Các quỹ đầu tư trực tiếp tìm kiếm các nguồn lực trên thế giới ra sao

Các quỹ đầu tư trực tiếp tìm kiếm các nguồn lực trên thế giới ra sao? Dmitry Bosky là Chủ tịch quỹ đầu tư trực tiếp Berkeley Capital Partners và là chuyên gia đầu tư mạo hiểm với 20 năm kinh nghiệm trên thị trường phương Tây. Công ty đầu tiên mà ông tham gia là Security Pacific Venture Capital Group, một trong những công ty đầu tư mạo hiểm lâu đời nhất có trụ sở tại California. “Chúng tôi giúp những đội ngũ đẳng cấp quốc tế xây dựng những công ty đẳng cấp quốc tế” – Dmitry nói một cách khá hoa mỹ về ý nghĩa hoạt động của công ty mình. Trong số những dự án đầu tư thành công nhất của Berkeley Capital Partners phải kể đến mạng lưới cửa hàng bán lẻ “Pyachiorochka”, có mức tăng trưởng 500% trong vòng 2,5 năm, Công ty bán dược phẩm “Katren” với mức tăng trưởng 600% trong vòng 4 năm, công ty MS United với mức tăng trưởng 250% trong 2,5 năm. Tạp chí Expert (Nga) đã có cuộc phỏng vấn với Dmitry Bosky về các nguyên tắc đầu tư và tìm kiếm các nguồn lực trên thế giới đã giúp quỹ có được những thành công nói trên. Tạp chí Expert: Dmitry, anh đã hoạt động trong lĩnh vực đầu tư mạo hiểm ở phương Tây nhiều năm. Nhưng anh lại vào thị trường Nga với tư cách là một Quỹ đầu tư trực tiếp. Tại sao vậy? Dmitry Bosky: Tôi thuộc trường phái kinh tế cũ của Mỹ và tự cho mình là chuyên gia về đầu tư mạo hiểm đơn thuần là theo thói quen. Khoảng 5 năm trước ta thường nói “đầu tư mạo hiểm” và trong khái niệm đó bao hàm tất cả những gì ta muốn nói. Chỉ mới những năm gần đây mới có khái niệm hẹp hơn: “private equity”, hay còn gọi là đầu tư trực tiếp. Sự khác biệt giữa đầu tư mạo hiểm và đầu tư trực tiếp nằm ở chỗ công ty đang ở giai đoạn phát triển nào vào thời điểm đầu tư. Đầu tư mạo hiểm giờ đây có nghĩa là đầu tư vào công ty đang ở giai đoạn sơ khai (và không nhất thiết là các công ty đó phải là công ty công nghệ cao), còn đầu tư trực tiếp có nghĩa là đầu tư vào công ty đã có một thời gian phát triển, có doanh thu và lợi nhuận. Ở Nga thì chúng tôi chưa thấy nhiều các công ty đáng chú ý và đang ở giai đoạn sơ khai, cho nên chúng tôi đầu tư phần lớn vào các công ty đã hoạt động rồi, và có khi đã đạt được quy mô khá lớn. Expert: Ở Nga người ta chỉ mong đợi ở nhà đầu tư, nhất là nhà đầu tư phương Tây, tiền và tư vấn tài chính. Nhưng quỹ của anh thì khi đầu tư vào mạng lưới cửa hàng “Pyachiorochka” lại thu hút về những chuyên gia giỏi nhất thế giới về logistic (điều vận) và về các hệ thống bán lẻ. Ai cũng biết rằng các quỹ đầu tư trực tiếp tham gia vào tương đối nhiều các ngành kinh tế khác nhau. Có nghĩa là quỹ có thể cần đến những nguồn nhân lực rất đa dạng, có khi là chuyên viên về logistic trong kinh doanh thực phẩm, có khi lại là chuyên viên về sản xuất gỗ. Vậy cơ chế này được tổ chức ra sao? Dmitry Bosky: Chức năng chính của chúng tôi là giúp các