Đề tài Tác động của việc Trung Quốc gia nhập WTO đối với xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam

Bé T−¬ng m¹i Bé Th−¬ng m¹i §Ò tµi khoa häc cÊp Bé M∙ sè: 2004 - 78 - 007 T¸c ®éng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO ®èi víi xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam C¬ quan qu¶n lý ®Ò tµi: Bé Th−¬ng m¹i C¬ quan chñ tr× thùc hiÖn: ViÖn Nghiªn cøu th−¬ng m¹i Chñ nhiÖm ®Ò tµi : Ths. §ç Kim Chi C¸c thµnh viªn: : Ths. NguyÔn ViÖt H−ng Ths. Hoµng thÞ V©n Anh CN. Ph¹m Hång Lam 5899 21/6/2006 Hµ néi – 2006 Bé Th−¬ng m¹i §Ò tµi khoa häc cÊp Bé M∙ sè: 2004 - 78 - 007 T¸c ®éng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO ®èi víi xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam Hµ néi- 2006 i Môc Lôc Trang Danh môc ch÷ viÕt t¾t Më ®Çu 1 Ch−¬ng 1. Vai trß cña Trung Quèc trong th−¬ng m¹i toµn cÇu sau khi lµ thµnh viªn cña WTO 5 1. T¸c ®éng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO ®èi víi nÒn kinh tÕ Trung Quèc 5 1.1. Kh¸i l−îc vÒ c¸c cam kÕt cña Trung Quèc khi gia nhËp WTO 5 1.2. C¸c lîi Ých cña viÖc tham gia WTO ®èi víi Trung Quèc 11 1.3. Nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi Trung Quèc khi thùc hiÖn c¸c nguyªn t¾c cña WTO 18 2. T¸c ®éng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO ®èi víi th−¬ng m¹i quèc tÕ 20 2.1. VÞ trÝ cña Trung Quèc trong hÖ thèng th−¬ng m¹i toµn cÇu sau khi trë thµnh thµnh viªn WTO 20 2.2. T¸c ®éng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO ®èi víi víi mét sè trung t©m th−¬ng m¹i lín trªn thÕ giíi 24 2.2.1. T¸c ®éng ®Õn th−¬ng m¹i Trung Quèc - Hoa Kú 25 2.2.2. T¸c ®éng ®Õn th−¬ng m¹i Trung Quèc - EU 27 2.2.3. T¸c ®éng ®Õn th−¬ng m¹i Trung Quèc - NhËt B¶n 29 2.2.4. T¸c ®éng ®Õn th−¬ng m¹i Trung Quèc - ASEAN 30 Ch−¬ng 2. Nh÷ng t¸c ®éng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO ®èi víi xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam 37 1. T¸c ®éng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO tíi xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng Trung Quèc 37 1.1. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng Trung Quèc 37 ii 1.2. T¸c ®éng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO tíi n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ tr−êng Trung Quèc 41 1.3. T¸c ®éng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO tíi chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i ®èi víi ViÖt Nam 46 2. T¸c ®éng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO tíi xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang c¸c thÞ tr−êng kh¸c 48 2.1. T¸c ®éng tíi n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam trªn mét sè thÞ tr−êng xuÊt khÈu chñ yÕu 49 2.1.1. ThÞ tr−êng Hoa Kú 49 2.1.2. ThÞ tr−êng EU 57 2.1.3. ThÞ tr−êng NhËt B¶n 62 2.1.4. ThÞ tr−êng ASEAN 67 2.2. T¸c ®éng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO tíi thay ®æi chÝnh s¸ch cña c¸c thÞ tr−êng xuÊt khÈu chñ yÕu 70 3. §¸nh gi¸ tæng qu¸t t¸c ®éng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO tíi xuÊt khÈu cña ViÖt Nam 75 3.1. C¸c t¸c ®éng tÝch cùc 75 3.2. C¸c t¸c ®éng tiªu cùc 76 3.3. Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra cÇn gi¶i quyÕt 80 Ch−¬ng 3. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong bèi c¶nh Trung Quèc lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO 82 1. Quan ®iÓm vµ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi 82 1.1. Quan ®iÓm vÒ ph¸t triÓn xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong bèi c¶nh Trung Quèc lµ thµnh viªn cña WTO 82 1.2. §Þnh h−íng ph¸t triÓn xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong bèi c¶nh Trung Quèc lµ thµnh viªn cña WTO 85 2. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn xuÊt khÈu cña ViÖt Nam 86 iii 2.1. C¸c gi¶i ph¸p chung 86 2.1.1. Ph¸t triÓn quan hÖ quèc tÕ 86 2.1.2. N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ 88 2.1.3. N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp xuÊt khÈu 92 2.1.4. N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸ xuÊt khÈu 95 2.1.5. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, ph¸t triÓn thÞ tr−êng, xóc tiÕn th−¬ng m¹i 97 2.2. C¸c gi¶i ph¸p cho tõng thÞ tr−êng vµ ngµnh hµng 98 2.2.1. ThÞ tr−êng Trung Quèc 98 2.2.2. ThÞ tr−êng Hoa Kú 101 2.2.3. ThÞ tr−êng EU 106 2.2.4. ThÞ tr−êng NhËt B¶n 112 2.2.5. ThÞ tr−êng ASEAN 114 KÕt luËn 117 Tµi liÖu tham kh¶o 119 Phô lôc 121 iv Danh Môc b¶ng biÓu, s¬ ®å, phô lôc B¶ng 1.1. So s¸nh cam kÕt WTO cña Trung Quèc víi cam kÕt trong HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú 10 B¶ng 1.2. Mét sè chØ tiªu kinh tÕ vÜ m« cña Trung Quèc 2000 - 2005 17 B¶ng 1.3. T×nh h×nh FDI t¹i khu vùc §«ng ¸ 22 B¶ng 1.4. Th−¬ng m¹i cña Trung Quèc víi c¸c ®èi t¸c chÝnh sau khi gia nhËp WTO 24 B¶ng 1.5. Th−¬ng m¹i Trung Quèc – Hoa Kú 26 B¶ng 1.6. Th−¬ng m¹i Trung Quèc - EU 28 B¶ng 1.7. Th−¬ng m¹i Trung Quèc – NhËt B¶n 29 B¶ng 1.8. Th−¬ng m¹i Trung Quèc – ASEAN 31 B¶ng 2.1. Th−¬ng m¹i ViÖt Nam – Trung Quèc 1995 - 2000 38 B¶ng 2.2. XuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Trung Quèc 1995 - 2000 40 B¶ng 2.3. XuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Trung Quèc 2001 - 2004 39 B¶ng 2.4. MÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam sang Trung Quèc 2001 - 2004 39 B¶ng 2.5. Kh¶ n¨ng tù cung øng mét sè s¶n phÈm cña Trung Quèc 41 B¶ng 2.6. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Hoa Kú 49 B¶ng 2.7. MÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam sang Hoa Kú 50 B¶ng 2.8. NhËp khÈu hµng dÖt may vµo thÞ tr−êng Hoa Kú 51 B¶ng 2.9. NhËp khÈu giµy dÐp vµo thÞ tr−êng Hoa Kú 54 B¶ng 2.10. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang EU 15 57 B¶ng 2.11. Mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam sang EU 15 58 B¶ng 2.12. NhËp khÈu hµng dÖt may ngo¹i khu vùc cña EU 15 60 B¶ng 2.13. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n 63 B¶ng 2.14. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n 64 B¶ng 2.15. NhËp khÈu giµy dÐp vµo thÞ tr−êng NhËt B¶n 67 v B¶ng 2.16. