Khi không cần thu hồi chất bị hấp phụ, khi
hòan nguyên than kết hợp khử luôn những
chất đó.
Nguyêntắc: biến đổi chất đó thành chất khác
dễ táchhơn hoặc phávỡ cấu trúccủa chúng
bằng tác nhân hóahọc haybằng phương
pháp nhiệt.
15 trang |
Chia sẻ: lylyngoc | Lượt xem: 2110 | Lượt tải: 2
Bạn đang xem nội dung tài liệu Chương 3 Phương pháp hấp phụ, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
219 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
MỤC ĐÍCH
Thu hồi sản phẩm
quý
Khử các chất gây
cản trở cho quá
trình oxy hóa sinh
hóa
3
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
KHÁI NIỆM CƠ BẢN
Hấp phụ là hiện tượng bề mặt, nó là sự ngưng kết
chất khí hoặc chất tan trên bề mặt phân chia pha.
4
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
KHÁI NIỆM CƠ BẢN
Hấp phụ là quá trình tăng nồng độ của chất
tan (chất bị hấp phụ) trên bề mặt chất rắn
(chất hấp phụ)
Quá trình hấp phụ xảy ra trên cơ sở lực hút
tĩnh điện, lực định hướng, lực tán xạ (lực
hấp phụ vật lý)
Nếu lực tương tác đủ lớn có thể xảy ra liên
kết hoá học hoặc tạo phức, trao đổi ion
519 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
ỨNG DỤNG
Ứng dụng: khử độc nước thải khỏi thuốc diệt
cỏ, phenol, thuốc sát trùng, các hợp chất nitơ
vòng thơm, chất hoạt động bề mặt, thuốc
nhuộm, các chất ô nhiễm vi lượng, các chất
có mùi, các chất khó phân hủy sinh học...
Xử lí, tách và thu hồi các chất hoà tan trong
nước thải
Hiệu quả đạt 80 - 95%. Phụ thuộc vào bản
chất hóa học của chất hấp phụ, diện tích bề
mặt chất hấp phụ, cấu trúc hóa học chất được
hấp phụ.
6
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
CÁC TƯƠNG TÁC GÂY RA HẤP PHỤ VẬT LÝ
Lực tĩnh điện: hai điện tích trái dấu thì hút
nhau và cùng dấu thì đẩy nhau.
Lực định hướng: do độ âm điện khác nhau
của các nguyên tố, trong một phân tử có sự
phân bố điện tích không đều.
Lực tán xạ: xảy ra đối với cả các chất có
phân bố điện tích đều. Nguyên nhân do sự
phân bố điện tích không đều một cách tức
thời trong phân tử, sự phân bố không đều
lan truyền xung quanh gây tương tác.
7
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
Lực cảm ứng: phân tử khi bị tác động
của điện trường khác sẽ bị phân cực tạo
thành moment cảm ứng và gây ra tương
tác. Tương tác này phụ thuộc vào độ
phân cực và cường độ điện trường tác
dụng lên nó.
CÁC TƯƠNG TÁC GÂY RA HẤP PHỤ VẬT LÝ
8
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
LỰC TÁC DỤNG XẢY RA KHI XỬ LÝ NƯỚC
Quá trình hấp phụ dưới
tác dụng của trường lực,
gồm hai dạng:
Hydrat hóa các phân tử chất
tan: tác dụng tương hỗ giữa
những phân tử chất bẩn hòa
tan với những phân tử nước
trong dung dịch.
