Đại cương virus và các virus gây bệnh thường gặp

ĐẠI CƯƠNG VIRUS VÀ CÁC VIRUS GÂY BỆNH THƯỜNG GẶP GV: Lại Tiến Thành Mục tiêu: 1. Trình bầy được các đặc điểm, cấu trúc và quá trình nhân lên của virus 2. Trình bày được đặc điểm, khả năng gây bệnh, cách chẩn đoán và phòng bệnh do các virus gây bệnh thường gặp gây nên. ĐẠI CƯƠNG VIRUS 1. Định nghĩa Virus lµ mét ®¬n vÞ sinh häc cã kh¶ n¨ng biÓu thÞ nh÷ng tÝnh chÊt c¬ b¶n cña sù sèng víi ®iÒu kiÖn nã t×m thÊy trong tÕ bµo sèng c¶m thô nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho sù nh©n lªn cña nã. 2. Đặc điểm của virus  Kích thước  Hình thể  Tính đặc hiệu  Acid nucleic  Tính chất ký sinh  Sức đề kháng của virus 1mm = 106m = 109nm = 1010Å 3. Cấu trúc của virus - Cấu trúc chung lõi vỏ - Cấu trúc riêng Chất ngưng kết hồng cầu Bao ngoài Một số men 4. Sự nhân lên của virus  Giai đoạn cố định  Giai đoạn xâm nhập  Giai đoạn che lấp  Giai đoạn cấu tạo hạt mới  Giai đoạn lắp giáp  Giai đoạn giải phóng 5. Hậu quả nhân lên của virus  Gây hủy hoại tế bào  Nhiễm virus tiềm tàng  Gây tổn thương tế bào  Tạo ra các virus không hoàn chỉnh  Kích thích tế bào sinh ra chất chống virus  Hình thành tế bào ung thư 6. Các phương pháp chẩn đoán • Phân lập virus(trực tiếp) • Chẩn đoán bằng huyết thanh(gián tiếp) 7. Phòng và điều trị - Phòng - Điều trị Không đặc hiệu Đặc hiệu Chưa có thuốc đặc chị nên chỉ điều trị triệu chứng là chính: tăng cường sức đề kháng, dùng các thuốc ức chế virus Các virus gây bệnh thường gặp  Virus cúm  Virus dại  Virus viêm gan A  Virus viêm gan B  Virus bại liệt  Virus sốt xuất huyết  Virus viêm não NB  Virus sởi  Virus HIV Virus cúm 1. Đặc điểm sinh vật học -H¹t virus cóm h×nh cÇu, ®êng kÝnh 80-120 nm. Cã lâi ARN ®èi xøng xo¾n. -Mét chu kú nh©n lªn cña virus cÇn 12 giê. -Virus cóm cã 3 typ A,B,C. C¸c typ cã sù kh¸c biÖt vÒ cÊu tróc. - Virus cóm dÔ bÞ tiªu diÖt bëi yÕu tè lý, ho¸ häc: tia tö ngo¹i, To56oC, c¸c chÊt khö th«ng thêng. Sèng l©u ë nhiÖt ®é thÊp -20o ®Õn -70oC 2. Khả năng gây bệnh Thêi gian ñ bÖnh: 48h - 4 ngµy, bÖnh dÔ g©y thµnh dÞch. Sau khi m¾c cã miÔn dÞch nhng kh«ng bÒn. §Æc biÖt cÊu tróc kh¸ng nguyªn lu«n thay ®æi nªn rÊt khã phßng b»ng vaccine. 