Đề tài Nghiên cứu tác động ảnh hưởng của hàng rào kỹ thuật thương mại (TBT) Nhật Bản đối với xuất khẩu hàng nông, lâm, thuỷ sản của Việt nam và giải pháp khắc phục

Bé c«ng th−¬ng ViÖn nghiªn cøu th−¬ng m¹i ®Ò tµi khoa häc cÊp bé M· sè : 69.08.RD Nghiªn cøu t¸c ®éng ¶nh h−ëng cña hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i (TBT) NhËt B¶n ®èi víi xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt nam vµ gi¶i ph¸p kh¾c phôc C¬ quan qu¶n lý ®Ò tµi : Bé C«ng Th−¬ng C¬ quan chñ tr× thùc hiÖn : ViÖn Nghiªn cøu Th−¬ng m¹i Chñ nhiÖm ®Ò tµi: Th.S. Hoµng ThÞ V©n Anh C¸c thµnh viªn: TS. NguyÔn ThÞ NhiÔu Th.S. §ç Kim Chi Th.S. Ph¹m ThÞ C¶i Th.S. Lª Huy Kh«i CN. Ph¹m Hång Lam CN. Hoµng ThÞ H−¬ng Lan 7159 06/3/2009 Hµ néi - 2008 Danh môc ch÷ viÕt t¾t ViÕt t¾t tiÕng Anh ViÕt t¾t Néi dung tiÕng Anh Néi dung tiÕng ViÖt AoA Agreement on Agriculture HiÖp ®Þnh n«ng nghiÖp FAO Food and Agriculture Organization of the United Nations Tæ chøc n«ng l−¬ng Liªn hîp quèc GAP Good Agricultural Practice Tiªu chuÈn quèc gia vÒ Thùc hµnh N«ng nghiÖp Tèt JAS Japan Agricultural Standards Tiªu chuÈn n«ng nghiÖp NhËt B¶n JETRO Japan External Trade Organization Tæ chøc xóc tiÕn th−¬ng m¹i NhËt B¶n JIS Japannese Industrial Standards Tiªu chuÈn c«ng nghiÖp NhËt B¶n SPS Sanitary and Phytosanitary Standards Tiªu chuÈn vÖ sinh dÞch tÔ & kiÓm dÞch ®éng thùc vËt TBT Technical Barriers to Trade Hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i WTO World Trade Organization Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi EU European Union Liªn minh Ch©u ©u HACCP Hazard Analysis and Critical Control Points HÖ thèng ph©n tÝch mèi nguy vµ ®iÓm kiÓm so¸t tíi h¹n USD United States dollar §ång §« la Mü ViÕt t¾t tiÕng ViÖt ViÕt t¾t Néi dung tiÕng ViÖt ATVSTP An toµn vÖ sinh thùc phÈm DN Doanh nghiÖp VN ViÖt Nam Danh môc b¶ng biÓu B¶ng 1.1. Hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña mét sè n−íc 8 B¶ng 2.1. T×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu cña NhËt B¶n 30 B¶ng 2.2. XuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n 30 B¶ng 2.3. XuÊt khÈu n«ng s¶n cña NhËt B¶n 31 B¶ng 2.4. XuÊt khÈu thuû s¶n cña NhËt B¶n 31 B¶ng 2.5. XuÊt khÈu l©m s¶n cña NhËt B¶n 32 B¶ng 2.6. ThÞ tr−êng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n chñ yÕu cña NhËt B¶n 32 B¶ng 2.7. NhËp khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n cña NhËt B¶n 33 B¶ng 2.8. NhËp khÈu n«ng s¶n cña NhËt B¶n theo nhãm s¶n phÈm 33 B¶ng 2.9. C¸c n−íc xuÊt khÈu n«ng s¶n lín nhÊt sang NhËt B¶n 34 B¶ng 2.10. NhËp khÈu thñy s¶n cña NhËt B¶n theo nhãm s¶n phÈm 34 B¶ng 2.11. C¸c n−íc xuÊt khÈu thñy s¶n lín nhÊt sang NhËt B¶n 35 B¶ng 2.12. NhËp khÈu l©m s¶n cña NhËt B¶n theo nhãm s¶n phÈm 35 B¶ng 2.13. C¸c n−íc xuÊt khÈu l©m s¶n lín nhÊt sang NhËt B¶n 36 B¶ng 2.14. C¸c n−íc xuÊt khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n lín nhÊt sang NhËt B¶n 36 B¶ng 