Chuyên đề Tình hình thực hiện đầu tư kết cấu hạ tầng kỹ thuật và một số giải pháp nâng cao hiệu quả của hoạt động này trong thời gian tới

1 Luận văn Tình hình thực hiện đầu tư KCHT kỹ thuật và một số giải pháp nâng cao hiệu quả của hoạt động này trong thời gian tới 2 MỤC LỤC LỜI NÓI ĐẦU 5 PHẦN NỘI DUNG 6 Chương I: Những vấn đề lý luận chung về đầu tư và kết cấu hạ tầng. 7 I) Những khái niệm liên quan đến hoạt động đầu tư kết cấu hạ tầng kỹ thuật. 7 1) Khái niệm về đầu tư (Investment): ..............................................................................7 2) Phân loại hoạt động đầu tư: ..........................................................................................7 3) Khái niệm đầu tư cho lĩnh vực kết cấu hạ tầng kỹ thuật. ..........................................9 3.1) Khái niệm kết cấu hạ tầng: ................................................................................................................................. 9 3.2) Phân loại kết cấu hạ tầng: .................................................................................................................................... 9 3.3) Các khái niệm đầu tư kết cấu hạ tầng kỹ thuật: ......................................................................................... 10 4) Vốn đầu tư trong lĩnh vực kết cấu hạ tầng kỹ thuật: ................................................ 11 4.1) Khái niệm:............................................................................................................................................................. 11 4.2) Nguồn hình thành vốn đầu tư kết cấu hạ tầng kỹ thuật: ......................................................................... 11 4.3) Mối quan hệ giữa các nguồn vốn đầu tư kết cấu hạ tầng: ..................................................................... 12 II) Đặc điểm, vai trò và các yếu tố cơ bản tác động đến quy mô đầu tư KCHT kỹ thuật.................................................................................................... 13 1) Đặc điểm: ..................................................................................................................... 13 2) Vai trò của đầu tư KCHT kỹ thuật trong nền kinh tế quốc dân. ............................ 14 3) Các yếu tố tác động đến quy mô đầu tư KCHT kỹ thuật: ...................................... 16 3.1) Tăng trưởng kinh tế:........................................................................................................................................... 16 3.2) Mức gia tăng dân số và tốc độ đô thị hoá:................................................................................................... 16 3.3) Chuyển dịch cơ cấu kinh tế: ............................................................................................................................ 17 III) Các chỉ tiêu phản ánh kết quả và hiệu quả của hoạt động đầu tư KCHT kỹ thuật.................................................................................................... 17 1) Các chỉ tiêu phản ánh kết quả của hoạt động đầu tư KCHT kỹ thuật............... 17 1.1) Khối lượng vốn đầu tư thực hiện:.................................................................................................................. 17 1.2) Tài sản cố định huy động và năng lực sản xuất phục vụ tăng thêm:.................... 19 2) Hiệu quả của hoạt động đầu tư KCHT kỹ thuật. ..................................................... 20 2.1) Các quan niệm về hiệu quả hoạt động đầu tư KCHT kỹ thuật: .......................................................... 20 2.2) Các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả của hoạt động đầu tư KCHT kỹ thuật. ....................... 21 a) Các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả đầu tư chung: ........................................................................................... 21 b) Các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả tài chính của hoạt động đầu tư KCHT kỹ thuật. ...................... 