3. Chẩn đoán, phòng và điều trị Chẩn đoán: - Lấy bệnh phẩm - Nuôi cấy phân lập - Huyết thanh chẩn đoán - Dựa vào triệu chứng lâm sàng Phòng bệnh: - Chưa có vaccine phòng hiệu lực - Cách ly người bệnh, hạn chế tiếp xúc - vệ sinh mũi họng Điều trị: - Không có thuốc đặc hiệu - Chủ yếu điêù tri triệu chứng Virus dại 1. Đặc điểm sinh vật học - Virus rÊt nhá, cã mét chuçi ARN h×nh trô. - Virus cã thÓ ký sinh ë nhiÒu ký chñ, cã tÝnh híng thÇn kinh nªn gÆp nã trong tÕ bµo thÇn kinh, níc bät ®éng vËt bÞ d¹i. - Virus d¹i chia ra lµm 2 lo¹i: + Virus d¹i ®êng phè. + Virus d¹i cè ®Þnh. - Søc ®Ò kh¸ng: + Virus d¹i bÞ bÊt ho¹t bëi ¸nh s¸ng mÆt trêi, tia cùc tÝm, tia X, nhiÖt ®é 600C trong vßng 1 giê, hÇu hÕt c¸c chÊt tÈy röa, chÊt oxy ho¸, xµ phßng ®Æc 20%. + Tuy vËy ë nhiÖt ®é phßng cã thÓ sèng ®îc 1 - 2 tuÇn. 2. Khả năng gây bệnh 3. Chẩn đoán, phòng và điều trị ChÈn ®o¸n: - X¸c ®Þnh virus d¹i ë c¸c bÖnh phÈm: níc m¾t, níc bät, dÞch n·o tuû... - Ph©n lËp virus. - NÕu bÖnh nh©n tö vong t×m tiÓu thÓ Negri ë n·o b»ng kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö. Phßng bÖnh: - Kh«ng nªn nu«i chã, kh«ng th¶ chã ra ®êng. - Qu¶n lý vµ tiªm vaccine phßng bÖnh d¹i cho chã trªn 3 th¸ng tuæi trë lªn. - DiÖt chã d¹i, gia sóc bÞ chã d¹i c¾n ph¶i giÕt chÕt bá ®i. - Khi vÕt c¾n nguy hiÓm ( vïng ®Çu mÆt cæ, vÕt c¾n s©u) cÇn ®iÒu trÞ dù phßng: Tiªm huyÕt thanh chèng d¹i vµ dïng Vaccin (khi nghi ngê chã d¹i c¾n) - Víi gia sóc c¾n ngêi: + Theo dâi 10-15 ngµy. + NÕu gia sóc ®· bÞ ®Ëp chÕt hoÆc ch¹y mÊt cÇn ph¶i tiªm vaccine phßng d¹i. - Khi ch¨m sãc ph¶i cã trang bÞ b¶o hé nh: mò, m¹ng, quÇn ¸o, g¨ng tay... - Röa tay kü b»ng xµ phßng sau khi ch¨m sãc råi s¸t khuÈn b»ng cån. - C¸c ®å dïng cña ngêi bÖnh cã thÓ ®èt huû hoÆc tÈy trïng, phun thuèc. Virus viêm gan A 1. Đặc điểm sinh vật học -Virus viªm gan A h×nh khèi ®a gi¸c ®Òu, ®èi xøng, kÝch thíc: 27 nm. Lâi cã 1 sîi ARN. ChÕt ë 100oC, tia cùc tÝm, d¹ng ®«ng kh« tån t¹i l©u. - Kh¸ng thÓ chèng virus viªm gan A xuÊt hiÖn sím sau khi cã triÖu chøng l©m sµng. 2. Khả năng gây bệnh - Virus viªm gan A: l©y qua ®êng tiªu ho¸ vµo m¸u tíi gan l¸ch thËn vµ nh©n lªn lµm huû ho¹i tÕ bµo nhÊt lµ tÕ bµo gan lµm men gan t¨ng. Virus viªm gan A ®µo th¶i qua ph©n, chÊt th¶i tiÕt ra ngoµi tõ thêi kú tiÒn vµng da. - Thêi gian ñ bÖnh 15 - 45 ngµy. BÖnh thêng gÆp ë trÎ em, ngêi lín. - TriÖu