Trải qua hơn m-ời năm, kể từ 1986, Đảng vàNhàn-ớc ta đã thực
hiện lại những kết quả quan trọng b-ớc đầu. Những thay đổi tích cực và
toàn diện đ-ờng lối đổi mới nhằm chuyển nền kinh tế từ cơ chế quản lý
tập trung bao cấp sang cơ chế thị tr-ờng có sự điều tiết của Nhàn-ớc.
Công cuộc đổi mới đã kéo theo hàng loạt những biến đổi tích cực về nền
kinh tế đã vàđang tạo nên cơ sở quan trọng ban đầu để tiến tới hình
thành thị tr-ờng tài chính ( TTTC ) ở n-ớc ta.
Thị tr-ờng tài chính ra đời, hoạt động có hiệu quả đã khẳng định đ-ợc vị
trí của nó trong nền kinh tế thị tr-ờng ngày nay. Bàn về quá trình ra đời,
hoạt động phát triển vàhoàn thiện của TTTC nếu nh-ta không nhắc
đến các công cụ của TTTC chẳng khác gì nói đến công việc của ng-ời
đi cày màquên Trâu vì thế chúng ta cần thiết nghiên cứu các loại
chứng khoán đ-ợc mua bán trong TTTC. ởđó chúng sẽ biết đầy đủ về
việc làm cách nào TTTC thực hiện đ-ợc vai trò quan trọng dẫn vốn
của mình.
Đối với một nền kinh tế nh-ở n-ớc ta hiện nay tăng c-ờng vàphát
triển nền kinh tế đồng nghĩa với quá trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá
đất n-ớc. Vì thế những hiểu biết về nhu cầu vốn trong nền kinh tế làcần
thiết đặc biệt làcác ph-ơng thức về l-u chuyển vốn màđiển hình làcác
công cụ của TTTC. Nghiên cứu về các công cụ này giúp cho các cá nhân,
tổ chức kinh tế nắm bắt đ-ợc những thông tin, tình hình số liệu cụ thể,
mặt tích cực, mặt hạn chế của từng công cụ từ đó màđ-a ra những biện
pháp, ph-ơng h-ớng, kiến nghị cần thiết để hoàn thiện hệ thống các công
cụ đó, nâng cao tính hiệu quả, vaitrò chủ yếu dẫn vốn của TTTC,
thúc đẩy phát triển kinh tế.
40 trang |
Chia sẻ: nhungnt | Lượt xem: 2002 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề án Thực trạng phát triển các công cụ của TTTC ở Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
ĐỀ ÁN: " THỰC TRẠNG PHÁT
TRIỂN CÁC CÔNG CỤ CỦA TTTC
Ở VIỆT NAM"
Lêi nãi ®Çu
Tr¶i qua h¬n m−êi n¨m, kÓ tõ 1986, §¶ng vμ Nhμ n−íc ta ®· thùc
hiÖn l¹i nh÷ng kÕt qu¶ quan träng b−íc ®Çu. Nh÷ng thay ®æi tÝch cùc vμ
toμn diÖn ®−êng lèi ®æi míi nh»m chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ qu¶n lý
tËp trung bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr−êng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhμ n−íc.
C«ng cuéc ®æi míi ®· kÐo theo hμng lo¹t nh÷ng biÕn ®æi tÝch cùc vÒ nÒn
kinh tÕ ®· vμ ®ang t¹o nªn c¬ së quan träng ban ®Çu ®Ó tiÕn tíi h×nh
thμnh thÞ tr−êng tμi chÝnh ( TTTC ) ë n−íc ta.
ThÞ tr−êng tμi chÝnh ra ®êi, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ®· kh¼ng ®Þnh ®−îc vÞ
trÝ cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ngμy nay. Bμn vÒ qu¸ tr×nh ra ®êi,
ho¹t ®éng ph¸t triÓn vμ hoμn thiÖn cña TTTC nÕu nh− ta kh«ng nh¾c
®Õn c¸c c«ng cô cña TTTC ch¼ng kh¸c g× nãi ®Õn c«ng viÖc cña ng−êi
®i cμy mμ quªn Tr©u v× thÕ chóng ta cÇn thiÕt nghiªn cøu c¸c lo¹i
chøng kho¸n ®−îc mua b¸n trong TTTC. ë ®ã chóng sÏ biÕt ®Çy ®ñ vÒ
viÖc lμm c¸ch nμo TTTC thùc hiÖn ®−îc vai trß quan träng dÉn vèn
cña m×nh.
§èi víi mét nÒn kinh tÕ nh− ë n−íc ta hiÖn nay t¨ng c−êng vμ ph¸t
triÓn nÒn kinh tÕ ®ång nghÜa víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸
®Êt n−íc. V× thÕ nh÷ng hiÓu biÕt vÒ nhu cÇu vèn trong nÒn kinh tÕ lμ cÇn
thiÕt ®Æc biÖt lμ c¸c ph−¬ng thøc vÒ l−u chuyÓn vèn mμ ®iÓn h×nh lμ c¸c
c«ng cô cña TTTC. Nghiªn cøu vÒ c¸c c«ng cô nμy gióp cho c¸c c¸ nh©n,
tæ chøc kinh tÕ n¾m b¾t ®−îc nh÷ng th«ng tin, t×nh h×nh sè liÖu cô thÓ,
mÆt tÝch cùc, mÆt h¹n chÕ cña tõng c«ng cô tõ ®ã mμ ®−a ra nh÷ng biÖn
ph¸p, ph−¬ng h−íng, kiÕn nghÞ cÇn thiÕt ®Ó hoμn thiÖn hÖ thèng c¸c c«ng
cô ®ã, n©ng cao tÝnh hiÖu qu¶, vai trß chñ yÕu dÉn vèn cña TTTC,
thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ...