Tác dụng tương hỗ
giữa những phân tử
chất bẩn bị hấp phụ
với các nguyên tử trên
bề mặt chất rắn
919 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
LỰC TÁC DỤNG XẢY RA KHI XỬ LÝ NƯỚC
Hydrat càng mạnh Chất bẩn càng khó hấp phụ
Phân tử chất
bẩn có điện tích
Phân tử có
liên kết π
Khó hấp phụ
hơn
Năng lượng hấp phụ
lớn → Hấp phụ tốt
10
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
KHẢ NĂNG HẤP PHỤ MỘT SỐ CHẤT
Các chất kỵ
nước sẽ hấp phụ
tốt hơn chất ưa
nước
Các chất không
phân ly bị hấp
phụ như nhau ở
bất kỳ giá trị
pH
11
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
CÁC GIAI ĐOẠN HẤP PHỤ
Di chuyển chất bị hấp phụ đến
bề mặt chất hấp phụ
Thực hiện quá trình
hấp phụ
Di chuyển chất bị hấp
phụ bên trong chất
hấp phụ
12
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
CƠ CHẾ HẤP PHỤ
13
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
PHÂN LOẠI
Dựa vào bản chất của quá trình hấp
phụ
– Hấp phụ vật lý
– Hấp phụ hoá học
Dựa vào điều kiện hấp phụ
– Hấp phụ trong điều kiện tĩnh
– Hấp phụ trong điều kiện động
Hấp phụ chọn lọc
Hấp phụ trao đổi
15
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
CHẤT HẤP PHỤ TỰ NHIÊN
Zeolit tự nhiên
Diatomit (SiO2 vô định hình)
Montmorillonit (bentonit)
Mordenit
Chabazit
16
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
CHẤT HẤP PHỤ NHÂN TẠO
Than hoạt tính
Zeolit
Nhôm oxyt
Silicagen
Các polymer
– Thành phần chính của các loại hấp phụ trên là
các oxyt kim loại, oxyt silisic hay hỗn hợp giữa
chúng
– Than hoạt tính thành phần chủ yếu là cacbon
17
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
CHẤT HẤP PHỤ NHÂN TẠO
Dựa vào kích thước mao quản gồm ba
loại:
– Mao quản nhỏ có đường kính < 20 A0
– Mao quản trung bình có đường kính 20 – 500
A0
– Mao quản lớn có đường kính > 500 A0
19
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
THAN HOẠT TÍNH
20
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
THAN HOẠT TÍNH
21
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
BỀ MẶT THAN HOẠT TÍNH
22
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
CÁC CHẤT KHÁC
SILICAGEN
ZEOLIT
N
H
Ô
M
H
O
Ạ
T
T
ÍN
H
25
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
HẤP PHỤ
TRONG ĐIỀU KIỆN TĨNH
Chất hấp phụ ở trạng thái lơ lửng nhờ thiết bị khuấy
trộn.
Thời gian tiếp xúc được xác định bằng thực nghiệm.
Dựng đồ thị ΔC = f(t), trong đó trục hoành là thời gian,
trung tung là ΔC = C0 – C.
Thời gian tiếp xúc giới hạn, khi giữa hai giá trị ΔC gần
nhau (nồng độ chất bẩn còn lại trong nước hầu như
không thay đổi). Nồng độ này đôi khi được gọi là nồng
độ cân bằng.
26
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
HẤP PHỤ
TRONG ĐIỀU KIỆN TĨNH
Thời gian đạt trạng thái cân bằng hoàn toàn (tgh) ứng
với ΔCgh = C0 - Cgh
0
0
0,7 0,8gh gh
cb cb
C C C
C C C
D -
= = -
D -
Lượng chất hấp phụ cần thiết phải cho vào nước thải
để giảm nồng độ chất bẩn từ C0 ® Ccb
( )0
0. . .
cb
cb
Q C C
m a Q C Q C m
a
-
+ = Þ =
g hoặc kg
Hấp phụ đơn vị tĩnh,
g/1g chất HP
g/l
27
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
HẤP PHỤ
TRONG ĐIỀU KIỆN TĨNH
Thay a = Khp. Ccb
( )0 cb
hp cb
Q C C
m
K C
-
=
´
0
cb
hp
Q CC
Q K m
´
=
+ ´
Nếu cho chất hấp phụ nối tiếp vào nước với liều
lượng không đổi, nồng độ chất bẩn còn lại trong
nước sau n:
0.
