậ ấ ự ể th tr thành o. Đi u đó làm thay đ i s chuy n hoá c a n n kinh t , các d ng thể ở ả ề ổ ự ể ủ ề ế ạ ể ch , các m i quan h và b n ch t c a ho t đ ng kinh t (b ng tin o, công viên kinhế ố ệ ả ấ ủ ạ ộ ế ả ả doanh o, t p đoàn o, siêu th o…).ả ậ ả ị ả - Là n n kinh t phân t .ề ế ử Công ty cũ b phân rã ra và thay th b ng các phân t , các c m cá nhân và th cị ế ằ ử ụ ự th năng đ ng, t o ra n n t ng c a ho t đ ng kinh t . T ch c không nh t thi tể ộ ạ ề ả ủ ạ ộ ế ổ ứ ấ ế bi n m t, nh ng nó đ c bi n đ i. “Kh i” tr thành “phân t ” trong t t c các khíaế ấ ư ượ ế ổ ố ở ử ấ ả c nh c a đ i s ng kinh t xã h i. Nh v y, v kinh t s xu t hi n vi c thay thạ ủ ờ ố ế ộ ư ậ ề ế ẽ ấ ệ ệ ế ph ng ti n truy n thông đ i chúng, s n xu t đ i trà, chính ph nguyên kh i b ngươ ệ ề ạ ả ấ ạ ủ ố ằ ph ng ti n phân t , s n xu t phân t , qu n lý phân t … Đi u này d n đ n vi cươ ệ ử ả ấ ử ả ử ề ẫ ế ệ k t thúc tr t t ra l nh - đi u khi n, chuy n sang c c u phân t d a trên t p th .ế ậ ự ệ ề ể ể ơ ấ ử ự ậ ể Ng i lao đ ng và các nhóm công tác đ c trao quy n ho c t do hành đ ng và t oườ ộ ượ ề ặ ự ộ ạ ra giá tr các h th ng và công ngh h ng đ i t ng. Ph n m m tách d li u kh iị ệ ố ệ ướ ố ượ ầ ề ữ ệ ỏ l p trình (các d ch v ) đ t o ra các module ho c các m u logo có th tái s d ng vàậ ị ụ ể ạ ặ ẫ ể ử ụ l p ráp r t nhanh. ắ ấ - N n kinh t s là m t n n kinh t đ c n i m ng, tích h p các phân tề ế ố ộ ề ế ượ ố ạ ợ ử thành các c m đ c n i m ng v i các c m khác đ t o ra c a c i. ụ ượ ố ạ ớ ụ ể ạ ủ ả Các c c u t ch c m i đ c n i m ng không ch đ n gi n là vi c t o ra các tơ ấ ổ ứ ớ ượ ố ạ ỉ ơ ả ệ ạ ổ ch c h ng – quá trình trong đó các quá trình kinh doanh đ c thi t k l i đ ti tứ ướ ượ ế ế ạ ể ế ki m chi phí và tăng c ng kh năng đáp ng. T ch c m i, đ c liên minh v cácệ ườ ả ứ ổ ứ ớ ượ ề công ngh h i t g i là “Doanh nghi p làm vi c trên Internet” là m t Web r ng l nệ ộ ụ ọ ệ ệ ộ ộ ớ các m i quan h g m t t c các c p và các ch c năng kinh doanh mà trong đó cácố ệ ồ ấ ả ấ ứ ranh gi i bên trong và bên ngoài đ u có th th m th u và thay đ i đ c. ớ ề ể ẩ ấ ổ ượ Các m ng công ngh m i giúp các công ty nh v t qua đ c các u th chínhạ ệ ớ ỏ ượ ượ ư ế c a các công ty l n – kinh t quy mô và có kh năng ti p c n v i các ngu n tàiủ ớ ế ả ế ậ ớ ồ nguyên. Đ ng th i, các công ty nh h n này không b đè n ng b i các b t l i chínhồ ờ ỏ ơ ị ặ ở ấ ợ mà các công ty l n ph i ch u – quan liêu, tr t t ng t ng t và không có kh năng thayớ ả ị ậ ự ộ ạ ả đ i. Gi ng nh các công ty l n tách nh ra - tr thành các c m c a các phân t nhổ ố ư ớ ỏ ở ụ ủ ử ỏ h n có th ph i h p v i nhau t t – các công ty nh có đ c các u th v tính linhơ ể ố ợ ớ ố ỏ ượ ư ế ề ho t, ch quy n và m m d o.ạ ủ ề ề ẻ Doanh nghi p làm vi c trên Internet s là m t m r ng c a công ty o vì có sệ ệ ẽ ộ ở ộ ủ ả ự ti p c n đ n các đ i tác kinh doanh bên ngoài, liên t c c c u l i các m i quan hế ậ ế ố ụ ơ ấ ạ ố ệ kinh doanh và tăng c ng s d ng ngu n l c bên ngoài. ườ ử ụ ồ ự Nh v y, n n kinh t s là n n kinh t n i m ng v i các m i liên k t sâu,ư ậ ề ế ố ề ế ố ạ ớ ố ế phong phú bên trong và gi a các t ch c và các th ch . Vi c t o ra c a c i, mua bánữ ổ ứ ể ế ệ ạ ủ ả và s t n t i c a xã h i đ u d a trên m t c s h t ng thông tin công c ng t n t iự ồ ạ ủ ộ ề ự ộ ơ ở ạ ầ ộ ồ ạ kh p n i. Doanh nghi p m i là doanh nghi p đ c n i m ng. Nh ng cái tr c kiaở ắ ơ ệ ớ ệ ượ ố ạ ữ ướ ch có th đ t đ c thông qua các tr t t c ng r n, bây gi công ngh m i cho phépỉ ể ạ ượ ậ ự ứ ắ ờ ệ ớ tích h p các thành ph n c u t o đ c l p, có th tháo l p - m t m ng tích h p cácợ ầ ấ ạ ộ ậ ể ắ ộ ạ ợ d ch v . Có m t b c chuy n đ i t máy tính ch sang máy tính m ng. Các c đ oị ụ ộ ướ ể ổ ừ ủ ạ ố ả công ngh đ c thay th b ng các m ng khách/ch , làm thành m t ph n c a hệ ượ ế ằ ạ ủ ộ ầ ủ ạ t ng c s thông tin công c ng và doanh nghi p.ầ ơ ở ộ ệ - Các ch c năng môi gi i gi a các nhà s n xu t và ng i tiêu dùng đang bứ ớ ữ ả ấ ườ ị lo i b thông qua các m ng sạ ỏ ạ ố. Các doanh nghi p, các ch c năng và con ng i l pệ ứ ườ ớ gi a (trung gian) c n ti n lên l p trên đ t o ra giá tr m i, ho c h s ph i đ i m tữ ầ ế ớ ể ạ ị ớ ặ ọ ẽ ả ố ặ v i v n đ phi môi gi i. Khi thông tin quan tr ng tr thành tr c tuy n, ng i s h uớ ấ ề ớ ọ ở ự ế ườ ở ữ và ng i mua đ c n i m ng, nh ng ng i môi gi i trung gian s ph i thay đ iườ ượ ố ạ ữ ườ ớ ẽ ả ổ cách ho t đ ng. H c n ph i hi u không ch khách hàng - ng i mua mà đ cungạ ộ ọ ầ ả ể ỉ ườ ể c p đ c giá tr cao, ng i môi gi i còn c n ph i hi u các khách hàng c a kháchấ ượ ị ườ ớ ầ ả ể ủ hàng. Cách suy nghĩ m i này đòi h i ng