Chương 4: Đánh giá & phân tích chính sách môi trường

CHƯƠNG 4: ĐÁNH GIÁ & PHÂN TÍCH CHÍNH SÁCH MÔI TRƯỜNG TS. LÊ VĂN KHOA Chöông 4: Ñaùnh giaù & phaân tích CSMT 4.1. Phöông phaùp ñaùnh giaù CSMT 4.1.1. Giới thiệu chung 4.1.2. Những tiêu chí giá trị cho việc đánh giá CSMT 4.1.3. Sử dụng tiêu chí tính hiệu quả để đánh giá một CSMT 4.1.4. Các bước phân tích một CSMT 4.2. Moâ hình phaân tích ‘triad network’ 4.3. Phaân tích SWOT 4.1.1. Giới thiệu chung - Các mẫu (model) đánh giá khác nhau thường cần phải bổ sung cho nhau, và - Một mẫu đánh giá chính xác chỉ phù hợp cho từng trường hợp cụ thể. 4.1. Phương pháp đánh giá CSMT - Mẫu đánh giá các thành quả của mục tiêu (goal- achievement model): - “có phải các kết quả đạt được phù hợp với mục tiêu đặt ra không ?” - Mẫu đánh giá người liên đới (stakeholder model) xuất phát từ đối tượng bị tác động bởi chính sách và/hoặc liên quan đến việc thực hiện chính sách. - Mẫu đánh giá ngoài mục tiêu (goal-free evaluation); - “những trông đợi, mong muốn từ phía người liên đới hoặc từ nhu cầu của họ là gì?” Cũng có thể nhóm các phương pháp đánh giá vào trong 03 phương pháp sau: - mẫu đánh giá tính hiệu quả (effectiveness model), - mẫu đánh giá về kinh tế (economic model) và - mẫu đánh giá chuyên ngành (professional models). Mức độ thứ ba là việc phân loại chất lượng của những tác động - Mẫu đánh giá khác thích hợp cho việc đánh giá công cụ chính sách môi trường là “việc đánh giá tác động phụ” (side-effect evaluation). Trong phương pháp này những tác động của công cụ đã chọn được chia ra đầu tiên thành những tác động trông đợi và không trông đợi. Mức độ kế tiếp phân tích những tác động xảy ra hoặc bên trong hoặc bên ngoài vùng mục tiêu (target area). Những tác động Trông đợi Không trông đợi Trong vùng mục tiêu Ngoài vùng mục tiêu Trong vùng mục tiêu Ngoài vùng mục tiêu Lợi ích Ví dụ: chất lượng môi trường được cải thiện Lợi ích Tác động lên: Ví dụ: chất lượng môi trường Tác động lên: Ví dụ: - khuyến khích về đổi mới hay phổ biến; -Thương mại - Sử dụng tài nguyên Thiệt hại Thiệt hại Do thời gian giữa hành động và tác động cuối cùng của chính sách môi trường thường thì rất dài do vậy không phải tất cả các tác động có thể được đánh giá ở bất kỳ thời điểm nào. - Nhân tố thực hiện (actors), có thể là các cơ quan thực hiện chính sách và đối tượng tiếp nhận (addressees) là mục tiêu của các chính sách; - Đầu vào (inputs); - Sản phẩm (outputs); và - Kết quả (outcomes). Việc đánh giá bao gồm các yếu tố và mối quan hệ nhân quả sau: Nhu cầu – của XH,… Tác động – lên môi trường, sức khỏe,… Kết quả– Những tác động lên hành vi của con người/ nhóm mục tiêu Mục tiêu Đầu vào – Nguồn tài lực Hoạt động Sản phẩm– Giải pháp chính sách khác nhau Hiệu lực – Những tác động của giải pháp lên hành vi con người, môi