Bài giảng Triết học Mác - Lênin - Chương 9: Xã hội và tự nhiên

Chương 9 XÃ HỘI VÀ TỰ NHIÊN “L’homme n’est qu’un roseau, le plus faible de la nature mais c’est un roseau pensant” (Con người chỉ là một cây sậy, cái thứ yếu đuối nhất của tự nhiên, nhưng đó là một cây sậy biết suy nghĩ.) B. Pascal Chương 9 XÃ HỘI VÀ TỰ NHIÊN 9.1. XÃ HỘI- BỘ PHẬN ĐẶC THÙ CỦA TỰ NHIÊN Tự nhiên: - Nghĩa rộng: toàn bộ thế giới vật chất tồn tại khách quan, bao gồm cả con người và xã hội (đặc thù). - Nghĩa hẹp: giới tự nhiên (vô cơ, hữu cơ). Chương 9 XÃ HỘI VÀ TỰ NHIÊN Con người là động vật cao cấp nhất, là một bộ phận của tự nhiên, là sản phẩm cao nhất của qúa trình tiến hóa. Con người chỉ trở thành con người đích thực, khi sống trong môi trường xã hội, với những mối quan hệ xã hội giữa người với người. Chương 9 XÃ HỘI VÀ TỰ NHIÊN Một con người toàn diện cần có đầy đủ 7 lĩnh vực của trí năng (seven types of intelligences):  1- Ngôn ngữ: khả năng dùng ngôn ngữ để mô tả các sự kiện một cách thuyết phục, hình ảnh.  2- Logic-toán học: khả năng dùng các con số để tính toán và mô tả, dùng các quan niệm toán học để kết nối, ứng dụng toán học vào đời sống, vào phân tích các số liệu, xây dựng các luận điểm, nhạy cảm với tính đối xứng, giải quyết các vấn đề trong thiết kế và mô hình hóa. Chương 9 XÃ HỘI VÀ TỰ NHIÊN  3- Âm nhạc: khả năng hiểu và phát triển kỹ năng âm nhạc, rung động trước âm nhạc, diễn giải các hình thức và ý tưởng âm nhạc, biểu hiện qua sáng tạo âm nhạc và trình diễn âm nhạc.  4- Không gian: khả năng cảm thụ và trình bày thế giới một cách chính xác bằng hình ảnh trong không gian, khả năng sắp xếp màu sắc, đường nét, hình dáng, khả năng diễn giải các ý tưởng bằng hình ảnh, khả năng chuyển các ý tưởng bằng không gian hay hình ảnh thành các biểu hiện sáng tạo. Chương 9 XÃ HỘI VÀ TỰ NHIÊN  5- Thể hình: khả năng dùng cơ thể và dụng cụ để tạo nên các hành động hữu hiệu, để xây dựng hay sửa chữa, cảm thụ thẩm mỹ của cơ thể và dùng các giá trị đó để tạo nên các hình thức biểu hiện mới.  6- Giao cảm: khả năng tổ chức mọi người, truyền đạt rõ ràng những gì cần giải quyết, khả năng đồng cảm và giải quyết các vấn đề vướng mắc, khả năng động viên kêu gọi mọi người tham gia thực hiện một mục đích chung. Chương 9 XÃ HỘI VÀ TỰ NHIÊN  7- Nội cảm: khả năng hiểu được chính mình, các chỗ mạnh chỗ yếu của mình, các mối quan tâm của mình, và dùng các yếu tố đó để đặt ra mục đích phấn đấu, để hiểu chính mình có ích cho người khác đến đâu và như thế nào, khả năng tạo nên các quan niệm và lý thuyết dựa trên soi xét chính bản thân mình, khả năng dùng trực giác và nhiệt tình của mình để tạo ra và bộc lộ quan điểm riêng. Nguồn: Howard Gardner - giáo sư đại học Harvard. Xem Chương 9 XÃ HỘI VÀ TỰ NHIÊN Xã hội: hình thái vận động cao nhất của vật chất, bộ phận đặc thù của tự nhiên, lấy mối quan hệ người- người làm nền tảng. Xã hội có qúa trình vận động tự thân có tính lịch sử, với những quy luật đặc thù. Chương 9 XÃ HỘI VÀ TỰ NHIÊN 9.2. ĐẶC ĐIỂM CỦA QUY LUẬT XÃ HỘI - Tính khách quan. - Tính xu hướng. - Tính tất yếu. - Tính phổ biến. - Tính đặc thù: tồn tại và tác động trong những điều kiện nhất định. - Tính phức tạp: để nhận thức được phải có phương pháp khái quát