i môi gi i ph i th ng xuyên ti p c n v iớ ỏ ườ ớ ả ườ ế ậ ớ thông tin. H ph i có các k năng gi i v các m i quan h v i con ng i, ki n th cọ ả ỹ ỏ ề ố ệ ớ ườ ế ứ v ng ch c v các thay đ i chính và các công c m nh đ giao d ch. Nh v y, n nữ ắ ề ổ ụ ạ ể ị ư ậ ề kinh t s s lo i b các khâu trung gian trong ho t đ ng kinh t - nh ng ng i làmế ố ẽ ạ ỏ ạ ộ ế ữ ườ khuy ch đ i các tín hi u truy n thông trong m t t ch c ti n tri th c.ế ạ ệ ề ộ ổ ứ ề ứ - Trong n n kinh t s , m t ngành kinh t v t tr i đang đ c ba ngànhề ế ố ộ ế ượ ộ ượ công nghi p h i t t o raệ ộ ụ ạ , và đ n l t mình, ngành này l i cung c p h t ng c sế ượ ạ ấ ạ ầ ơ ở cho t t c các ngành đ t o ra c a c i. Trong các n n kinh t tr c đây, ngành côngấ ả ể ạ ủ ả ề ế ướ nghi p máy móc t đ ng đóng vai trò ch ch t. Ngành v t tr i trong n n kinh t sệ ự ộ ủ ố ượ ộ ề ế ố là ph ng ti n m i, đó là các s n ph m c a s h i t gi a máy tính, truy n thông vàươ ệ ớ ả ẩ ủ ự ộ ụ ữ ề các ngành công nghi p n i dung. Ph n c ng máy tính và gi i truy n thông đ u đangệ ộ ầ ứ ả ề ề tr thành hàng hoá. L i nhu n trong khu v c m i đang chuy n sang ngành n i dung vìở ợ ậ ự ớ ể ộ đây chính là n i t o giá tr cho khách hàng ch không ph i trong các h p hay trongơ ạ ị ứ ả ộ vi c truy n tín hi u. ệ ề ệ Nh v y, n n kinh t s s xu t hi n s h i t c a các ngành kinh t chính –ư ậ ề ế ố ẽ ấ ệ ự ộ ụ ủ ế máy tính, truy n thông và n i dung, h i t c a các c c u t ch c ch u trách nhi mề ộ ộ ụ ủ ơ ấ ổ ứ ị ệ v các công ngh máytính, truy n thông và n i dung h i t c a chúng. ề ệ ề ộ ộ ụ ủ - N n kinh t d a trên đ i m i. ề ế ự ổ ớ M t lo i s n ph m v a đ c t o ra thì m c tiêu c a nhà s n xu t là t o ra m tộ ạ ả ẩ ừ ượ ạ ụ ủ ả ấ ạ ộ s n ph m t t h n và làm cho s n ph m đ u tiên tr nên l i th i. N u không làm choả ẩ ố ơ ả ẩ ầ ở ỗ ờ ế nó l i th i thì có ng i khác s làm. Trong n n kinh t s , đ i m i là quy t đ nh t iỗ ờ ườ ẽ ề ế ố ổ ớ ế ị ố u c a ho t đ ng kinh t và thành công kinh doanh. Trí t ng t ng c a con ng iư ủ ạ ộ ế ưở ượ ủ ườ đã tr thành ngu n tài nguyên chính c a giá tr ch không ph i ki u cách truy nở ồ ủ ị ứ ả ể ề th ng d n đ n thành công nh vi c ti p c n v i nguyên li u thô, năng su t, quy môố ẫ ế ư ệ ế ậ ớ ệ ấ và chi phí lao đ ng. Đ i m i bao hàm các s n ph m, các chi n l c ti p th , cácộ ổ ớ ả ẩ ế ượ ế ị ph ng pháp ti p c n qu n lý, các thay đ i v t ch c. Các nguyên t c và ph ngươ ế ậ ả ổ ề ổ ứ ắ ươ pháp ti p c n cũ th t b i r t nhanh. L i th lâu b n duy nh t là ki n th c t ch c.