Gần hai tháng trở lại đây, hoạt động mua bán của các nhà đầu tư
nước ngoài (NĐTNN) trên TTCK Việt Nam tỏ ra khá sôi động qua
tổng cộng 31 phiên mua ròng với tổng giá trị mua ròng đạt trên
2.500 tỉ đồng. Câu hỏi đ ược đặt ra ở đây, trong bối cảnh mà động
thái đầu tư của các quỹ đầu tư lâu năm tại Việt Nam như
VinaCapital và DragonCapital được đánh giá là khá im hơi lặng
tiếng, thì nguồn vốn ngoại đã góp phần đẩy mạnh giao dịch của
NĐTNN trong các phiên giao dịch vừa qua thực sự đến từ chủ
thể nào?
Câu trả lời cho câu hỏi này nằm ở đặc điểm và tính chất của một
loại công cụ tài chính phái sinh được gọi là chứng chỉ tham gia
đầu tư (P-Notes), được các tổ chức đầu tư phát hành dành riêng
cho các NĐTNN. P-Notes đã từng xuất hiện và gây nhiều tác
động bất lợi tại một số TTCK mới nổi ở các quốc gia đang phát
triển, và ở thời điểm hiện tại, dường như hình thức đầu tư này đã
bắt đầu len lỏi vào TTCK Việt Nam
10 trang |
Chia sẻ: haohao89 | Lượt xem: 2132 | Lượt tải: 1
Bạn đang xem nội dung tài liệu Cảnh báo về P-Notes, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Cảnh báo về P-Notes
Một công cụ tài chính phái sinh mới
đang len lỏi vào thị trường chứng khoán
(TTCK) Việt Nam và chưa được giới đầu
tư trong nước cũng như các cơ quan
quản lý chú ý. Nhưng công cụ này đã từng gây những tác
động bất lợi cho không ít thị trường mới nổi.
Gần hai tháng trở lại đây, hoạt động mua bán của các nhà đầu tư
nước ngoài (NĐTNN) trên TTCK Việt Nam tỏ ra khá sôi động qua
tổng cộng 31 phiên mua ròng với tổng giá trị mua ròng đạt trên
2.500 tỉ đồng. Câu hỏi được đặt ra ở đây, trong bối cảnh mà động
thái đầu tư của các quỹ đầu tư lâu năm tại Việt Nam như
VinaCapital và DragonCapital được đánh giá là khá im hơi lặng
tiếng, thì nguồn vốn ngoại đã góp phần đẩy mạnh giao dịch của
NĐTNN trong các phiên giao dịch vừa qua thực sự đến từ chủ
thể nào?
Câu trả lời cho câu hỏi này nằm ở đặc điểm và tính chất của một
loại công cụ tài chính phái sinh được gọi là chứng chỉ tham gia
đầu tư (P-Notes), được các tổ chức đầu tư phát hành dành riêng
cho các NĐTNN. P-Notes đã từng xuất hiện và gây nhiều tác
động bất lợi tại một số TTCK mới nổi ở các quốc gia đang phát
triển, và ở thời điểm hiện tại, dường như hình thức đầu tư này đã
bắt đầu len lỏi vào TTCK Việt Nam.
Có vẻ như cộng đồng các nhà đầu tư Việt Nam đang phải đối
diện với một dạng thức mới của NĐTNN trên TTCK, một dạng
thức mà nếu không nhanh chóng được kiểm soát, có nhiều khả
năng sẽ tạo ra những biến động bất lợi cho cả nhà đầu tư trong
nước lẫn sự phát triển bền vững của thị trường.
Chứng chỉ tham gia đầu tư (Participatory Notes, P-Notes)?
P-Notes về cơ bản là một dạng công cụ tài chính phái sinh được
phát hành riêng cho NĐTNN bởi các tổ chức đầu tư đang hoạt
động tại những TTCK mới nổi. P-Notes đặc biệt thu hút nhà đầu
tư nhờ đặc điểm vừa mang tính chất của một chứng chỉ quỹ, vừa
mang tính chất của một công cụ thanh toán tương tự như thương
phiếu và tín phiếu.
Về phương diện tương đồng với chứng chỉ quỹ, giá trị của P-
Notes cũng xuất phát từ giá trị danh mục chứng khoán mà tổ
chức đầu tư phát hành P-Notes đang nắm giữ. Tuy nhiên, đặc
điểm riêng đáng chú ý và rất thu hút giới đầu tư nước ngoài của
P-Notes nằm ở chỗ: về phương diện phát hành, sở hữu và
chuyển quyền sở hữu, P-Notes được xem như một công cụ
thanh toán thương mại tương tự như thương phiếu và tín phiếu.