chøng l©m sµng: mÖt mái ch¸n ¨n, héi chøng hoµng ®¶n. 3. Chẩn đoán, phòng và điều trị ChÈn ®o¸n - BÖnh phÈm lµ ph©n, tæ chøc gan sinh thiÕt. - Soi kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö hoÆc nu«i cÊy ph©n lËp. - XÐt nghiÖm m¸u t×m kh¸ng thÓ. Phßng bÖnh - Ph¸t hiÖn bÖnh sím, c¸ch ly kÞp thêi. - VÖ sinh c¸ nh©n, vÖ sinh ¨n uèng - Gi¶i quyÕt tèt chÊt th¶i cña ngêi bÖnh. - Tiªm phßng vaccine hoÆc Globulin b¶o vÖ. §iÒu trÞ - Cha cã ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ ®Æc hiÖu. - Chñ yÕu lµ ®iÒu trÞ triÖu chøng. - N©ng cao thÓ tr¹ng nghØ ng¬i ¨n uèng hîp lý. - Sö dông mét sè thuèc bæ gan. Phòng viêm gan A Virus viêm gan B 1. Đặc điểm sinh vật học -Virus viªm gan B h×nh khèi, kÝch thíc: 28 nm. Lâi cã 2 sîi AND. -ChÕt ë 100oC, tia cùc tÝm, d¹ng ®«ng kh« tån t¹i l©u. - Virus viªm gan B cã 3 lo¹i kh¸ng nguyªn: + Kh¸ng nguyªn b¸m trªn bÒ mÆt HBsAg : xuÊt hiªn ®Çu tiªn khi bÞ l©y nhiÔm ( sau 2 tuÇn). NÕu HBsAg tån t¹i sau 6 th¸ng dÉn ®Õn viªm gan m¹n tÝnh. Kh¸ng thÓ Anti HBsAg xuÊt hiÖn muén. + N»m ë trung t©m kh¸ng nguyªn lâi HBcAg chØ thÊy khi sinh thiÕt gan. + Mét sè cã kh¸ng nguyªn hoµ tan HbeAg( kh¸ng nguyªn vá). - Virus viªm gan B: l©y qua ®êng m¸u, sinh dôc, mÑ truyÒn sang con qua ®êng rau thai. - Virus viªm gan B thêi gian ñ bÖnh 60 -180 ngµy.Virus vµo m¸u vµ nh©n lªn trong tÕ bµo gan, l¸ch, thËn. Lµm huû ho¹i tÕ bµo, nhÊt lµ tÕ bµo gan. Virus viªm gan B gÆp ë mäi løa tuæi. GÇn ®©y, cã nh÷ng nghiªn cøu cho thÊy mèi liªn quan gi÷a viªm gan B vµ bÖnh ung th gan. 2. Khả năng gây bệnh Muc do mac benh viem gan B ChÈn ®o¸n - BÖnh phÈm lµ m¸u, tæ chøc gan sinh thiÕt. - Soi kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö hoÆc nu«i cÊy ph©n lËp. - XÐt nghiÖm m¸u t×m kh¸ng thÓ, kh¸ng nguyªn. - XÐt nghiÖm chøc n¨ng gan. Phßng bÖnh - Ph¸t hiÖn bÖnh sím, c¸ch ly kÞp thêi. - VÖ sinh c¸ nh©n, vÖ sinh ¨n uèng, gi¶i quyÕt tèt chÊt th¶i cña ngêi bÖnh. - Tiªm truyÒn ph¶i v« khuÈn. - Phßng ®Æc hiÖu b»ng vaccine. §iÒu trÞ - Cha cã ph¬ng ph¸p ®iÒu trÞ ®Æc hiÖu. 3. Chẩn đoán, phòng và điều trị Ung thư gan Virus bai liệt 1. Đặc điểm sinh vật học -Virus b¹i liÖt h×nh khèi ®a gi¸c ®Òu, ®èi xøng, kÝch thíc 20 - 30nm. Lâi mét sîi ARN. Cã 3 typ I, II, III. - Virus b¹i liÖt cã søc ®Ò kh¸ng cao