2.15. NK n«ng, l©m, thñy s¶n cña NhËt B¶n theo nhãm hµng 37 B¶ng 2.16. XuÊt khÈu n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n 38 B¶ng 2.17. Tû träng cña ViÖt Nam trong tæng kim ng¹ch nhËp khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n cña NhËt B¶n 39 B¶ng 2.18. RCA vµ thÞ phÇn n«ng, l©m, thñy s¶n cña ViÖt Nam trªn thÞ tr−êng NhËt B¶n so víi Th¸i Lan vµ Trung Quèc 40 B¶ng 2.19. TØ träng xuÊt khÈu n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n 41 B¶ng 2.20. XuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n 43 B¶ng 2.21. XuÊt khÈu gç vµ s¶n phÈm gç cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n 46 B¶ng 2.22. XuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n 47 B¶ng 2.23. C¸c n−íc xuÊt khÈu t«m nguyªn liÖu lín nhÊt sang NhËt B¶n 47 B¶ng 2.24. C¸c chÊt cÊm sö dông trong nu«i trång thuû s¶n trong quy ®Þnh hiÖn hµnh cña ViÖt Nam so víi c¸c thÞ tr−êng xuÊt khÈu 56 B¶ng 2.25. Tiªu chuÈn vÒ d− l−îng Chlorpyrifos trong rau qu¶ theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña ViÖt Nam so víi c¸c thÞ tr−êng xuÊt khÈu 57 B¶ng 3.1. C¸c yÕu tè vÜ m« ¶nh h−ëng ®Õn triÓn väng thÞ tr−êng n«ng, l©m, thñy s¶n NhËt B¶n 59 B¶ng 3.2. Dù b¸o nhu cÇu nhËp khÈu n«ng s¶n cña NhËt B¶n 60 S¬ ®å 1.1. Tr×nh tù thñ tôc kiÓm tra thùc phÈm nhËp khÈu vµo NhËt B¶n 14 BiÓu 2.1. Møc ®é nhËn biÕt cña doanh nghiÖp vÒ c¸c tiªu cnuÈn vÖ sinh an toµn thùc phÈm 50 BiÓu 2.1. Møc ®é nhËn biÕt cña doanh nghiÖp vÒ c¸c tiªu chuÈn m«i tr−êng 50 BiÓu 2.2. Møc ®é nhËn biÕt cña doanh nghiÖp vÒ c¸c tiªu chuÈn vÒ m«i tr−êng BiÓu 2.3. Nh÷ng lý do khiÕn doanh nghiÖp quan t©m ®Õn c¸c tiªu chuÈn kü thuËt cña NhËt B¶n 51 i Môc lôc Danh môc ch÷ viÕt t¾t Danh môc b¶ng biÓu Më ®Çu 1 Ch−¬ng 1: Tæng quan vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu 5 1.1. C¸c quy ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n nhËp khÈu 5 1.1.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i 5 1.1.2. Hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n nhËp khÈu 9 1.2. T¸c ®éng cña hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n nhËp khÈu 19 1.2.1. Nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc 19 1.2.2. Nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc 20 1.3. Kinh nghiÖm cña mét sè n−íc vÒ ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n nhËp khÈu vµ bµi häc rót ra cho ViÖt Nam 21 1.3.1. Kinh nghiÖm cña mét sè n−íc 21 1.3.2. Bµi häc rót ra cho ViÖt Nam 27 Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i nhËt b¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam 30 2.1. Kh¸i qu¸t vÒ xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thñy s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n 30 2.1.1. ThÞ tr−êng xuÊt nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thñy s¶n NhËt B¶n 30 2.1.2. T×nh h×nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thñy