Bản chất và các phương pháp của học tập

Lí luận dạy học đại học Bản chất và các phương pháp của học tập Nguyễn Văn Quang - Cao học K17- Hoá học 1 B¶N CHÊT Vµ C¸C PH¦¥NG PH¸P CñA HäC TËP 1. Khái quát chung. Ngày nay, cuộc cách mạng xã hội, cách mạng khoa học – công nghệ đang ảnh hưởng một cách toàn diện sâu sắc tới mọi lĩnh vực đời sống xã hội nói chung, giáo dục - đào tạo ở đại học nói riêng, đặc biệt tác động đối với mục tiêu giáo dục đào tạo những cử nhân khoa học – những người có trình độ học vấn cao, có kiến thức rộng về các lĩnh vực khoa học tự nhiên, khoa học xã hội – nhân văn, khoa học công nghệ những thanh niên năng động sáng tạo đáp ứng yêu cầu nhiều mặt của nền kinh tế tri thức trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước..Thực tiễn đó đã đề ra những yêu cầu ngày càng cao đối với nền giáo dục đại học. Nó không những ảnh hưởng đến cơ cấu nhân lực lao động mà còn đề ra những yêu cầu mới đối với trình độ và năng lực của họ. Chúng ta đã biết, trong điều kiện cách mạng khoa học - kĩ thuật tiến nhanh như vũ bão, một số tri thức trở nên lạc hậu và thậm chí hết tác dụng, bên cạnh đó, có những tri thức mới xuất hiện, được ứng dụng vào các quá trình sản xuất khác nhau. Chính vì vậy người lao động, người cán bộ khoa học kĩ thuật cần nâng cao trình độ năng lực của mình. Trong quá trình học tập, mỗi sinh viên tự mình chiếm lĩnh hệ thống tri thức, kỹ năng, phải nắm vững những cơ sở của nghề nghiệp tương lai và có tiềm năng vươn lên thích ứng với những yêu cầu trước mắt và lâu dài do thực tiễn xã hội đặt ra. Muốn vậy, khi tiến hành hoạt động học tập, sinh viên không chỉ phải có năng lực nhận thức thông thường mà cần tiến hành hoạt động nhận thức mang tính chất nghiên cứu trên cơ sở khả năng tư duy độc lập, sáng tạo phát triển ở mức độ cao. Điều đó có nghĩa là, dưới vai trò chủ đạo của thầy, sinh viên không nhận thức một cách máy móc chân lý có sẵn mà còn đào sâu hoặc mở rộng kiến thức... Mặt khác, trong quá trình học tập, sinh viên đã bắt đầu thực sự tham gia hoạt động tìm kiếm chân lý mới. Đó là hoạt động tập dượt nghiên cứu khoa học được tiến hành ở các mức độ từ thấp đến cao tuỳ theo yêu cầu của chương trình. Hoạt động nghiên cứu Lí luận dạy học đại học Bản chất và các phương pháp của học tập Nguyễn Văn Quang - Cao học K17- Hoá học 2 khoa học này giúp sinh viên từng bước tập vận dụng những tri thức khoa học, phương pháp luận khoa học, những phẩm chất, tác phong của nhà nghiên cứu nhằm góp phần giải quyết một cách khoa học những vấn đề do thực tiễn xã hội, thực