Muốn lên tập đoàn thì cái nền nhà của công ty phải cứng; tức là phải quản trị
theo khoa học. Ở ta các công ty xây nhiều nhà và nhanh là do thị trường tạo
cơ hội, cho nên phần lớn nền nhà không chắc.
Công ty phát triểngiống như một sinh vật
Chúng ta biết, doanh nhân khi nhìn thấy một thị trường đầy hứa hẹn thì sẽ
lập cơ sở kinh doanh. Công ty là một hình thức được lựa chọn. Yêu cầu thị
trường là yếu tố kinh tế và nó thúc đẩy công ty phát triển. Để cho ngày càng
lớn thìcông ty phải được quản trị hữu hiệu. Đây là yếu tố quản trị. Hoạt
động và sự quản trị công ty phải tuân theo luật pháp.
6 trang |
Chia sẻ: maiphuongtt | Lượt xem: 1603 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem nội dung tài liệu Danh xưng tập đoàn là chuyện marketing, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Danh xưng tập đoàn là chuyện
marketing
Muốn lên tập đoàn thì cái nền nhà của công ty phải cứng; tức là phải quản trị
theo khoa học. Ở ta các công ty xây nhiều nhà và nhanh là do thị trường tạo
cơ hội, cho nên phần lớn nền nhà không chắc.
Công ty phát triển giống như một sinh vật
Chúng ta biết, doanh nhân khi nhìn thấy một thị trường đầy hứa hẹn thì sẽ
lập cơ sở kinh doanh. Công ty là một hình thức được lựa chọn. Yêu cầu thị
trường là yếu tố kinh tế và nó thúc đẩy công ty phát triển. Để cho ngày càng
lớn thì công ty phải được quản trị hữu hiệu. Đây là yếu tố quản trị. Hoạt
động và sự quản trị công ty phải tuân theo luật pháp.
Đối với doanh nhân, trong ba yếu tố kia thì hai cái đầu quan trọng. Thị
trường họ không kiểm soát được; quản trị thì hoàn toàn nằm trong tay họ;
còn luật pháp kết hợp ý muốn của chính quyền với quyền lợi của doanh
nhân. Ba yếu tố làm nền tảng cho công ty là như thế.
Trong đa số các doanh nghiệp của ta, việc quản trị còn khá yếu, nên công ty
khó phát triển thành tập đoàn. Không khắc phục được cái yếu ấy, nên doanh
nhân ta tin rằng luật pháp là nguyên do và là giải pháp. Dường như yêu cầu
luật pháp thừa nhận tập đoàn kinh tế tư nhân nằm trong bối cảnh này.
Yếu tố kinh tế của công ty đã được biết nhiều nên tôi chỉ đào sâu hai yếu tố
sau và xin dùng hai hình ảnh để độc giả nhận rõ nội dung khác nhau của
từng vấn đề.
Tập đoàn kinh tế giống như một đoàn thuyền trên sông
Dùng hình ảnh con thuyền, tôi muốn nói đến yếu tố luật pháp. Luật pháp khi
điều chỉnh công ty thì đích nhắm của nó là sự chịu trách nhiệm của công ty:
trách nhiệm của nó với các cổ đông, các chủ nợ và chính quyền. Vì trách
nhiệm phải mang mà nó bị buộc phải tuyên bố phá sản khi không trả được
nợ đáo hạn, dẫu còn nhiều tài sản cố định.
Nay người ta mở rộng trách nhiệm của nó ra bằng quy chế “cai quản công
ty” (corporate governance), buộc nó chịu trách nhiệm với cả cộng đồng cũng
như những “người có lợi ích” (stakeholder).
Từ cổ chí kim, mối bận tâm của luật pháp đối với công ty là trách nhiệm; vì
thế công ty là một pháp nhân. Nó giống như một con thuyền trên sông khi có
tư cách đó. Con thuyền đắm thì tài sản nào mà cổ đông bỏ vào đó sẽ mất, đó
là một “trách nhiệm hữu hạn”cho họ; chứ con thuyền đã đi xuống cõi tuyền
đài thì nó chịu trách nhiệm vô hạn. Nó chìm nhưng con thuyền khác không
chìm. Đó là sự độc lập về trách nhiệm.