ế ậ ấ ạ ấ ợ ế ề ấ ế ứ ổ ứ C s h t ng thông tin doanh nghi p m i cung c p m t n n t ng cho vi c đ i m i. ơ ở ạ ầ ệ ớ ấ ộ ề ả ệ ổ ớ - Trong n n kinh t s , kho ng cách gi a ng i tiêu dùng và nhà s n xu tề ế ố ả ữ ườ ả ấ r t m nh tấ ờ ạ . Ng i tiêu dùng tham gia vào quá trình s n xu t th c s khi tri th c,ườ ả ấ ự ự ứ thông tin và các ý t ng c a h tr thành m t ph n c a quá trình xác đ nh s n ph m.ưở ủ ọ ở ộ ầ ủ ị ả ẩ S ph i h p c a con ng i qua m ng tr thành m t ph n c a ngu n thông tin đaự ố ợ ủ ườ ạ ở ộ ầ ủ ồ ph ng ti n h p nh t. ươ ệ ợ ấ - Trong n n kinh t d a trên các bit, tính t c th i tr thành quy t đ nh và cóề ế ự ứ ờ ở ế ị th bi n đ i ho t đ ng kinh t và thành công trong kinh doanh. N n kinh t s làể ế ổ ạ ộ ế ề ế ố n n kinh t th i gian th cề ế ờ ự . Th ng m i tr thành đi n t khi các giao d ch kinhươ ạ ở ệ ử ị doanh và truy n thông di n ra v i t c đ ánh sáng h n là t c đ c a b u đi n. Doanhề ễ ớ ố ộ ơ ố ộ ủ ư ệ nghi p m i, là doanh nghi p th i gian th c – liên t c và ngay l p t c đi u ch nh đệ ớ ệ ờ ự ụ ậ ứ ề ỉ ể thay đ i các đi u ki n kinh doanh. Chu kỳ s ng c a s n ph m ng n l i. Công nghổ ề ệ ố ủ ả ẩ ắ ạ ệ đ c áp d ng đ thu th p thông tin tr c tuy n và đ c p nh t các ngân hàng thôngượ ụ ể ậ ự ế ể ậ ậ tin trong th i gian th c – đ a ra m t b c tranh chính xác ho c t o kh năng qu n lýờ ự ư ộ ứ ặ ạ ả ả m t quy trình qu n lý t ng phút m t. ộ ả ừ ộ - N n kinh t s là n n kinh t toàn c u hoá, tri th c không bi t t i biênề ế ố ề ế ầ ứ ế ớ gi i.ớ Khi tri th c tr thành ngu n tài nguyên chính, ch có duy nh t m t n n kinh tứ ở ồ ỉ ấ ộ ề ế th gi i, ngay c khi m t t ch c ho t đ ng trong m t qu c gia, m t khu v c hayế ớ ả ộ ổ ứ ạ ộ ộ ố ộ ự m t vùng. Doanh nghi p m i có kh năng đ c l p v th i gian và không gian: nóộ ệ ớ ả ộ ậ ề ờ đ nh nghĩa l i l i th i gian và không gian cho các nhân viên và nh ng ng i có cị ạ ạ ờ ữ ườ ổ ph n. Công vi c có th đ c th c hi n t nhi u đ a đi m khác nhau. Các m ng c aầ ệ ể ượ ự ệ ừ ề ị ể ạ ủ các c m kinh doanh ph i h p toàn c u đ đ t đ c các m c tiêu kinh doanh. M ngụ ố ợ ầ ể