đội ngũ cổ đông và điều hành tăng giá trị của doanh nghiệp của họ. Vì vậy mà chúng tôi cần phải giúp đỡ họ trong rất nhiều việc. Tất nhiên, một phần là giúp đỡ về tiền, nhưng cái đó không phải là chính. Bởi vì trên thế giới có rất nhiều tiền, và nhiều người có chứ không riêng gì chúng tôi. Nhưng chúng tôi thì trở thành đối tác thực sự của các doanh nghiệp, bởi chúng tôi không cho vay tiền, không đòi thế chấp, chúng tôi mua cổ phần ở công ty và chia sẻ những rủi ro cùng với các cổ đông khác. Chúng tôi làm việc với các công ty mà chúng tôi đầu tư ra sao? Quan trọng nhất là tìm ra một đội hình xuất sắc. Sau đó thì rất quan trọng nữa là phải có được môt chiến lược đúng đắn và dễ kiểm soát. 2 yếu tố quan trọng nhất chính là con người và chiến lược. Tất nhiên, chúng tôi có kinh nghiệm trong lĩnh vực tài chính và chúng tôi tham gia tích cực vào việc thảo luận chiến lược tài chính của công ty, thậm chí có thể trực tiếp tham gia thương thuyết với ngân hàng, chưa nói đến chuyện trực tiếp tham gia giao dịch trên sàn chứng khoán. Nhưng trước hết, chúng tôi tập trung vào việc hoạch định chiến lược và tìm hiểu xem chúng tôi có thể bổ sung vào đó những gì. Từ góc độ kỹ thuật thì có nghĩa là chúng tôi thường giành 2 ghế trong hội đồng quản trị ở công ty mà chúng tôi đầu tư. Điều đó cho phép chúng tôi hiểu sâu hơn về việc công ty cần những gì để phát triển. Trong trường hợp của “Pyachiorochka”, chúng tôi biết rằng công ty cần một chuyên gia giỏi về việc tổ chức mạng lưới bán lẻ trong giai đoạn tăng trưởng. Chúng tôi tìm được một chuyên gia như vậy tại Anh và cho người đó nắm 1 ghế trong Hội đồng quản trị. Và ngoài ra chúng tôi còn thuê một công ty hàng đầu thế giới về điều vận để giúp chúng tôi tổ chức hệ thống kho bãi và vận chuyển. Có nghĩa là chúng tôi nhìn vấn đề một cách toàn cầu, và điều đó giúp chúng tôi tìm thấy những gì chúng tôi cần, bất kể là ở Nga hay ở đâu nữa. Expert: Nhưng làm sao mà các anh tiếp cận được những nguồn lực đó? Dmitry Bosky: Khi chúng tôi biết là chúng tôi thiếu những kiến thức gì thì chúng tôi sẽ tìm những người giỏi nhất trên thế giới về lĩnh vực này và thu hút người đó về. Điều này không có nghĩa là mời anh ta đến làm việc luôn. Có thể là chỉ mỗi quý 1 ngày thôi. Và nếu người đó có thể trở thành một thành viên của hôi đồng quản trị thì anh ta sẽ làm việc thực sự 6 lần mỗi năm. Quan trọng là chúng tôi còn nhận được những quan hệ của anh ta và tất cả những gì liên quan. Còn việc hoạch định chiến lược và giúp cho một công ty đang phát triển tránh những sai lầm thì chính là thế mạnh của chúng tôi. Expert: Anh chọn người như thế nào? Bằng trực giác à? Dmitry Bosky: Mọi người cứ nghĩ là đầu tư mạo hiểm giống như đánh bạc. Rằng chỉ có 1/10 vụ đầu tư là ra tiền. Nhưng thực tế thì phần lớn các vụ đầu tư đều thành công. Một vụ có thể thất bại, 3 vụ chỉ hòa vốn, còn 6 vụ còn lại sẽ có lời. Và nếu may ra thì trong số 10 vụ sẽ có 1 vụ được như “Pyachiorochka”. Theo kinh nghiệm của tôi thì cơ cấu lợi nhuận của quỹ đầu tư thường là như vậy. Tôi kiểm tra con người như thế nào ư? Trước tiên là bằng trực giác, tức là dựa vào cảm tính. Từ giai đoạn này tôi đã loại khoảng 9 trong 10 người. 