1
§Ò tμi ®i vμo nghiªn cøu thùc tr¹ng ph¸t triÓn c¸c c«ng cô cña
TTTC ë ViÖt Nam, dùa trªn kú h¹n cña c¸c c«ng cô TTTC mμ xÐt chóng
ë hai thÞ tr−êng : thÞ tr−êng vèn vμ thÞ tr−êng tiÒn tÖ. C«ng cô cña thÞ
tr−êng tiÒn tÖ gåm : tÝn phiÕu kho b¹c Nhμ n−íc ( KBNN ), c¸c chøng chØ
tiÒn göi, c¸c th−¬ng phiÕu, c¸c kú phiÕu ng©n hμng, hîp ®ång mua l¹i, vμ
mét sè c«ng cô kh¸c... C«ng cô cña thÞ tr−êng vèn gåm cæ phiÕu c«ng ty
cæ phÇn, tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tr¸i phiÕu c«ng ty.
B»ng c¸c ph−¬ng ph¸p : ph−¬ng ph¸p so s¸nh ( ph©n tÝch, tæng hîp
) kÕt hîp víi c¸c ph−¬ng ph¸p lÞch sö ( sè liÖu ), ph−¬ng ph¸p duy vËt lÞch
sö, ph−¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng... ®−îc sö dông bμi viÕt.
§Ò tμi gåm 3 phÇn :
PhÇn I : Lêi nãi ®Çu
PhÇn II : Néi dung nghiªn cøu ( gåm 2 ch−¬ng )
PhÇn III : KÕt luËn
Víi sù hiÓu biÕt cßn cßn h¹n chÕ cña em lμm cho bμi viÕt kh«ng
tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt vÒ h×nh thøc lÉn néi dung.
Em kÝnh mong ®−îc sù h−íng dÉn vμ chØ b¶o cho em ®−îc hoμn
thμnh tèt ®Ò ¸n nμy.
Em xin ch©n thμnh c¶m ¬n !.
2
Ch−¬ng I
Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ c«ng cô cña TTTC
S¶n xuÊt vμ t¸i s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vμ ph¸t triÓn cña x·
héi. Vμ bÊt cø nÒn s¶n xuÊt x· héi nμo còng ®Òu ph¶i gi¶i quyÕt 3 vÊn ®Ò
lín :
Mét lμ, c©n nh¾c tÝnh to¸n vμ quyÕt ®Þnh cÇn ph¶i s¶n xuÊt nh÷ng
s¶n phÈm g× ? dÞch vô g× ? víi sè l−îng bao nhiªu ?
Hai lμ, s¶n xuÊt b»ng ph−¬ng ph¸p nμo
Ba lμ, nh÷ng s¶n phÈm ®−îc s¶n xuÊt ra ®−îc ph©n phèi b»ng
c¸ch nμo? ph©n phèi cho ai? Kh¶ n¨ng s¶n xuÊt kh«ng ph¶i lμ v« h¹n
nh−ng lu«n bÞ khai th¸c vμ sö dông mét c¸ch rÊt l·ng phÝ. S¶n xuÊt
nh÷ng thø cÇn thiÕt, tiÕt kiÖm, t¨ng c−êng kinh tÕ tíi møc tèi ®a lμ nhiÖm
vô chñ yÕu cña mäi nÒn s¶n xuÊt x· héi.
Muèn gi¶i quyÕt ®−îc 3 vÊn ®Ò c¬ b¶n trong nÒn kinh tÕ kh«ng
ph¶i lμ vÊn ®Ò ®¬n gi¶n tuy khã hoμn thμnh hÕt trän vÑn nh−ng cÇn ph¶i
lμm. Thêi nay ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng c÷ng ®Ó thùc hiÖn môc tiªu
®ã. PhÇn nμo ph¸t triÓn vμ hoμn thiÖn TTTC mμ ®Æc biÖt ph¸t triÓn,
hoμn thiÖn c«ng cô TTTC gióp cho TTTC ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n, vμ
do ®ã hiÖu qu¶ s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ ®−îc n©ng cao.
