Bàn giải pháp nâng cao chất lượng và đẩy nhanh tiến độ cuộc kiểm toán của KTNN

Bàn giải pháp nâng cao chất lượng và đẩy nhanh tiến độ cuộc kiểm toán của KTNN Trong những năm qua kết quả hoạt động kinh doanh của KTNN đã đạt được những thành quả quan trọng, năm sau luôn cao hơn năm trước; góp phần thúc đẩy quá trình cải cách hệ thống chính sách tài chính-ngân sách quốc gia, xây dựng nền tài chính quốc gia minh bạch và hiệu quả; thu hồi cho ngân sách nhà nước các khoản thu mà có thể sẽ không thu được do các sai phạm, sai sót trong quá trình quản lý tài chính- ngân sách và góp phần phòng chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí…Mặc dù đã đạt kết quả nhất định song so với yêu cầu phát triển của KTNN ngày càng cao và việc thực hiện Luật KTNN bước sang năm thứ 3 được triển khai đồng bộ, toàn diện; nhiệm vụ kiểm toán năm 2008 đã được lãnh đạo Kiểm toán nhà nước chỉ đạo, hướng dẫn: “xây dựng, củng cố đội ngũ kiểm toán viên trong sạch về đạo đức, vững vàng về chuyên môn, giàu lòng yêu nghề; nhiệm vụ trong tâm là nâng cao chất lượng kiểm toán, chú trọng hiệu quả kiểm soát chất lượng kiểm toán và đạo đức nghề nghiệp kiểm toán viên”, hoạt động kiểm toán đòi hỏi cần phải nâng cao chất lượng và đẩy nhanh tiến độ kiểm toán. Giải pháp nâng cao chất lượng và đẩy nhanh tiến độ cuộc kiểm toán. Để nâng cao hơn nữa chất lượng hiệu lực, hiệu quả và đẩy nhanh tiến độ cuộc kiểm toán, theo chúng tôi cần tiến hành đồng bộ các giải pháp sau đây: Một là cần đổi mới và nâng cao hơn nữa công tác khảo sát, lập và thẩm định kế hoạch kiểm toán đối với cuộc kiểm toán. Chất lượng kế hoạch kiểm toán tổng thể của mỗi cuộc kiểm toán đóng vai trò quan trọng, đảm bảo cho cuộc kiểm toán có chất lượng, hiệu quả và tiết kiệm. Bởi nội dung của kế hoạch kiểm toán tổng quát là đưa ra các đánh giá chung về những trọng yếu, rủi ro kiểm toán, xác định mục tiêu chung và nội dung chính của cuộc kiểm toán để từ đó lựa chọn các đơn vị kiểm toán và chuẩn bị các điều kiện cần thiết cho hoạt động của Đoàn Kiểm toán Nhà nước. Kế hoạch kiểm toán tổng quát có chất lượng sẽ đưa ra đánh giá toàn diện về những trọng yếu, rủi ro kiểm toán; xác định mục tiêu, nội dung kiểm toán của cuộc kiểm toán chính xác, đầy đủ là điều kiện để cuộc kiểm toán thực hiện đạt được chất lượng và hiệu quả. Để nâng cao chất lượng của kế hoạch kiểm toán tổng thể, trước hết kế hoạch phải được xây dựng phù hợp với mục tiêu kiểm toán chugn của Kiểm toán nhà nước hàng năm. Kế hoạch kiểm toán tổng thể được xây dựng trên cơ sở nghiên cứu đầy đủ báo cáo tài chính và hệ thống kiểm soát nội bộ của đơn vị được kiểm toán. Việc bố trí các kiểm toán viên để thực hiện nhiệm vụ và kế hoạch khảo sát, lập kế hoạch kiểm toán tổng thể phải có kinh nghiệm, có kế hoạchả năng phân tích tổng hợp tốt và sở trường phù hợp với công việc được phân công. Để có thể rút ngắn thời gian kế hoạchảo sát, lập kế hoạch kiểm toán đối với đối tượng kiểm toán thường xuyên cần thiết lập hồ sơ, dữ liệu lịch sử, cần chủ động xây dựng cơ sở dữ liệu, tổ chức tiếp nhận, xử lý và chia sẻ thông tin về đơn vị được kiểm toán theo các chỉ tiêu thông tin thống nhất, trong đó trọng tâm là đánh