trong níc 114 ngµy, ph©n > 6 th¸ng. Virus x©m nhËp vµo c¬ thÓ b»ng ®êng tiªu ho¸ lµ chñ yÕu, cã thÓ b»ng ®êng h« hÊp. Thêi gian ñ bÖnh 5 - 35 ngµy. Virus x©m nhËp vµo c¬ thÓ ph¸t triÓn ë ruét vµo m¸u qua hÖ thÇn kinh trung ¬ng råi xuèng tuû sèng g©y ra b¹i liÖt. - TÊt c¶ mäi ngêi cha cã miÔn dÞch ®Òu cã thÓ m¾c bÖnh, thêng gÆp ë trÎ nhá, vïng ®«ng d©n c, mïa hÌ hay gÆp. Sau khái bao giê còng ®Ó l¹i di chøng liÖt vµ c¬ thÓ cã miÔn dÞch bÒn v÷ng. 2. Khả năng gây bệnh 3. Chẩn đoán, phòng và điều trị ChÈn ®o¸n - Ph©n lËp vµ x¸c ®Þnh virus - C¸c ph¶n øng huyÕt thanh §iÒu trÞ - HiÖn nay cha cã thuèc ®iÒu trÞ ®Æc hiÖu. - Chñ yÕu ®iÒu trÞ triÖu chøng vµ di chøng: + Ngêi bÖnh n»m nghØ, h¹n chÕ ®i l¹i ( nªn bÊt ®éng 1 - 2 tuÇn) + H¹ sèt, gi¶m ®au, an thÇn, cho uèng vitamin nhãm B, Acidfolic + Gióp ngêi bÖnh phôc håi tèt. Phßng bÖnh - Ph¸t hiÖn bÖnh sím, c¸ch ly kÞp thêi. - VÖ sinh m«i trêng - Gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò vÒ níc, r¸c, ph©n. - VÖ sinh an toµn thùc phÈm - Phßng ®Æc hiÖu b»ng vaccine (Sabine). + Uèng vacxin Sabin: trÎ < 1 tuæi 3 lÇn lóc trÎ 2, 3, 4 th¸ng tuæi vµ trÎ 13 - 14 th¸ng tuæi uèng 1 lÇn nh¾c l¹i . Virus sốt xuất huyết 1. Đặc điểm sinh vật học - Virus sèt xuÊt huyÕt ®èi xøng h×nh khèi, kÝch thíc 17 - 25 nm. Lâi lµ mét sîi ARN. - Virus Dengue thuéc hä Arbovirus cã 4 typ huyÕt thanh lµ DEN - 1, DEN - 2, DEN - 3, DEN - 4, g©y bÖnh cho ngêi. - Virus sèng l©u ë nhiÖt ®é ®«ng kh«, ®«ng l¹nh. Kh«ng sèng ®îc ë nhiÖt ®é b×nh thêng, bÞ bÊt ho¹t bëi c¸c dung m«i h÷u c¬, c¸c chÊt tÈy, s¸t khuÈn. 2. Khả năng gây bệnh - Muçi mang virus Dengue, sau 8 - 14 ngµy hót m¸u ngêi mang virus th× muçi cã kh¶ n¨ng truyÒn bÖnh. - Muçi ®èt ngêi lµnh, virus x©m nhËp qua vÕt ®èt, tuú sè l- îng virus mµ thêi gian ñ bÖnh tõ 2 - 15 ngµy. BÖnh khëi ph¸t ®ét ngét, b¾t ®Çu lµ c¬n rÐt run, ®au m×nh mÈy råi sèt cao, nhøc ®Çu vµ cã thÓ cã Shock. Ban xuÊt huyÕt xuÊt hiÖn tõ ngµy thø 3 - 5 råi xuèng th©n m×nh, tø chi vµ mÆt. Tû lÖ tö vong 5 -10 % ( do shock ). 