trường, KT-XH Quá trình chính sách Câu hỏi đánh giá Tính thích hợp? – Có phải mục tiêu thỏa đáng với nhu cầu? Hiệu suất hay hiệu quả chi phí ? – Có phải mục tiêu đạt được ở chi phí thấp nhất ? Hiệu quả ? – Có phải kết quả hay tác động đáp ứng mục tiêu của các giải pháp ? Thế giới bên ngoài Hình. Khung đánh giá cho CSMT (modified from EEA, 2000; Nagarajan and Vanheukelen, 1997) 4.1.2. Những tiêu chí giá trị cho việc đánh giá CSMT Tính thích hợp (relevance) Có phải những mục tiêu của chính sách đề cập đến những vấn đề môi trường chính? Nhìn chung, tiêu chí này thì bình thường, nhưng trong quy luật hay ở dạng đặc biệt thì có thể có vấn đề khi sử dụng nó. Tính tác động (Impact) Người ta có thể xác định những tác động do các chính sách và việc thực hiện nó gây ra? Tất cả các tác động có thể xem như nằm trong khuôn khổ của tiêu chí này, bất chấp chúng xảy ra trong hoặc ngoài vùng mục tiêu. Tính hiệu quả (Effectiveness) Những kết quả nhận được đáp ứng với mục tiêu định trước của các chính sách ở mức độ nào? Tính bền vững (Sustainability) Có phải những tác động duy trì theo cách mà chúng có một tác động kéo dài lên tình trạng môi trường? Qua tiêu chí này, những tác động bên ngoài vùng mục tiêu và những tác động không trông đợi có thể tạo ra những vấn đề mới cũng có thể được xem xét. Tính linh hoạt (flexibility) Có phải chính sách giải quyết được vấn đề khi những điều kiện thay đổi? Khả năng dự báo (Predictability) Có phải việc quản trị, các sản phẩm và kết quả của chính sách có thể thấy trước? Do đó, có thể điều chỉnh chúng ? Một số tiêu chí kinh tế cho việc đánh giá các CSMT Hiệu suất (efficiency) (chi phí-lợi ích) Có phải những lợi ích tương xứng với chi phí? Cả lợi ích và chi phí được định giá bằng tiền. Hiệu suất (chi phí-hiệu quả) Có phải kết quả biện minh được cho việc sử dụng tài nguyên? Có thể những kết quả đạt được với việc sử dụng tài nguyên ít hơn? Một số tiêu chí khác Tính hợp pháp (legitimacy) Những cá nhân và cơ quan như NGO, các tổ chức liên quan, các công ty chấp nhận CSMT ở mức độ nào? Tính minh bạch (transparency) Các sản phẩm, kết quả và quá trình thực hiện các CSMT được quan sát ở mức độ nào đối với người ngoài cuộc? Tính công bằng (equity) Kết quả và chi phí của CSMT được phân phối như thế nào? Có phải tất cả nhóm liên đới có khả năng như nhau để tham dự và ảnh hưởng đến quá trình quản trị? Baûo veä moâi tröôøng laø moät quaù trình ñoäng vaø lieân tuïc. Ngöôøi thöïc hieän chính saùch/chöông trình caàn phaûi lieân tuïc ñaùnh giaù hieäu quaû – söï thaønh coâng cuûa chính saùch, sau töøng giai ñoaïn thöïc hieän ñeå xem noù coù ñaït ñöôïc nhöõng muïc ñích ñeà ra ñoái vôùi giai ñoaïn ñoù hay khoâng. 