n
n
hp
QC C
Q K m
æ ö
= ´ç ÷ç ÷+è ø
Nếu hấp phụ nhiều lần nối
tiếp sẽ sử dụng triệt để khả
năng hấpp hụ của chất rắn
và giảm chi phí hấp phụ
28
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
HẤP PHỤ
TRONG ĐIỀU KIỆN TĨNH
Số bậc hấp phụ khi nối tiếp xuôi dòng:
( )
0lg lg
lg . lg
n
hp
C Cn
Q K m Q
-
=
+ -
Có thể tính m từ công thức trên:
0 1n
hp n
CQm
K C
æ ö
= -ç ÷ç ÷
è ø
29
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
VÍ DỤ
Q = 5m3/h, C0 = 100 mg/l, Khp = 10000.
Xác định nồng độ chất bẩn còn lại trong
nước khi xử lý bằng chất hấp phụ với
liều lượng 1g/l theo 1, 2, 4 bậc? Nếu sử
dụng 1bậc thì liều lượng chất hấp phụ là
bao nhiêu?
30
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
GIẢI
Hấp phụ 1 lần, lượng chất hấp phụ sử dụng:
m = 0,001 × 5 × 1000 = 5kg/h
Nồng độ chất bẩn còn lại trong nước sau một
bậc hấp phụ:
1
5000 0,1 0,0091 / 9,1 /
5000 10000 5
C g l mg l´= = =
+ ´
31
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
GIẢI
Khi n = 2, lượng chất hấp phụ cho vào mỗi bậc
m = 5/2 = 2,5kg
Nồng độ chất bẩn còn lại trong nước sau bậc
hấp phụ thứ 2:
2
2
5000 0,1 0,028 / 2,8 /
5000 10000 2,5
C g l mg læ ö= ´ = =ç ÷+ ´è ø
32
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
GIẢI
Khi n = 4, lượng chất hấp phụ cho vào mỗi bậc
m = 5/2 = 1,25kg
Nồng độ chất bẩn còn lại trong nước sau bậc
hấp phụ thứ 4:
4
2
5000 0,1 0,00067 / 0,67 /
5000 10000 1,25
C g l mg læ ö= ´ = =ç ÷+ ´è ø
33
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
GIẢI
Như vậy nếu muốn giảm từ C0 = 100 mg/l tới C =
0,67 mg/l. Lượng chất hấp phụ cần là:
( )5000 0,1 0,00067 75 /
10000 0,00067
m kg h
´ -
= =
´
34
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
SƠ ĐỒ HẤP PHỤ NHIỀU BẬC NỐI TIẾP
XUÔI DÒNG
Nöôùc thaûi
Chaát haáp
phuï
Chaát haáp
phuï
Chaát haáp
phuï
Nöôùc
saïch
222
1 1 1
Chaát haáp phuï ñaõ söû duïng
1. Bể trộn
2. Bể lắng
35
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
HẤP PHỤ
NHIỀU BẬC NGƯỢC DÒNG
Nồng độ chất bẩn còn lại sau khi ra khỏi bậc n
với sơ đồ ngược dòng:
01
1
1
hp
n n
hp
mK
QC C
mK
Q
+
´ -
= ´
æ ö
´ -ç ÷
è ø
36
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
HẤP PHỤ
NHIỀU BẬC NGƯỢC DÒNG
Số bậc hấp phụ khi nối tiếp ngược dòng:
0lg 1 lg
lg
hp n n
hp
mC K C C
Q
n mK
Q
é ùæ ö
´ - + -ê úç ÷
è øë û=
´
Có thể tính m từ công thức trên:
1
01 0. 1 0
.
