Đề tài Một số biện pháp nâng cao năng lực tự học môn sinh học 10 cho học sinh trường Phổ thông dân tộc nội trú

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 1 PHẦN 1: MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1 Căn cứ vào các nghị quyết của Đảng, các văn bản pháp quy của Nhà nước và của Bộ giáo dục - đào tạo Nghị quyết kỳ họp lần 2, BCH Trung ương Đảng khóa VIII trong phần IV "Những giải pháp chủ yếu" nêu ra: "Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục- đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học, từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học, bảo đảm điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh, nhất là sinh viên đại học...” [1, tr.41]. Luật giáo dục 2005 quy định: “Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực tự giác, chủ động , tư duy sáng tạo của người học, bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên…” (Khoản 2 Điều 5)[29]. Với môn sinh học Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định mục tiêu về kỹ năng: "Phát triển kĩ năng học tập, đặc biệt là tự học: Biết thu thập và xử lí thông tin; lập bảng biểu, sơ đồ, đồ thị... làm việc cá nhân và làm việc theo nhóm; làm báo cáo nhỏ, trình bày trước tổ, lớp..." [8, tr.6] . Với đối tượng HS DT, trung tâm nghiên cứu giáo dục dân tộc chỉ rõ “Đẩy mạnh đổi mới phương pháp dạy học, giúp HS biết cách tự học và hợp tác trong tự học, tích cực chủ động, sáng tạo trong phát hiện và giải quyết vấn đề, tự chiếm lĩnh tri thức mới, giúp HS tự đánh giá năng lực của bản thân” [44, tr. 25] 1.2. Xuất phát từ đòi hỏi của thực tiễn giáo dục: Trong điều kiện của xã hội hiện đại, khi mà khoa học và công nghệ phát triển rất mạnh mẽ, sự bùng nổ của cách mạng thông tin đã tác động, ảnh hưởng sâu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 2 sắc đến giáo dục nói chung và quá trình dạy học nói riêng, trong hoàn cảnh như vậy, giáo dục ý thức tự học, tự học một cách thường xuyên có kế hoạch và phương pháp đúng đắn, khoa học cho HS phổ thông nói chung và HS dân tộc nói riêng là một nhiệm vụ bắt buộc và trách nhiệm nặng nề của người thầy. Chỉ có dạy cách học và học cách tự học, tự học sáng tạo mới đáp ứng được yêu cầu cao của sự phát triển xã hội. Xuất phát từ những lý do trên chúng tôi chọn đề tài : “ Một số biện pháp nâng cao năng lực tự học môn sinh học 10 cho học sinh trường PT DTNT” 2. Mục tiêu nghiên cứu. - Tìm hiểu tình hình khó khăn của học sinh dân tộc, liên qua trực tiếp đến năng lực tự học trong quá trình học tập SGK Sinh học 10 mới. - Xây dựng cơ sở lí luận và thực tiễn của giải pháp nâng cao năng lực tự học thực chất là hình thành và sử dụng tốt các kĩ năng tự học cho học sinh dân tộc trong quá trình học tập sinh học 10 hiện hành, vận dụng đối với học sinh dân tộc nội trú cấp phổ thông trung học. 3. Khách thể