Đề tài Định hướng sử dụng đất năm 2010 trên cơ sở kết quả đánh giá đất đai huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên

Báo cáo khoa học: Định hướng sử dụng đất năm 2010 trên cơ sở kết quả đánh giá đất đai huyện Đại Từ tỉnh thái nguyên T¹p chÝ KHKT N«ng nghiÖp, TËp 1, sè 2/2003 138 ®Þnh h−íng sö dông ®Êt n¨m 2010 trªn c¬ së kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai huyÖn §¹i Tõ tØnh th¸i nguyªn Orientation for land use planning by year of 2010 based on land evaluation in Dai Tu district, Thai Nguyen province. §oµn C«ng Quú1 Summary FAO guidelines and classification were used to evaluate land for rational and sustainable land use planning of Dai Tu district, Thai Nguyen province. Based on land mapping, analysis of land use and land use types, land classification and potential in the district under study suggestions were made for future land use orientation. Keywords: land evaluation, land use, land use types. 1 Bé m«n Quy ho¹ch ®Êt ®ai, Khoa §Êt vµ M«i tr−êng 1. §Æt vÊn ®Ò §Êt lµ mét bé phËn hîp thµnh quan träng cña m«i tr−êng sèng, kh«ng chØ lµ tµi nguyªn thiªn nhiªn mµ cßn lµ nÒn t¶ng ®Ó ®Þnh c− vµ tæ chøc c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, xC héi, kh«ng chØ lµ ®èi t−îng cña lao ®éng mµ cßn lµ t− liÖu s¶n xuÊt kh«ng thÓ thay thÕ trong s¶n xuÊt n«ng - l©m nghiÖp. Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng thiªn nhiªn vµ tµi nguyªn ®Êt ®ai ®Ó tæ chøc sö dông hîp lý, cã hiÖu qu¶ theo quan ®iÓm sinh th¸i vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®ang trë thµnh mét vÊn ®Ò mang tÝnh toµn cÇu, ®−îc c¸c nhµ khoa häc trªn toµn thÕ giíi quan t©m. 2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu C«ng t¸c ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai huyÖn §¹i Tõ, tØnh Th¸i Nguyªn ®−îc thùc hiÖn theo quy tr×nh h−íng dÉn cña FAO øng dông vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mét huyÖn miÒn nói phÝa B¾c ViÖt Nam (FAO, 1976; 1985; 1988; 1994) C¸c ph−¬ng ph¸p øng dông cô thÓ bao gåm : - Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra c¬ b¶n nh»m thu thËp ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin cÇn thiÕt phôc vô cho môc ®Ých nghiªn cøu. - Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch trong phßng thÝ nghiÖm dïng ®Ó ph©n tÝch c¸c mÉu ®Êt theo 8 chØ tiªu ( OC%, CEC, P2O5%, P2O5 dÔ tiªu, K2O trao ®æi, pHKCl, Thµnh phÇn c¬ giíi ®Êt, V% ). - Ph−¬ng ph¸p thèng kª dïng ®Ó xö lý vµ tæng hîp c¸c sè liÖu. - Ph−¬ng ph¸p minh ho¹ b»ng b¶n ®å dïng ®Ó biÓu diÔn c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu lª c¸c b¶n ®å thÝch hîp (Fresco vµ cs, 1992). 3. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi cã thÓ tãm t¾t nh− sau : - Phóc tra x©y dùng b¶n ®å ®Êt trªn c¬ së chuyÓn ®æi ph©n lo¹i ®Êt tõ hÖ thèng ph©n lo¹i ph¸t sinh sang hÖ thèng ph©n lo¹i ®Êt cña FAO-UNESCO (FAO, 1976). Theo hÖ thèng ph©n lo¹i ®Êt cña FAO-UNESCO, ®Êt §¹i Tõ ®−îc chia thµnh 7 ®¬n vÞ (units) thuéc 4 nhãm (major groupings). Trong ®ã nhãm ®Êt §Þnh h−íng sö dông ®Êt n¨m 2010... 139 x¸m chiÕm diÖn tÝch chñ yÕu vµ ®−îc t¸ch ra thµnh 6 ®¬n vÞ phô (subunits). - X©y dùng b¶n ®å ®¬n vÞ ®Êt ®ai theo 8 chØ tiªu ph©n cÊp lµ : lo¹i ®Êt, ®é dèc, ®Þa h×nh t−¬ng ®èi, ®é cao tuyÖt ®èi, ®é dµy tÇng ®Êt, thµnh phÇn c¬ giíi, chÕ ®é t−íi vµ chÕ ®é tiªu. - X¸c ®Þnh c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt (LUT) phæ biÕn ë huyÖn §¹i Tõ lµ ®Êt 3 vô (3V) (2 lóa -1 mµu hoÆc 1 lóa -2 mµu), ®Êt 2 vô lóa (2L), ®Êt 1 lóa - 1 mµu (L- M), ®Êt 1 vô lóa, ®Êt chuyªn mµu (CM), ®Êt trång c©y ¨n qu¶ (CAQ), c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m (CLN), n«ng-l©m kÕt hîp (NLKH) vµ trång rõng (TR). Tõ c¸c sè liÖu ®iÒu tra pháng vÊn n«ng hé ®C tiÕn hµnh ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh tÕ c¸c LUT. - Ph©n h¹ng thÝch hîp ®Êt ®ai hiÖn t¹i Tæng diÖn tÝch tù nhiªn cña huyÖn §¹i Tõ lµ 57.617,62 ha, trong ®ã diÖn tÝch ®iÒu tra ®¸nh gi¸ lµ 48801,20 ha, phÇn cßn l¹i bao gåm ®Êt ë, ®Êt chuyªn dïng kh«ng thuéc diÖn ®iÒu tra. KÕt qu¶ ph©n h¹ng thÝch hîp ®Êt ®ai hiÖn t¹i (b¶ng 1) ®C thÓ hiÖn râ diÖn tÝch ®Êt thÝch hîp víi c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. Nh− vËy, ë møc thÝch hîp cao vµ trung b×nh (S1 + S2) ®èi víi ®Êt 3 vô cã 2265,41 ha, ®Êt 2 lóa cã 5956,44 ha, ®Êt 1 lóa + 1 mµu cã 2368,40 ha, ®Êt chuyªn mµu cã 2368,40 ha, c©y ¨n qu¶ cã 17416,87 ha, ®èi víi c©y l©u n¨m (chÌ) cã 14049,69 ha, n«ng- l©m kÕt hîp cã 17416,87 ha. §èi chiÕu víi t×nh h×nh sö dông ®Êt n¨m 2000 cña huyÖn §¹i Tõ cã thÓ thÊy r»ng, ®Êt trång lóa vµ lóa mµu ®C ®−îc sö dông hÕt (tæng diÖn tÝch ®Êt lóa vµ lóa mµu ®ang sö dông lµ 6672,27 ha). Trong khi ®ã, c¸c lo¹i ®Êt n«ng nghiÖp kh¸c ®−îc khai th¸c sö dông rÊt h¹n chÕ, nh− ®Êt chuyªn mµu míi sö dông ®−îc 543,80 ha, ®Êt trång c©y l©u n¨m (kÓ c¶ c©y ¨n qu¶ vµ c©y c«ng nghiÖp) míi cã 4737,60 ha (bao gåm ®Êt v−ên t¹p vµ ®Êt c©y l©u n¨m). Cã thÓ nãi, huyÖn §¹i Tõ ch−a khai th¸c ®−îc triÖt ®Ó tiÒm n¨ng ®Êt ®ai vèn cã cña m×nh, nhÊt lµ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt chÌ, lo¹i c©y ®Æc s¶n næi tiÕng cña huyÖn, cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao vµ cã tiÒm n¨ng xuÊt khÈu. Tæng diÖn tÝch trång chÌ míi cã 3166,21 ha, cßn rÊt thÊp so víi tiÒm n¨ng ®Êt ®ai cña huyÖn. - Ph©n h¹ng thÝch hîp ®Êt ®ai t−¬ng lai (b¶ng 2) §Ó ®¸nh gi¸ ph©n h¹ng thÝch hîp t−¬ng lai cÇn ph¶i xem xÐt vÊn ®Ò c¶i t¹o ®Êt, vÊn ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ, xC héi vµ b¶o vÖ m«i tr−êng. B¶ng 1. DiÖn tÝch, møc ®é thÝch hîp hiÖn t¹i cña c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt huyÖn §¹i Tõ, tØnh Th¸i Nguyªn Møc ®é Lo¹i h×nh sö dông ®Êt thÝch hîp 2L LM CM 3 V CAQ CLN NLKH RT S1 498,65 1265,56 102,99 318,25 345,34 262,16 607,50 3071,12 S2 5457,79 1102,84 2265,41 1947,16 17071,53 13787,53 16809,37 31821,72 S3 673,01 3691,03 11708,13 3794,02 17475,97 16487,96 20422,55 13338,34 N 42171,75 42741,77 34724,67 42741,77 13908,36 18263,55 10961,78 570,02 Tæng 48801,20 48801,20 48801,20 48801,20 48801,20 48801,20 48801,20 48801,20 *S1: Møc ®é thÝch hîp cao S3: Møc ®é thÝch hîp thÊp S2: Møc ®é thÝch hîp trung b×nh N: Kh«ng thÝch hîp §oµn C«ng Quú 140 NÕu thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p c¶i t¹o B¶ng 2. DiÖn tÝch, møc ®é thÝch hîp ®Êt ®ai t−¬ng lai cña c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt huyÖn §¹i Tõ, tØnh Th¸i Nguyªn KiÓu thÝch hîp 2L L-M CM 3 Vô CAQ CLN NLKH RT S1 940,54 1707,45 102,99 760,14 345,34 262,16 607,50 3071,12 S2 5015,90 660,95 3595,92 1505,27 17071,53 13787,53 16809,37 31821,72 S3 673,01 3691,03 10377,62 3794,02 17475,97 16487,96 20422,55 13338,34 N 42171,75 42741,77 34724,67 42741,77 13908,36 18263,55 10961,78 570,02 Tæng 48801,20 48801,20 48801,20 48801,20 48801,20 48801,20 48801,20 48801,20 B¶ng 3. So s¸nh c¬ cÊu sö dông ®Êt n¨m 1997 vµ n¨m 2010 Lo¹i ®Êt N¨m 1997 (ha) C¬ cÊu (%) N¨m 2010 (ha) C¬ cÊu (%) T¨ng gi¶m Tæng diÖn tÝch tù nhiªn 57617,62 100,00 57617,62 100,00 I. §Êt n«ng nghiÖp 12451,37 21,61 15524,06 26,94 + 3072,69 1. §Êt trång c©y hµng n¨m 7216,07 12,52 7353,54 12,76 + 137,47 a. §Êt ruéng lóa, ruéng mµu 6672,27 11,58 6629,45 11,51 - 42,82 §Êt ruéng 3 vô 1562,21 2,71 2265,41 3,93 + 703,20 §Êt ruéng 2 vô 4730,06 8,21 4364,04 7,57 - 366,02 §Êt ruéng 1 vô 380,00 0,66 - 380,00 b. §Êt c©y hµng n¨m kh¸c 543,80 0,94 724,09 1,26 + 180,29 2. §Êt v−ên t¹p 1771,62 3,07 1756,40 3,05 - 15,22 Trong ®ã: chÌ 534,61 0,93 534,61 0,93 3. §Êt trång c©y l©u n¨m 2965,98 5,15 6414,12 11,13 + 3448,14 Trong ®ã: chÌ 2631,60 4,57 5696,31 9,89 + 3064,71 4. §Êt mÆt n−íc n«ng nghiÖp 497,70 0,86 398,68 0,69 - 99,02 II. §Êt l©m nghiÖp 31805,51 55,20 34052,50 59,10 + 2246,99 1. §Êt cã rõng tù nhiªn 20852,37 36,19 20852,37 36,19 2. §Êt cã rõng trång 10953,14 19,01 13200,13 22,91 + 2246,99 III. §Êt chuyªn dïng 4112,10 7,14 4320,42 7,50 + 208,32 1. §Êt x©y dùng 271,79 0,47 302,29 0,52 + 30,50 2. §Êt giao th«ng 889,57 1,54 941,89 1,63 + 52,32 3. §Êt thuû lîi 1546,91 2,68 1672,41 2,90 + 125,50 4. §Êt chuyªn dïng kh¸c 1403,83 2,44 1403,83 2,44 IV. §Êt ë 2309,34 4,01 2425,00 4,21 + 115,66 V. §Êt ch−a sö dông 6939,30 12,04 1295,64 2,25 - 5643,66 §Þnh h−íng sö dông ®Êt n¨m 2010... 