Một “tập đoàn” là một tổ chức có nhiều con thuyền riêng lẻ; chứ không phải
là một con thuyền to kiểu liên hiệp xí nghiệp, hay tổng công ty của ta, hay
“một pháp nhân có sự liên kết tự nguyện”. Các tổ chức như thế này thì
không biết đến trách nhiệm vô hạn hay hữu hạn của định chế công ty trên
thế giới.
Vậy về mặt luật pháp, con thuyền độc lập, một mình nó bị đắm. Việc báo
cáo sổ sách cho con thuyền khác không cứu nó khỏi bị đắm! Do vậy, muốn
việc báo cáo diễn ra thì phải làm cách khác. Không cần phải có luật thừa
nhận tính pháp lý của tập đoàn kinh tế tư nhân; hơn nữa trong từ điển luật
Blacklaw dùng ở Mỹ, không có từ “group”. Tức là trong luật pháp, không có
khái niệm “group”, đơn giản là vì nó không phù hợp với tính chịu trách
nhiệm độc lập của một pháp nhân.
Từ “group” mà luật ta gọi là “tập đoàn” là một từ ngữ dùng trong marketing.
Một công ty muốn quảng cáo về mình thì tự xưng như thế. Về mặt luật,
trong một đoàn có 10 con thuyền kia, thì tất cả được gọi là một “group”; chứ
một con thuyền nhất định thì ai là “group”?
Ta có sai lầm chăng khi đưa một từ ngữ marketing vào một khái niệm pháp
lý? Dùng từ “tập đoàn kinh tế nhà nước” thì không sao, vì nó có tính chính
trị nhiều hơn kinh tế, nó là của chung, chẳng ai phải chịu trách nhiệm, chỉ có
cả xã hội bị nghèo đi, nên không ai biết; chứ còn dùng từ đó cho “tập đoàn
kinh tế tư nhân” thì không phù hợp về mặt chịu trách nhiệm.
Tập đoàn giống như một loạt nhà
Những con thuyền tách biệt nhau nhưng nó bảo nhau được không phải nhờ
luật doanh nghiệp mà nhờ vào việc sử dụng quyền; quyền của con thuyền
này đối với con thuyền khác. Trong định chế công ty, quyền không phát sinh
từ luật pháp mà là từ tiền bạc mà một con thuyền này bỏ vào một con thuyền
kia.
Đến đây tôi xin chuyển hình ảnh sang căn nhà để nói về cách tác động của
quyền hành. Nói về tác động này là đề cập đến việc quản trị công ty, việc
của một căn nhà; đến quản trị tập đoàn kinh tế tư nhân, việc của nhiều căn
nhà.
Vâng, căn nhà tiêu biểu cho một công ty. Căn nhà có cái phản (giường gỗ)
đó là bản điều lệ công ty và cái nền nhà là việc quản trị công ty. Nói đến
quản trị công ty là đề cập các thủ tục, thể thức điều hành trong công ty được
viết thành cẩm nang. Căn nhà nào cũng có chủ và mọi việc do chủ quyết
định. Lệnh của chủ mà không được viết thành cẩm nang thì sẽ dễ thay đổi;
khi ấy cách quản trị là theo sự thuận tiện; nếu được viết thành cẩm nang và
ông chủ cũng phải tuân theo thì đó là quản trị khoa học.
Muốn lên tập đoàn thì cái nền nhà của công ty phải cứng; tức là phải quản trị
theo khoa học; khi xây căn nhà này xong xuôi thì sẽ có kinh nghiệm và bài
bản để đem sang căn nhà khác. Ở ta các công ty xây nhiều nhà và nhanh là
do thị trường tạo cơ hội, cho nên phần lớn nền nhà không chắc. Có nhiều
nhà thì gọi mình là tập đoàn thôi; chứ ít chú trọng đến cái nền, cái phản
trong mỗi căn nhà.
Khi một công ty đã phát triển thành tập đoàn thì họ giống như có một loạt
nhà, gọi tên khác nhau, cổ phần, trách nhiệm hữu hạn... “Công ty cổ phần
tập đoàn” là căn nhà to nhất trong loạt nhà kia và nó tìm cách làm sao để
kiểm soát các căn nhà khác. Tuy nhiên, nếu chúng ta nhớ lại hình ảnh đoàn
thuyền thì rõ ràng từ ngữ “công ty cổ phần tập đoàn” chẳng có ý nghĩa gì!