tiễn nghề nghiệp đặt ra. 2. Lí luận về bản chất và các phương thức của học tập. §· cã mét sè tiÒn lÖ trong c¸ch hiÓu b¶n chÊt vµ ph-¬ng thøc häc tËp cña con ng-êi. Ngoµi sù häc nãi chung cña sinh vËt nh- lµ thuéc tÝnh ph¶n ¸nh kh¸ch quan cña vËt chÊt sèng, th× viÖc häc tËp cña con ng-êi ®-îc ®Æc tr-ng bëi tÝnh môc ®Ých (gi¸ trÞ) vµ tÝnh khoa häc (néi dung vµ ph-¬ng ph¸p häc tËp), lµ nh÷ng nÐt b¶n chÊt kh«ng hÒ cã ë sù häc cña ®éng vËt. Tõ l©u, con ng-êi ®· ®Æt ra môc ®Ých häc tËp rÊt râ rµng vµ cô thÓ, nãi chung kh«ng kh¸c g× l¾m so víi quan ®iÓm hiÖn ®¹i do UNESCO ph¸t biÓu ngµy nay. §ã lµ: 1/ Häc ®Ó biÕt; 2/ Häc ®Ó lµm; 3/ Häc ®Ó chung sèng; 4/ Häc ®Ó thµnh ng-êi. §Ó ®¹t môc ®Ých, cã nh÷ng yªu cÇu vÒ ph-¬ng thøc vµ chÊt l-îng häc tËp, hay tÝnh chÊt cña qu¸ tr×nh vµ kÕt qu¶ häc tËp. Quan niÖm vÒ qu¸ tr×nh häc tËp ®· cã b-íc tiÕn v-ît bËc so víi quan niÖm cæ ®iÓn. Tr-íc ®©y, vµ ë nhiÒu n¬i cho ®Õn nay, ng-êi ta gi¶i thÝch ®¬n gi¶n vµ phiÕn diÖn r»ng b¶n chÊt cña häc tËp lµ nhËn thøc (vµ lµ sù nhËn thøc l¹i nh÷ng g× ®· ®-îc loµi ng-êi nhËn thøc råi). NÕu vËy, th× ®ã chØ lµ sù häc cña ®éng vËt, t¸i t¹o nh÷ng mÉu hµnh vi di truyÒn cña loµi. ë ng-êi, viÖc häc cã gi¸ trÞ vµ c¬ cÊu réng lín h¬n nhËn thøc rÊt nhiÒu. Mét trong nh÷ng lý thuyÕt ®¸ng tin cËy trong lÜnh vùc nµy lµ lý thuyÕt cña B.Bloom, ®-îc thõa nhËn ë hÇu hÕt c¸c nÒn gi¸o dôc ngµy nay. TÊt c¶ nh÷ng sù kiÖn thùc tÕ trong d¹y häc vµ trong lÝ luËn d¹y häc ®¹i häc ®· cho thÊy qu¸ tr×nh häc tËp diÔn ra phøc t¹p, theo nhiÒu ph-¬ng thøc kh¸c nhau. Mçi ph-¬ng thøc t¹o ra mét kiÓu häc tËp t-¬ng ®èi riªng biÖt. Ph-¬ng ph¸p d¹y häc mét mÆt ph¶i thÝch øng víi c¸c kiÓu häc tËp, mÆt kh¸c ph¶i t¹o ra m«i tr-êng vµ c¬ héi ®Ó hoµn thiÖn hoÆc ph¸t triÓn ho¹t ®éng häc tËp cña ng-êi häc dùa vµo chÝnh kinh Lí luận dạy học đại học Bản chất và các phương pháp của học tập Nguyễn Văn Quang - Cao học K17- Hoá học 3 nghiÖm vµ ho¹t ®éng cña ng-êi häc, mµ tr-íc hÕt lµ dùa vµo c¸c kiÓu häc tËp c¬ b¶n, phæ qu¸t ®èi víi bÊt kú c¸ nh©n nµo. Qu¸ tr×nh häc tËp cña con ng-êi nãi chung cã 5 kiÓu tæng qu¸t sau: 1/ Häc b»ng b¾t ch-íc, sao chÐp, kh«ng cã hoÆc Ýt cã tÝnh chñ ®Þnh. 2/ Häc b»ng hµnh ®éng (b»ng viÖc lµm) hoÆc thùc hµnh cã tÝnh chñ ®Þnh. 3/ Häc b»ng tr¶i nghiÖm c¸c quan hÖ vµ t×nh huèng (b»ng c¸ch chia sÎ gi¸ trÞ vµ kinh nghiÖm trong c¸c mèi quan hÖ liªn c¸ nh©n vµ nhãm). 4/ Häc b»ng suy nghÜ lý trÝ (b»ng ho¹t ®éng trÝ tuÖ hay ý thøc lý luËn). 