3. Chẩn đoán, phòng và điều trị ChÈn ®o¸n : chñ yÕu dùa vµo triÖu chøng l©m sµng. Phßng bÖnh: - Cha cã vaccine phßng bÖnh. - Ph¸t hiÖn bÖnh sím c¸ch ly vµ ®iÒu trÞ kÞp thêi. - Theo dâi c¸c trêng hîp cã sèt. - B¶o vÖ c¬ thÓ ngêi lµnh n»m mµn. - DiÖt m«i giíi trung gian truyÒn bÖnh (diÖt muçi v»n). - VÖ sinh m«i trêng. §iÒu trÞ: - Cha cã thuèc ®iÒu trÞ ®Æc hiÖu. - Chñ yÕu lµ ®iÒu trÞ triÖu chøng (®Æc biÖt lµ Shock ). + H¹ sèt, gi¶m ®au: Paracetamol10 -15mg/kg c©n nÆng/lÇn. (tæng liÒu kh«ng qu¸ 60mg/kg/ngµy). kh«ng dïng Aspyrin + Bï níc ®iÖn gi¶i: truyÒn dÞch Ringer, NaCl 0.9%, uèng Oresol. + Theo dâi ph¸t hiÖn dÊu hiÖu tiÒn sèc, sèc ®Ó xö lý. + §iÒu trÞ sèc b»ng truyÒn dÞch, thuèc vËn m¹ch, trî tim. + §¶m b¶o h« hÊp, chèng toan, xuÊt huyÕt tiªu ho¸. Virus viêm não Nhật Bản 1. Đặc điểm sinh vật học - Virus viªm n·o NhËt B¶n lµ mét lo¹i Arbovirus nhãm B h×nh cÇu, ®èi xøng h×nh khèi, kÝch thíc 40 - 60 nm. Lâi chøa ARN mét sîi. - Viªm n·o NhËt B¶n cã æ dÞch thiªn nhiªn ë kh¾p n¬i: vïng ®ång cá, rõng nói, vïng biÓn. Virus lu hµnh trong c¸c æ dÞch thiªn nhiªn ë c¸c loµi thó vµ chim. - Søc ®Ò kh¸ng kÐm. - Virus lan truyÒn tõ sóc vËt sang ngêi qua c¸c lo¹i c«n trïng, m«i giíi trung gian truyÒn bÖnh chñ yÕu lµ muçi Culex Tritaeniorhyncus. B×nh thêng lo¹i muçi nµy thêng gÆp vµo mïa hÌ. - Sau khi khái cã miÔn dÞch bÒn v÷ng. 2. Khả năng gây bệnh - Khi muçi nhiÔm virus viªm n·o ®èt, ngêi sÏ m¾c bÖnh nhng phÇn lín lµ thÓ Èn (kh«ng cã triÖu chøng nhng cã miÔn dÞch ). Thêi kú ñ bÖnh tõ 6 - 16 ngµy, trÎ em m¾c bÖnh lµ chñ yÕu. + ë thÓ nhÑ cã nhøc ®Çu, sèt nhÑ, khã chÞu vµi ngµy. + ThÓ ®iÓn h×nh cã biÓu hiÖn viªm n·o ( nhøc ®Çu nÆng, cæ cøng, sèt cao, thay ®æi c¶m gi¸c ). Virus g©y tæn th¬ng nÆng ë vá n·o, vá tiÓu n·o vµ sõng tuû sèng. Tû lÖ tö vong cao ( 20 -70 % c¸c trêng hîp ®iÓn h×nh ). Khi khái ®Ó l¹i di chøng vÒ thÇn kinh nh gi¶m trÝ tuÖ, thay ®æi c¸ tÝnh. 3. Chẩn đoán, phòng và điều trị ChÈn ®o¸n: - Ph©n lËp virus bÖnh phÈm lµ m¸u ngêi bÖnh sèt cha qu¸ 4 ngµy. - Ph¶n øng huyÕt thanh häc. Phßng bÖnh: - Gi¸m s¸t c¸c vËt chñ trung gian: mËt ®é muçi. - DiÖt muçi, n»m mµn. - Nu«i lîn xa nhµ. - Tiªm vaccine phßng viªm n·o NhËt B¶n tÊt c¶ lµ 3 mòi: 2 mòi ®Çu c¸ch nhau 1 tuÇn, mòi thø 3 nh¾c l¹i sau 1 n¨m. §iÒu trÞ: - Cha cã thuèc ®iÒu trÞ ®Æc hiÖu. - Chñ yÕu lµ ®iÒu trÞ triÖu chøng. Virus sởi 1. Đặc điểm sinh vật học - Virus sëi thuéc nhãm ARN Paramyxovirus h×nh cÇu, cã ®- êng kÝnh 100 - 300 nm. Lâi cã 1 sîi ARN ®èi xøng xo¾n èc. - Virus sëi cã thÓ sèng Ýt nhÊt 34 h trong