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng ASEAN 68 B¶ng 2.17. MÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng ASEAN 69 §å thÞ. FDI vµo Trung Quèc 15 Phô lôc 1. Nh÷ng cam kÕt chñ yÕu trong lÜnh vùc dÞch vô cña Trung Quèc 121 Phô lôc 2. Cam kÕt vÒ TQR cña Trung Quèc 123 Phô lôc 3. T×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu n«ng s¶n cña Trung Quèc 125 Phô lôc 4. C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña Trung Quèc sang EU 126 Phô lôc 5. T¸c ®éng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO c¸c n−íc trong khu vùc 127 Phô lôc 6: RCA cña Trung Quèc vµ c¸c n−íc ASEAN 128 Phô lôc 7. T×nh h×nh nhËp khÈu mét sè n«ng s¶n vµo thÞ tr−êng Trung Quèc 130 Phô lôc 8. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c n−íc thµnh viªn EU - 15 131 Phô lôc 9. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c n−íc ASEAN 131 vi Danh môc ch÷ viÕt t¾t ViÕt t¾t TiÕng Anh TiÕng ViÖt AFTA ASEAN Free Trade Area Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN ASEAN Association of Southeast Asian Nations HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ ATC Agreement of Textile & Clothing HiÖp ®Þnh Hµng dÖt may CEPT Common Effective Preferential Tariff ThuÕ quan −u ®·i cã hiÖu lùc chung DSM Dispute settlement mechandise C¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp th−¬ng m¹i cña WTO EHP Early Harvest Progam Ch−¬ng tr×nh Thu ho¹ch sím EU European Union Liªn minh ch©u ¢u FAO Food and Agriculture Organization Tæ chøc n«ng l−¬ng Liªn Hîp quèc FDI Foreign Direct Investment §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi GATT General Agreement on Trade and Tariff HiÖp ®Þnh chung vÒ th−¬ng m¹i vµ thuÕ quan GATS General Agreement on Trade in Services HiÖp ®Þnh chung vÒ th−¬ng m¹i dÞch vô GDP Gross Domestic Product Tæng s¶n phÈm quèc néi GSP Generalized System of Preferences HÖ thèng −u ®·i thuÕ quan phæ cËp HACCP Hazard Analysis and Critical Control Point (FDA program) §iÓm kiÓm so¸t tíi h¹n mèi nguy h¹i ®èi víi hµng thùc phÈm HS Harmonized System HÖ thèng ph©n lo¹i hµng ho¸ HTS Harmonized Tariff Schedule LÞch tr×nh thuÕ quan hµi hoµ IMF International Monetary Fund Quü tiÒn tÖ quèc tÕ JICA Japan International Cooperation Agency C¬ quan Hîp t¸c quèc tÕ NhËt B¶n MFN Most-Favored-Nations Quy chÕ Tèi huÖ quèc vii NAFTA North American Free Trade Agreement HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i tù do B¾c Mü NT Nation Treatment §·i ngé quèc gia ODA Offical Development Assistant ViÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc RCA Revealed Comparative Advantage Lîi thÕ so s¸nh hiÓn thÞ TBT Technical Barriers to Trade Hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i TRIMs Agreement on Trade-Related Investment Measures HiÖp ®Þnh vÒ c¸c biÖn ph¸p ®Çu t− liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i TRQ Tariff Rate Quotas H¹n ng¹ch thuÕ quan USDA United States Department of Agriculture Bé N«ng nghiÖp Hoa Kú WTO World Trade Organization Tæ chøc Th−¬ng m¹i thÕ giíi ViÕt t¾t tiÕng ViÖt ViÕt t¾t TiÕng ViÖt DN Doanh nghiÖp KNXK Kim ng¹ch xuÊt khÈu NDT Nh©n d©n tÖ TP.HCM Thµnh phè Hå ChÝ Minh TQ Trung Quèc VN ViÖt Nam XK XuÊt khÈu NK NhËp khÈu 1 Më ®Çu Sù cÇn thiÕt nghiªn cøu ®Ò tµi Gia nhËp WTO lµ b−íc ®i tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn, sù kiÖn Trung Quèc gia nhËp WTO l¹i thu hót sù chó ý cña nhiÒu n−íc, do viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO kh«ng chØ t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ Trung Quèc, mµ cßn cã ¶nh h−ëng lín ®Õn nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ c¸c n−íc trong khu vùc. ChØ sau mét thêi gian ng¾n gia nhËp WTO, Trung Quèc ®· trë thµnh mét trong nh÷ng n−íc ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c hµng chÕ t¹o vµ g©y nªn ¸p lùc gi¶m gi¸ c¸c mÆt hµng nµy trªn thÞ tr−êng toµn cÇu do tËn dông ®−îc lîi thÕ kinh tÕ nhê quy m«, chi phÝ lao ®éng thÊp vµ vèn ®Çu t− lín, ®Æc biÖt lµ kh¶ n¨ng thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoµi. Trung Quèc gia nhËp WTO lµm t¨ng thªm ¸p lùc c¹nh tranh víi c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c ë ch©u ¸ vÒ thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi còng nh− xuÊt khÈu sang c¸c trung t©m th−¬ng m¹i lín: thÞ tr−êng Hoa Kú, ch©u ¢u vµ NhËt B¶n. Trong c¹nh tranh víi c¸c n−íc ASEAN, Trung Quèc cã −u thÕ rÊt lín bëi hä ch¼ng nh÷ng ®−îc h−ëng c¸c −u ®·i thuÕ quan vµ phi thuÕ quan mµ cßn v× Trung Quèc cã −u thÕ vÒ thÞ tr−êng, th−êng ®−îc −u tiªn h¬n, coi träng h¬n trong ®µm ph¸n th−¬ng m¹i. Tuy nhiªn, víi viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO, c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn ch©u ¸ còng cã c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n ®Ó x©m nhËp thÞ tr−êng Trung Quèc - mét thÞ tr−êng cã tiÒm n¨ng lín nhÊt thÕ giíi víi 1,3 tû d©n cã møc sèng vµ nhu cÇu ngµy cµng t¨ng lªn. §èi víi ViÖt Nam, t¸c ®éng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO cßn cã ý nghÜa trùc tiÕp h¬n do ViÖt Nam lµ n−íc l¸ng giÒng gÇn gòi. Mçi mét thay ®æi trªn thÞ tr−êng Trung Quèc ®Òu sÏ ®−îc truyÒn ®Õn ViÖt Nam mét c¸ch trùc tiÕp nhÊt. ViÖc Trung Quèc trë thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO ®Æt xuÊt khÈu cña ViÖt Nam tr−íc nh÷ng th¸ch thøc lín. Gia nhËp WTO, Trung Quèc sÏ ®−îc h−ëng nh÷ng thuËn lîi vµ thùc hiÖn nh÷ng nghÜa vô mµ tæ chøc nµy quy ®Þnh. Vèn ®· cã nhiÒu lîi thÕ h¬n ViÖt Nam vÒ nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu, c¸c −u ®·i cña WTO sÏ g©y søc Ðp c¹nh tranh m¹nh mÏ ®èi víi c¸c s¶n phÈm cïng lo¹i cña Trung Quèc trªn thÞ tr−êng thø ba. ViÖt Nam vµ Trung Quèc cã c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu vµ thÞ tr−êng xuÊt khÈu t−¬ng ®ång. Víi viÖc gia nhËp WTO, Trung Quèc sÏ ®−îc c¸c n−íc thµnh viªn WTO dì bá nh÷ng hµng rµo h¹n chÕ vÒ thuÕ quan vµ phi thuÕ quan, ®−îc h−ëng nh÷ng −u ®·i vÒ thuÕ quan, h¹n ng¹ch xuÊt khÈu... nhÊt lµ t¹i c¸c thÞ tr−êng Hoa Kú, NhËt B¶n, EU, th× nh÷ng mÆt hµng cïng chñng lo¹i cña ViÖt Nam sÏ rÊt khã c¹nh tranh víi hµng ho¸ Trung Quèc. Khi gia nhËp WTO, m«i tr−êng ®Çu t− cña Trung Quèc sÏ ®−îc c¶i thiÖn h¬n n÷a, Trung Quèc sÏ trë thµnh mét trong nh÷ng "®iÓm nãng" thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi cña thÕ giíi, t¹o nªn søc Ðp c¹nh tranh lín ®èi víi mét sè 2 n−íc §«ng Nam ¸ kh¸c, trong ®ã cã ViÖt Nam, trong viÖc thu hót ®Çu t− n−íc ngoµi. Tuy nhiªn, bªn c¹nh ®ã, viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO còng ®em l¹i cho ViÖt Nam nhiÒu c¬ héi: NÒn kinh tÕ Trung Quèc tiÕp tôc duy tr× tèc ®é t¨ng tr−ëng cao, thu