n
hp hpn
n n
K K C Cm m
Q Q C C
+
+ æ öæ ö ´ - ´ - - =ç ÷ç ÷
è ø è ø
37
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
SƠ ĐỒ HẤP PHỤ NHIỀU BẬC
NỐI TIẾP NGƯỢC DÒNG
Nöôùc thaûi
Chaát haáp
phuï
Chaát haáp
phuï
Chaát haáp
phuï
Nöôùc
saïch
222
1 1 1
Chất hấp phụ đưa
đi hòan nguyên
1. Bể trộn
2. Bể lắng
39
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
LỌC QUA LỚP VẬT LIỆU CỐ ĐỊNH
Là quá trình diễn ra khi cho
nước thải lọc qua lớp vật
liệu lọc hấp phụ
40
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
LỌC QUA LỚP VẬT LIỆU
CỐ ĐỊNH
Cho hiệu suất xử lý tin cậy và ổn định
Không cần lấy chất hấp phụ ra khỏi bể lọc
→tự động hóa và điều khiển từ xa
Sử dụng tối đa dung tích vật liệu hấp phụ
ƯU
ĐIỂM
41
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
LỌC QUA LỚP VẬT LIỆU LƠ LỬNG
Khi hàm lượng chất đa phân tán cao, vật
liệu hấp phụ dùng có kích thước 0,5 –
1mm.
Lớp lơ lửng được hình thành khi tăng tốc
độ dòng chảy ở tháp lọc hoặc dòng khí từ
dưới lên đến giá trị cho các hạt vật liệu ở
trạngthái lơ lửng..
Hiệu suất hấp phụ lơ lửng thường cao hơ
lọc qua lớp vật liệu cố định.
42
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
ĐIỀU KIỆN TỐI ƯU KHI LỌC QUA LỚP VẬT
LIỆU LƠ LỬNG
Tỉ lệ Ht/H (độ nở) nhỏ (thường Ht/H = 1,5)
– Ht: Chiều cao lớp vật liệu lơ lửng (do tốc độ dòng chảy tạo ra)
– H: Chiều cao ban đầu của lớp vật liệu cố định (khi chưa cho nước
đi qua)
Các hạt vật liệu lọc càng đa phân tán và không đồng
nhất (lấy khỏang 0,25 – 0,75 hoặc 0,25 – 1mm) thì
càng tốt, để tốc độ nước qua lọc không nhỏ quá
Chiều cao lớp vật liệu lọc phải đủ để hấp phụ các
chất bản hòa tan trong nước.
44
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
MỤC ĐÍCH
Tách chất bẩn ra
khỏi chất hấp phụ
46
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
TÁI SINH BẰNG NHIỆT
Đốt ở nhiệt độ 8000C, với áp suất có
thể điều chỉnh, tránh không cháy
than
Chất chất hữu cơ hấp phụ bị phân
huỷ
Có thể thu hồi kim loại
Thích hợp khi làm thông bề mặt hạt.
Diệt trùng cho than
Thường dùng hỗn hợp các khí để đốt
than với hơi nước ở nhiệt độ 700 –
8000C trong điều kiện thiếu oxy.
47
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
TÁI SINH BẰNG HƠI
Dùng hơi nước bão hòa hay hơi quá nhiệt
bằng khí trơ nóng.
Nhiệt độ hơi quá nhiệt tái sinh: 200 – 3000C.
Áp suất dư 3 – 6at.
Khí trơ ở nhiệt độ khỏang 120 – 1400C
Hơi được tiêu hao:
– Cho nước còn lại trong các lỗ rỗng của than
– Đun nóng lớp vật liệu tới nhiệt độ bay hơi
48
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
TÁI SINH BẰNG HƠI
Dùng khí trơ khử hấp
phụ bằng cách cho
các phân tử chất bẩn
bay hơi và đi theo khí
trơ, sau đó đi qua
tháp lọc lạnh đi và
chất bẩn sẽ ngưng
lại. Thích hợp cho
nước thải chứa acid
axetic.