s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n 38 2.2. T×nh h×nh ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n cña hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam 41 2.2.1. Kh¸i qu¸t thùc tr¹ng ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n cña hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam 41 2.2.2. Kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam 49 ii 2.3. §¸nh gi¸ chung vÒ thùc tr¹ng ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m thñy s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam 53 2.3.1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc 53 2.3.2. Nh÷ng h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n 54 CH¦¥NG 3: Gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i nhËt b¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n xuÊt khÈu viÖt nam 59 3.1. Dù b¸o vÒ xu h−íng ®iÒu chØnh c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu 59 3.1.1. TriÓn väng nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n 59 3.1.2. Xu h−íng ®iÒu chØnh c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu 61 3.1.3. TriÓn väng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n thêi gian tíi 62 3.2. Quan ®iÓm cña ViÖt Nam nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n 65 3.3. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam 67 3.3.1. Gi¶i ph¸p ®èi víi Nhµ n−íc 67 3.3.2. Gi¶i ph¸p ®èi víi HiÖp héi 72 3.3.3. Gi¶i ph¸p ®èi víi tæ chøc t− vÊn ph¸p luËt 74 3.3.4. Gi¶i ph¸p ®èi víi doanh nghiÖp 75 KÕt luËn 80 PhÇn phô lôc 82 Tµi liÖu tham kh¶o 98 1 Më ®Çu 1. Sù cÇn thiÕt nghiªn cøu: NhËt B¶n hiÖn lµ mét trong nh÷ng ®èi t¸c th−¬ng m¹i lín cña ViÖt Nam, n¨m 2007, kim ng¹ch th−¬ng m¹i hai chiÒu ViÖt - NhËt chiÕm kho¶ng 11% tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam. H¬n n÷a, NhËt B¶n vµ ViÖt Nam l¹i gÇn gòi vÒ mÆt ®Þa lý vµ cã nh÷ng nÐt t−¬ng ®ång vÒ v¨n ho¸, ®iÒu nµy cµng t¹o nhiÒu thuËn lîi cho ViÖt Nam cã thÓ t¨ng c−êng xuÊt khÈu sang NhËt B¶n. ThÞ tr−êng NhËt B¶n trong thêi gian trung h¹n tíi vÉn lµ mét trong ba thÞ tr−êng lín nhÊt thÕ giíi vµ vÉn lµ thÞ tr−êng xuÊt khÈu träng ®iÓm cña ViÖt Nam. N«ng, l©m, thuû s¶n lµ mét trong nh÷ng nhãm hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam. Sù gia t¨ng trong kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam thêi gian qua cã sù ®ãng gãp kh«ng nhá cña thÞ tr−êng NhËt B¶n. Thñy h¶i s¶n lµ nhãm hµng chiÕm tû träng lín nhÊt - trªn 10% - trong kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n. Thø hai lµ gç vµ s¶n phÈm gç - chiÕm tû träng trªn 5%. TiÕp theo lµ cµ phª vµ cao su thiªn nhiªn, hai mÆt hµng NhËt B¶n kh«ng s¶n xuÊt mµ phô thuéc vµo nguån nhËp khÈu. ViÖt Nam trë thµnh nhµ xuÊt khÈu cµ phª t−¬i lín thø 6 sang NhËt B¶n tõ n¨m 2002 vµ hiÖn NhËt B¶n chiÕm kho¶ng 5% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt Nam... Tuy nhiªn, nh÷ng s¶n phÈm mµ ViÖt Nam cã lîi thÕ xuÊt khÈu sang