nhËp t¨ng lµm t¨ng nhu cÇu tiªu thô, thÞ tr−êng më réng sÏ lµ c¬ héi ®èi víi hµng ho¸ cña ViÖt Nam. Thùc hiÖn c¸c cam kÕt WTO, Trung Quèc ¸p dông chÕ ®é th−¬ng m¹i më h¬n, ®Æc biÖt víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n, t¹o c¬ héi ®Ó ViÖt Nam t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng nµy. Khi c¸c nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi ®Õn Trung Quèc nhiÒu h¬n, thÞ tr−êng Trung Quèc còng sÏ cÇn nhiÒu h¬n c¸c nguyªn vËt liÖu cho s¶n xuÊt. Nh− vËy, ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn xuÊt khÈu nhiÒu h¬n c¸c nguyªn nhiªn liÖu nh− x¨ng dÇu, than ®¸, cao su... cho thÞ tr−êng khæng lå nµy. Nh− vËy, khã cã thÓ ®¸nh gi¸ chung ¶nh h−ëng cña viÖc Trung Quèc vµo WTO ®èi víi nÒn kinh tÕ còng nh− ®èi víi tõng ngµnh hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. ¶nh h−ëng nµy mét lµ, tïy thuéc møc ®é th−¬ng m¹i cña Trung Quèc víi c¸c n−íc; hai lµ, phô thuéc vµo lîi thÕ c¹nh tranh cña tõng ngµnh hµng vµ ba lµ tïy thuéc vµo c¬ cÊu th−¬ng m¹i song ph−¬ng gi÷a Trung Quèc víi ViÖt Nam vµ c¸c n−íc kh¸c. Sù kiÖn Trung Quèc gia nhËp WTO vµ ¶nh h−ëng cña nã tíi kinh tÕ, th−¬ng m¹i thÕ giíi vµ tõng khu vùc ®· thu hót sù quan t©m cña hÇu kh¾p c¸c n−íc vµ lµ ®Ò tµi nghiªn cøu cña nhiÒu chuyªn gia quèc tÕ nh−: - Elena Lanchovichina vµ Will Martin, B¸o c¸o cña Ng©n hµng thÕ giíi 2001, Trade Liberalization n China’sAccession to WTO. - Lawrence J. Lau, Ph.D., 7/6/2002, The impact of Chinese Accession to the World Trade Organization (WTO) on the Chinese Economy. - Norbert von Hofmann/Erwin Schweisshelm, 11/2002, China’s membership in the WTO - a headache for neighbouring labour markets - Li Shangtong vµ Zhai Fan, Trung t©m nghiªn cøu ph¸t triÓn, B¾c Kinh, 2000, Impact of WTO Accession on China’s Economy, - OECD, Paris 3/2002, China in the World Economy: The Domestic Policy Challenges. - Supachai Panitchpakdi & Mark L. Clifford, (2003), China and the WTO: Changing China, Changing World Trade. ë ViÖt Nam còng ®· cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña sù kiÖn Trung Quèc gia nhËp WTO tíi kinh tÕ ViÖt Nam, nh− : - Trung t©m Nghiªn cøu Trung Quèc (2001), Trung Quèc gia nhËp WTO vµ ASEAN 3 - ViÖn Kinh tÕ vµ ChÝnh trÞ thÕ giíi (2000), Trung Quèc gia nhËp WTO vµ bµi häc kinh nghiÖm cho ViÖt Nam. - Trung t©m Kinh tÕ ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng (2004), Trung Quèc gia nhËp WTO ®èi víi §«ng Nam ¸. - TS. NguyÔn Xu©n Th¾ng vµ Th.s. §µo ViÖt Hïng, ViÖn Kinh tÕ thÕ giíi, China’s Accession to the WTO: ImpliCat...ions on Vietnam-China Economic Relations. - TS. Ng« VÜnh Long, 2002, Ai ®−îc, ai thua trong viÖc Trung Quèc vµo WTO vµ mét sè bµi häc cã thÓ rót ra ®−îc cho ViÖt Nam. - TS. TrÇn Quèc Hïng, 2002, Trung Quèc vµo WTO: C¬ héi vµ thö th¸ch. - Vâ §¹i L−îc, ViÖn Khoa häc x· héi ViÖt Nam (2004), Trung Quèc gia nhËp WTO, thêi c¬ vµ th¸ch thøc… Tuy nhiªn, c¸c nghiªn cøu nªu trªn chñ yÕu ®Ò cËp tíi t¸c ®éng cña sù kiÖn Trung Quèc gia nhËp WTO tíi kinh tÕ thÕ giíi, kinh tÕ Trung Quèc vµ kinh tÕ ViÖt Nam ë b×nh diÖn vÜ m«, ch−a cã nghiªn cøu nµo ph©n tÝch cô thÓ ¶nh h−ëng cña sù kiÖn nµy tíi xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nãi chung còng nh− tõng ngµnh hµng xuÊt khÈu nãi riªng. §Ó ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO tíi xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cÇn cã nh÷ng nghiªn cøu cô thÓ vÒ nh÷ng −u thÕ, h¹n chÕ trong c¹nh tranh cña c¸c ngµnh hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trªn c¸c thÞ tr−êng xuÊt khÈu chÝnh; ph©n tÝch c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng tíi xuÊt khÈu cña hai n−íc vµo c¸c thÞ tr−êng chñ yÕu tr−íc vµ sau khi Trung Quèc gia nhËp WTO ®Ó chØ ra nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc vµ tiªu cùc cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO tíi xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Tõ ®ã t×m ra c¸c ®èi s¸ch thÝch hîp ®Ó ph¸t triÓn xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong t×nh h×nh míi. Tõ nh÷ng lý do ®· nªu trªn, Bé Th−¬ng m¹i ®· cho phÐp chóng t«i nghiªn cøu triÓn khai ®Ò tµi cÊp Bé víi tiªu ®Ò: “T¸c ®éng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO tíi xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam”. Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi: - Lµm râ vÞ thÕ cña Trung Quèc trong th−¬ng m¹i toµn cÇu sau khi trë thµnh thµnh viªn cña WTO. - ChØ ra nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc vµ tiªu cùc cña Trung Quèc gia nhËp WTO ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam. - §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m ph¸t huy nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc, h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc trong c¹nh tranh xuÊt khÈu hµng ho¸ gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc. 4 §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu: - §èi t−îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ t¸c ®éng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO tíi thÞ tr−êng xuÊt khÈu vµ mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. - Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi tËp trung vµo nghiªn cøu xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam, tËp trung vµo nh÷ng mÆt hµng n«ng s¶n, dÖt may, da giày sang c¸c thÞ tr−êng Hoa Kú, EU, NhËt B¶n, ASEAN vµ thÞ tr−êng Trung Quèc trong giai ®o¹n 2001- 2010. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu §Ó thùc hiÖn ®Ò tµi, ngoµi c¸c ph−¬ng ph¸p chung ®−îc ¸p dông cho lÜnh vùc nghiªn cøu kinh tÕ, mét sè ph−¬ng ph¸p cô thÓ ®−îc tiÕn hµnh lµ: - Ph−¬ng ph¸p tæng hîp, ph©n tÝch, so s¸nh c¸c nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc liªn quan ®Õn chñ ®Ò nghiªn cøu ®Ó kÕ thõa nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu tr−íc ®©y. - Thu thËp sè liÖu theo c¸c mèc thêi gian tr−íc vµ sau khi Trung Quèc gia nhËp WTO vÒ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña ViÖt Nam víi Trung Quèc vµ ViÖt Nam, Trung Quèc víi c¸c ®èi t¸c th−¬ng m¹i kh¸c - Kh¶o s¸t thùc tÕ mét sè doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu - Ph−¬ng ph¸p chuyªn gia, héi th¶o Néi dung nghiªn cøu §Ò tµi ®−îc kÕt cÊu thµnh 3 ch−¬ng (ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn), néi dung nghiªn cøu cô thÓ cña tõng