nghiên cứu. Quá trình dạy học sinh học. 4. Đối tượng nghiên cứu. Năng lực tự học của học sinh trường PT dân tộc nội trú trong quá trình dạy học sinh học. 5. Giả thuyết khoa học Nếu bồi dưỡng để HS trường PT DTNT có được các năng lực tự học trong khâu sử dụng SGK, các hoạt động trong lớp và ngoài lớp, thì sẽ tạo cho các em lòng ham thích, sự tự tin, tính tích cực chủ động trong học tập và đặc biệt sẽ nâng cao được chất lượng học tập bộ môn đáp ứng yêu cầu học tập bộ môn SH đổi mới. 6. Những điểm mới của đề tài. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 3 * Phát hiện tình hình thực tiễn khả năng tự học của học sinh dân tộc đối với bộ môn sinh học qua các số liệu điều tra. * Xác lập cơ sở lí luận và thực tiễn cùng các giải pháp đối với việc nâng cao năng lực tự học cho học sinh nói chung và HS trường PT DTNT nói riêng. 7. Giới hạn nghiên cứu. * Đối tượng nghiên cứu đại diện: HS ở trường PT Dân tộc nội trú Điện biên và trường PT Vùng cao Việt Bắc. * Bồi dưỡng năng lực tự học cho học sinh với hình thức làm việc với SGK, bài giảng trên lớp và hoạt động học tập ngoài lớp. * Thông qua ví dụ phần II: Sinh học tế bào. 8. Nhiệm vụ nghiên cứu. - Phát hiện những khó khăn đặc thù của học sinh trường PT Dân tộc nội trú trong quá trình học tập bộ môn sinh học. - Bồi dưỡng năng lực tự học, và cách thức bồi dưỡng năng lực tự học cho học sinh nói chung và học sinh trường PT Dân tộc nội trú nói riêng. - Thực nghiệm sư phạm để kiểm tra, đánh giá tính khả thi của giả thuyết đề ra. 9. Phương pháp nghiên cứu. 9.1 Phương pháp nghiên cứu lí thuyết: Nghiên cứu các văn kiện của Đảng, các văn bản pháp quy của Nhà nước, Bộ GD-ĐT, các tài liệu chuyên môn, SGK và các tài liệu khác để phân tích tổng hợp hệ thống những thông tin có liên quan đến đề tài. 9.2 C¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tiÔn gi¸o dôc: - §èi tho¹i víi gi¸o viªn sinh häc vµ häc sinh - Sö dông phiÕu ®iÒu tra 9.3 Ph­¬ng ph¸p thùc nghiÖm s­ ph¹m: - §Þa ®iÓm TN s­ ph¹m: Gi¶ng d¹y TN mét sè giê ë tr­êng PT Vïng Cao ViÖt B¾c vµ tr­êng PT DTNT §iÖn Biªn theo ph­¬ng ph¸p ®· ®Ò ra. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 4 - Thêi gian lµm TN: Tõ 17. 9. 2007 ®Õn 12.1.2008. - Ph©n tÝch kÕt qña thùc nghiÖm. 9.4. Ph­¬ng ph¸p thèng kª to¸n häc ®Ó xö lÝ sè liÖu c¸c kÕt qu¶ thùc nghiÖm. * Ph©n tÝch - ®¸nh gi¸ ®Þnh l­îng c¸c bµi kiÓm tra th«ng qua c¸c tham sè ®Æc tr­ng. * Ph©n tÝch ®Þnh tÝnh : Ph©n tÝch kÕt qu¶ bµi kiÓm tra cña HS ®Ó thÊy râ : + VÒ høng thó häc tËp vµ møc ®é tÝch cùc cña häc tËp. + Møc ®é n¾m v÷ng vµ ®é bÒn ®èi víi kiÕn thøc häc tËp. 10. Cấu trúc của luận văn. PhÇn më ®Çu PhÇn kÕt qu¶ nghiªn cøu: Gåm 4 ch­¬ng Ch­¬ng 1: Tæng quan tµi liÖu Ch­¬ng 2: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc n©ng cao n¨ng lùc tù häc m«n sinh häc 10 cho häc sinh tr­êng PTDTNT Ch­¬ng 3: Mét sè biÖn ph¸p n©ng cao n¨ng lùc tù häc m«n sinh häc 10 cho häc sinh tr­êng PTDTNT. Ch­¬ng 4: Thùc nghiÖm s­ ph¹m. PhÇn kÕt: KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ. Tµi liÖu tham kh¶o Phô lôc Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 5 PhÇn II: KÕt qu¶ nghiªn cøu Ch­¬ng 1: Tæng quan t×nh h×nh nghiªn cøu vÊn ®Ò tù häc vµ h­íng dÉn tù häc trong gi¸o dôc nhµ tr­êng Trong lịch sử phát triển giáo dục, tổ chức quá trình học tập theo hướng tăng cường tính tự học của học sinh là vấn đề được quan tâm và nghiên cứu từ lâu. VÒ vÊn ®Ò tù häc nh­ vai trß cña tù häc, n¨ng lùc tù häc cña HS, c¸ch thøc rÌn luyÖn n¨ng lùc tù häc cho HS nãi chung vµ HS tr­êng PT DTNT nãi riªng ®· ®­îc nhiÒu t¸c gi¶ nghiªn cøu. 1.1.1. Trên thế giới. - Ngay từ cổ đại, nhiều nhà giáo dục lỗi lạc như Xôcơrat ( 470-399 TCN), Khổng Tử (551 -479 TCN) … Đã từng nói đến tầm quan trọng to lớn của việc phát huy tính tích cực, chủ động của HS và nói đến nhiều biện pháp phát huy tính tích cực nhận thức. - Từ thế kỉ 17 đến thế kỉ 19 nhiều nhà giáo dục lớn như J.A Conmesky (1592-1670); Jacques Rousseau(1712-1778); A.Đixtecvec (1790-1866) …Trong các công trình nghiên cứu của mình về giáo dục phát triển trí tuệ đều đặc biệt nhấn mạnh: Muốn phát triển trí tuệ bắt buộc người học phải phát huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo để tự mình dành lấy tri thức. Muốn vậy phải tăng cường khuyến khích người học tự khám phá, tự tìm tòi và suy nghĩ trong quá trình học tập [14, tr.26-33]. - Ở Pháp, vào năm 1920 đã hình thành những "nhà trường mới", đặt vấn đề phát triển năng lực trí tuệ của học sinh, khuyến khích các hoạt động do chính học sinh tự quản. - Nhiều tác giả Liên Xô (cũ) và xã hội chủ nghĩa Đông Âu, đứng trên quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng, các nhà giáo dục không những khẳng định vai trò và tiềm năng to lớn của họa động tự học trong giáo dục nhà trường. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 6 Đặc biệt nhiều tác giả còn nghiên cứu sâu sắc cách thức nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động tự học của người học. Trong đó nêu lên những biện pháp tổ chức hoạt động độc lập nhận thức của học sinh trong quá trình dạy như: Catxchuc G.X; Retzke R; Ilina T.A; Brunop E.p - Bropkina E.P; Picaxistưi P.I [32, tr.9 ]. - Động cơ học tập và giáo dục đúng đắn được N.A.Rubakin; H.Smitman và nhiều nhà giáo dục học coi là yếu tố quan trọng nhất có tính quyết định đến hiệu quả tự học, vì nó thúc đẩy người học tích cực chủ động trong tự học[32, tr.10 ]. - Những năm 30 của thế kỷ XX, nhiều nhà giáo dục ở Châu Á cũng quan tâm sâu sắc đến lĩnh vực tự học của học sinh - sinh viên. T.Makiguchi - người Nhật, nhà sư phạm lỗi lạc đã trình bày các tư tưởng nổi tiếng trong tác phẩm "giáo dục v ì cuộc sống sáng tạo". Ông cho rằng, g iáo