ạ ượ ụ ạ ph i h p toàn c u tr thành đ ng x ng s ng c a doanh nghi p và h th ng cungố ợ ầ ở ườ ươ ố ủ ệ ệ ố c p chính nh m h tr các ho t đ ng kinh doanh. Nó cũng h tr vi c truy c p t iấ ằ ỗ ợ ạ ộ ỗ ợ ệ ậ ớ ngu n thông tin chung t b t kỳ đ a đi m nào. ồ ừ ấ ị ể 0.1.2 Nh ng h n ch c a n n kinh t sữ ạ ế ủ ề ế ố Chuy n sang n n kinh t s , ng i ta d báo s có nh ng m t trái nh sau: ể ề ế ố ườ ự ẽ ữ ặ ư - Thay đ i s t o ra s phân b sai l chổ ẽ ạ ự ổ ệ . Nhân l c trong nông nghi p chi mự ệ ế t 90% dân s h i cu i th k tr c đã gi m xu ng đ n 3% dân s hi n t i. Làmừ ố ồ ố ế ỷ ướ ả ố ế ố ệ ạ th nào đ chúng ta qu n lý đ c nh h ng c a s chuy n đ i t i các lo i hìnhế ể ả ượ ả ưở ủ ự ể ổ ớ ạ công vi c m i và n n t ng tri th c m i cho n n kinh t ?ệ ớ ề ả ứ ớ ề ế - Xa l thông tin có kh năng xâm ph m quy n t do cá nhân t i m c khôngộ ả ạ ề ự ớ ứ th d đoán n i và không th tránh kh iể ự ổ ể ỏ . Khi vi c trao đ i thông tin gi a m iệ ổ ữ ọ ng i, giao d ch kinh doanh, làm vi c, h c t p và vui ch i ngày càng tăng trên m ng,ườ ị ệ ọ ậ ơ ạ hàng lo t thông tin các lo i s đ c s hoá và m ng hoá. Nh v y làm sao có th tinạ ạ ẽ ượ ố ạ ư ậ ể ch c r ng quy n cá nhân có th đ c b o v trong n n kinh t s ?ắ ằ ề ể ượ ả ệ ề ế ố - M t xa l thông tin b quan ni m sai và do v y chuy n đ i sang n n kinhộ ộ ị ệ ậ ể ổ ề t s có th nuôi d ng m t xã h i hai t ng l p, t o thành môt h sâu ngănế ố ể ưỡ ộ ộ ầ ớ ạ ố cách gi a ng i có và ng i không có thông tin.ữ ườ ườ Khi công ngh thông tin ngày càngệ quan tr ng h n đ i v i thành công kinh t và phúc l i xã h i, kh năng “phân bi tọ ơ ố ớ ế ợ ộ ả ệ ch ng t c v thông tin” càng có th tr thành hi n th c. Li u có ph i đang xu t hi nủ ộ ề ể ở ệ ự ệ ả ấ ệ “cu c n i d y c a nh ng con ng i tinh tuý”, nh ng ng i s s d ng h t ngộ ổ ậ ủ ữ ườ ữ ườ ẽ ử ụ ạ ầ thông tin m i đ ngày càng b c kín mình h n, ch ng t mình g n gũi h n v i b n bèớ ể ọ ơ ứ ỏ ầ ơ ớ ạ và đ ng nghi p trong không gian khoa h c gi t ng, đánh m t khái ni m v tráchồ ệ ọ ả ưở ấ ệ ề nhi m v i m i ng i trong c ng đ ng hay đ t n c h s ng?ệ ớ ọ ườ ộ ồ ấ ướ ọ ố - R t có th s còn n y sinh nh ng kho ng cách khác do kh năng ti p c nấ ể ẽ ả ữ ả ả ế ậ khác nhau v i công ngh m i và n n kinh t s . Theo chi u h ng đó, li u ai có thớ ệ ớ ề ế ố ề ướ ệ ể d đoán r ng công ngh m i s thay đ i c u trúc xã h i nh th nào?