NhËt B¶n còng chÝnh lµ nh÷ng s¶n phÈm mµ nhiÒu n−íc vµ khu vùc kh¸c trªn thÕ giíi, nhÊt lµ c¸c n−íc trong ASEAN vµ Trung Quèc cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n. §ång thêi, ®©y còng lµ mét trong nh÷ng thÞ tr−êng ®ßi hái rÊt kh¾t khe ®èi víi hµng nhËp khÈu vµ cã nhiÒu rµo c¶n th−¬ng m¹i vµo bËc nhÊt thÕ giíi. Thêi gian qua, s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n khi th©m nhËp thÞ tr−êng NhËt B¶n do ch−a ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn kü thuËt chÆt chÏ cña NhËt B¶n, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò an toµn vÖ sinh thùc phÈm. Tõ n¨m 2006, NhËt B¶n ®· thùc hiÖn LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm söa ®æi víi tÊt c¶ c¸c l« hµng thùc phÈm nhËp khÈu, th¾t chÆt quy ®Þnh vµ bæ sung mét sè lo¹i d− l−îng ho¸ chÊt kh«ng ®−îc phÐp cã trong thùc phÈm vµ tiÕp tôc n©ng møc h¹n chÕ d− l−îng ho¸ chÊt cho phÐp. Tr−íc bèi c¶nh c¹nh tranh xuÊt khÈu ngµy cµng gay g¾t vµ nh÷ng yªu cÇu kh¾t khe vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i ®èi víi nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n, xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng nµy thêi gian qua tuy cã nhiÒu thµnh tùu nh−ng còng béc lé nh÷ng yÕu kÐm vµ h¹n chÕ trong c¹nh tranh, ch−a ®¸p øng ®−îc ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu cña thÞ tr−êng NhËt B¶n, ch−a ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng vµ nh÷ng lîi thÕ cña ®Êt n−íc ®Ó duy tr× vµ më réng thÞ phÇn trªn thÞ tr−êng nµy. V× vËy, chóng t«i cho r»ng 2 viÖc nghiªn cøu vµ t×m ra c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n sang thÞ tr−êng NhËt B¶n lµ hÕt søc cÇn thiÕt. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu: §· cã c¸c nghiªn cøu liªn quan ®Õn lÜnh vùc nµy, ®iÓn h×nh lµ mét sè nghiªn cøu sau: - Nghiªn cøu cña PGS.TS. NguyÔn Do·n ThÞ LiÔu: “T¸c ®éng cña c¸c rµo c¶n m«i tr−êng tíi xuÊt khÈu hµng hãa cña ViÖt Nam”, nghiªn cøu c¸c quy ®Þnh m«i tr−êng cña mét sè thÞ tr−êng nhËp khÈu lín nh− Hoa Kú, EU, NhËt B¶n vµ t¸c ®éng cña c¸c quy ®Þnh nµy ®èi víi xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam. - Nghiªn cøu cña TS. NguyÔn ThÞ NhiÔu: "Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n, thuû s¶n vµ thñ c«ng mü nghÖ cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n", ®· tæng quan vÒ thÞ tr−êng NhËt B¶n vµ nh÷ng yªu cÇu cña thÞ tr−êng NhËt B¶n ®èi víi nhËp khÈu n«ng s¶n, thuû s¶n, hµng thñ c«ng mü nghÖ; ph©n tÝch thùc tr¹ng xuÊt khÈu n«ng, thuû s¶n, hµng thñ c«ng mü nghÖ sang NhËt B¶n vµ ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu c¸c nhãm hµng trªn sang thÞ tr−êng NhËt B¶n. - Nghiªn cøu cña PGS.TS. §inh V¨n Thµnh: "C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®èi víi hµng n«ng s¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ", giíi thiÖu mét c¸ch kh¸i qu¸t c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®èi