5/ Häc b»ng c¸c ph-¬ng thøc hçn hîp. KiÓu 1 ®Æc tr-ng cho viÖc häc thô ®éng, c¬ giíi, dùa trªn nguyªn t¾c sao chÐp c¸c mÉu cã s½n - ®-îc tr×nh bµy hay ®-îc tæ chøc tõ tr-íc, thu nhËn vµ ghi nhí c¸c th«ng b¸o, vµ kÕt qu¶ häc tËp còng chÝnh lµ nh÷ng mÉu, nh÷ng th«ng b¸o ®ã, gÇn nh- ch-a ®-îc xö lý bëi c¸c c¬ chÕ t©m lý bªn trong ng-êi häc (gÇn nh- c¸c tÝn hiÖu bÊt biÕn). Nguyªn t¾c ¨n s½n nµy t¹o ra hoÆc khuyÕn khÝch viÖc sö dông mét kiÓu ph-¬ng ph¸p d¹y häc cã tÝnh chÊt khu«n mÉu, ¸p ®Æt, quyÒn uy, bao biÖn, chñ yÕu thÓ hiÖn ý chÝ cña ng-êi d¹y vµ tÝnh chÊt lÖ thuéc cña ng-êi häc. KiÓu 2 biÓu thÞ viÖc häc tËp thiÕt thùc b»ng c¸c ho¹t ®éng c¶m tÝnh, tõ ®ã tiÕn ®Õn c¸c hµnh ®éng lý tÝnh lµ c¸c hµnh ®éng trÝ tuÖ, cã tÝnh chÊt ho¹t ®éng, t×m tßi, thùc nghiÖm KiÓu 3 chÝnh lµ viÖc häc tËp b»ng c¶m xóc, b»ng rung ®éng; ®ã lµ häc b»ng t©m hån rung c¶m, ®ång c¶m, th«ng c¶m gi÷a con ng-êi víi nhau. KiÓu 4 chñ yÕu dùa vµo kinh nghiÖm nhËn thøc vµ t- duy lý trÝ cña ng-êi häc, b»ng ho¹t ®éng trÝ tuÖ cña c¸ nh©n 3. H¹n chÕ vµ biÖn ph¸p cña ph-¬ng thøc häc tËp. a. H¹n chÕ. Trong c«ng t¸c gi¶ng d¹y vµ häc tËp, chóng ta ®· ®¹t ®-îc mét sè thµnh tùu nhÊt ®Þnh nh- chÊm døt ®-îc t×nh tr¹ng thÇy ®äc, trß ghi, sinh viªn cã kh¶ n¨ng ghi chÐp tãm t¾t bµi gi¶ng cña thÇy. Mét sè gi¶ng viªn ®· ®æi míi ph-¬ng ph¸p gi¶ng d¹y Lí luận dạy học đại học Bản chất và các phương pháp của học tập Nguyễn Văn Quang - Cao học K17- Hoá học 4 theo h-íng tÝch cùc hãa qu¸ tr×nh häc tËp cña sinh viªn. H×nh thøc kiÓm tra, ®¸nh gi¸ ®· cã nh÷ng thay ®æi râ rÖt, ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c h¬n kiÕn thøc cña sinh viªn, h¹n chÕ ®-îc phÇn lín hiÖn t-îng quay cãp trong thi cö. Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®-îc vÉn cßn nh÷ng bÊt cËp, h¹n chÕ: -Trong khi gi¶ng d¹y c¸c m«n, hÇu hÕt gi¶ng viªn sö dông ph-¬ng ph¸p truyÒn thèng, diÔn gi¶i, thuyÕt tr×nh, ®éc tho¹i lµ chñ yÕu. Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y, gi¶ng viªn ch-a ®Æt ra yªu cÇu cao ®èi víi sinh viªn... - VÒ phÝa ng-êi häc, phÇn lín sinh viªn kh«ng ®äc tµi liÖu tham kh¶o. Häc chØ cÇn "nãi l¹i" nh÷ng ®iÒu thÇy ®· nãi, gi¸o tr×nh viÕt, häc thuéc lßng, thi hÕt häc phÇn, niªm luËn. Môc ®Ých häc tËp cña sinh viªn mang nÆng tÝnh thi cö, tr¶ nî m«n häc. §iÒu nµy dÉn ®Õn hËu qu¶ lµ chÊt l-îng häc tËp cña sinh viªn thÊp, kh¶ n¨ng n¾m b¾t kiÕn thøc bµi häc kh«ng s©u, tõ ®ã dÉn ®Õn nh÷ng nhËn thøc kh«ng ®óng. .. b. BiÖn ph¸p thùc hiÖn §Ó cã ®-îc chÊt l-îng häc tËp tèt, mçi chóng ta ph¶i tù t×m ph-¬ng thøc häc tËp riªng vµ phï hîp víi b¶n th©n. Chóng ta cã thÓ tham kh¶o vËn dông mèt sè c¸ch häc sau: Häc b»ng thÞ gi¸c:  Dïng nh÷ng vËt dông trùc quan nh-: tranh, biÓu ®å, s¬ ®å, ®å thÞ,...  