kh«ng khÝ. Kh«ng chÞu ®îc sù kh« r¸o. - T×m thÊy virus trong dÞch häng vµ m¸u ngêi bÖnh cuèi thêi kú ñ bÖnh vµ mét thêi gian ng¾n sau khi ph¸t ban. - TÊt c¶ trÎ em cha cã miÔn dÞch ®Òu cã thÓ nhiÔm virus. Løa tuæi bÞ nhiÔm nhiÒu nhÊt lµ 2 - 6 tuæi. BÖnh dÔ ph¸t sinh thµnh dÞch. - Khi khái cã miÔn dÞch suèt ®êi. 2. Khả năng gây bệnh - Virus x©m nhËp vµo c¬ thÓ b»ng ®êng h« hÊp. Khi ngêi bÖnh ho, h¾t h¬i, khãc, nãi chuyÖn th× c¸c h¹t dÞch nhÇy trong cã chøa virus b¾n ra ngoµi, b¸m vµo ®êng h« hÊp trªn cña ngêi kh¸c. - Thêi gian ñ bÖnh tõ 9 - 11 ngµy, sau ®ã lµ sèt cao, viªm long ®êng h« hÊp trªn vµ viªm kÕt - gi¸c m¹c m¾t. C¸c triÖu chøng nµy tån t¹i tõ 2 - 5 ngµy råi chuyÓn sang giai ®o¹n ph¸t ban ( sëi mäc ). - BÖnh thêng gÆp ë trÎ em, cã thÓ cã nh÷ng biÕn chøng tíi hÖ thÇn kinh hoÆc béi nhiÔm ë ®êng h« hÊp vµ tiªu ho¸. Triệu chứng bệnh sởi 3. Chẩn đoán, phòng và điều trị ChÈn ®o¸n - Ph©n lËp virus trong chÊt tiÕt cña mòi, hÇu, thanh qu¶n hoÆc m¸u ngêi bÖnh. - Ph¶n øng huyÕt thanh häc. Phßng bÖnh - C¸ch ly ngêi bÖnh sím tr¸nh sù l©y lan trong céng ®ång. - Gi÷ vÖ sinh r¨ng miÖng, m¾t, da tr¸nh biÕn chøng. - VÖ sinh m«i trêng. - Phßng ®Æc hiÖu: tiªm vaccine sëi cho trÎ em theo lÞch. §iÒu trÞ - Cha cã thuèc ®iÒu trÞ ®Æc hiÖu - §iÒu trÞ chñ yÕu lµ ch÷a triÖu chøng vµ ®iÒu trÞ biÕn chøng: + H¹ sèt. + Uèng níc nhiÒu, uèng Oresol pha ®óng c¸ch híng dÉn. + Gi¶m ho. + ChØ dïng kh¸ng sinh khi cã chØ ®Þnh chèng béi nhiÔm. + T¨ng søc ®Ò kh¸ng b»ng chÕ ®é dinh dìng, vitamin Virus HIV 1. Đặc điểm sinh vật học Virus HIV h×nh cÇu ®êng kÝnh 120 nm. bao gåm: - Líp vá ngoµi ®îc g¾n c¸c gai nhó cÊu tróc lµ c¸c ph©n tö Glycoprotein cã träng lîng 120 kilodalton (gp120). - Líp vá trong: gåm 2 líp + Líp ngoµi cã cÊu t¹o bëi protein cã träng lîng 18 kilodalton (P18) + Líp vá trong cÊu t¹o bëi protein cã träng lîng 24 kilodalton (P24) + Lâi: HIV cã acid nh©n lµ 2 sîi ARN, men sao m· ngîc. - Søc ®Ò kh¸ng: + HIV cã søc ®Ò kh¸ng yÕu bÞ tiªu diÖt ë nhiÖt ®é 560C/30phót, trong tÕ bµo ë ngoµi c¬ thÓ tån t¹i ®îc 3 – 4 ngµy. + HIV nh¹y c¶m víi mét sè ho¸ chÊt nh cån, «xy giµ, níc javen. + HIV kh«ng chÞu t¸c ®éng cña tia cùc tÝm. - Kh¸ng nguyªn: + Kh¸ng nguyªn P 24: lµ kh¸ng nguyªn quan träng trong chÈn ®o¸n HIV + Kh¸ng nguyªn Gp120 lµ kh¸ng