víi hµng n«ng s¶n theo quy ®Þnh cña WTO vµ th«ng lÖ quèc tÕ; c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cña ViÖt Nam ®èi víi hµng n«ng s¶n; vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®èi víi mét sè n«ng s¶n chñ yÕu theo quy ®Þnh cña WTO vµ th«ng lÖ quèc tÕ. - Nghiªn cøu cña PGS.TS. §inh V¨n Thµnh: "Rµo c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ", ®· lµm râ c¬ së lý luËn cña c¸c rµo c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ; thùc tr¹ng c¸c rµo c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ theo mét sè ngµnh hµng, mÆt hµng vµ thuéc mét sè thÞ tr−êng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam; thùc tr¹ng rµo c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam; ®−a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng rµo c¶n ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµ c¸c kiÕn nghÞ vÒ t¹o dùng vµ sö dông c¸c rµo c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, hiÖn vÉn ch−a cã nghiªn cøu nµo ph©n tÝch cô thÓ t×nh h×nh ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n vµ t¸c ®éng cña hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®Õn xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam; ®ång thêi, còng ch−a cã nghiªn cøu nµo nghiªn cøu nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n nh»m më réng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi. 3 3. Môc tiªu nghiªn cøu: Nghiªn cøu, ph©n tÝch t×nh h×nh ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i ®Ó thÊy ®−îc nh÷ng t¸c ®éng cña hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n ViÖt Nam vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®Ó më réng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n. §Ó thùc hiÖn môc tiªu nµy, ®Ò tµi sÏ ®i vµo thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô cô thÓ sau: - Tæng quan vÒ hµng rµo kü thuËt cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu; - Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam; - §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n. 4. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu: 4.1. §èi t−îng nghiªn cøu §èi t−îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. 4.2. Ph¹m vi nghiªn cøu VÒ néi dung: Nghiªn cøu kh¶ n¨ng ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®Ó tõ ®ã ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n. VÒ thêi gian: ph©n tÝch thùc tr¹ng tõ 2003 ®Õn nay vµ gi¶i ph¸p cho thêi gian tíi n¨m 2015. 5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu - Thùc hiÖn nghiªn cøu tµi liÖu trªn c¬ së nguån tµi liÖu thø cÊp lµ s¸ch, b¸o, tµi liÖu, websites. - Kh¶o s¸t mét sè doanh nghiÖp xuÊt khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n sang NhËt B¶n t¹i §µ N½ng vµ TP. Hå ChÝ Minh - Tæ chøc héi nghÞ, héi th¶o khoa häc, lÊy ý kiÕn chuyªn gia. - Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch, thèng kª, so s¸nh, tæng hîp. 