Chän n¬i ngåi häc cã thÓ nh×n thÊy gi¸o viªn khi hä nãi ®Ó b¹n cã thÓ nh×n ng«n ng÷ cö chØ vµ nÐt mÆt cña hä.  Dïng mµu s¾c ®Ó lµm næi bËt c¸c ®iÓm quan träng trong bµi ®äc.  Ghi chó hoÆc yªu cÇu gi¸o viªn cung cÊp tê tãm t¾t néi dung chÝnh.  Minh häa c¸c ý kiÕn cña b¹n b»ng h×nh ¶nh dïng ph-¬ng ph¸p c«ng n·o tr-íc khi viÕt c¸c ý kiÕn ®ã ra.  ViÕt mét c©u chuyÖn vµ minh ho¹ nã b»ng h×nh vÏ.  Dïng c¸c thiÕt bÞ ®a ph-¬ng tiÖn (vÝ dô : m¸y tÝnh, b¨ng video, phim ®Ìn chiÕu) Häc b»ng thÝnh gi¸c: Lí luận dạy học đại học Bản chất và các phương pháp của học tập Nguyễn Văn Quang - Cao học K17- Hoá học 5  Tham gia c¸c buæi th¶o luËn/ tranh luËn trªn líp.  ThuyÕt tr×nh vµ tr×nh diÔn tr-íc líp  S¸ng t¹o c¸c thuËt nhí  Trao ®æi ý kiÕn cña b¹n b»ng ng«n ng÷ nãi  Dïng c¸c ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch ng«n ng÷ vµ kÓ chuyÖn ®Ó chøng minh quan ®iÓm cña b¹n. Häc b»ng xóc gi¸c/vËn ®éng:  Th-êng xuyªn nghØ gi¶i lao trong khi häc.  Dïng c¸c mµu s¸ng ®Ó lµm næi c¸c tµi liÖu ®äc Bên cạnh đó có một số phương pháp học tập rất hay mà tôi rút ra từ thực tế học tập của minh thời sinh viên và tham khảo từ những bạn luôn có thành tích học tập tốt.Chẳng hạn như: Kỹ năng học tập trên lớp Nghe giảng: Để tập trung nghe giảng nắm được bài ngay trên lớp không phải là một việc đơn giản và dễ dàng. Hơn nữa,việc tập trung được hay không đôi khi còn phụ thuộc vào thầy giáo, bài giảng hay các nguyên nhân chủ quan khác.Chỉ có cách bạn phải luyện tập, tránh để bản thân bị phân tâm. Tốt nhất bạn nên chọn vị trí gần thầy cô, vừa có thể nghe rõ hơn, vừa có khả năng ít nói chuyện. Việc phát biểu hay đặt câu hỏi cho thầy cô giáo cũng là một cách khiến chúng ta tập trung hơn. Để phát biểu tốt thì hãy ghi những câu nhận xét hay phát biểu vào một tờ giấy trước khi phát biểu. Ghi chép: Cần phải viết nhanh hơn, dùng nhiều ký tự viết tắt hơn. Không cần phải ghi tất cả những gì thầy cô nói. Hãy dành thời gian để nghe các thầy cô giải thích kĩ hơn về định nghĩa, khái niệm, cách chứng minh Chỉ ghi chép những gì mà chúng ta chưa biết những điều quan trọng mà sách không có. Ngoài ra, vở của người bạn học sẽ là tài liệu hữu ích vì có thể lúc đãng trí bạn bỏ sót một chi tiết quan trọng Lí luận dạy học đại học Bản chất và các phương pháp của học tập Nguyễn Văn Quang - Cao học K17- Hoá học 6 trong bài giảng. Kỹ năng học ở nhà Cần tìm một chỗ yên tĩnh, tránh tiếng ồn. Chúng ta nên chọn một thời gian học cố định và tạo cho mình thói quen học thời