21 c) Các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả kinh tế-xã hội của hoạt động đầu tư KCHT kỹ thuật. ................ 24 Chương II: Thực trạng hoạt động đầu tư kết cấu hạ tầng kỹ thuật ở nước ta trong những năm qua. ....................................................... 26 3 I) Một số quan điểm, kế hoạch thực hiện đầu tư kết cấu hạ tầng kỹ thuật ở nước ta trong những năm qua. ............................................................. 26 II) Tình hình thực hiện vốn đầu tư kết cấu hạ tầng kỹ thuật của nước ta trong thời gian qua .......................................................................... 27 1) Tình hình thực hiện vốn đầu tư kết cấu hạ tầng kỹ thuật giai đoạn 1991- 2000: .. 27 1.1) Tình hình đầu tư KCHT kỹ thuật giai đoạn 1991-1995. ....................................................................... 28 1.2) Vốn đầu tư KCHT kỹ thuật giai đoạn 1996-2000: ................................................................................. 29 2) Tình hình thực hiện vốn đầu tư KCHT kỹ thuật theo ngành kinh tế: .................... 31 2.1) Vốn đầu tư KCHT giao thông vận tải được thực hiện trong thời gian qua. ................................ 34 2.2) Vốn đầu tư KCHT thực hiện đối với ngành bưu chính-viễn thông. ................................................. 36 2.3) Vốn đầu tư thực hiện của ngành điện: ......................................................................................................... 39 2.4) Vốn đầu tư thực hiện của ngành sản xuất và cung ứng nước. ............................................................. 41 3) Tình hình thực hiện vốn đầu tư kỹ thuật cho các vùng kinh tế. .............................. 41 III) Tài sản cố định huy động và năng lực sản xuất phục vụ tăng thêm. . 52 1) Đối với ngành giao thông vận tải: ............................................................................. 52 2) Đối với ngành bưu chính-viễn thông. ....................................................................... 56 2.1) Về viễn thông:...................................................................................................................................................... 57 2.2) Về bưu chính:....................................................................................................................................................... 57 3) Đối với ngành điện: ..................................................................................................... 57 4) Đối với ngành cung ứng và sản xuất nước. .............................................................. 58 IV) đánh giá kết quả và hiệu quả của hoạt động đầu tư KCHT kỹ thuật của nước ta trong những năm qua. ...................................... 58 1) Hiệu quả của hoạt động đầu tư KCHT kỹ thuật: ..................................................... 58 1.1) Đối với ngành giao thông vận tải: ................................................................................................................. 60 1.2) Đối với ngành bưu chính-viễn thông: .......................................................................................................... 60 1.3) Với ngành điện. ................................................................................................................................................... 61 1.4) Đối với ngành sản xuất và cung ứng nước. ............................................................................................... 61 2) Những mặt còn tồn tại và nguyên nhân của nó........................................................ 62 2.1) Những mặt còn tồn tại: ..................................................................................................................................... 62 2.2) Nguyên nhân yếu kém của KCHT kỹ thuật: ............................................................................................ 64 Chương III: Một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động đầu tư KCHT kỹ thuật nước ta trong thời gian tới. .................................. 