Chính nhờ tính chất lai tạp này mà chủ sở hữu và chuyển
nhượng P-Notes, trong mối tương quan so sánh với chủ sở hữu
chứng chỉ quỹ, sẽ thụ hưởng ba lợi điểm sau đây:
Thứ nhất, do P-Notes được coi là một công cụ thanh toán thương
mại, nên khi mua vào hay chuyển nhượng P-Notes, chủ sở hữu
hoàn toàn không phải đăng ký với cơ quan quản lý TTCK (ở Việt
Nam là Ủy ban Chứng khoán Nhà nước). P-Notes được chuyển
nhượng tự do trên thị trường thông qua phương pháp ký hậu.
Thứ hai, chủ sở hữu P-Notes cũng được hưởng cổ tức và các
khoản lãi vốn từ danh mục đầu tư của tổ chức phát hành.
Thứ ba, xuất phát từ đặc điểm không thông qua giai đoạn đăng
ký với cơ quan quản lý, P-Notes rất được ưa chuộng bởi các
NĐTNN xuất phát từ những nguyên nhân “chủ quan” nào đó mà
không muốn công khai thông tin của mình. Như vậy, một NĐTNN,
có thể là cá nhân hoặc tổ chức, hoàn toàn có thể tham gia đầu tư
vào TTCK một quốc gia mà không cần đăng ký với cơ quan quản
lý tại quốc gia đó và qua đó, hoàn toàn có thể không công khai
thông tin của chính mình.
Tại nhiều TTCK mới nổi ở các quốc gia đang phát triển, nguồn
vốn đầu tư được các tổ chức đầu tư huy động từ phát hành P-
Notes thường chiếm một tỷ trọng lớn trong tổng số vốn đầu tư
nước ngoài trên thị trường. Câu hỏi được đặt ra ở đây, với một
lượng vốn đầu tư nước ngoài chiếm tỷ trọng không nhỏ trong các
phiên giao dịch, làm thế nào để các cơ quan quản lý có thể nắm
bắt và quản lý tốt rủi ro trên thị trường nhằm đảm bảo quyền lợi
cho giới đầu tư trong nước cũng như sự phát triển bền vững của
thị trường, khi hoàn toàn không có một thông tin nào về chủ thể
đứng sau lượng vốn đầu tư nước ngoài đó?
Hơn thế nữa, liệu có hay không sự tồn tại của các hoạt động rửa
tiền có tổ chức tiềm ẩn đằng sau các khoản vốn đầu tư “nặc
danh” thông qua P-Notes? Tất cả những vấn đề vừa nêu đòi hỏi
cơ quan quản lý cần nhanh chóng đưa ra những cơ chế quản lý
phù hợp, mà trọng tâm và quan trọng hơn hết, phải loại bỏ được
yếu tố không thông qua đăng ký của các chủ thể sở hữu P-Notes.
Giá trị P-Notes phái sinh ở Việt Nam là bao nhiêu?
Theo Báo cáo đầu tư được công bố trong tháng 9-2008, hiện cả
bốn ngân hàng đầu tư nước ngoài lớn là Deutsche Bank, HSBC,
Citigroup và Merill Lynch (nay là một bộ phận của Bank of
America) đều đã triển khai phát hành các P-Notes cho khách
hàng của các tập đoàn này ở nước ngoài. Trong đó, Quỹ DWS
Vietnam Fund Limited của Deutsche Bank đã mua vào P-Notes
của cả bốn ngân hàng nêu trên, với tỷ trọng trong tổng nguồn vốn
đầu tư như sau:
Ngoại trừ DWS Limited Fund có đề cập đến tỷ trọng P-Notes
trong nguồn vốn đầu tư của mình, ở thời điểm hiện nay, không ai
biết liệu các quỹ đầu tư khác ở nước ngoài đã mua vào và mua
bao nhiêu P-Notes phái sinh từ TTCK Việt Nam. Và điều quan
trọng hơn hết là giới đầu tư cũng như các cơ quan chức năng
của Việt Nam hiện nay không thể xác định chính xác liệu ai là chủ
sở hữu và là người thụ hưởng lợi ích từ các P-Notes.
Trong giai đoạn mà khủng hoảng kinh tế gần đạt đến mức đáy tại
nhiều quốc gia, có thể nhận thấy, tỷ trọng giao dịch của NĐTNN
trên tổng giá trị giao dịch toàn thị trường đã sụt giảm mạnh từ
mức 42,2% trong tháng 9-2008 xuống còn 24,9% trong tháng 3-
2009.