TTTC ®−îc h×nh thμnh cïng víi c¸c c«ng cô cña nã lμ tÊt yÕu. ë
®ã, khi mμ nÒn kinh tÕ cã nh÷ng c¸ nh©n, tæ chøc thõa vèn, hä kh«ng cã
kh¶ n¨ng lμm vèn sinh lêi. Trong khi cã nh÷ng c¸ nh©n, tæ chøc kh¸c cã
kh¶ n¨ng lμm vèn sinh lêi nh−ng l¹i thiÕu vèn. XuÊt hiÖn nhu cÇu lu©n
chuyÓn vèn trùc tiÕp tõ ng−êi cã vèn ®ã sang ng−êi cÇn vèn. Vμ chØ cã
TTTC míi ®¶m nhËn ®−îc vai trß ®ã mét c¸ch tèt nhÊt, b»ng c¸ch b¸n
ra thÞ tr−êng nh÷ng c«ng cô tμi chÝnh vμ ng−êi cÇn vèn mua vμo c«ng cô
®ã, gióp vèn ®−îc lu©n chuyÓn.
3
Dùa vμo kú h¹n cña c¸c c«ng cô mμ xem xÐt c«ng cô TTTC ë 2
khÝa c¹nh c«ng cô thÞ tr−êng vèn vμ c«ng cô thÞ tr−êng tiÒn tÖ.
I. C«ng cô thÞ tr−êng tiÒn tÖ
ThÞ tr−êng tiÒn tÖ lμ mét bé ph cña TTTC, ë ®©y diÔn ra viÖc mua
b¸n, trao ®æi c¸c c«ng cô nî ng¾n h¹n.
1. TÝn phiÕu kho b¹c Nhμ n−íc :
Lμ c«ng cô vay nî ng¾n h¹n cña chÝnh phñ, nh»m bï ®¾p th©m hôt
ng©n s¸ch t¹m thêi.
* TÝn phiÕu Kho b¹c Nhμ n−íc cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau :
- Lμ c«ng cô vay nî ng¾n h¹n cã tÝnh láng cao nhÊt, tÝnh láng dùa
trªn thêi gian chuyÓn ®æi nhanh; chi phÝ cho viÖc chuyÓn ®æi phï hîp,
®−îc mua b¸n r¸o riÕt nhÊt;
- §é an toμn cao : do kú h¹n thanh to¸n ng¾n nªn tÝn phiÕu KBNN
chÞu møc giao ®éng gi¸ tèi thiÓu, vμ do ®ã Ýt rñi ro. Cïng víi viÖc chÝnh
phñ ®¶m b¶o chi tr¶ : ChÝnh phñ t¨ng thuÕ hoÆc vay tiÕp hoÆc ph¸t hμnh
tiÒn ®Ó tr¶ nî.
- Bëi hai ®Æc ®iÓm trªn mμ tÝn phiÕu KBNN cã l·i suÊt lμ thÊp nhÊt
trong hÖ thèng c¸c c«ng cô vay nî ng¾n h¹n.
- §−îc ph¸t hμnh ra d−íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau ®Ó lùa chän
ng−êi mua cho phï hîp : loai tÝn phiÕu KBNN cã lîi tøc ®−îc tr¶ tr−íc,
lo¹i tÝn phiÕu KB cã lîi tøc ®−îc tr¶ sau, lo¹i tÝn phiÕu KB kh«ng ghi
phÇn l·i mμ lμ chªnh lÖch gi÷a gi¸ mua vμ gi¸ b¸n b»ng lîi tøc....
* Chñ thÓ n¾m gi÷ chñ yÕu lμ ng©n hμng th−¬ng m¹i ( NHTM ) víi
hai môc ®Ých khi mua : thu lîi tøc tõ tÝn phiÕu KB vμ n¾m gi÷ ®Ó ®¶m
b¶o kh¶ n¨ng thanh kho¶n.
Bªn c¹nh NHTW mua tÝn phiÕu KB ®Ó ®iÒu chØnh l−îng tiÒn cung
øng ( MS ) trong nÒn kinh tÕ lμ c«ng cô quan träng nhÊt trong ho¹t ®éng
thÞ tr−êng më.
2. Chøng chØ tiÒn göi :
4
Lμ giÊy chøng nhËn cho viÖc göi tiÒn cña c¸c c¸ nh©n hay tæ chøc
vμo NHTM hoÆc c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. Vμ chiÕm mét tû lÖ kh¸ lín
trong sè c¸c lo¹i tiÒn göi ng©n hμng.
Chøng chØ tiÒn göi ®−îc mua ®i b¸n l¹i ë thÞ tr−êng thø cÊp tuú
thuéc vμo quy ®Þnh cña ng©n hμng, ®iÒu kiÖn cña c¸c n−íc. §Õn khi t¨ng
kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ viÖc huy ®éng vèn c¸c ng©n hμng cho phÐp mua
b¸n l¹i nã lμm t¨ng tÝnh láng.
Chóng ®−îc mua ®i b¸n l¹i v× trong thÞ tr−êng cã nhu cÇu : kh¸ch
hμng muèn b¸n l¹i mua vμo phôc vô cho nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau ( tiªu
dïng, SXKD ), vμ cã ng−êi mua l¹i chøng chØ ®ã.
Chøng chØ tiÒn göi ®−îc ph¸t sinh bëi c¸c NHTM, tæ chøc tμi chÝnh
kh¸c vμ do c¸c c¸ nh©n, c¸c tæ chøc kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ göi tiÒn vμo
NHTM göi vμo c¸c tæ chøc tμi chÝnh kh¸c n¾m gi÷.