nguyªn bÒ mÆt, kh«ng bÒn díi t¸c dông cña c¸c yÕu tè lý ho¸. - HiÖn nay ®· ph¸t hiÖn ®îc HIV- 1 (Ph©n lËp ®Çu tiªn n¨m 1983) vµ HIV - 2 (Ph©n lËp ®Çu tiªn n¨m 1985). HiÖn nay trªn thÕ giíi HIV- 1 lµ phæ biÕn. 2. Khả năng gây bệnh - Cho ®Õn nay ngêi ta ®· kh¼ng ®Þnh HIV cã trong : + Tinh dÞch , chÊt nhµy ©m ®¹o + M¸u vµ c¸c s¶n phÈm cña m¸u + Níc bät, níc m¾t, níc n·o tuû, níc tiÓu + S÷a mÑ - Virus x©m nhËp vµo c¬ thÓ b»ng 3 ®êng: + §êng m¸u: nguy c¬ l©y nhiÔm rÊt cao trªn 90% + §êng t×nh dôc. ®©y lµ ®êng l©y truyÒn phæ biÕn, kh¶ n¨ng l©y tõ nam sang n÷ gÊp 4-5 lÇn tõ n÷ sang nam. + §êng tõ mÑ truyÒn sang con. - Khi x©m nhËp vµo c¬ thÓ, HIV tÊn c«ng chñ yÕu vµo 2 lo¹i tÕ bµo miÔn dÞch lµ Lympho T4 vµ ®¹i thùc bµo. ARN cña Virut vµo tÕ bµo nhê men sao m· ngîc tæng hîp ADN, ADN chØ huy ADN cña tÕ bµo ®Ó tæng hîp nh÷ng thµnh phÇn cña virus, tÕ bµo vì gi¶i phãng ra nhiÒu virus míi. TÕ bµo Lympho T4 bÞ suy gi¶m lµm suy gi¶m c¶ hÖ thèng miÔn dÞch cña c¬ thÓ, t¹o ®iÒu kiÖn cho nhiÔm trïng vµ nÊm ph¸t triÓn. - §Õn giai ®o¹n toµn ph¸t ( AIDS ), biÓu hiÖn bÖnh ë rÊt nhiÒu c¬ quan : NhiÔm trïng ngoµi da, rèi lo¹n tiªu ho¸, ph¸t triÓn c¸c khèi u…. Cuèi cïng ngêi bÖnh chÕt trong t×nh tr¹ng suy kiÖt. 3. Chẩn đoán, phòng và điều trị ChÈn ®o¸n - Ph¸t hiÖn kh¸ng thÓ HIV: ®îc dïng cho xÐt nghiÖm hµng lo¹t mÉu m¸u, kÕt qu¶ nhanh, ®é nh¹y cao nhng kh«ng ph¸t hiÖn ®- îc ë giai ®o¹n ñ bÖnh (ELISA, SERODIA) - XÐt nghiÖm t×m kh¸ng nguyªn P24: kü thuËt nµy ph¸t hiÖn ®îc sím nhiÔm HIV nhng ®é nh¹y cha cao. - T×m HIV Ýt dïng v× ph¶i cã kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö - Ph¶n øng khuyÕch ®¹i gen. - XÐt nghiÖm vÒ miÔn dÞch: ®Õm tÕ bµo + §Õm tÕ bµo CD4: b×nh thêng lµ 450- 1280 tÕ bµo/ml + §Õm tÕ bµo CD8: b×nh thêng lµ 258 - 800 tÕ bµo/ml + Tû lÖ CD4 / CD8 : b×nh thêng lµ 1,4- 2,2 Phßng bÖnh - Thùc hiÖn nguyªn t¾c truyÒn m¸u vµ c¸c s¶n phÈm cña m¸u an toµn. - V« khuÈn dông cô tiªm truyÒn, phÉu thuËt. - Gi¸o dôc t×nh dôc an toµn, chung thuû. - Xo¸ bá tÖ n¹n m¹i d©m, tiªm chÝch ma tuý. - Phô n÷ nhiÔm HIV kh«ng nªn cã con. §iÒu trÞ - Cha cã vaccine ®Æc hiÖu. - §iÒu trÞ trùc tiÕp trªn HIV - §iÒu trÞ phôc håi miÔn dÞch - §iÒu trÞ nhiÔm trïng c¬ héi - §iÒu trÞ sím b»ng thuèc øc chÕ HIV ph¸t triÓn (AZT, Retrovir, Suramin)