4 6. KÕt cÊu cña ®Ò tµi Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, tµi liÖu tham kh¶o vµ c¸c phô lôc, ®Ò tµi ®−îc kÕt cÊu thµnh ba ch−¬ng: Ch−¬ng 1: Tæng quan vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam Ch−¬ng 3: Gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n ViÖt Nam 5 Ch−¬ng 1 Tæng quan vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu 1.1. C¸c quy ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n nhËp khÈu 1.1.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i Hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i lµ nh÷ng biÖn ph¸p kü thuËt cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ ng−êi tiªu dïng, lîi Ých quèc gia, b¶o hé s¶n xuÊt trong n−íc. C¸c hµng rµo kü thuËt ®Ò cËp tíi c¸c tiªu chuÈn cña hµng ho¸ trong ®ã mçi quèc gia cã quy ®Þnh kh¸c nhau. C¸c tiªu chuÈn nµy cã thÓ bao gåm c¸c th«ng sè, ®Æc ®iÓm cho mçi lo¹i hµng ho¸, hoÆc ®ßi hái c¸c s¶n phÈm ph¶i ®¹t ®−îc nh÷ng yªu cÇu nhÊt ®Þnh tr−íc khi th©m nhËp thÞ tr−êng, hoÆc cã thÓ ®ãng vai trß nh− c¸c rµo c¶n th−¬ng m¹i, ®Æc biÖt khi nã ®−îc quy ®Þnh kh¸c nhau gi÷a c¸c n−íc. Nh÷ng quy ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cã tÝnh chÊt toµn cÇu lµ HiÖp ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i (TBT) cña WTO. §èi t−îng ®iÒu chØnh cña HiÖp ®Þnh TBT gåm: tiªu chuÈn, quy chuÈn kü thuËt vµ quy tr×nh ®¸nh gi¸ sù phï hîp. C¸c thuËt ng÷ nµy ®−îc hiÓu mét c¸ch ®¬n gi¶n nh− sau: - Tiªu chuÈn: v¨n b¶n tù nguyÖn ¸p dông, ®Ò cËp ®Õn ®Æc tÝnh cña hµng ho¸, ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt, bao gãi ghi nh·n, vËn chuyÓn, b¶o qu¶n vµ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan kh¸c cña hµng ho¸; - V¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ kü thuËt, quy chuÈn kü thuËt (d−íi ®©y gäi chung lµ quy chuÈn kü thuËt): v¨n b¶n víi néi dung kü thuËt t−¬ng tù tiªu chuÈn nh−ng mang tÝnh ph¸p lý b¾t buéc ph¶i thùc hiÖn víi c¸c chÕ tµi nhÊt ®Þnh; - Quy tr×nh ®¸nh gi¸ sù phï hîp: c¸c b−íc, tr×nh tù x¸c ®Þnh xem c¸c yªu cÇu cña tiªu chuÈn, quy chuÈn kü thuËt cã ®−îc thùc hiÖn hay kh«ng. Nh− vËy, môc tiªu c¬ b¶n cña HiÖp ®Þnh TBT lµ ®¶m b¶o c¸c biÖn ph¸p kü thuËt gåm tiªu chuÈn, quy chuÈn kü thuËt vµ c¸c quy tr×nh ®¸nh gi¸ sù phï hîp cña mçi n−íc kh«ng t¹o ra c¸c trë ng¹i kh«ng cÇn thiÕt cho hµng ho¸ cña c¸c n−íc kh¸c, ¶nh h−ëng ®Õn th−¬ng m¹i quèc tÕ. HiÖp ®Þnh TBT thõa nhËn c¸c n−íc thµnh viªn cã quyÒn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó b¶o ®¶m chÊt l−îng hµng ho¸, b¶o vÖ søc khoÎ con ng−êi, ®éng thùc vËt, b¶o vÖ an ninh vµ m«i tr−êng cña quèc gia m×nh víi ®iÒu kiÖn c¸c biÖn ph¸p nµy kh«ng ph©n biÖt ®èi xö hoÆc lµm c¶n trë th−¬ng m¹i quèc tÕ. 6 §Ó tr¸nh viÖc c¸c quèc gia cã thÓ lËp nªn c¸c hµng rµo tr¸ h×nh hoÆc cã sù ph©n biÖt ®èi xö t¹o nªn sù c¹nh tranh kh«ng c«ng b»ng trong ho¹t ®éng th−¬ng m¹i tr¸i víi môc tiªu vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña WTO, HiÖp ®Þnh ®· yªu cÇu c¸c tiªu chuÈn kü thuËt ®Æt ra ph¶i ®¸p øng ®−îc c¸c nguyªn t¾c sau: - C¸c tiªu chuÈn kü thuËt ph¶i ®−îc ¸p dông trªn c¬ së kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, cã nghÜa lµ ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c ®·i ngé tèi huÖ quèc vµ ®·i ngé quèc gia. C¸c n−íc ph¶i ®¶m b¶o r»ng, c¸c tiªu chuÈn kü thuËt ®−îc ¸p dông kh«ng ®−îc phÐp ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c hµng ho¸ tõ c¸c nguån nhËp khÈu ë c¸c n−íc kh¸c nhau vµ kh«ng ®−îc ph©n biÖt ®èi xö gi÷a hµng ho¸ nhËp khÈu víi hµng ho¸ t−¬ng tù ®−îc s¶n xuÊt trong n−íc. - C¸c tiªu chuÈn kü thuËt kh«ng ®−îc phÐp g©y ra c¸c trë ng¹i kh«ng cÇn thiÕt ®èi víi ho¹t ®éng th−¬ng m¹i. Môc 2.2 ®iÒu II cña HiÖp ®Þnh quy ®Þnh: “C¸c n−íc cÇn ®¶m b¶o r»ng c¸c tiªu chuÈn kü thuËt kh«ng ®−îc chuÈn bÞ, th«ng qua vµ ¸p dông víi môc ®Ých t¹o ra c¸c c¶n trë kh«ng cÇn thiÕt cho th−¬ng m¹i quèc tÕ. Víi môc ®Ých nµy, c¸c tiªu chuÈn kü thuËt kh«ng ®−îc phÐp g©y h¹n chÕ cho th−¬ng m¹i h¬n møc cÇn thiÕt ®Ó hoµn tÊt mét môc tiªu hîp ph¸p, cã tÝnh ®Õn c¸c rñi ro cã thÓ n¶y sinh tõ sù kh«ng hoµn tÊt”. Môc tiªu hîp ph¸p cã thÓ lµ ®Ó duy tr× an ninh quèc gia, ®Ó ng¨n ngõa gian lËn th−¬ng m¹i, ®Ó ®¶m b¶o chÊt l−îng cña c¸c s¶n phÈm, ®Ó b¶o vÖ cuéc sèng vµ søc khoÎ cña con ng−êi, ®Ó b¶o vÖ cuéc sèng vµ søc khoÎ cña ®éng thùc vËt vµ ®Ó b¶o vÖ m«i tr−êng. - C¸c tiªu chuÈn kü thuËt ph¶i ®¶m b¶o sù minh b¹ch ho¸, tøc lµ khi sö dông c¸c tiªu chuÈn kü thuËt, n−íc ph¶i ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó c¸c n−íc kh¸c hiÓu ®−îc nh÷ng ký hiÖu, chÊp nhËn vµ thùc hiÖn ®óng thêi h¹n c¸c biÖn ph¸p kü thuËt liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i th«ng qua c¬ chÕ th«ng b¸o, hái ®¸p vµ xuÊt b¶n. Sù minh b¹ch cña c¸c biÖn ph¸p kü thuËt liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i nh»m ®¶m b¶o cho c¸c n−íc cã th«ng tin vÒ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt cña c¸c n−íc kh¸c mét c¸ch thuËn lîi, sau ®ã c¸c nhµ nhËp khÈu cã thÓ tiÕp nhËn vµ xuÊt khÈu hµng ho¸ theo yªu cÇu cña n−íc nhËp khÈu; lµm gi¶m thiÖt h¹i v× kh«ng ®¸p øng c¸c yªu cÇu; lµm gi¶m nh÷ng va ch¹m trong th−¬ng m¹i vµ ®¶m b¶o ®−îc quyÒn lîi th«ng qua viÖc gãp ý kiÕn víi th«ng b¸o cña c¸c n−íc kh¸c. - C¸c n−íc ph¶i ®¶m b¶o x©y dùng, th«ng qua vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt trªn c¬ së nghiªn cøu khoa häc, thùc nghiÖm hoÆc thùc tiÔn ®· ®−îc kiÓm chøng, kh«ng ®−îc duy tr× c¸c biÖn ph¸p nÕu hoµn c¶nh vµ môc tiªu ®Ó ¸p dông kh«ng cßn tån t¹i hoÆc ®· thay ®æi vµ cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kh¸c Ýt g©y trë ng¹i h¬n cho th−¬ng m¹i. 7 Nh− vËy, c¸c tiªu chuÈn kü thuËt ph¶i ®−îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c tiªu chuÈn ®· ®−îc quèc tÕ thõa nhËn. Trong tr−êng hîp ¸p dông c¸c tiªu chuÈn kü thuËt mµ ch−a cã tiªu chuÈn quèc tÕ, hoÆc v× lý do ®Þa lý, khÝ hËu vµ c