3. C¸c th−¬ng phiÕu : Bao gåm kú phiÕu th−¬ng m¹i vμ hèi phiÕu
3.1 Kú phiÕu th−¬ng m¹i : Thùc chÊt lμ mét giÊy ghi nhËn nî vμ nã
®−îc sö dông trong quan hÖ trao ®æi, mua b¸n chÞu lÉn nhau. Ng−êi ph¸t
hμnh ra nã chÝnh lμ ng−êi mua chÞu. Ng−êi gi÷ lμ ng−êi b¸n chÞu víi môc
®Ých gi÷ kh¸c nhau : gi÷ nã khi thêi h¹n ®Õn sÏ nhËn l¹i tiÒn tõ ng−êi
mua chÞu. Cã thÓ sö dông nã ®Ó lμm ph−¬ng tiÖn thanh to¸n, ph−¬ng tiÖn
®Ó tÊt to¸n nh÷ng kho¶n nî cña m×nh. Dïng nã ®Ó vay tiÒn ng©n hμng, hä
vay tiÒn ng©n hμng d−íi h×nh thøc chiÕt khÊu vμ cho vay t¸i chiÕt khÊu.
+ ChiÕt khÊu : Ng−êi cã kú phiÕu th−¬ng m¹i b¸n kú phiÕu ®ã cho
NHTM vμ NHTM mua l¹i c¸c kú phiÕu th−¬ng m¹i cña kh¸ch hμng b»ng
chªnh lÖch gi÷a kú phiÕu th−¬ng m¹i víi lîi tøc chiÕt khÊu.
Lîi tøc chiÕt khÊu = l·i suÊt chiÕt khÊu * gi¸ kú phiÕu th−¬ng m¹i
X¸c ®Þnh l·i suÊt chiÕt khÊu dùa trªn : chÊt l−îng cña kú phiÕu
th−¬ng m¹i, l·i suÊt ®Çu ra.
+ Cho vay t¸i chiÕt khÊu : NHTW cho vay ®èi víi c¸c NHTM b»ng
c¸ch mua l¹i c¸c kú phiÕu th−¬ng m¹i mμ NHTM ®· chiÕt khÊu lÇn ®Çu.
5
NHTM b¸n kú phiÕu th−¬ng m¹i cho NHTW = gi¸ kú phiÕu th−¬ng m¹i -
lîi tøc t¸i chiÕt khÊu.
NHTW còng ph¶i tÝnh ®−îc l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu víi c¸c c¨n cø :
chÊt l−îng cña kú phiÕu th−¬ng m¹i ( tû lÖ nghÞch víi l·i suÊt ), l·i suÊt
chiÕt khÊu mμ NHTM ®· chiÕt khÊu cña kh¸ch hμng, môc tiªu chÝnh
s¸ch tiÒn tÖ trong thêi kú ®ã nh− thÕ nμo ( chÝnh s¸ch th¾t chÆt tiÒn tÖ sÏ
t¨ng l·i suÊt vμ ng−îc l¹i )
MÆt kh¸c kú phiÕu th−¬ng m¹i lμ vËt cÇm cè cña NHTM : kh¸ch
hμng tíi vay vèn NHTM b»ng c¸ch mang kú phiÕu th−¬ng m¹i tíi lμm
vËt cÇm cè. NÕu hä thanh to¸n ®óng h¹n, NHTM ph¶i tr¶ l¹i kú phiÕu
th−¬ng m¹i cho kh¸ch hμng. Nh− vËy kh¸c víi tr−êng hîp chiÕt khÊu,
nÕu nh− sau khi thùc hiÖn chiÕt khÊu th× KPTM thuéc së h÷u hoμn toμn
cña NHTM nh−ng trong tr−êng hîp nμy KPTM vÉn thuéc së h÷u cña
kh¸ch hμng vμ NHTM ph¶i tr¶ l¹i KPTM cho kh¸ch hμng khi hä ®·
thanh to¸n khi ®Õn kú h¹n.
3.2 Hèi phiÕu : Theo ULB, hèi phiÕu lμ mét mÖnh lÖnh ®ßi tiÒn v«
®iÒu kiÖn do ng−êi s¶n xuÊt, ng−êi b¸n, ng−êi cung øng dÞch vô... ký ph¸t
®ßi tiÒn ng−êi nhËp khÈu, ng−êi mua, ng−êi nhËn cung øng, vμ yªu cÇu
ng−êi nμy ph¶i tr¶ mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh, t¹i mét ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh,
trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh cho ng−êi h−ëng lîi quy ®Þnh trong hèi
phiÕu, hoÆc theo lÖnh cña ng−êi nμy tr¶ cho ng−êi kh¸c. Hèi phiÕu cã
nh÷ng ®Æc ®iÓm :
+ TÝnh trùu t−îng cña hèi phiÕu : kh«ng cÇn ph¶i ghi néi dung
quan hÖ kinh tÕ, mμ chØ cÇn ghi râ sè tiÒn ph¶i tr¶ lμ bao nhiªu vμ tr¶ cho
ai, ng−êi nμo sÏ thanh to¸n, thêi gian thanh to¸n khi nμo...