4.1.3. Sử dụng tiêu chí tính hiệu quả (effectiveness) để đánh giá một CSMT - Theo doõi thöôøng xuyeân vaø phaùt huy söï thaønh coâng ñoù - Chæ ra nhöõng yù töôûng môùi cho coâng taùc BVMT, kieåm soaùt vaø giaûm thieåu oâ nhieãm. - Chæ ra nhöõng lónh vöïc caàn thieát phaûi caûi thieän. - Kieåm tra söï tuaân thuû vôùi caùc qui ñònh phaùp luaät cuûa nhaø nöôùc - Xaùc ñònh chính xaùc taát caû caùc giaûi phaùp boå sung cho chöông trình. - Duy trì vieäc caäp nhaät thoâng tin cho caùc thaønh vieân thöïc hieän chöông trình. Vieäc ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa chính saùch/chöông trình BVMT seõ giuùp cho: Bước 1: Xác định các mục tiêu. Có 03 bước để đánh giá tính hiệu quả: Bước 2. Xác định các tác động của chính sách Bước 3. Kết hợp những tác động do chính sách tạo ra với các mục tiêu để xác định tính hiệu quả Bước 1: Xác định các mục tiêu = “điều gì mà chính sách trông đợi đạt được ?” (1) Mục tiêu nào chúng ta cần tập trung vào? (2) Bản chất của các mục tiêu là gì? Nếu mục tiêu mơ hồ, không xác định được thì thay cho việc đánh giá định lượng chủ quan = đánh giá định tính. (4) Mục tiêu có khuynh hướng thay đổi theo thời gian ? Sẽ là vấn đề khi gắn những mục tiêu cũ trong những hoàn cảnh mới. Phụ thuộc vào mục đích của việc đánh giá và nguồn lực có trong tay, người ta có thể chọn những mục tiêu ban đầu, mục tiêu chỉnh sửa hay cả hai. (3) Phạm vi thời gian của mục tiêu? Không phải tất cả các tác động có thể được đánh giá tại thời điểm chúng ta mong muốn. Khi đó việc đánh giá sẽ trở thành đánh giá những tiền đề cho tính hiệu quả. Việc này liên quan đến hai hoạt động: Bước 2. Xác định các tác động của chính sách (2) xác định những thay đổi do chính sách gây ra ở mức độ nào mà không phải từ các yếu tố khác như phát triển kinh tế, triển khai một công nghệ mới hay do áp lực của nhóm liên đới. (1) phát hiện những gì đã xảy ra trong khu vực điều chỉnh (target area), và - Nếu một mục tiêu không đạt được, có phải (bản thân) chính sách hoặc mục tiêu là một vấn đề chăng? Bước 3. Kết hợp những tác động do chính sách tạo ra với các mục tiêu để xác định tính hiệu quả Có một số thách thức được đặt ra như sau: - Nếu một mục tiêu đạt được, có phải đó là dấu hiệu của một chính sách thành công hay là một mục tiêu mơ hồ không? - Trong một số trường hợp, khi mục tiêu không đạt được không phải chính sách đó kém thành công mà là mục tiêu có quá nhiều tham vọng. - Nếu một mục tiêu đạt quá mức đề ra, có phải có một hiểm hoạ của một thành tựu vượt mức (over achievement) không ? Coù theå chia vieäc ñaùnh giaù CSMT laøm 5 böôùc chính cuøng vôùi moät soá caâu hoûi gôïi yù soaïn cho moãi böôùc. Đoâi luùc khoâng theå traû lôøi taát caû caùc caâu hoûi cuûa moãi böôùc, vaø ñoâi luùc coù theå coù nhöõng thoâng tin coù giaù trò khoâng lieân quan ñeán caùc caâu hoûi naøy nhöng noù giuùp ích vieäc ñaùnh giaù quaù trình vaø keát quaû thöïc hieän moät chính saùch/bieän phaùp . 