ch−¬ng nh− sau: 5 Ch−¬ng 1 Vai trß cña Trung Quèc trong th−¬ng m¹i toµn cÇu sau khi lµ thµnh viªn cña WTO. 1. T¸c ®éng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO ®èi víi nÒn kinh tÕ Trung Quèc 1.1. Kh¸i l−îc vÒ c¸c cam kÕt cña Trung Quèc khi gia nhËp WTO Trung Quèc trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO) vµo th¸ng 12 n¨m 2001. ViÖc gia nhËp WTO, nh− mét nç lùc n»m trong c¶i c¸ch chung cña ®Êt n−íc, cã ý nghÜa hÕt søc quan träng ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ cña Trung Quèc. Nh÷ng ®iÓm chñ ®¹o trong cam kÕt WTO cña Trung Quèc theo 5 nguyªn t¾c c¬ b¶n cña WTO: (1) kh«ng ph©n biÖt ®èi xö (quy chÕ tèi huÖ quèc MFN vµ ®èi xö quèc gia NT), (2) më cöa thÞ tr−êng, (3) minh b¹ch vµ cã kh¶ n¨ng tiªn ®o¸n, (4) kh«ng bãp mÐo th−¬ng m¹i vµ (5) ®èi xö −u ®·i cho c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. (1) Kh«ng ph©n biÖt ®èi xö Trung Quèc cam kÕt tu©n thñ theo nguyªn t¾c nµy, tøc lµ ¸p dông MFN vµ NT cho tÊt c¶ c¸c n−íc thµnh viªn cña WTO. §èi víi Trung Quèc, ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ thñ tiªu hÖ thèng hai gi¸, xo¸ bá dÇn nh÷ng h¹n chÕ th−¬ng m¹i, vµ ¸p dông c¸c luËt lÖ vµ thñ tôc hµnh chÝnh thèng nhÊt h¬n. - Th−¬ng quyÒn: Theo NghÞ ®Þnh th− gia nhËp WTO, trong vßng 3 n¨m, c¸c doanh nghiÖp n−íc ngoµi ®−îc quyÒn nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu mäi mÆt hµng, trõ nh÷ng mÆt hµng dµnh riªng cho c¸c doanh nghiÖp ngo¹i th−¬ng Nhµ n−íc (nh− dÇu th« vµ ph©n bãn). Sau 5 n¨m, doanh nghiÖp n−íc ngoµi ®−îc quyÒn xuÊt khÈu, nhËp khÈu vµ ph©n phèi tÊt c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸ trªn thÞ tr−êng c¶ n−íc. Xo¸ bá ®éc quyÒn kinh doanh nhËp khÈu cña Nhµ n−íc vÒ n«ng s¶n vµ hµng c«ng nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc (DNNN) ph¶i thùc hiÖn mua b¸n chØ dùa trªn c¸c tiªu chÝ th−¬ng m¹i. Ngµy 11/12/2004 lµ thêi ®iÓm c¸c doanh nghiÖp 100% vèn n−íc ngoµi ®−îc tham gia trong lÜnh vùc dÞch vô t¹i thÞ tr−êng Trung Quèc (bao gåm c¸c quyÒn kinh doanh th−¬ng m¹i vµ ph©n phèi). Gi÷a th¸ng 4/2004, Trung Quèc ®· ban hµnh LuËt Ngo¹i th−¬ng söa ®æi (quy ®Þnh vÒ quyÒn kinh doanh) vµ C¸c quy ®Þnh vÒ qu¶n lý ®Çu t− n−íc ngoµi trong lÜnh vùc th−¬ng m¹i (trong lÜnh vùc ph©n phèi dÞch vô). Th¸ng 5/2004, Bé Th−¬ng m¹i Trung Quèc ®· ban hµnh mét b¶n dù th¶o ®Ó lÊy ý kiÕn ®ãng gãp vÒ thùc thi c¸c quy ®Þnh cña LuËt Ngo¹i th−¬ng. Ngµy 1/6/2004, LuËt chÝnh thøc cã hiÖu lùc, sím h¬n thêi h¹n 5 th¸ng. §©y lµ mét b−íc tiÕn ®¸ng kÓ cña Trung Quèc trong nç lùc c¶i c¸ch hÖ thèng luËt ph¸p 6 qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng th−¬ng m¹i, t¹o s©n ch¬i b×nh ®¼ng cho c¸c c«ng ty n−íc ngoµi. Tuy nhiªn c¸c c«ng ty n−íc ngoµi vÉn lo ng¹i vÒ ®iÒu kho¶n tù vÖ ®Æc biÖt trong LuËt Ngo¹i th−¬ng míi cña Trung Quèc. ViÖc sö dông c¸c biÖn ph¸p tù vÖ ®· khiÕn nhiÒu ng−êi nghi ngê vÒ nh÷ng nç lùc thùc hiÖn cam kÕt cña Trung Quèc khi gia nhËp WTO, còng nh− liÖu Trung Quèc cã s½n sµng chÊp nhËn më cöa thÞ tr−êng cho c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô n−íc ngoµi nh− ®· cam kÕt trong hiÖp ®Þnh gia nhËp WTO1. - C¸c biÖn ph¸p ®Çu t− liªn quan tíi th−¬ng m¹i (TRIMs): Trun