49
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
TÁI SINH BẰNG TRÍCH LY
Dùng các chất hữu cơ có nhiệt
độ sôi thấp và dễ chưng bằng
hơi nước: Metanol, benzen,
toluen, dicloetanol
50
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
TÁI SINH
BẰNG HÓA HỌC
Khi không cần thu hồi chất bị hấp phụ, khi
hòan nguyên than kết hợp khử luôn những
chất đó.
Nguyên tắc: biến đổi chất đó thành chất khác
dễ tách hơn hoặc phá vỡ cấu trúc của chúng
bằng tác nhân hóa học hay bằng phương
pháp nhiệt.
51
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
TÁI SINH BẰNG SINH HỌC
Áp dụng cho các chất bị hấp phụ có thể
oxy hoá sinh hóa
Phương pháp này kéo dài được thời hạn
sử dụng chất hấp phụ một cách đáng kể
52
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
HỆ THỐNG HÒAN NGUYÊN
THAN HOẠT TÍNH
54
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
CÁC YẾU TỐ LỰA CHỌN
PHƯƠNG PHÁP HẤP PHỤ
Giá thành sản
phẩm thu hồi
Giá thành vật
liệu hấp phụ
Chi phí tái
sinh vật liệu
Nếu không tái sinh dùng sơ đồ
hấp phụ tĩnh là đơn giản nhất
55
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
TRẠM XỬ LÝ VỚI TÁI SINH BẰNG HƠI
1. Thùng chứa phèn để
điều chỉnh pH của
nước thải
2. Thùng định lượng
3. Đài áp lực
4. Bơm
5,6 Tháp hấp phụ công
tác
7 Tháp hấp phụ ngắt ra
để tái sinh vật liệu
bằng hơi nước nóng
8 Thiết bị làm lạnh
9 Bình tách nước
ngưng
10 Bể lọc trung hòa
nước đã xử lý
1
2
3
4
5 6 7 8
9
10
Ống dẫn hơi nước
Đến thiết bị
làm lạnh
Xả vào hệ thống
thóat nước sạch
Sản
phẩm
Đến hệ
thống
thông gió
Nước
56
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
TRẠM XỬ LÝ VỚI TÁI SINH BẰNG HỖN HỢP
HƠI NƯỚC - KHÍ
1. Bể chứa nước thải
2. Máy bơm
3. Đài nước
4. Điều chỉnh tốc độ
5. Tháp hấp phụ chứa
than hoạt tính
6. Thiết bị lạnh
7. Bình chứa nước
ngưng
8. Tháp lọc hấp phụ để
xử lý khí (đã nguội)
trước khi đưa vào
khí quyển
1
2
3
4
5
6
7
8
57
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
TRẠM XỬ LÝ
VỚI TÁI SINH BẰNG HÓA CHẤT
1. Bể lắng
2. Máy bơm
3. Thùng hòa trộn
4. Thiết bị đo
5. Tháp lọc hấp phụ để
xử lý nước
6. Tháp lọc hấp phụ để
tái sinh vật liệu than
7. Máy bơm kiềm để tái
sinh
8. Nồi đun kiềm – nước
rửa
9. Định lượng kiềm xút
(40%)
1 3
5 6
9
7
4
8
Nước sạch
Nước
rửa
Nước bẩn
58
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
XỬ LÝ VỚI TÁI SINH BẰNG PHÂN HỦY
1. Nước axit
2. Nước kiềm
3. Bể lắng chứa hỗn hợp nước
thải
4. Bơm
5. Bể trộn
1 2
3
4
5
6 7
8
9
10
11
12
13
14 15
16
17 18
6, 7. Định lượng phèn
8. Bể lắng
9. Trộn nước + than
10. Định lượng than
11. Bơm
12. Tháp hấp phụ lơ lửng
13. Máy bơm cặn
14. Máy ép lọc chân không
15. Lò tái sinh than
16. Bể chứa than
17. Bể lắng
18. Bể lọc
59
19 June 2010
TRẦN THỊ NGỌC DIỆU HẤP PHỤ
QUY TRÌNH XỬ LÝ NƯỚC THẢI