4.1.4. Caùc bước phaân tích moät chính saùch/bieän phaùp kieåm soaùt oâ nhieãm moâi tröôøng 05 bước phaân tích moät chính saùch/ bieän phaùp kieåm soaùt oâ nhieãm moâi tröôøng Böôùc 1: Tìm hieåu noäi dung quaù trình hình thaønh chính saùch /bieän phaùp KSON - Phaân tích heä thoáng (network analysis) Böôùc 2: Moâ taû nhöõng noäi dung chính trong chính saùch/bieän phaùp KSON Böôùc 3: Phaân tích keát quaû (outcome) cuûa chính saùch moâi tröôøng Böôùc 4: Phaân tích quaù trình thöïc hieän Böôùc 5: Xaây döïng nhöõng giaûi phaùp chính saùch môùi Böôùc 1: Tìm hieåu noäi dung quaù trình hình thaønh chính saùch /bieän phaùp KSON - Phaân tích heä thoáng (network analysis) 1. Nhaân vaät (actor) naøo lieân quan ñeán vieäc hình thaønh chính saùch/bieän phaùp KSON ? Phaân bieät giöõa nhöõng cô quan hoaïch ñònh chính saùch: •- Ai laø ñoäng löïc chính thuùc ñaåy vieäc thöïc hieän chính saùch? •- Ai phaûi gaùnh chòu nhöõng haäu quaû xaáu töø chính saùch? •- Vaø ai ñöôïc lôïi töø chính saùch naøy? Caàn laøm roõ hoï ôû nhöõng caáp khaùc nhau: ñòa phöông, quoác gia vaø thaäm chí coù theå caáp quoác teá. Bieän luaän taïi sao baïn xem nhaân vaät naøy quan troïng hôn nhaân vaät kia? Phaân tích baèng caùch ñaët mình “hoaù thaân” vaøo vò trí cuûa nhöõng nhaân vaät naøy. 2. Haõy moâ taû söï khaùc bieät giöõa nhaân vaät chính (core actors) vaø nhaân vaät phuï (peripheral actors) •Nhaân vaät naøo coù nhieàu quyeàn löïc hôn? 3. Phaân tích moái quan heä giöõa nhöõng nhaân vaät chính trong heä thoáng chính saùch (policy network). • Coù caùc moái quan heä naøo, loaïi taøi nguyeân (nhaân vaät löïc) naøo ñöôïc trao ñoåi? • Caùch öùng xöû-“luaät chôi” (rules of the games) naøo ñöôïc xaùc ñònh laø quan troïng trong vieäc giaûi quyeát vaán ñeà? - Khi naøo chính saùch ñoù ñöôïc xaây döïng, khi naøo noù hoaøn taát? - Coù theå chæ ra ñöôïc nhöõng ñaëc ñieåm khaùc nhau trong töøng giai ñoaïn xaây döïng chính saùch? - Nhöõng nhaân vaät naøo lieân quan ñeán caùc giai ñoaïn khaùc nhau vaø taïo thay ñoåi kòp thôøi? - Nhöõng yeáu toá naøo taïo neân söï khaùc nhau giöõa nhöõng giai ñoaïn ñoù vaø laø yeáu toá beân trong hay beân ngoaøi? 4. Ñöa ra ñaùnh giaù caùc giai ñoaïn khaùc nhau trong quaù trình xaây döïng chính saùch cho ñeán nay - Coù theå söû duïng caû hai thuaät ngöõ: thuaät ngöõ chung vaø nhöõng thuaät ngöõ veà ñònh löôïng trong khi lieät keâ caùc muïc tieâu. - Cuõng coù theå phaân bieät caùc muïc tieâu theo möùc ñoä giaûm phaùt thaûi vaø nhöõng muïc tieâu cuï theå khaùc döïa treân nhöõng lónh vöïc phuï khaùc chaúng haïn nhö: taùi söû duïng, hieäu quaû naêng löôïng,… - Baïn cuõng coù theå nghó ñeán caùc muïc tieâu lieân quan ñeán nhöõng nhoùm/ngaønh saûn xuaát, daân cö cuï theå naøo ñoù. Böôùc 2: Moâ taû nhöõng noäi dung chính trong chính