66 I) Định hướng và kế hoạch cho hoạt động đầu tư KCHT kỹ thuật ở nước ta trong thời gia tới. ............................................................ 66 1) Đối với ngành giao thông vận tải: ...........................................................................674 1.1) Một số mục tiêu tổng quát của Ngành: ....................................................................................................... 68 1.2) Mục tiêu đầu tư KCHT giao thông vận tải trên các vùng: ..................................................................695 1.3) Mục tiêu đầu tư xây dựng KCHT theo các lĩnh vực của ngành giao thông vận tải. .................... 69 2) Đối với ngành bưu chính-viễn thông: ....................................................................... 71 4 3) Đối với ngành điện lực: .............................................................................................. 72 4) Đối với ngành sản xuất và cung ứng nước. .............................................................. 72 II) Xu hướng đầu tư KCHT kỹ thuật ở các nước đang phát triển và yêu cầu đặt ra đối với nước ta trong thời gian tới. ................................................. 73 1) Các xu hướng chính về đầu tư KCHT ở các nước đang phát triển. ......... 73 2) Các yêu cầu đặt ra đối với đầu tư KCHT kỹ thuật: ................................................. 76 III) Một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động đầu tư KCHT kỹ thuật ở nước ta trong thời gian tới. ................................................................. 773 1) Những giải pháp chung nâng cao hiệu quả hoạt động đầu tư KCHT kỹ thuật. . 773 1.1) Xây dựng, đổi mới và hoàn thiện hệ thống chính sách cho hoạt động đầu tư KCHT kỹ thuật. 773 1.2) Xây dựng quy hoạch phát triển KCHT kỹ thuật: ..................................................................................784 1.3) Lập kế hoạch phát triển KCHT kỹ thuật: .................................................................................................795 1.4) Nâng cao chất lượng của công tác quản lý dự án:.................................................................................... 79 1.5) Cải tiến thể chế quản lý KCHT kỹ thuật: .................................................................................................... 80 1.6) Nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp công ích: ........................................................... 80 1.7) Xây dựng kế hoạch, tiến hành điều chỉnh và định giá lại dịch vụ KCHT kỹ thuật. ...................... 81 1.8) Giải pháp huy động và sử dụng vốn đầu tư KCHT kỹ thuật. .............................................................. 82 1.9) Giải pháp huy động tài chính cho vận hành, sửa chữa KCHT kỹ thuật ...................... 83 1.10) Đào tạo nhân lực quản lý KCHT kỹ thuật ................................................................................................. 83 2) Các giải pháp nâng cao hiệu quả đầu tư KCHT kỹ thuật đối vơí từng ngành. ..... 84 2.1) Đối với ngành giao thông vận tải.................................................................................................................. 84 2.2) Đối với ngành Bưu chính- viễn thông: ....................................................................................................... 85 2.3) Đối với ngành điện. ........................................................................................................................................... 86 2.4) Đối với ngành sản xuất và cung ứng nước: .............................................................................................. 87 IV) Một số kiến nghị của bản thân. ................................................................ 88 Kết Luận ................................................................................. 