ự ằ ệ ớ ẽ ổ ấ ộ ư ế - N n kinh t s ch c ch n s có nh h ng r t l n đ n ch t l ng cu c s ngề ế ố ắ ắ ẽ ả ưở ấ ớ ế ấ ượ ộ ố c a con ng i. Khi công ngh xâm chi m văn phòng, nhà , xe h i, phòng khách s n,ủ ườ ệ ế ở ơ ạ gh máy bay, … c a chúng ta, li u có còn ranh gi i rõ ràng gi a công vi c và ho tế ủ ệ ớ ữ ệ ạ đ ng gi i trí? Các nhà tâm lý h c đã tranh lu n r ng vi c th c hi n đa nhi m vộ ả ọ ậ ằ ệ ự ệ ệ ụ đang d n t i s b t n tinh th n liên quan t i stress m i. Hay li u công ngh có thẫ ớ ự ấ ổ ầ ớ ớ ệ ệ ể th c hi n đi u ng c l i – đem l i t do cho chúng ta, khuy n khích chúng ta, làmự ệ ề ượ ạ ạ ự ế chúng ta th giãn ngay c trong công vi c. ư ả ệ - Tác đ ng c a ph ng ti n m i t i gia đình s là gì? Ph ng ti n m i h aộ ủ ươ ệ ớ ớ ẽ ươ ệ ớ ứ h n c ng c gia đình b ng cách chuy n các ho t đ ng c a các thành viên trong m iẹ ủ ố ằ ể ạ ộ ủ ỗ gia đình đang b phân tán b i xã h i công nghi p quay tr l i nhà. Các ho t đ ng đóị ở ộ ệ ở ạ ạ ộ bao g m làm vi c, h c t p, mua bán, gi i trí, chăm sóc s c kho , quan tâm t i ng iồ ệ ọ ậ ả ứ ẻ ớ ườ già và th m chí tham gia vào ti n trình dân ch . Nh ng li u có n y sinh nh ng nguyậ ế ủ ư ệ ả ữ hi m khác không? S xa cách gi a các thành viên trong gia đình hay s không đ ngể ự ữ ự ồ đ u v kh năng ti p c n v i ph ng ti n m i gi a các gia đình.ề ề ả ế ậ ớ ươ ệ ớ ữ 0.2 TH NG M I ĐI N TƯƠ Ạ Ệ Ử 0.2.1 Khái ni mệ TMĐT là hình th c mua bán, trao đ i hàng hóa và d ch v thông qua m ng máyứ ổ ị ụ ạ tính toàn c u. ầ TMĐT theo nghĩa r ng đ c đ nh nghĩa trong Lu t m u v TMĐT c a y banộ ượ ị ậ ẫ ề ủ Ủ Liên H p qu c v Lu t Th ng m i Qu c t (UNCITRAL): “Thu t ng Th ngợ ố ề ậ ươ ạ ố ế ậ ữ ươ m i c n đ c di n gi i theo nghĩa r ng đ bao quát các v n đ phát sinh t m iạ ầ ượ ễ ả ộ ể ấ ề ừ ọ quan h mang tính ch t th ng m i dù có hay không có h p đ ng. Các quan h mangệ ấ ươ ạ ợ ồ ệ tính th ng m i bao g m các giao d ch sau đây: b t c giao d ch nào v th ng m iươ ạ ồ ị ấ ứ ị ề ươ ạ cung c p ho c trao đ i hàng hóa ho c d ch v ; th a thu n phân ph i; đ i di n ho cấ ặ ổ ặ ị ụ ỏ ậ ố ạ ệ ặ đ i lý th ng m i, y thác hoa h ng; cho thuê dài h n; xây d ng các công trình; tạ ươ ạ ủ ồ ạ ự ư v n; k thu t công trình; đ u t ; c p v n; ngân hàng; b o hi m; tho thu n khai thácấ ỹ ậ ầ ư ấ ố ả ể ả ậ ho c tô nh ng; liên doanh các hình th c khác v h p tác công nghi p ho c kinhặ ượ ứ ề ợ ệ ặ doanh; chuyên ch hàng hoá hay hành khách b ng đ ng bi n, đ ng không, đ ngở ằ ườ ể ườ ườ s t ho c đ ng b .”