giá khái quát tình hình tài chính thông qua báo cáo tài chính năm đối với các đơn vị thuộc đối tượng kiểm toán để cập nhật vào hệ thống cơ sở dữ liệu chung. Việc nắm đối tượng được giao nhiệm vụ kiểm toán phải được cập nhật liên tục, thường xuyên kể cả trước, trong và sau khi kiểm toán. Để có được kế hoạch kiểm toán đạt chất lượng, trước khi Kiểm toán trưởng trình Tổng Kiểm toán nhà nước phê duyệt, ban hành Quyết định kiểm toán, dự thảo kế hoạch kiểm toán cần được thẩm định, soát xét một cách kỹ lưỡng. Việc thẩm định kế hoạch kiểm toán phải bám sát mục tiêu kiểm toán chung và mục tiêu cụ thể đối với từng cuộc kiểm toán; cơ sở lựa chọn đơn vị kiểm toán tổng hợp, kiểm toán chi tiết; xác định nội dung trọng yếu kiểm toán; việc bố trí thời gian, nhân lực để thực hiện mục tiêu, nội dung kiểm toán của cuộc kiểm toán. Việc thẩm định kế hoạch kiểm toán phải tuân thủ các quy định của Chuẩn mực và Lập Kế hoạch kiểm toán. Tổ thẩm định kế hoạch kiểm toán có trách nhiệm tiến hành thẩm định kế hoạch kiểm toán được phân công theo các nội dung đã được quy định tại Quyết định 04/2007/QĐ- KTNN của Tổng KTNN về việc ban hành Quy trình kiểm toán của KTNN. Sau khi có ý kiến của Tổ thẩm định và Kiểm toán trưởng, các phòng nghiệp vụ được giao xây dựng kế hoạch kiểm toán tiếp tục hoàn thiện và chuẩn bị hồ sơ trình Tổng kiểm toán nhà nước phê duyệt kế hoạch kiểm toán theo các yêu cầu trên đây. Hai là cần chú trọng việc lập và thực hiện kế hoạch kiểm toán chi tiết. Việc lập và thực hiện kế hoạch kiểm toán chi tiết của Tổ kiểm toán giữ vai trò chủ yếu trong việc đảm bảo chất lượng, hiệu quả, hiệu lực và rút ngắn thời gian kiểm toán; là việc cụ thể hóa mục tiêu, nội dung và lựa chọn phương pháp kiểm toán thích hợp. Đây chính là kế hoạch tác nghiệp của tổ kiểm toán, nó cụ thể hóa mục tiêu, nội dung kiểm toán cho từng đơn vị cụ thể. Kế hoạch kiểm toán chi tiết xác định các phương pháp kiểm toán của từng nội dung kiểm toán, cũng như việc phân công kiểm toán viên thực hiện cho từng nội dung kiểm toán. Kế hoạch kiểm toán còn xác định thời gian kiểm toán cho từng nội dung và tổng quỹ thời gian kiểm toán đối với đơn vị đó. Yêu cầu đặt ra đối với kế hoạch kiểm toán chi tiết là phải cụ thể hóa đầy đủ các mục tiêu, nội dung kiểm toán đã được xác định tại kế hoạch kiểm toán tổng thể, đưa ra các phương pháp kiểm toán cho từng nội dung kiểm toán trong một quỹ thời gian và số lượng kiểm toán viên nhất định. Để nâng cao chất lượng của việc lập kế hoạch kiểm toán chi tiết thì kế hoạch phải được xây dựng trên cơ sở nghiên cứu đầy đủ báo cáo tài chính và hệ thống kiểm soát nội bộ của đơn vị được kiểm toán. Qua nghiên cứu báo cáo tài chính và hệ thống kiểm soát nội bộ của đơn vị, có thể đánh giá sơ bộ rủi ro kiểm soát, các gian lận và sai sót của đơn vị; từ đánh giá đó cộng với kinh nghiệm xét đoán của kiểm toán viên để xác định trọng yếu, rủi ro kiểm toán, nội dung, khối lượng công việc kiểm toán; cần mở rộng mẫu kiểm toán ở những bộ phận mà rủi ro kiểm soát được đánh giá cao, hoặc giới hạn các thủ tục, mẫu kiểm toán ở những bộ phận có mức rủi ro kiểm soát thấp. Việc bố trí nhân sự có năng lực sở trường trong điều