Trong hai tháng trở lại đây, tỷ trọng giao dịch NĐTNN trên tổng
giá trị giao dịch toàn thị trường đã gia tăng trở lại, giữa bối cảnh
mà theo quan sát của nhiều nhà đầu tư, khi mà các quỹ đầu tư
không bày tỏ bất cứ một động thái thay đổi đáng kể nào trong
hoạt động đầu tư của mình. Như vậy, nhiều khả năng TTCK Việt
Nam đang đứng trước ngưỡng cửa đối diện với một hình thức
đầu tư mới được nhiều NĐTNN bao gồm cả tổ chức và cá nhân
rất ưa chuộng, như trường hợp trước đây tại Ấn Độ, đó là đầu tư
thông qua việc mua vào các P-Notes.
Trong tương lai, khi tỷ trọng giá trị giao dịch của NĐTNN phục hồi
trở lại như thời điểm trước khủng hoảng, nếu như tỷ trọng nguồn
vốn huy động từ P-Notes trong tổng số vốn đầu tư nước ngoài
trên TTCK Việt Nam tiếp tục gia tăng mà không có bất cứ một cơ
chế quản lý nào của Chính phủ được ban hành, nhiều khả năng,
bài học của Ấn Độ sẽ một lần nữa lặp lại trên TTCK Việt Nam.
Tóm lại, có thể nhận thấy, hiện nay giới đầu tư cũng như các cơ
quan chức năng của Việt Nam lần đầu tiên phải đối diện với một
hình thức đầu tư mà trong đó, chủ sở hữu nguồn vốn không thể
xác định và cũng không phải có nghĩa vụ đăng ký đối với cơ quan
quản lý. Nếu Việt Nam không nhanh chóng đưa ra những cơ chế
quản lý chặt chẽ ngay từ lúc này, nếu giá trị giao dịch của
NĐTNN phục hồi trở lại thời điểm trước khủng hoảng và lượng
vốn có nguồn gốc từ P-Notes gia tăng, TTCK Việt Nam sẽ phải
đối diện với ba nguy cơ không thể tránh khỏi, đó là sự biến động
bất lợi khó dự báo, sự luân chuyển dòng vốn không rõ nguồn gốc
và nguy cơ tội phạm rửa tiền.
Bài học từ Ấn Độ
Hình thức đầu tư thông qua P-Notes đã xuất hiện tại TTCK Ấn Độ
từ năm 1992 và gia tăng không ngừng trong hơn một thập kỷ sau
đó mà không hề chịu bất kỳ sự quản lý nào của cơ quan quản lý
thị trường của quốc gia này. Trong năm 2006, theo số liệu được
các cơ quan quản lý Ấn Độ công bố, tỷ trọng vốn huy động từ
phát hành P-Notes trên tổng lượng vốn đầu tư đã giải ngân của
các tổ chức đầu tư trên TTCK Ấn Độ đã tăng lên mức 52% so với
con số 40% trong năm trước đó. Điều này cũng đồng nghĩa với
việc, hơn một nửa trong số 45 tỉ đô la Mỹ vốn đầu tư nước ngoài
được giải ngân trên TTCK Ấn Độ là hoàn toàn không xác định
được chủ thể sở hữu và thụ hưởng quyền.
Quan ngại trước những tác động tiêu cực có thể xảy ra, ngày 16-
11-2007, Ủy ban giao dịch chứng khoán Ấn Độ tuyên bố tiến
hành các biện pháp hạn chế P-Notes, với trọng tâm nhắm vào
đặc tính không thông qua đăng ký của chủ sở hữu loại công cụ tài
chính này. Thông tin trên đã gây quan ngại sâu sắc trong giới đầu
tư nước ngoài, và như một hậu quả tất yếu, chỉ số SENSEX của
TTCK Ấn Độ đã sụt giảm gần 9% - mức sụt giảm tồi tệ nhất trong
lịch sử hoạt động của TTCK ở quốc gia này. Phiên giao dịch ngày
hôm đó đã phải tạm hoãn hơn 1 giờ và đích thân Bộ trưởng Bộ
Tài chính Ấn Độ đã phải lên tiếng phát biểu Chính phủ Ấn Độ
hoàn toàn không ngăn cản hoạt động đầu tư nước ngoài trên
TTCK và cũng không có ý định cấm tuyệt đối hình thức đầu tư
thông qua P-Notes.