141 ®Êt, møc ®é thÝch hîp cña c¸c ®¬n vÞ ®Êt ®ai ®èi víi c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt sÏ t¨ng lªn râ rÖt. Theo kÕt qu¶ ph©n h¹ng thÝch hîp ®Êt ®ai t−¬ng lai, mét sè ®¬n vÞ ®Êt ®ai ®C ®−îc n©ng tõ møc S2 lªn møc S1 vµ tõ møc S3 lªn møc S2. So víi kÕt qu¶ ph©n h¹ng thÝch hîp hiÖn t¹i trong b¶ng 1, møc ®é thÝch hîp cao ®èi víi lo¹i h×nh sö dông ®Êt 3 vô, 2 vô lóa vµ lóa mµu t¨ng thªm 441,89 ha. - §Þnh h−íng sö dông ®Êt trong t−¬ng lai §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt, quan ®iÓm sö dông ®Êt trong t−¬ng lai cña huyÖn §¹i Tõ lµ ph¶i ®¶m b¶o sù phï hîp gi÷a môc tiªu ph¸t triÓn chiÕn l−îc cña nhµ n−íc, cña ®Þa ph−¬ng víi yªu cÇu cña ng−êi sö dông ®Êt. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm tù nhiªn, kinh tÕ, xC héi, m«i tr−êng vµ kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ph©n h¹ng thÝch hîp ®Êt ®ai, chóng t«i ®Ò xuÊt sö dông ®Êt ®ai cña huyÖn §¹i Tõ trong t−¬ng lai nh− trong b¶ng 3. So víi n¨m 2000, c¬ cÊu ®Êt sö dông cña HuyÖn §¹i Tõ n¨m 2010 sÏ cã mét sè thay ®æi nh− sau: + §Êt n«ng nghiÖp sÏ t¨ng 3072,69 ha, chñ yÕu lµ do t¨ng diÖn tÝch ®Êt chuyªn mµu (180,29 ha) vµ ®Êt trång c©y l©u n¨m (3448,14 ha ). + §Êt l©m nghiÖp t¨ng 2246,99 ha rõng trång. §Êt chuyªn dïng t¨ng 208,32 ha, chñ yÕu lµ do t¨ng diÖn tÝch ®Êt x©y dùng, ®Êt giao th«ng vµ thuû lîi. + §Êt ë t¨ng 115,66 ha. + §Êt ch−a sö dông gi¶m 5643,66 ha do toµn bé diÖn tÝch ®Êt trèng, ®åi nói träc sÏ ®−îc ®−a vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ l©m nghiÖp. 4. KÕt luËn - Quy tr×nh ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai theo chØ dÉn cña FAO cã thÓ ¸p dông ®−îc vµo thùc tiÔn ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai ë ViÖt Nam trªn ®Þa bµn cÊp huyÖn. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai theo quy tr×nh ®ã, viÖc lùa chän c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ ph¶i c¨n cø vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc thï cña mçi ®Þa ph−¬ng. - TiÒm n¨ng ®Êt ®ai cña huyÖn §¹i Tõ cßn rÊt to lín ch−a ®−îc khai th¸c hÕt. Theo ®Þnh h−íng sö dông ®Êt cña huyÖn §¹i Tõ ®Õn n¨m 2010 dùa trªn kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ph©n h¹ng thÝch hîp ®Êt ®ai, so víi n¨m 2000, tæng diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp cña huyÖn sÏ lµ 15524,06 ha, t¨ng 3072,69 ha, (trong ®ã riªng diÖn tÝch ®Êt trång chÌ t¨ng 3064,71 ha), ®Êt l©m nghiÖp lµ 34052,50 ha, t¨ng 2246,99 ha, ®Êt chuyªn dïng t¨ng 208,37 ha, ®Êt ë t¨ng 115,66 ha, ®Êt ch−a sö dông gi¶m 5643,66 ha. Tµi liÖu tham kh¶o FAO (1976), A framework for land evaluation, FAO-Rome. FAO (1985), Land evaluation for development, ILRI, Wageningen. FAO (1988), Guidelines for land use planning, Rome. FAO (1994), Land evaluation and farming systems analysis for land use planning, Working document . Fresco L.O, Hulzing H. and eds. (1992), Land evaluation and farming systems analysis for land use planning. §oµn C«ng Quú 142