+ TÝnh b¾t buéc tr¶ tiÒn cña hèi phiÕu : ng−êi tr¶ tiÒn cña hèi phiÕu
ph¶i tr¶ tiÒn ®Çy ®ñ, ®óng theo yªu cÇu cña tê hèi phiÕu, kh«ng ®−îc viÖn
lý do riªng cña b¶n th©n ®èi víi ng−êi ký ph¸t hèi phiÕu trõ tr−êng hîp
hèi phiªó kh«ng cßn phï hîp víi ®¹o luËt chi phèi nã.
6
+ TÝnh l−u th«ng cña hèi phiÕu : cã ®−îc nhê hai ®Æc ®iÓm trªn. Nã
cã thÓ chuyÓn nh−îng tõ ng−êi nμy sang ng−êi kh¸c trong thêi h¹n cña
nã, ng−êi tr¶ tiÒn sÏ thanh to¸n cho ng−êi cÇm hèi phiÕu cho dï hîp ®ång
mua b¸n cã thÓ kh«ng thùc hiÖn hoμn chØnh.
B¶n chÊt cña hèi phiÕu
+ Lμ mét lo¹i th−¬ng phiÕu, nã kh«ng nh÷ng lμ mét ph−¬ng tiÖn ®Ó
thanh to¸n, mμ cßn lμ c«ng cô tÝn dông, nã cho phÐp ng−êi chñ nî huy
®éng ®−îc kho¶n ®· vay ë mét ng©n hμng tr−íc khi ®Õn h¹n thanh to¸n
hèi phiÕu. Ngμy nay hèi phiÕu chñ yÕu lμm c¨n cø cho nghiÖp vô tÝn dông
ng©n hμng. Trong tr−êng hîp hèi phiÕu lμ c«ng cô thanh to¸n, nã ®−îc
c¸c th−¬ng nh©n sö dông ®Ó thanh to¸n kho¶n tr¸i quyÒn cña hä, lóc ®ã
hèi phiÕu ®ãng vai trß t−¬ng tù nh− tiÒn tÖ. Nh−ng viÖc sö dông hèi phiÕu
víi chøc n¨ng duy nhÊt nμy ngμy nay ®· chÊm døt, v× ng−êi ta hay dïng
sÐc h¬n.
+ Hèi phiÕu lu«n lu«n lμ mét chøc tõ th−¬ng m¹i, ngay c¶ khi
nh÷ng ng−êi ký trªn phiÕu kh«ng ph¶i lμ th−¬ng nh©n.
ViÖc thanh to¸n hèi phiÕu : kú h¹n tr¶ tiÒn cña hèi phiÕu cã hai
d¹ng tr¶ tiÒn ngay vμ tr¶ tiÒn sau. Ngμy nay cã xu h−íng míi trong viÖc
chuyÓn dÞch c¸c th−¬ng phiÕu lμ viÖc t¨ng c−êng sö dông c¸c c«ng cô phi
vËt chÊt ( nh− hèi phiÕu trªn b¨ng tõ...)
C¬ chÕ ho¹t ®éng cña hèi phiÕu cã thÓ kh¸i qu¸t trªn s¬ ®å :
Ng−êi Ng−êi b¸n
Hîp ®ång
( 1 )
Ng−êi b¸n Ng−êi
Giao hμng
( 2 )
Tr¶ chËm 30 ngμy
XuÊt tr×nh thÎ
ChÊp nhËn ( nÕu cÇn )
Ng©n
hμ
7
1 th¸ng sau... ( khi ®Õn h¹n )( 3 )
Thanh
Ng−êi Ng©n
hμ
Hèi phiÕu
4. C¸c kú phiÕu ng©n hμng : Lμ c«ng cô vay nî ng¾n h¹n cña
NHTM, vèn phôc vô kinh doanh ng¾n h¹n cña m×nh, vay mang tÝnh chÊt
chñ ®éng cña NHTM. Cã tr−êng hîp NHTW ph¸t hμnh kú phiÕu ®Ó phôc
vô thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia ( thu håi l−îng tiÒn trùc tiÕp tõ
NHTM vÒ ). Nh− vËy, chñ thÓ ph¸t hμnh cã thÓ lμ NHTM hoÆc NHTW,
tuy nhiªn môc ®Ých ph¸t hμnh vμ môc ®Ých n¾m gi÷ cña c¸c bªn lμ kh¸c
nhau.