dục có thể coi là quá trình hướng dẫn tự học mà động lực của nó là kích thích người học tạo ra giá trị để đạt đến hạnh phúc của bản thân và cộng đồng [23]. - Về nhiệm vụ của giáo dục được Unesco nghiên cứu và chỉ rõ “Để đáp ứng thành công nhiệm vụ của mình, giáo dục phải được tổ chức xoay quanh bốn loại hình học tập cơ bản, mà trong suốt cuộc đời của mỗi con người, chúng sẽ là những trụ cột về kiến thức: Học để biết, học để làm, học để cùng chung sống, học để làm người”[ 42,tr 71] Ngày nay, chủ trương giáo dục của mọi quốc gia trên thế giới đều khẳng định: Lên lớp mà GV chỉ thông báo kiến thức là ít có hiệu quả, cần thay dần việc thông báo bằng việc tổ chức HS tự tìm tòi để phát hiện kiến thức. Tóm lại hoạt động tự học đã được các tác giả xem xét tương đối cụ thể, từ vai trò của tự học, các kỹ năng tự học cần thiết đến các điều kiện để tổ chức quá trình tự học đạt kết quả. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 7 Hoạt động tự học được các tác giả kết luận là nó phải được thực hiện trong mối quan hệ tương tác hợp lý giữa các yếu tố, cá nhân người học, giá o viên và các điều kiện hỗ trợ khác. 1.1.2. Trong nước. Trong lịch sử phát triển của giáo dục ở Việt Nam, vấn đề tự học, tự bồi dưỡng đã được chú ý từ rất lâu. Thời kì phong kiến, tư tưởng Nho giáo là hệ tư tưởng thịnh hành nhất ở nước ta, đã xuất hiện các lớp tự phát của các ông đồ tâm huyết với nghề dạy học, song còn nhiều hạn chế. Thời kì thực dân Pháp đô hộ, giáo dục nước ta rất chậm đổi mới. hoạt động tự học không được nghiên cứu và phổ biến, nhưng thực tiễn giáo dục lại xuất hiện nhu cầu tự học có tính tự giác rất cao ở nhiều tầng lớp xã hội. Ở Miền Nam thời Mỹ - nguỵ, hoạt động tự học đã được chú ý nghiên cứu bởi nhiều tác giả, trong đó phải kể đến Đinh Gia Trinh với quan niệm có 2 hình thức học là học lấy và học ở nhà trường. Ông cho rằng: “Học lấy là tự mình học lấy triết học, khoa học, văn chương, không cần theo sự giảng dẫn tuần tự của một ông thầy … Người ta ai cũng cần học lấy dù cả những người đỗ đạt cao” [44]. Hoạt động tự học thực sự được nghiên cứu nghiêm túc và triển khai từ khi nền giáo dục cách mạng ra đời (1954) trong đó Chủ tịch Hồ Chí Minh, một tấm gương sáng về tình thần và phương pháp tự học đã dạy: "Về cách học, phải lấy tự học làm nòng cốt"[ 30 tr 67]. Thủ tướng Phạm Văn đồng, một trong những học trò xuất sắc của chủ tịch Hồ Chí Minh, đã tiếp nhận thể hiện và làm phong phú tư tưởng, sự nghiệp giáo dục của Người. Đồng chí chỉ rõ: “Đối với các em HS điều quan trọng có tầm cỡ rộng lớn là tránh tham lam nhồi nhét, tránh lối học vẹt, chỉ cần học thuộc lòng điều thầy giảng, đối với GV cần sử dụng phương pháp dạy người học suy Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 8 nghĩ, tìm tòi, hiểu rộng hơn điều thầy nói, mở rộng tư duy và năng lực sáng tạo của người