saùch/bieän phaùp BVMT Chính saùch naøy bao goàm: nhöõng bieän phaùp, coâng cuï vaø chieán löôïc khaùc nhau. Vieäc moâ taû vaø phaân tích chính saùch lieân quan vôùi nhöõng caâu hoûi sau: 1. Nhöõng muïc tieâu vaø muïc ñích cuûa chính saùch BVMT cuûa chính phuû laø gì? Söï khaùc bieät veà thôøi gian vaø möùc ñoä nghieâm ngaët giöõa muïc tieâu chính saùch vôùi yeâu caàu cuûa moâi tröôøng. Chính phuû giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà naøy ra sao? Söï ruûi ro, söï chaäm treã, coù öu tieân khaùc quan troïng hôn, söï chuù troïng khaùc nhau giöõa nhöõng ngöôøi ra chính saùch vaø nhöõng nhaø khoa hoïc? Söï caïnh tranh vaø hôïp taùc quoác teá, caùc coâng öôùc, thoaû thuaän quoác teá ? 2. Nhöõng muïc tieâu trong chính saùch BVMT lieân quan nhö theá naøo vôùi nhöõng yeâu caàu cuûa caùc chuyeân gia moâi tröôøng ? 4. Chính saùch ñaõ aùp duïng nhöõng coâng cuï naøo ñeå thöïc hieän caùc muïc tieâu chung vaø nhöõng muïc tieâu cuï theå? 3. Muïc tieâu cuûa chính saùch phaûi thöïc hieän trong bao laâu? - Khi naøo thì muïc tieâu chính saùch thaønh hieän thöïc? - Muïc tieâu coù thay ñoåi trong thôøi gian thöïc hieän khoâng vaø do nguyeân nhaân gì? 5. Nhöõng loaïi ñieàu kieän vaø hoaøn caûnh naøo caàn ñaùp öùng, theo lyù thuyeát, ñeå thöïc hieän thaønh coâng caùc coâng cuï chính saùch? Coù phaûi hieäu quaû troâng ñôïi cuûa caùc coâng cuï chính saùch naøy phuï thuoäc vaøo hoaøn caûnh kinh teá, phaùt trieån coâng ngheä, caùc chính saùch KT-XH lieân quan hoaëc nhöõng ñieàu kieän khaùc? 6. Nhöõng nhaân vaät khaùc nhau (chính phuû, chính quyeàn ñòa phöông, coâng nghieäp, nhaø maùy) coù traùch nhieäm gì trong quaù trình xaây döïng vaø thöïc hieän chính saùch? Caùc traùch nhieäm naøy ñöôïc thoaû maõn ra sao (coù nhöõng thoûa thuaän gì vôùi nhau vaø phaân chia traùch nhieäm nhö theá naøo) ? 7. Loaïi heä thoáng giaùm saùt naøo ñaõ ñöôïc aùp duïng ñeå theo doõi söï thaønh coâng muïc tieâu trong quaù trình hình thaønh vaø thöïc thi chính saùch? - Ai laø ngöôøi chòu traùch nhieäm trong vieäc giaùm saùt? - Taàn suaát vaø ñoä chính xaùc giaùm saùt? - Coù phaûi vieäc giaùm saùt döïa treân nhöõng chæ soá lieân quan? - Nôi naøo thieáu caùc döõ lieäu? Phaân tích caùc taùc ñoäng vaø tính hieäu quaû cuûa chính saùch theo caùc muïc tieâu ñaõ ñöôïc xaùc ñònh. Chuùng ta giôùi haïn vieäc phaân tích keát quaû cuûa chính saùch vaø xem xeùt coù ñuû döõ lieäu ñeå ruùt ra keát luaän veà vieäc hoaøn thaønh nhöõng muïc tieâu ñeà ra. Böôùc 3: Phaân tích keát quaû (outcome) cuûa chính saùch moâi tröôøng 1. Keát quaû cuûa chính saùch döïa treân caùc taùc ñoäng ñeán haønh vi ñoái töôïng/nhoùm, moâi tröôøng, KT&XH cho ñeán nay laø gì ? 