5. Mét sè c«ng cô kh¸c :
a. Tho¶ thuËn mua l¹i : Lμ lo¹i giao dÞch mua b¸n trong ®ã kho¸n dÞch
viªn huy ®éng tiÒn mÆt b»ng c¸ch t×m mét ng−êi mua t¹m thêi mét sè
chøng kho¸n cña kho¸n dÞch viªn kh¸c vμ ký hîp ®ång víi bªn mua lμ
anh ta sÏ mua l¹i sè chøng kho¸n ®ã vμo thêi ®iÓm sau nμy, hîp ®ång nμy
gäi lμ tho¶ thuËn mua l¹i, lμ tho¶ thuËn gi÷a ng−êi mua vμ ng−êi b¸n, ë
®©y ng−êi b¸n ®ång ý mua l¹i sè chøng kho¸n ( ®· b¸n cho ng−êi mua )
theo gi¸ ®· tho¶ thuËn vμ theo thêi ®iÓm ®· ®Þnh ( ®«i khi kh«ng Ên ®Þnh
thêi ®iÓm gäi lμ tho¶ thuËn mua l¹i më nghÜa lμ cã thÓ cã lÖnh gäi bÊt cø
lóc nμo ). Tho¶ thuËn mua l¹i ®−îc xem lμ rÊt gièng víi tiÒn vay ®−îc b¶o
®¶m hoμn toμn ( vËt thÕ chÊp lμ chøng kho¸n ). TiÒn l·i tøc lμ tiÒn chªnh
lÖch gi÷a gi¸ b¸n vμ gi¸ mua l¹i, tiÒn l·i nμy ®−îc hai bªn tho¶ thuËn trùc
tiÕp vμ th−êng thÊp h¬n l·i suÊt tiÒn vay ph¶i thÕ chÊp cã cïng thêi h¹n
cña ng©n hμng nhμ n−íc.
8
Tho¶ thuËn mua l¹i ®−îc dïng cho hai c¸ch : huy ®éng vèn ng¾n
h¹n vμ lμ c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Nhμ n−íc. Thμnh viªn tham
gia vμo tho¶ thuËn mua l¹i lμ : Ng−êi mua b¸n tr¸i phiÕu nhμ n−íc, tr¸i
phiÕu ®« thÞ, dïng chóng ®Ó tμi trî cho ng©n s¸ch, NHTM dïng chóng ®Ó
huy ®éng ng©n hμng quü ng¾n h¹n, nhμ n−íc dïng chóng ®Ó t¸c ®éng
lμm thay ®æi ng¾n h¹n sè dù tr÷ trong c¸c ng©n hμng thμnh viªn ( ®iÒu
chØnh nguån cung tiÒn tÖ )
b. Tho¶ thuËn mua l¹i ng−îc chiÒu : Víi lo¹i tho¶ thuËn nμy, kho¸n dÞch
viªn ®ång ý mua chøng kho¸n cña nhμ ®Çu t− vμ sau ®ã b¸n l¹i cho nhμ
®Çu t− vμo thêi ®iÓm sau nμy víi gi¸ cao h¬n ( nghÜa lμ nhμ ®Çu t− ®ång ý
mua l¹i chøng kho¸n víi gi¸ cao h¬n )
c. GiÊy chÊp nhËn cña Ng©n hμng : Lμ mét lo¹i hèi phiÕu ®Þnh kú ng¾n
h¹n ®−îc rót tiÒn ë mét ng©n hμng vμo mét thêi ®iÓm ®· Ên ®Þnh, nã ®−îc
c¸c c«ng ty dïng nh− ph−¬ng tiÖn tμi trî cho giao dÞch quèc tÕ ( giao dÞch
xuÊt nhËp khÈu ). Nã cã thÓ ®−îc ®em b¸n ë thÞ tr−êng tiÒn tÖ ng¾n h¹n
víi gi¸ cã khÊu trõ ( d−íi mÖnh gi¸ ), ng−êi së h÷u giÊy chÊp nhËn cña
ng©n hμng khi ®Õn thêi ®iÓm ®¸o h¹n sÏ rót tiÒn theo mÖnh gi¸ cu¶ giÊy
®ã, hä cßn cã quyÒn gi÷ thÕ chÊp dùa trªn sè hμng trong tr−êng hîp ng©n
hμng chÊp nhËn bÞ ph¸ s¶n. C¸c ng©n hμng th−êng dïng giÊy chÊp nhËn
cña ng©n hμng ®Ó thÕ chÊp cho sè tiÒn vay cña NHTW.
d. Chøng tõ nî th−¬ng m¹i : Lμ lo¹i giÊy nî ng¾n h¹n do ng©n
hμng, c«ng ty hay ng−êi vay ph¸t hμnh vμ ng−êi mua lμ nhμ ®Çu t− cã
tiÒn nhμn rçi t¹m thêi. L·i suÊt th−êng thÊp h¬n l·i suÊt tiÒn vay ng©n
hμng. Ngoμi ra chøng tõ nî th−¬ng m¹i kh«ng ph¶i ®¨ng ký theo quy
®Þnh cña nhμ n−íc nªn Ýt tèn kÐm. Thêi gian ®¸o h¹n vμ l·i suÊt do hai
bªn th−¬ng l−îng.
Chóng ®−îc ph¸t hμnh d−íi d¹ng tuú thuéc ng−êi mang nã vμ theo
gi¸ cã khÊu trõ tõ mÖnh gi¸. Gåm 3 lo¹i lμ chøng tõ nî trùc tiÕp, chøng
tõ qua kho¸n dÞch viªn, chøng tõ th−¬ng m¹i ®−îc miÔn thuÕ.
9
e. Chøng tõ ký th¸c : Lμ chøng chØ cã l·i suÊt cè ®Þnh do ng©n hμng
ph¸t hμnh vμ b¶o ®¶m. Nã cã thÓ mua b¸n trong thÞ tr−êng thø cÊp, cã
hai lo¹i chøng tõ ký th¸c.