học …, Làm sao cho giờ học là cơ hội để thầy trò thảo luận tranh luận từ đó các em rút ra nhữngđiều cần học, cần biết…”[13, tr 47-51], . Trong lí luận và thực tiễn Đồng chí cũng chỉ rõ "Phương pháp giáo dục không phải chỉ là những kinh nghiệm, thủ thuật trong truyền thụ và tiếp thu kiến thức mà còn là con đường để người học có thể tự học, tự nghiên cứu chứ không phải là bắt buộc trí nhớ làm việc một cách máy móc, chỉ biết ghi rồi nói lại "[10]. Trong nghị quyết của bộ chính trị về cải cách giáo dục (11/1/1979) đã viết "Cần coi trong việc bồi dưỡng hứng thú, thói quen và phương pháp tự học cho HS, hướng dẫn HS biết cách nghiên cứu SGK, thảo luận chuyên đề ghi chép tài liệu, tập làm thực nghiệm khoa học". Chính vì vậy việc nghên cứu những vấn đề này có tính thời sự và đã được nhiều nhà khoa học quan tâm nghiên cứu. Từ năm học 1977 đến nay, có rất nhiều tác giả với các công trình viết về vấn đề tự học như tác giả Nguyễn Hiến Lê[25], Nguyễn Cảnh Toàn [37], [38], [39], [40], Nguyễn Kỳ[21], [22], §Æng Vò Ho¹t, Hµ ThÞ §øc [18], Lª Kh¸nh B»ng [7], Nguyễn Như Ất [39], Nguyễn Văn Hộ [19]… Khi nói về tự học GS Nguyễn Cảnh Toàn cho rằng “ Cốt lõi của học là tự học. Hễ có học là có tự học, vì không ai có thể học hộ người khác được. Nhiệm vụ của chúng ta là "biến quá trình dạy học thành quá trình tự học", tức là khéo léo kết hợp quá trình dạy học của thầy với quá trình tự học của trò thành một quá trình thống nhất biện chứng” [40, tr 60-66]. Riêng lĩnh vực SH có rất nhiều công trình nghiên cứu về tự học điển hình như Đinh Quang Báo [3] [4] [5][6], . Nguyễn Đức Thành[43], Trần Bá Hoành[16] [17] và nhiều tác giả khác. Trong các công trình nghiên cứ u của mình, tác giả Trần Bá hoành đã phân tích cơ sở khoa học, cách thiết kế bài học sinh học theo phương pháp tích cực và kỹ thuật thực hiện các phương pháp tích cực như KT xác định mục tiêu bài học sử dụng câu hỏi, phiếu học tập, kỹ thuật đánh giá. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 9 Trong đó ông nhấn mạnh Phát triển trí sáng tạo của học sinh, Ông chỉ rõ "Giáo viên phải biết hướng dẫn, tổ chức cho học sinh tự mình khám phá kiến thức mới, dạy cho học sinh không chỉ kiến thức mà cả phương pháp học, trong đó cốt lõi là phương pháp tự học… Nếu rèn luyện cho người học có được kĩ năng, phương pháp, thói quen tự học, biết ứng dụng những điều đã học vào những tình huống mới, biết phát hiện và tự lực giải quyết vấn đề đặt ra sẽ tạo cho họ lòng ham học, khơi dậy tiềm năng vốn có trong mỗi người. Làm được như vậy thì kết quả học tập sẽ tăng gấp bội, HS sẽ có thể tiếp tục tự học khi vào đời, dễ dàng thích ứng với cuộc sống xã hội"[17, tr.50]. Nhiều công trình, nhiều bài báo viết về tự học nói chung ở các lĩnh vực như “Một số vấn đề cần thiết khi hướng dẫn HS tự học” - Thái Duy Tuyên; “Dạy học phát huy năng lực cá