Tương tự như vậy là sự công nhận pháp lý tập đoàn kia. Muốn thiết lập sự
kiểm soát trên các căn nhà thì không thể trông mong vào luật doanh nghiệp
mà phải biết cách làm của thế giới như sau.
- Căn nhà đầu tiên phải có cái phản bóng lộn và cái nền nhà chắc nịch. Tức
là bản thân “công ty cổ phần tập đoàn” phải có bản điều lệ công ty được sử
dụng nhuần nhuyễn và, quan trọng hơn, việc quản trị đã ở mức khoa học; tức
là có đầy đủ cẩm nang. Nguyên tắc để làm nảy sinh tập đoàn là đã xây được
một căn nhà vững chãi, rồi mới xây được các căn nhà khác y như thế.
- Khi bỏ tiền lập công ty con thì nhớ rằng nó là căn nhà khác, dẫu có gọi nó
là “thành viên”. Cầm tiền của mình đấy, nhưng về mặt trách nhiệm nó độc
lập với mình. Không thể ra lệnh cho nó theo kiểu liên hiệp xí nghiệp được.
Vì nếu đuổi giám đốc công ty do không nghe lời mình thì luật sư của người
ấy sẽ nêu ra tính độc lập của pháp nhân ngay! Vậy muốn “quản lý” căn nhà
của thành viên thì (i) cử người của mình vào và (ii) để họ ngồi lên cái phản
kia. Tức là phải có một bản điều lệ cho công ty con và trong đó dành nhiều
quyền cho mình bằng cách (a) bỏ nhiều tiền để có nhiều quyền, hay (b) bỏ
tiền ít nhưng đòi nhiều quyền, qua việc lập ra cổ phần ưu đãi biểu quyết
trong bản điều lệ. Vậy cái phản phải rộng cho người của mình ngồi nếu
muốn có nhiều quyền.
- Căn nhà phải có cái nền vững chắc, tức là công ty có nhiều cẩm nang quy
định thể thức điều hành. Trong các thể thức ấy sẽ ghi yêu cầu: “Sổ sách kế
toán phải được hội đồng quản trị hay thành viên phê duyệt”. Thế là sổ sách
kế toán sẽ đến tay “công ty cổ phần tập đoàn” ngay, qua thành viên của mình
ngồi ở cái phản và người này sử dụng quyền hành “phù hợp với bản điều lệ”
mà đã do mình vẽ! Việc nộp sổ sách kế toán là một vấn đề thuộc lĩnh vực
quản trị chứ không phải của luật pháp. Nếu một tập đoàn kinh tế tư nhân
được thừa nhận nhưng nó không có cách thức quản trị khoa học thì cũng sẽ
không có thể thức báo cáo đúng tính chất luật pháp của công ty.
Đi sâu hơn nữa về ba tương quan trên thì hiện nay có “công ty cổ phần tập
đoàn” lập ra quy chế hoạt động cho các thành viên của hội đồng cùng ban
giám đốc rất chi tiết và áp dụng cho tất cả các công ty trong tập đoàn nhằm
kiểm soát nhau. Việc này sai ở hai chỗ: một là giám đốc của các công ty
thành viên có thể khước từ vì bản kia không phải do hội đồng quản trị hay
thành viên của họ đưa ra, đấy mới là cơ quan quản lý cao nhất của họ còn
công ty cổ phần tập đoàn không có kí lô nào cả; hai, việc kiểm soát mà tập
đoàn mong muốn chỉ được thực hiện qua người ngồi trên cái phản đặt trên
nền nhà chứ không phải giữa các nhân sự kia với nhau. Vậy họ phải ngồi lên
cái phản. Nắm quy định trong tay, nhưng nền nhà chỗ là xi măng, chỗ là bùn
thì cái phản không vững; ngồi lên ngã ngay và đánh rơi tờ giấy! Bản quy
định cầu kỳ trở nên vô nghĩa cực kỳ!