gian đó.Ngoài ra, cần có lịch học thật hợp lý, kết hợp giữa học tập và giải trí như có thể nghe một bản nhạc nhẹ nhàng, hoặc một bài tập thể dục đơn giản. Nếu bạn học phải phần khó hiểu thì để lại,học những phần khác dễ hiểu hơn,sau khi thư giãn,thoải mái thì học tiếp. Để ghi nhớ tốt Để có một trí nhớ tốt hãy chọn cho mình một thói quen như trước khi đến trường xem lại bài đã học hôm trước;nên ghi danh sách các việc cần làm vào một tờ giấy nhỏ và thỉnh thoảng kiểm tra xem tiếp theo mình cần phải làm gì. Để ghi nhớ tốt trong việc tiếp thu kiến thức thì cùng bạn bè thảo luận về một vấn đề cùng quan tâm. Ngoài ra, ghi nhớ qua các chi tiết quan trọng, các key words,các hình ảnh minh hoạ. Kỹ năng đọc sách Đọc sách là kỹ năng không thể thiếu bởi học đại học sẽ phải học rất nhiều. Theo đó, đầu tiên các bạn phải chọn một khối lượng vừa đủ để bắt đầu, cố gắng nắm được cách bố trí, hệ thống của tư liệu, nếu có phần tóm lược của tư liệu thì cần phải đọc ngay nó. Sau đó, đọc những gì bạn hiểu rõ nhất để xác định độ khó, chừa lại những gì không hiểu. Đừng nản chí nếu không hiểu. Bạn nên dùng bút đánh dấu những chỗ quan trọng hay chưa hiểu để có thể xem lại. Trong khi đọc, thỉnh thoảng dừng đọc và đặt những câu hỏi kích thích và tự tìm câu trả lời. Kỹ năng giải tỏa stress Bằng cách nghỉ ngơi, thư giãn, tạo cho mình một khoảng thời gian ngắn mỗi ngày hoặc vận động như đi bộ, tập thể dục, trò chuyện cùng bạn bè. Sau khi đã cảm thấy thoải mái hơn hãy bắt đầu giải quyết vấn đề, xem xung quanh bạn có việc gì mà bạn có thể thay đổi để xoay chuyển tình hình. Đừng để tâm vào những việc lặt vặt. Kỹ năng chuẩn bị và làm bài kiểm tra Lí luận dạy học đại học Bản chất và các phương pháp của học tập Nguyễn Văn Quang - Cao học K17- Hoá học 7 Phương pháp ghi bài và tiếp thu được 70 - 80% bài giảng của thầy cô là bạn đã thành công một nửa rồi đấy. Bước vào kỳ thi, đầu tiên bạn phải xác định các tài liệu liên quan để ôn tập; sắp xếp những gì ghi chép được, hệ thống hóa kiến thức, ước lượng xem cần bao lâu để ôn tập, chia nhỏ những gì bạn học thành từng phần. 4. KÕt luËn. Sù c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-íc cïng víi sù bïng næ cña c«ng nghÖ th«ng tin, cña nh÷ng tri thøc míi, sù t¨ng lªn gÊp béi cña s¸ng t¹o c«ng nghÖ vµ kü thuËt, sù më réng cña ngµnh nghÒ...®ßi hái con ng-êi ph¶i cã n¨ng lùc tù häc, tù ®µo t¹o ®Ó thÝch øng.KiÕn thøc nh©n lo¹i ngµy cµng phong phó vµ ®a d¹ng,v× vËy mçi chóng ta cÇn ph¶i cã ph-¬ng ph¸p häc tËp ®óng ®¾n ®Ó cã thÓ chiÕm lÜnh ®-îc tri thøc cña nh©n lo¹i.