nhân của học sinh”– Nguyễn Gia Cầu và nhiều bài báo khác. Một số luận án tiến sỹ của các tác giả Nguyễn Thị Bích Hạnh; Hoàng Thị Lợi, Nguyễn Thị Tính … Nhiều luận văn thạc sỹ viết về những vấn đề có liên quan đến tự học như luận văn của các tác giả Bùi Thúy Phượng, Vũ Phương Thảo, Ngô thị Mai Hương. …Các tác giả đã nêu và phân tích cơ sở khoa học của hoạt động tự học, cơ sở tâm lí học, giáo dục học, xã hội học… Các tác giả đã khẳng định rõ các yếu tố thuộc về cá nhân ( nội lực) có vai trò quyết định đối với kết qủa học tập trong đó có năng lực tự học, ngoài ra các yếu tố bên ngoài như biện pháp hướng dẫn của giáo viên, phương pháp, phương tiện cũng có vai trò quan trọng. Việc nghiên cứu về kỹ năng học tập và bồi d ưỡng phương pháp tự học cho học sinh trường PTDTNT đã được một số tác giả đề cập đến như: Phạm Vũ Kích “Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp trong trường PTDTNT”, Hà Văn Định “Hoạt động ngoài giờ lên lớp ”, Lê Bình “Một số kinh nghiệm huy động tham gia các hoạt động ngoài giờ lên lớp ”, Phạm Hồng Quang “ Ứng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 10 dụng một số biện pháp tổ chức học tập ngoài giờ lên lớp cho học sinh trường PTDTNT các tỉnh phía bắc”, Trần Thị Ph ương Hà “ Các giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở trường PTDTNT tỉnh Yên Bái”, Hoàng Thị Lợi “Biện pháp rèn luyện kĩ năng ôn tập cho HS trường PT DTNT”… Việc nghiên cứu các hình thức tổ chức học tập nhằm rèn luyện kĩ năng học tập cho học sinh trường PTDTNT đã được các tác giả đề cập dưới nhiều góc độ khác nhau: Từ việc cải tiến nội dung, ph ương pháp dạy học đến kiểm tra đánh giá việc học bài của học sinh. *Tóm lại: Qua tìm hiểu các công trình trên thế giới và trong n ước nghiên cứu về tự học tôi có một số nhận xét sau: + Tự học, vai trò của tự học là vấn đề được bàn luận xuyên suốt các thời kì lịch sử nhân loại, mang ý nghĩa triết học. Nhưng càng về sau càng được soi sáng thêm về cơ sở giáo dục học và tâm lí học. + Tự học là một nhu cầu, một năng lực cần có của mọi người, đặc biệt trong thời đại ngày nay. Do đó mục tiêu quan trọng của các nhà trường là trang bị cho HS phương pháp tự học. + Có nhiều tác giả nghiên cứu về tự học đối với sinh viên và học sinh phổ thông, có một số ít viết về tự học đối với học sinh trường PTDTNT nhưng các công trình này chủ yếu m ới phản ánh một cách khái quát việc tổ chức hoạt động học tập cho học sinh dân tộc trong giờ lên lớp hoặc hoạt động ngoài giờ lên lớp, chưa có một công trình nghiên cứu nào đi sâu vào việc nghiên cứu các biện pháp tổ chức tự học cho học sinh trường PTDTNT dưới góc độ môn Sinh học 10. + Để tổ chức, nâng cao năng lực tự học cho HS có hiệu quả, cần làm rõ cơ sở lí luận và thực tiễn của các biện pháp, trên cơ sở đó xây dựng được các biện pháp nâng cao năng lực tự học cho phù hợp nhằm phát huy tính tích cực, độc lập sáng tạo, rèn luyện kĩ năng tự học và nâng cao chất lượng học tập bộ môn của HS. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 11 Ch­¬ng 2 C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc n©ng cao n¨ng lùc tù häc cho häc sinh tr­êng PTDTNT 2.1 Mét sè kh¸i niÖm c«ng cô 2.1.1 Tù häc vµ tù häc cã h­íng dÉn *Kh¸i niÖm vÒ tù häc: “Tù häc lµ qu¸ tr×nh tù m×nh ho¹t ®éng lÜnh héi tri thøc khoa häc vµ rÌn luyÖn kÜ n¨ng thùc hµnh kh«ng cã sù h­íng dÉn trùc tiÕp cña GV vµ sù qu¶n lÝ trùc tiÕp cña c¬ së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o“ [15, tr.458] . Cô thÓ h¬n “Tù häc lµ tù m×nh ®éng n·o, suy nghÜ, sö dông c¸c n¨ng lùc trÝ tuÖ (quan s¸t, so s¸nh, ph©n tÝch, tæng hîp) vµ cã khi c¶ c¬ b¾p (khi ph¶i sö dông c«ng cô) cïng c¸c phÈm chÊt cña m×nh, råi c¶ ®éng c¬, t×nh c¶m, c¶ nh©n sinh quan, thÕ giíi quan (nh­ trung thùc, kh¸c quan cã ý chÝ tiÕn thñ, kh«ng ng¹i khã, kiªn tr× nhÉn n¹i, lßng say mª khoa häc) ®Ó chiÕm lÜnh mét lÜnh vùc hiÓu biÕt nµo ®ã cña nh©n lo¹i, biÕn lÜnh vùc ®ã thµnh së h÷u cña m×nh“[40,tr.59]. * Tù häc cã h­íng dÉn: “Tù häc cã h­íng dÉn lµ viÖc häc c¸ nh©n vµ tù chñ, ®­î c sù g ióp ®ì v µ t¨ ng c­êng cña mé t sè y Õu tè nh­ GV ( cã h­íng dÉn), nh­ c«ng nghÖ gi¸o dôc hiÖn ®¹i“[15, tr 459] ViÖc tù häc cã h­íng dÉn cã thÓ ®­îc cô thÓ hãa theo m« h×nh sau: - Thu nhËn th«ng tin: Qua ®äc SGK, tµi liÖu, qua quan s¸t, qua thÝ nghiÖm, qua bµi tËp, qua t­ liÖu m¹ng internet, qua nghe gi¶ng vµ ghi chÐp ... - Xö lý th«ng tin: Ph©n tÝch, tæng hîp, kh¸i qu¸t, nhËn xÐt ®¸nh gi¸, phª ph¸n, tù tr×nh bµy, øng dông, lËp b¶ng hÖ thèng ... - Tù kiÓm tra, tù ®iÒu chØnh: Qua tr¶ lêi cña b¹n, qua tù tr¶ lêi, qua tæng kÕt cña thÇy. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 12 Nh­ vËy ng­êi häc lµ chñ thÓ, trung t©m tù m×nh chiÕm lÜnh tri thøc, ch©n lÝ b»ng hµnh ®éng cña m×nh. ThÇy lµ t¸c nh©n h­íng dÉn, tæ chøc, ®¹o diÔn cho trß tù häc trong sù hîp t¸c víi b¹n. * Tãm l¹i: - Tù häc lµ mét bé phËn, mét thµnh phÇn cña häc, khi nãi ®Òu häc th× bao giê còng g¾n víi tù häc, nh­ng kh«ng ph¶i bÊt cø sù häc nµo còng lµ tù häc. ChØ khi nµo häc sinh ®éc lËp, tù lùc thùc hiÖn ho¹t ®éng häc trong ®iÒu kiÖn kh«ng cã sù t¸c ®éng trùc tiÕp cña gi¸o viªn th× khi ®ã tù häc míi x¶y ra. - Cã thÓ nãi lµ con ng­êi ai còng ph¶i tù häc, do vËy trong cuéc ®êi cña mçi ng­êi bao giê còng cã ho¹t ®éng tù häc song vÊn ®Ò quan träng lµ tù häc ë møc ®é nµo vµ tù häc nh­ thÕ nµo. - §Æc ®iÓm c¬ b¶n quan träng kh«ng thÓ thiÕu cña tù häc lµ sù tù gi¸c vµ kiªn tr× cao, sù tÝch cùc, ®éc lËp vµ s¸ng t¹o cña häc sinh trong ho¹t ®éng häc lµ tù m×nh thùc hiÖn viÖc häc. - Tù häc cã nhiÒu møc ®é: Lµ tù häc hoµn toµn vµ tù häc cã ng­êi h­íng dÉn. Tù häc cã h­íng dÉn lµ h×nh thøc tù häc ®Ó chiÕm lÜnh tri thøc vµ h×nh thµnh kü n¨ng t­¬ng øng