85 Danh mục các tài liệu tham khảo.................................................... 90 5 LỜI NÓI ĐẦU Thực hiện đường lối đổi mới của Đảng và Nhà nước, trong những năm gần đây nền kinh tế nước ta không ngừng được cải thiện, tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, cơ sở vật chất kỹ thuật ngày càng được mở rộng, đời sống nhân dân ngày càng được cải thiện, quan hệ hợp tác giữa nước ta với các nước trên thế giới ngày càng nhiều… Cùng với quá trình phát triển kinh tế-xã hội, với quan điểm “đầu tư KCHT phải đi trước một bước để tạo thế phát triển vững chắc cho tương lai”, cho đến nay hệ thống KCHT nói chung và KCHT kỹ thuật của nước ta đã thay đổi rõ rệt, tác động không nhỏ đến tốc độ phát triển kinh tế, điều chỉnh cơ cấu kinh tế, phân phối thu nhập, tạo ra sự phát triển bền vững giữa các vùng… Tuy nhiên, bên cạnh sự phát triển đó, KCHT kỹ thuật ở nước ta cũng bộc lộ một số tồn tại như: hệ thống KCHT chưa đồng bộ, xuống cấp nghiêm trọng, chất lượng dịch vụ KCHT còn thấp…, nguyên nhân chính là do hiệu quả của hoạt động đầu tư KCHT kỹ thuật chưa cao. Xuất phát từ mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội của nước ta trong thời gian tới và từ thực tiễn của hoạt động đầu tư KCHT kỹ thuật, sau một thời gian thực tập tại ban KCHT và đô thị-Viện Chiến lược phát triển-Bộ kế hoạch và Đầu tư trên cơ sở những kiến thức thu được sau thời gian học tại trường ĐH KTQD Hà Nội, nhận thức được vai trò của hoạt động đầu tư KCHT kỹ thuật đối với quá trình phát triển kinh tế-xã hội của đất nước, em đã chọn đề tài:“ Tình hình thực hiện đầu tư KCHT kỹ thuật và một số giải pháp nâng cao hiệu quả của hoạt động này trong thời gian tới”. Đầu tư KCHT kỹ thuật là lĩnh vực rất rộng, trong phạm vi đề tài này em xin giới hạn phạm vi nghiên cứu của mình vào 4 ngành chính là: Giao thông-Vận tải, Bưu chính-Viễn thông, Điện và ngành nước. Chuyên đề này sử dụng các phương pháp nghiên cứu như duy vật biện chứng, dựa trên quan điểm của Đảng và Nhà nước, kết hợp với những số liệu thu thập được để làm rõ vấn đề. Kết cấu của bài viết này ngoài lời nói đầu, phần kết luận còn có phần nội dung với các chương sau: 6 Chương I : Những vấn đề lý luận chung về đầu tư và kết cấu hạ tầng. Chương II : Thực trạng hoạt động đầu tư kết cấu hạ tầng kỹ thuật ở nước ta trong những năm qua. Chuơng III: Một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động đầu tư KCHT kỹ thuật nước ta trong thời gian tới. Do trình độ còn hạn chế, chuyên đề này không tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong nhận được sự góp ý của cô giáo và các cô các chú trong cơ quan để có thể được phát triển chuyên đề này thành luận văn tốt nghiệp. Sinh viên thực hiện: Nguyễn Văn Kỷ. 7 CHƯƠNG I: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ ĐẦU TƯ VÀ KẾT CẤU HẠ TẦNG. Chính sách coi đầu tư kết cấu hạ tầng phát triển hơn một bước của Đảng và Nhà nước đã và đang đưa nền kinh tế nước ta đi lên. Nó chính là nền tảng tạo đà cất cánh cho nền kinh tế, phần viết sau sẽ trình bày về những khái niệm về đầu tư kết cấu hạ tầng, vai trò và tác động của nó đối với nền kinh tế quốc dân, các chỉ tiêu phản ánh kết quả của hoạt động đầu tư này… I) NHỮNG KHÁI NIỆM LIÊN QUAN ĐẾN HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ KẾT CẤU HẠ TẦNG KỸ THUẬT. Khái niệm về đầu tư (Investment): Hoạt động đầu tư diễn ra rất đa dạng ở mọi lĩnh vực, tương ứng với nó là quan niệm khác nhau về đầu tư. Nếu như ở góc độ tài chính cho rằng: đầu tư là chuỗi các dòng thu nhằm hoàn vốn và sinh lời, thì ở góc độ tiêu dùng: đầu tư là sự hy sinh tiêu dùng hiện tại để đạt được tiêu dùng nhiều hơn trong tương lai. Vậy thực chất đầu tư là gì ?  