1 người còn lại tôi sẽ tìm hiểu nghiêm túc. Tôi nói chuyện với những người biết họ, không chỉ là các luật sư, bạn bè thân thiết, những người trong gia đình mà cả với những người mà họ từng làm việc cùng. Tốt hơn cả là với những người thuộc nhiều cấp độ khác nhau: thủ trưởng, đồng sự, cấp dưới. Sau đó thì tìm hiểu về quá khứ của họ, thường là trong khoảng thời gian 10 năm trở lại. Expert: Anh nói rằng con người và chiến lược là những yếu tố quan trọng nhất. Vậy còn những yếu tố nào khác nữa không? Dmitry Bosky: Thị trường và sản phẩm. Có những mạo hiểm mang tính cạnh tranh, có những rủi ro về mặt công nghệ. Và rốt cuộc thì bản thân cơ cấu giao kèo cũng quan trọng. Expert: Thế nào là cơ cấu giao kèo? Dmitry Bosky: Đó là sự phân chia rủi ro và tương ứng là quyền lợi giữa các bên tham gia. Điều này được thực hiện qua cơ chế phân chia cổ phiếu. Có thể là được mua cổ phiếu thường, có thể là mua cổ phiếu ưu đãi. Nói chung có rất nhiều cách. Ngoài ra, còn phải chuẩn bị một số giấy tờ pháp lý khá phức tạp liên quan đến việc xác định và bảo đảm những quyền lợi của chúng tôi. Thường thì chúng tôi là cổ đông nhỏ và chúng tôi muốn được bảo đảm quyền lợi và có tiếng nói để có thể ảnh hưởng đến hoạt động của công ty. Và ngoài ra thì chúng tôi còn cần có đường thoát nữa. Nếu anh không thấy đường thoát thì không nên ký kết giao kèo. Expert: Thế có những lối thoát nào? Dmitry Bosky: Đa phần là bán công ty cho một nhà đầu tư chiến lược nào đó. Cũng có khi là chuyển đổi đầu tư, khi có một nhà đầu tư khác thế chỗ chúng tôi sau khi định giá lại công ty. Phương án mà người ta hay bàn tán nhiều nhất là niêm yết cổ phiếu công ty trên thị trường chứng khoán. Nhưng những trường hợp này trên thực tế không nhiều, dù phương án này có thể rất hay. Và có một phương án nữa là bán lại cổ phần cho ban điều hành công ty. Có nghĩa là có rất nhiều phương án, nhưng quan trọng là để cho các nhà đầu tư cũng như đội ngũ điều hành hiểu rằng chúng tôi không phải là nhà đầu tư cố định: sau khoảng 4-5 năm là chúng tôi sẽ phải ra đi. Expert: Tại sao sau vụ Yukos, phương Tây tỏ ra khá căng thẳng đối với các động thái của chính quyền Nga, nhưng mối quan tâm của các nhà đầu tư nước ngoài đến thị trường Nga vẫn không chỉ không suy giảm mà, ngược lại, còn tăng nữa? Dmitry Bosky: Tôi không thể suy luận như một chuyên gia về kinh tế thế giới, nhưng vì quỹ của chúng tôi đầu tư tương đối thành công, nên tôi cũng có cảm giác là mọi chuyện bình thường. Tại sao ư? Thứ nhất, vì các thị trường đang tăng trưởng trên thế giới không nhiều. Chỉ có 3 thị