- Chøng tõ ký th¸c kh«ng tho¶ thuËn : lμ lo¹i chøng tõ ký th¸c cã
®Þnh kú do ng©n hμng vμ tæ chøc tiÕt kiÖm cho vay, cã thêi h¹n Ên ®Þnh vμ
cã l·i suÊt cè ®Þnh. Ng©n hμng ph¸t hμnh tõng lo¹i cã thêi gian ®¸o h¹n
ng¾n 30 ngμy ®Õn thêi h¹n tõ 10 n¨m trë lªn.
- Chøng tõ ký th¸c tho¶ thuËn ®−îc : lμ lo¹i ký th¸c ng©n quü ®Þnh
kú víi ng©n hμng theo l·i suÊt Ên ®Þnh trong mét thêi kho¶ng Ên ®Þnh.
Nhμ ph¸t hμnh ph¶i thu håi chøng tõ lóc ®¸o h¹n theo mÖnh gi¸ céng víi
tiÒn l·i ®¸o h¹n. Chøng tõ nμy ph¶i cã mÖnh gi¸ tèi thiÓu nhÊt ®Þnh (
th−êng lμ 1 triÖu USD trë lªn ). Nã lμ lo¹i giÊy cam kÕt tr¶ nî kh«ng ®¶m
b¶o b»ng thÕ chÊp nh−ng ®−îc ng©n hμng ph¸t hμnh ®¶m b¶o, th−êng cã
thêi h¹n 1 n¨m trë xuèng tr−íc khi ®¸o h¹n, nã cã thÓ dïng ®Ó tri tr¶,
mua vμ b¸n ë thÞ tr−êng thø cÊp víi møc gi¸ tuú thuéc vμo l·i suÊt thÞ
tr−êng hiÖn hμnh vμ vμo thêi ®iÓm mua b¸n.
II. C«ng cô thÞ tr−êng vèn
ThÞ tr−êng vèn lμ mét bé phËn cña thÞ tr−êng tμi chÝnh, ë ®ã diÔn
ra viÖc trao ®æi c¸c c«ng cô nî trung vμ dμi h¹n, c¸c cæ phiÕu. §¶m b¶o
lu©n chuyÓn nguån vèn trung dμi h¹n trong nÒn kinh tÕ tõ ng−êi cã vèn
sang ng−êi cÇn vèn th«ng qua viÖc mua b¸n c«ng cô nî. Nh×n chung c¸c
c«ng cô nî trong thÞ tr−êng vèn cã tÝnh láng kÐm, tÝnh chÊt ho¹t ®éng
cña thÞ tr−êng nμy mang tÝnh rñi ro cao, sù thay ®æi gi¸ c¶ kh¸ phøc t¹p.
1. Cæ phiÕu c«ng ty
Lμ mét lo¹i chøng chØ do c«ng ty cæ phÇn ph¸t hμnh hoÆc bót to¸n
ghi sæ x¸c nhËn quyÒn së h÷u mét hoÆc mét sè cæ phÇn cña c«ng ty ®ã.
Lμ mét chøng kho¸n cã gi¸, cã quyÒn nhËn l·i vμ hoa hång. Cæ phiÕu cã
thÓ dïng mua b¸n vμ thÕ chÊp, trë thμnh mét trong nh÷ng ph−¬ng tiÖn
tÝn dông dμi h¹n chñ yÕu cña thÞ tr−êng tiÒn vèn.
10
a. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan ph¸t hμnh cæ phiÕu trong ®iÒu kiÖn
XHCN
Tr−íc hÕt, xem xÐt tõ nhu cÇu tiÒn vèn. Mét mÆt, h¹ng môc x©y
dùng träng ®iÓm cña Nhμ n−íc kh«ng ngõng t¨ng lªn, møc sèng nh©n
d©n t¨ng lªn nhanh chãng, cÇn nhiÒu tiÒn vèn. MÆt kh¸c, c¹nh tranh trªn
thÞ tr−êng trong vμ ngoμi n−íc ngμy cμng gay g¾t, nhiÒu xÝ nghiÖp buéc
ph¶i th−êng xuyªn c¶i t¹o vμ ®æi míi kü thuËt do ®ã cÇn nhiÒu tiÒn vèn.
Hai lμ, xem xÐt viÖc cung cÊp tiÒn vèn tõ l©u ®· h×nh thμnh thãi
quen cÊp ph¸t hoÆc ng©n hμng cho vay. Nh−ng nguån vèn theo cÊp ph¸t
hay vay ng©n hμng kh«ng ®¶m b¶o ®¸p øng hÕt nhu cÇu ngμy cμng t¨ng
vÒ vèn vμ còng ch−a ®¹t hiÖu qu¶ tèt nhÊt....