Đầu tư là hình thức bỏ vốn cùng các nguồn lực khác ở hiện tại để tiến hành một hoạt động nào đó nhằm tạo ra hoặc khai thác sử dụng một hay nhiều tài sản với mục đích thu về các kết quả có lợi hơn trong tương lai. Như vậy, hoạt động đầu tư diễn ra và ở hiện tại nhưng sẽ thu được kết quả ở trong tương lai. Các kết quả ấy có thể phát huy tác dụng trong thời gian khá lâu, nhất là đối với hoạt động đầu tư kết cấu hạ tầng như: giao thông, điện, nước... Các nguồn lực được sử dụng cho hoạt động đầu tư là rất rộng, bao gồm của cải vật chất, sức lao động, công nghệ, trí tuệ, tiền bạc, uy tín... 1) Phân loại hoạt động đầu tư: Hoạt động đầu tư rất đa dạng, tác động của nó đối với nền kinh tế rất lớn. Vì vậy, việc kế hoạch hoá và quản lý nó là rất cần thiết. Để làm được điều này, cần phải tiến hành phân loại hoạt động đầu tư. Tuỳ theo mục đích nghiên cứu và quản lý mà người ta tiến hành phân loại hoạt động đầu tư theo các tiêu thức khác nhau như: Theo nguồn vốn thì có 8 đầu tư trong nước, đầu tư nước ngoài; Theo cơ cấu tái sản xuất có: đầu tư theo chiều rộng, đầu tư theo chiều sâu; Theo thời gian có: đầu tư ngắn hạn, trung hạn và dài hạn…  Nếu theo bản chất của hoạt động đầu tư: thì người ta chia hoạt động đầu tư thành đầu tư tài chính, đầu tư thương mại và đầu tư phát triển. Trên góc độ toàn bộ nền kinh tế, thì hoạt động đầu tư thương mại và đầu tư tài chính không tạo ra tài sản mới cho nền kinh tế, thực chất của hoạt động này chỉ là chuyển quyền sở hữu, góp phần tác động gián tiếp cho hoạt động đầu tư phát triển. Vậy đầu tư thương mại, đầu tư tài chính là gì ? và thế nào là hoạt động đầu tư phát triển ? Đầu tư tài chính: là loại đầu tư trong đó người có tiền bỏ ra cho vay hoặc mua các chứng chỉ có giá để hưởng lãi suất định trước hoặc lãi suất tuỳ thuộc và kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty hay đơn vị phát hành. Đầu tư thương mại: là loại đầu tư, trong đó người có tiền bỏ ra để mua hàng hoá và sau đó bán với giá cao hơn nhằm thu lợi nhuận do chênh lệch giá khi mua và bán. Đầu tư phát triển: là bộ phận cơ bản của đầu tư, là quá trình chuyển hoá vốn bằng tiền thành vốn hiện vật nhằm tạo ra những yếu tố cơ bản của sản xuất, kinh doanh, dịch vụ; tạo ra những tài sản mới cũng như duy trì tiềm lực sẵn có của nền kinh tế.  Tuy nhiên, theo lĩnh vực hoạt động trong xã hội của các kết quả đầu tư, người ta có thể chia hoạt động đầu tư thành đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh, đầu tư phát triển khoa học kỹ thuật, đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng...Các hoạt động đầu tư này có quan hệ tương hỗ với nhau: - Đầu tư phát triển khoa học kỹ thuật và kết cấu hạ tầng tạo điều kiện cho đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh đạt được hiệu quả cao. - Đầu tư sản xuất kinh doanh đến lượt mình lại tạo điều kiện cho đầu tư phát triển khoa học kỹ thuật, kết cấu hạ tầng và hoạt động đầu tư khác. Đầu tư kết cấu hạ tầng và nhất là kết cấu hạ tầng kỹ thuật trong nền kinh tế quốc dân là tiền đề, là cơ sở vật chất cho các hoạt động đầu tư khác phát triển. Nó đòi hỏi phải đi trước một bước và cần phải có sự 9 hoàn thiện, người ta ví nó như “đầu tàu” để “kéo” nền kinh tế theo đà phát triển. Vậy đầu tư kết cấu hạ tầng là gì ? Khái niệm đầu tư cho lĩnh vực kết cấu hạ tầng kỹ thuật. 3.1) Khái niệm kết cấu hạ tầng: Kết cấu hạ tầng là tổng hợp các công trình vật chất kỹ thuật có chức năng phục vụ trực tiếp cho sản xuất và đời sống của nhân dân, được bố trí trên một phạm vi lãnh thổ nhất định. Như vậy, các công trình, kết cấu vật chất kỹ thuật ở đây rất đa dạng như: các công trình giao thông vận tải (đường xá, cầu cống, sân bay...); các công trình của ngành bưu chính-viễn thông (hệ thống đường cáp quang, các trạm, vệ tinh...) hay các công trình của ngành điện (đường dây, nhà máy phát điện...). Các công trình này có vị trí hết sức quan trọng, phục vụ trực tiếp và gián tiếp cho các hoạt động của xã hội như: - Hoạt động sản xuất: đây là quá trình sử dụng lao động sống và lao động vất hoá để tạo ra của cải vật chất và giá trị mới. - Hoạt động tiêu dùng: đây là quá trình sử dụng của cải vật chất và giá trị sử dụng đã được tạo ra, nhằm đáp ứng yêu cầu tái sản xuất ra sức lao động, thoả mãn các nhu cầu vật chất và văn hoá ngày càng tăng của con người. Kết cấu hạ tầng có vai trò đặc biệt quan trọng, là nền tảng của sự nghiệp phát triển kinh tế- xã hội. 3.2) Phân loại kết cấu hạ tầng: Người ta chia kết cấu hạ tầng thành kết cấu hạ tầng kỹ thuật (hay còn gọi là kết cấu hạ tầng kinh tế) và kết cấu hạ tầng xã