kiện có thể thực hiện từng nội dung kiểm toán và tính toán xác định kế hoạch thời gian cũng cần được quan tâm thích đáng. Việc thực hiện kế hoạch kiểm toán chi tiết đã được Trưởng Đoàn Kiểm toán phê duyệt đảm bảo cho các KTV sử dụng các phương pháp kiểm toán thích hợp để thực hiện kiểm toán từng nội dung, khoản mục, cũng như thu thập bằng chứng kiểm toán. Ba là, cần chú trọng công tác kiểm toán tổng hợp, gần việc kiểm toán tổng hợp với việc lập Biên bản kiểm toán và Báo cáo kiểm toán. Qua kiểm toán tổng hợp sẽ đánh giá được đầy đủ, bao quát bức tranh tổng thể về công tác quản lý tài chính-ngân sách; bổ sung thông tin cần thiết để chọn mẫu, lựa chọn đơn vị kiểm toán chi tiết và xâyd ựng kế hoạch kiểm toán chi tiết. Việc gắn trách nhiệm của cơ quan chủ quản, cơ quan quản lý tài chính tổng hợp đối với các báo cáo tài chính do mình chịu trách nhiệm thực hiện, đây là chỉ tiêu quan trọng để đánh giá tính tuân thủ đối với bộ, ngành, đơn vị được kiểm toán. Việc dành thời gian thỏa đáng cho việc thực hiện công tác kiểm toán tổng hợp để xác định đầy đủ các nghiệp vụ kinh tế phát sinh trong phạm vi bộ, ngành và đơn vị được kiểm toán là cơ sở cho việc lập các biên bản kiểm toán và báo cáo kiểm toán; qua đó, giúp Đoàn kiểm toán nắm được đầy đủ tình hình quản lý tài chính của đơn vị được kiểm toán, mối liên hệ giữa các đơn vị thành viên để từ đó có biện pháp chỉ đạo các tổ kiểm toán và KTV thực hiện nhiệm vụ kiểm toán. Bốn là, nâng coa hơn nữa chất lượng hoạt động của Hội đồng thẩm định cấp vụ trong việc xét duyệt dự thảo Báo cáo kiểm toán Báo cáo kiểm toán là sản phẩm của quá trình kiểm toán, là một trong những tài liệu có giá trị pháp lý cao nhất của hoạt động của KTNN. Báo cáo kiểm toán phải được tổng hợp một cách có hệ thống các kết quả kiểm toán được ghi nhận trong các biên bản kiểm toán. Dự thảo Báo cáo Kiểm toán được thẩm định kỹ lưỡng là điều kiện cần thiết để nâng cao chất lượng cuộc kiểm toán. Việc thẩm định dự thảo Báo cáo kiểm toán phải được tiến hành thông qua việc đối chiếu giữa nội dung trong báo cáo kiểm toán với các biên bản kiểm toán, với các bằng chứng kiểm toán thu thập được; giữa Báo cáo kiểm toán với kế hoạch kiểm toán được duyệt, giữa Báo cáo kiểm toán với Báo cáo quyết toán và các thông tin khác có được qua phân tích thông tin có được trên hệ thống cơ sở dữ liệu. Để nâng cao chất lượng của Báo cáo kiểm toán cần phải nâng cao hơn nữa chất lượng hoạt động của Hội đồng thẩm định cấp vụ trong việc xét duyệt dự thảo Báo cáo kiểm toán. Theo đó, cần xây dựng Quy chế hoạt động của Hội đồng thẩm định. Nội dung của Quy chế này là cần quy định cụ thể nguyên tắc hoạt động, trách nhiệm của các thành viên Hội đồng, của Tổ thẩm định; quy định rõ trách nhiệm chỉnh sửa dự thảo Báo cáo Kiểm toán của Đoàn kiểm toán nhà nước. Năm là cần đổi mới phương thức tổ chức đánh giá chất lượng của cuộc kiểm toán. Việc đánh giá hiệu lực và hiệu quả hoạt động kiểm toán của KTNN thông qua các cuộc kiểm toán. Việc xây dựng hệ thống các tiêu chí đánh giá chất lượng cuộc kiểm toán phải dựa trên thực tế hoạt động các khâu nghiệp vụ của Quy trình kiểm toán của KTNN. Vì vậy, cần phải đổi mới theo hướng lượng hóa các khâu nghiệp vụ kiểm toán và phương pháp quản lý cuộc kiểm toán của các cơ quan, đơn vị trong ngành KTNN. Quá trình thực hiện việc kiểm tra, đánh giá chất lượng cần phải có sự gắn kết trách nhiệm của đoàn kiểm toán trong việc đánh giá chất lượng cuộc kiểm toán với trách nhiệm hoàn thành nhiệm vụ của các tổ chức và các cán bộ, công chức trong các khâu nghiệp vụ của KTNN chuyên ngành và KTNN khu vực trong việc thực hiện nhiệm vụ chung của ngành KTNN Sáu là cần sớm ban hành hệ thống chuẩn mực kiểm toán (bổ sung, sửa đổi) cho phù hợp và cụ thể hóa các quy định của Luật KTNN. Cụ thể hóa các quy trình, nghiệp vụ kiểm toán chuyên ngành áp dụng cho từng loại hình đối tượng kiểm toán cụ thể bởi trên thực tế mỗi cơ quan, đơn vị sử dụng ngân sách, tiền và tài sản nhà nước đều có các đặc thù riêng về hệ thống văn bản pháp luật chuyên ngành, về nghiệp vụ và quy trình quản lý… Điều kiện thực hiện để thực hiện các giải pháp Để thực hiện có hiệu quả các giải pháp trên đây, theo chúng tôi cần có các điều kiện hỗ trợ, như sau: Một là, về môi trường pháp luật. KTNN hoạt động theo nguyên tắc độc lập, chỉ tuân theo pháp luật và trung thực, khách quan đòi hỏi hệ thống pháp luật phải được minh bạch, đảm bảo tính đồng bộ. Trong đó, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về tài chính- ngân sách cần được sửa đổi và hoàn thiện. Theo đó, tiếp tục kiến nghị với Quốc hội sửa đổi Luật Ngân sách Nhà nước những nội dung liên quan đến tính minh bạch của ngân sách, chế độ Báo cáo và thời hạn nộp báo cáo quyết toán. Hai là, cần tổ chức xây dựng, kết nối, chia sẻ thông tin trong nội bộ ngành Kiểm toán nhà nước, nội bộ KTNN chuyên ngành, khu vực; giữa cơ quan kiểm toán nhà nước với các cơ quan thanh tra, kiểm tra; giữa cơ quan kiểm toán nhà nước với các cơ quan quản lý, đặc biệt là quản lý thu ngân sách nhà nước để luôn theo dõi diễn biến quá trình chấp hành ngân sách nhà nước. Ba là, cần tổ chức bộ phận kiểm toán viên chuyên trách để đánh giá các báo cáo quyết toán của đơn vị được kiểm toán gửi đến theo quy định của Luật ngân sách nhà nước và Luật KTNN mà trọng tâm việc phân tích, đánh giá tình hình thu, chi ngân sách của cá báo cáo của cơ quan thu, cơ quan kinh tế tổng hợp, các đối tượng kiểm toán có số thu, chi lớn trong các cấp ngân sách. Bốn là, đổi mới, nâng cao hơn nữa công tác đào tạo kiểm toán viên theo hướng chú trọng đến kỹ năng tác nghiệp kiểm toán viên trong việc kiểm tra, đánh giá và xác nhận tính đúng đắn, hợp lý của báo cáo tài chính; tính hiệu lực, hiệu quả và tính kinh tế trong việc sử dụng ngân sách, tiền và tài sản nhà nước của đơn vị được kiểm toán. Năm là, tăng cường trang bị kỹ thuật, phương tiện làm việc, đảm bảo chất lượng cho KTV phục vụ cho hoạt động của KTNN. Sáu là, kiến nghị với cơ quan nhà nước có thẩm quyền tiếp tục bổ sung, hoàn thiện chế độ đãi ngộ đối với KTV Trên đây là một số kiến nghị giải pháp nâng cao chất lượng và đẩy nhanh tiến độ cuộc kiểm toán của KTNN. Hi vọng rằng, với các giải pháp trên đây sẽ có tác động tích cực vào việc đổi mới, nâng cao hơn nữa chất lượng và hiệu quả hoạt động của Đoàn KTNN, góp phần vào thành công chung của ngành KTNN.