Ba lμ, thÓ hiÖn yªu cÇu quy luËt vËn ®éng cña tiÒn vèn trong qu¸
tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hμng ho¸, phÇn nμo gi¶i quyÕt ®−îc m©u thuÉn
cung cÇu tiÒn vèn.
b. Nh÷ng h¹n môc ghi trªn mÆt cæ phiÕu :
Cæ phiÕu, ph¸t hμnh c«ng khai cÇn cã yªu cÇu chÆt chÏ. Kh«ng
nh÷ng chÊt l−îng cæ phiÕu tèt, in ®Ñp, quan träng h¬n lμ nh÷ng ®iÒu ghi
trªn mÆt cæ phiÕu cÇn cã quy ®Þnh râ rμng. Nãi chung, trªn mÆt phiÕu ghi
nh÷ng ®iÒu sau ®©y : 1/ tªn, trô së c«ng ty; 2/ Sè vμ ngμy cÊp giÊy chøng
nhËn ®¨ng ký kinh doanh; 3/ Sè l−îng cæ phÇn vμ lo¹i cæ phÇn; 4/ mÖnh
gi¸ mçi cæ phÇn vμ tæng mÖnh gi¸ sè cæ phÇn ghi trªn cæ phiÕu; 5/ tªn cæ
®«ng ®èi víi mçi cæ phiÕu ghi trªn; 6/ tãm t¾t vÒ thñ tôc chuyÓn nh−îng
cæ phÇn; 7/ ch÷ ký mÉu cña ng−êi ®¹i diÖn theo ph¸p luËt vμ dÊu cña
c«ng ty; 8/ sè ®¨ng ký t¹i sæ ®¨ng ký cæ ®«ng cña c«ng ty vμ ngμy ph¸t
hμnh cæ phiÕu; 9/ ®èi víi cæ phiÕu cña cæ phÇn −u ®·i cßn cã mét sè néi
dung kh¸c theo quy ®Þnh l¹i c¸c ®iÒu 55, 56, 57 luËt Doanh nghiÖp ViÖt
Nam ban hμnh 12 - 06 - 1996.
c. §Æc ®iÓm cña cæ phiÕu:
11
1. Cã tÝnh quyÕt s¸ch. Ng−êi cã cæ phiÕu phæ th«ng cã quyÒn tham
gia ®¹i héi cæ ®«ng, bÇu cö ban qu¶n trÞ tham gia quyÕt s¸ch qu¶n lý kinh
doanh xÝ nghiÖp, quyÒn lîi lín hay nhá tuú theo sè l−îng cæ phiÕu.
2. Cã thÓ ®æi tiÒn mÆt. Cæ phiÕu cã thÓ chuyÓn nh−îng bÊt kú lóc
nμo giao dÞch ë thÞ tr−êng, biÕn thμnh tiÒn giÊy.
3. Gi¸ c¶ vμ gi¸ trÞ mÆt phiÕu kh«ng khíp nhau. Cæ phiÕu lμ ®èi
t−îng giao dÞch, gièng nh− hμng ho¸, cã lo¹i gi¸ c¶ nμy chÞu ¶nh h−ëng
t×nh h×nh kinh doanh cña xÝ nghiÖp vμ chÞu ¶nh h−ëng nhiÒu nh©n tè
kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, lu«n lu«n thay ®æi, t¨ng gi¶m lín, kh«ng khíp
víi gi¸ trÞ mÆt cæ phiÕu. Sù kh«ng khíp Êy t¹o ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng cho
ng−êi ®Çu c¬.
4. Rñi ro. Cæ phiÕu ®· mua kh«ng thÓ tr¶ l¹i vèn cò. Ng−êi ®Çu c¬
cæ phiÕu cã thÓ nhËn ®−îc thï lao dù kiÕn hay kh«ng hoμn toμn phô
thuéc vμo doanh lîi cña xÝ nghiÖp quyÕt ®Þnh, l·i nhiÒu chia nhiÒu, l·i Ýt
chia Ýt, kh«ng l·i kh«ng chia, cïng chÞu thiÖt h¹i, bÞ ph¸ s¶n khã cã thÓ
gi÷ nguyªn vèn. V× vËy, ng−êi ®Çu c¬ cæ phiÕu th−êng chÞu rñi ro nhÊt
®Þnh.
d. QuyÒn lîi cña ng−êi cã cæ phiÕu nãi chung :
Ng−êi cã cæ phiÕu nh×n chung cã nhiÒu quyÒn lîi nh−ng c¬ b¶n cã
mét sè quyÒn sau : 1/ BÇu cö ban qu¶n lý, quyÒn tham gia qu¶n lý kinh
doanh xÝ nghiÖp; 2/ QuyÒn nhËn l·i cæ phiÕu vμ hoa hång; 3/ QuyÒn b¸n
vμ thÕ chÊp cæ phiÕu; 4/ ¦u tiªn nhËn th−ëng; 5/ G¸nh chÞu rñi ro, chÞu
tr¸ch nhiÖm kinh tÕ nhÊt ®Þnh; 6/ Cã c¸c quyÒn cæ phiÕu vÒ luËt h×nh sù
kh¸c. CÇn lμm râ lμ, khi cæ phiÕu chuyÓn nh−îng cho ng−êi kh¸c, ng−êi
cã cæ phiÕu míi cßn ph¶i lμm thñ tôc sang tªn ®Ó trë thμnh cæ ®«ng
míi cã thÓ h−ëng quyÒn lîi cæ ®«ng : tr−íc khi trë thμnh cæ ®«ng, kh«ng
cã quyÒn tham gia qu¶n lý kinh doanh xÝ nghiÖp