2. Caùc muïc tieâu ñeà ra trong chính saùch ñaït ñöôïc ôû möùc naøo cho ñeán nay (tính hieäu quaû)? Haõy ñöa ra soá lieäu minh hoïa cho nhaän ñònh cuûa baïn. Söû duïng caû döõ lieäu chung veà vieäc giaûm phaùt thaûi trong quoác gia vaø nhöõng döõ lieäu ñaëc bieät, neáu nhö ñöa ra nhieàu muïc ñích khaùc (ví duï: caùc ngaønh saûn xuaát, caùc nhaân vaät, bieän phaùp, coâng cuï,...). 3. Nhöõng muïc tieâu naøo khoâng theå ñaùnh giaù söï thaønh coâng cuûa noù? Coù phaûi do thieáu döõ lieäu, xaây döïng muïc tieâu khoâng roõ raøng hoaëc do nhöõng lyù do khaùc? 4. Nhöõng taùc ñoäng khoâng troâng ñôïi naøo (xaõ hoäi hoaëc kinh teá) gaây trôû ngaïi tôùi söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi? Moät vaøi nhaân toá beân ngoaøi cuõng goùp phaàn vaøo söï thaønh coâng hoaëc thaát baïi cuûa chính saùch, vaø khoâng phaûi taát caû ñeàu lieân quan ñeán caùc hoaït ñoäng xaây döïng vaø thöïc hieän chính saùch cuûa caùc cô quan moâi tröôøng. Böôùc 4: Phaân tích quaù trình thöïc hieän Phaân tích quaù trình thöïc hieän caùc chính saùch ñeå tìm nguyeân nhaân chính trong thaønh coâng hoaëc thaát baïi cuûa chính saùch. Thöïc söï, muïc tieâu cuûa chính saùch ñöôïc ñaùp öùng khoâng nhaát thieát phaûi coù moái quan heä nhaân quaû vôùi caùc coâng cuï vaø bieän phaùp thöïc hieän. 2. Nhöõng nhaân vaät chính khaùc nhau trong heä thoáng chính saùch giöõ vai troø gì trong quaù trình thöïc hieän döï aùn? - Coù phaûi nhöõng ñoái töôïng naøy öùng xöû nhö döï kieán? - Coù phaûi nhöõng ñoái töôïng naøy phaûn öùng vôùi caùc coâng cuï vaø bieän phaùp ñaõ thöïc hieän nhö ñöôïc döï kieán? 1. Coù phaûi caùc coâng cuï vaø bieän phaùp ñeà ra ñaït hieäu quaû vaø thaønh coâng (saûn phaåm)? ÔÛ ñaâu vieäc thöïc hieän bò trì treä vaø nguyeân nhaân? 3. Coù nhöõng phaùt trieån ngoaøi döï kieán (veà kinh teá, xaõ hoäi vaø chính trò) gaây trôû ngaïi cho quaù trình thöïc thi chính saùch hay khoâng? Coù theå ñaùnh giaù ñöôïc keát quaû cuûa caùc aûnh höôûng beân ngoaøi naøy leân quaù trình thöïc hieän chính saùch vaø/hoaëc keát quaû thöïc hieän vaø leân thaønh töïu cuûa caùc muïc tieâu ñeà ra. 5. Baïn coù theå ñöa ra keát luaän veà thaønh coâng hoaëc thaát baïi cuûa chính saùch moâi tröôøng trong vieäc ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu ñeà ra ? Neáu khoâng, nhöõng hoaït ñoäng nghieân cöùu boå sung vaø döõ lieäu (khung giaùm saùt, ñieàu tra phoûng vaán, nhöõng thoâng tin coâng ngheä,..) naøo thì caàn thieát ñeå coù theå ruùt ra nhöõng keát luaän? 4. Coù phaûi söï phaùt trieån trong nöôùc bò caûn trôû hoaëc thuùc ñaåy bôûi nhöõng phaùt trieån quoác teá? Quaù trình thöïc hieän aùp duïng trong nöôùc ñaõ thay ñoåi nhö theá naøo, taêng leân hoaëc bò giôùi haïn, bôûi nhöõng phaùt trieån quoác teá ñoù? Döïa treân söï phaân tích veà tính hieäu quaû, thaønh töïu cuûa muïc tieâu, söï thaønh coâng hoaëc thaát baïi cuûa vieäc thöïc hieän chính saùch, noù coù theå laøm moâ hình cho nhöõng quoác gia/ñòa phöông khaùc trong vieäc phaùt trieån caùc chính saùch töông töï. Muoán vaäy caùc ñeà xuaát phaûi khaû thi veà coâng ngheä, kinh teá vaø xaõ hoäi. Böôùc 5: Xaây döïng nhöõng bieän phaùp chính saùch môùi 1. Haõy lieät keâ nhöõng yù töôûng môùi coù giaù trò veà caùc bieän phaùp, caùc tieáp caän vaø caùc coâng cuï chính saùch, hoaëc nhöõng yù töôûng laøm caùch naøo giaûi quyeát tình traïng toàn ñoäng trong vieäc thöïc hieän caùc chính saùch hieän nay. Lieân keát nhöõng yù töôûng môùi naøy vôùi nhöõng ñoái töôïng lieân quan cuøng vôùi lòch trình thöïc hieän. Neáu coù theå, ñaùnh giaù nhöõng ñeà xuaát goùp phaàn ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu ñeà ra. Coù söï phaân chia traùch nhieäm trong vieäc hình thaønh vaø thöïc hieän chính saùch. Ñeå laøm ñöôïc vieäc naøy, ta phaûi döïa vaøo vieäc ñaùnh giaù nhöõng öu khuyeát ñieåm cuûa chính saùch hieän haønh. 2. Nhöõng yù töôûng môùi naøy coù nhöõng öu vaø khuyeát ñieåm gì? Nhöõng cô hoäi vaø nhöõng chi phí kinh teá hoaëc phi kinh teá laø gì? (Noùi caùch khaùc: chuùng ñöôïc goïi laø phöông phaùp phaân tích SWOT: nhöõng öu ñieåm, khuyeát ñieåm, cô hoäi vaø thaùch thöùc). Chuù yù ñeán nhöõng chi phí xaõ hoäi lieân quan, nhöõng phaûn ñoái maïnh meõ cuûa moät soá ngaønh ngheà trong xaõ hoäi, tính khaû thi veà coâng ngheä, cô caáu toå chöùc. 3. Döôùi ñieàu kieän beân ngoaøi naøo thì nhöõng yù töôûng môùi ñaày höùa heïn seõ thöïc hieän thaønh coâng? Nhöõng tieàm naêng aûnh höôûng cuûa caùc nhaân toá beân ngoaøi nhö theá naøo (veà kinh teá, chính trò, xaõ hoäi vaø coâng ngheä)? 4. Nhöõng yù töôûng môùi seõ thay theá moät vaøi bieän phaùp chính saùch hieän höõu hoaëc coù theå xem laø moät phaàn boå sung cho chính saùch hieän taïi ñöôïc khoâng? 4.2. Mô hình phân tích hệ thống ‘triad network’ Một đặc điểm quan trọng của việc tạo lập và thực hiện chính sách đó là mối quan hệ những nhân tố (actors) khác nhau. Mối quan hệ giữa chính quyền (nhân tố chịu trách nhiệm chính trong việc xây dựng và thực hiện chính sách) và người gây ô nhiễm (nhân tố thường là mục tiêu điều chỉnh của chính sách) rất quan trọng. Tuy nhiên các mối quan hệ quan trọng khác: Nhân tố xã hội dân sự, nhân tố kinh tế khác, thể chế khoa học. Đường dẫn và các mối quan hệ giữa các nhân tố này ảnh hưởng cơ bản đến đầu ra (output), kết quả (outcome) và tác động (impact) của những can thiệp (intervention) của chính sách. Sự hiểu biết về các mối liên quan này được chú ý khi thực hiện một đánh giá chính sách. Mối quan hệ & tương tác giữa chính quyền, doanh nghiệp và xã hội dân sự trong quá trình xây dựng và thực hiện chính sách -> policy network analysis • What is stakeholder analysis? • Stakeholder analysis is a technique used to identify and assess the importance of key • stakeholders