hóa và trừu tượng hóa rất cao (thời gian dài, phạm vi rộng, sự tác động phức tạp). Chương 9 XÃ HỘI VÀ TỰ NHIÊN 9.3. SỰ TÁC ĐỘNG QUA LẠI GIỮA XÃ HỘI VÀ TỰ NHIÊN 9.3.1. Vai trò của yếu tố tự nhiên và yếu tố xã hội trong hệ thống tự nhiên-xã hội Tự nhiên: điều kiện đầu tiên, thường xuyên và tất yếu của mọi hoạt động xã hội. Xã hội: tác động vào tự nhiên. > phát triển bền vững (sustainable development). Chương 9 XÃ HỘI VÀ TỰ NHIÊN 9.3.2. Mối quan hệ giữa con người và tự nhiên phụ thuộc vào trình độ phát triển của xã hội Công cụ sản xuất phát triển, trình độ hiểu biết và chinh phục tự nhiên của con người được nâng cao. Các mối quan hệ xã hội tạo điều kiện cho sự nhận thức và chinh phục tự nhiên. Chương 9 XÃ HỘI VÀ TỰ NHIÊN 9.3.3. Mối quan hệ và sự tác động lẫn nhau giữa xã hội và tự nhiên phụ thuộc vào nhận thức và khả năng vận dụng quy luật tự nhiên và quy luật xã hội trong hoạt động thực tiễn Chương 9 XÃ HỘI VÀ TỰ NHIÊN 9.3.4. Kết luận 1. Tính thống nhất vật chất của thế giới là cơ sở của sự thống nhất biện chứng giữa con người, xã hội và tự nhiên. 2. Sự phụ thuộc của mối quan hệ giữa con người và tự nhiên vào trình độ phát triển xã hội. 3. Nguyên lý về sự điều khiển một cách có ý thức mối quan hệ giữa con người và tự nhiên. Chương 9 XÃ HỘI VÀ TỰ NHIÊN 9.4. DÂN SỐ, MÔI TRƯỜNG TRONG SỰ PHÁT TRIỂN XÃ HỘI 9.4.1. Một số khái niệm Dân số: số lượng người làm ăn, sinh sống trong một vùng lãnh thổ nhất định. Môi trường: nơi sinh sống và hoạt động của con người, nơi tồn tại của xã hội. Chương 9 XÃ HỘI VÀ TỰ NHIÊN 9.4.2. Một số vấn đề cơ bản 9.4.2.1. Về dân số Số lượng dân cư. Chất lượng dân cư. Mật độ dân cư. Sự gia tăng dân số. Sự phân bố dân cư theo lãnh thổ. Tỉ lệ độ tuổi, tuổi thọ trung bình, (Học thuyết Mantuýt) Chương 9 XÃ HỘI VÀ TỰ NHIÊN Lễ độc lập 9-8-1968: Nước Anh, tuy đã trả độc lập cho Singapore, vẫn còn giữ lại căn cứ quân sự ở Seletar Air Base, hẹn đến năm 1971 mới ra đi. Đầu năm 1968, Anh rút sớm, khoảng 150 ngàn dân làm cho quân đội Anh bị mất việc. Thu nhập của họ bằng 20% tổng số lợi tức quốc gia. Dân số Việt Nam hiện có 83,5 triệu. Singapore có 3,5 triệu, cộng với 700 ngàn người ngoại quốc tới làm việc, là 4,2 triệu. Chương 9 XÃ HỘI VÀ TỰ NHIÊN Dự trữ của Singapore năm 2004 là 112,8 tỷ USD, trừ đi nợ nước ngoài 19,4 tỷ, được khoảng 26 ngàn USD/người. Dự trữ của Việt Nam là 6,51 tỷ USD, trừ đi số nợ ngoại quốc là 16,55 tỷ, nợ hơn 100 USD/người. Tinh thần phục vụ của người Singapore hiện nay rất cao, nhưng Thủ tướng Lee Hsien Loong vẫn cho rằng Singapore thiếu văn hóa phục vụ tự nhiên. Ông coi việc phục vụ như một danh dự, và quyết định nâng cao phẩm chất phục vụ lên hàng quốc sách. Chương 9 XÃ HỘI VÀ TỰ NHIÊN Khẩu hiệu “GST”: "Greet, Smile and Thank”. Diễn văn kỷ niệm 40 năm ngày độc lập 9-8-2005: câu chuyện về bà cựu thư ký 63 tuổi, nhận việc lau chùi cầu tiêu, kiếm thêm tiền cho con đi học. “Biết và tin rằng phục vụ là việc làm danh dự. Không phải là những việc thấp hèn”. Chương 9 XÃ HỘI VÀ TỰ NHIÊN 9.4.2.2. Về môi trường Môi trường tự nhiên và môi trường xã hội. Sinh quyển (biosphere): vùng lưu hành sự sống trên Trái đất. Môi trường sinh thái (environment ecology). Ô nhiễm môi trường và phát triển bền vững.