ắ ặ ườ ộ Nh v y, có th th y r ng ph m vi c a TMĐT r t r ng, bao quát h u h t cácư ậ ể ấ ằ ạ ủ ấ ộ ầ ế lĩnh v c ho t đ ng kinh t , vi c mua bán hàng hoá và d ch v ch là m t trong hàngự ạ ộ ế ệ ị ụ ỉ ộ ngàn lĩnh v c áp d ng c a TMĐT. Theo nghĩa h p, TMĐT ch g m các ho t đ ngự ụ ủ ẹ ỉ ồ ạ ộ th ng m i đ c ti n hành trên m ng máy tính m nh Internet. Trên th c t , chínhươ ạ ượ ế ạ ở ư ự ế các ho t đ ng th ng m i thông qua m ng Internet đã làm phát sinh thu t ngạ ộ ươ ạ ạ ậ ữ TMĐT. TMĐT bao g m các ho t đ ng mua bán hàng hoá và d ch v qua ph ng ti nồ ạ ộ ị ụ ươ ệ đi n t , giao nh n các n i dung k thu t s trên m ng, chuy n ti n đi n t , mua bánệ ử ậ ộ ỹ ậ ố ạ ể ề ệ ử c phi u đi n t , v n đ n đi n t , đ u giá th ng m i, h p tác thi t k , tài nguyênổ ế ệ ử ậ ơ ệ ử ấ ươ ạ ợ ế ế m ng, mua s m công c ng, ti p th tr c tuy n t i ng i tiêu dùng và các d ch v sauạ ắ ộ ế ị ự ế ớ ườ ị ụ bán hàng. TMĐT đ c th c hi n đ i v i c th ng m i hàng hóa (ví d nh hàngượ ự ệ ố ớ ả ươ ạ ụ ư tiêu dùng, các thi t b y t chuyên d ng) và th ng m i d ch v (ví d nh d ch vế ị ế ụ ươ ạ ị ụ ụ ư ị ụ cung c p thông tin, d ch v pháp lý, tài chính); các ho t đ ng truy n th ng (nh chămấ ị ụ ạ ộ ề ố ư sóc s c kh e, giáo d c) và các ho t đ ng m i (ví d nh siêu th o). TMĐT đang trứ ỏ ụ ạ ộ ớ ụ ư ị ả ở thành m t cu c cách m ng làm thay đ i cách th c mua s m c a con ng i. ộ ộ ạ ổ ứ ắ ủ ườ 0.2.2 Lich s phat triên cua Th ng mai điên ṭ ử ́ ̉ ̉ ươ ̣ ̣ ử - Năm 1962: Y t ng đâu tiên vê mang kêt nôi cac may tinh v i nhau (J.C.R.́ ưở ̀ ̀ ̣ ́ ́ ́ ́ ́ ớ Licklider) - Năm 1965: Mang g i cac d liêu đo đ c chia nho thanh t ng packet, đi theọ ử ́ ữ ̣ ́ ượ ̉ ̀ ừ cac tuyên đ ng khac nhau va kêt h p lai tai điêm đên (Donald Dovies); Lawrencé ́ ườ ́ ̀ ́ ợ ̣ ̣ ̉ ́ G.Roberts đo kêt nôi v i môt may tinh Massachussetts v i 1 may tinh khac ́ ́ ́ ớ ̣ ́ ́ ở ớ ́ ́ ́ ở California qua đ ng dây điên thoaiườ ̣ ̣ - Năm 1967: Ông nay đê xuât y t ng mang ARPANET – Advanced research̀ ̀ ́ ́ ưở ̣ project Agency Network tai hôi nghi Michiga