trường lớn và tăng trưởng mạnh hiện nay là: Nga, Brazil và Trung Quốc. Những thị trường này có thể gọi là emerging markets, chúng còn tương đối thoáng và dễ tạo giá trị cho doanh nghiệp hơn. Còn về chính trị thì… Chúng ta đều thấy điều gì xảy ra ở Trung quốc. Ở đó người ta đã mở cửa thị trường, nhưng thể chế chính trị thì không, và điều này chẳng ảnh hưởng đến ai cả. Các nhà đầu tư có cảm giác là ở đó chế độ chính trị hết sức ổn định và kinh tế tư bản hoạt động tốt. Cho nên, nếu theo những suy luận chung như vậy thì Nga là thị trường khá hấp dẫn. Còn một yếu tố nữa là toàn cầu hóa. Quan điểm của giới đầu tư phương Tây là cần phải chiếm chỗ trước: nếu không giữ sẵn chỗ thì sẽ có người khác tranh ngay. Hôm nay có thể không có lời nhưng sau này sẽ có, và lúc đó anh sẽ không phải nhìn người khác hưởng lợi. Expert: Tại sao anh lại chọn công việc này? Dmitry Bosky: Nếu làm kinh doanh (mặc dù điều đó hoàn toàn không bắt buộc, còn rất nhiều lĩnh vực khác nữa), thì tôi không thể hình dung ra một lĩnh vực nào hay hơn. Trong phần lớn các nghề khác, bạn đều đứng trước khách hàng và rao bán mình: từ các nhân viên nhà băng, luật sư, kế toán, công chứng đến thẩm định viên… – tất cả họ đều rao bán mình. Nhà đầu tư mạo hiểm, ngược lại, thường đứng ở vị trí người mua. Anh ta không phải người trung gian, anh ta không được trả tiền cho thời gian bỏ ra mà anh ta chấp nhận mạo hiểm trong thời hạn dài. Thứ hai là các dự án rất đa dạng và bản thân công việc cũng đa dạng. Tôi rất khó hình dung ra một ngành khác da dạng hơn. Thứ ba nữa là đẳng cấp của các đồng nghiệp. Lĩnh vực này không lớn, nó không cần nhiều người, nhưng có thể mang đến cho người ta hàng đống tiền, vì vậy mà ở đây tập trung những người rất giỏi. Thứ tư là bạn không chỉ nhìn từ ngoài vào công ty mà bạn trở thành một phần của nó. Bạn trở thành một thành viên của hội đồng quản trị, bạn thực sự làm việc sát cánh cùng mọi người và thực sự có ảnh hưởng đến mọi người. Cuối cùng là khía cạnh tài chính. Khi mọi thứ chạy “chuẩn” thì có thể kiếm được nhiều tiền. Thường thì 20% lợi nhuận của quỹ được chia cho công ty quản lý, tức là các đối tác, mà như vậy có nghĩa là kết quả phụ thuộc trực tiếp vào thành công hay thất bại của bạn. Đấy, 5 lý do chính là như thế. Expert: Vậy anh giữ trong đầu nhiều dự án như vậy có mệt không? Dmitry Bosky: Nếu có nhiều dự án, thì đến một lúc nào đó sẽ phải thêm người. Trong ngành chúng tôi thường cho rằng có thể là thành viên của khoảng 8 hội đồng quản trị. Tôi cho rằng như vậy cũng đã mệt lắm rồi. Nhưng công việc thì thú vị khủng khiếp. Phải cần khoảng 10 năm mới đào tạo được một nhà đầu tư mạo hiểm. Việc này không phải ngày một ngày hai, bởi vì chu kỳ kinh tế ảnh hưởng rất lớn đến cách các công ty đầu tư, và chu kỳ kinh tế có thể không trùng với chu kỳ đầu tư. Có nghĩa là bạn cần mất một thời gian khá lớn để nhìn thấy thực tế.