Đề tài Vai trò của Hồ Chí Minh với cách mạng Việt Nam giai đoạn 1919- 1930

MỞ ĐẦU 1.Lí do chọn đề tài: Hồ Chí Minh suốt đời phấn đấu để đưa nước ta bằng anh bằng em so với các nước khác trên thế giới. Người đã hy sinh cả bản thân vì dân vì nước, Người luôn đặt lợi ích dân tộc lên hàng đầu. Chính vì vậy khi nghiên cứu về vai trò cuả Hồ Chí Minh với cách mạng Việt Nam chúng ta phải nghiên cứu một cách đầy đủ và phải làm rõ vai trò của Hồ Chí Minh trong từng giai đoạn một. Hơn nữa, nghiên cứu vai trò của Hồ Chí Minh với cách mạng Việt Nam trong suốt sự nghiệp và hoạt động cách mạng của Người là cả một quá trình dài một nhóm hay một người không thể nghiên cứu được tất cả. Vì vậy khi nghiên cứu vai trò của Hồ Chí Minh với cách mạng Việt Nam chúng ta không thể không nói đến vai trò của Người trong giai đoạn 1911- 1930. Nghiên cứu làm sáng rõ vai trò của Hồ Chí Minh với cách mạng Việt Nam trong giai đoạn 1911- 1930 góp phần làm sáng tỏ vai trò chung của Hồ Chí Minh trong suốt sự nghiệp hoạt động cách mạng của Người. Đồng thời nghiên cứu vai trò của Hồ Chí Minh trong giai đoạn này còn làm nền tảng để hiểu vai trò của Người trong những giai đoạn sau. Nghiên cứu vai trò của Hồ Chí Minh với cách mạng Việt Nam trong giai đoạn 1911- 1930 còn để tập hợp thêm nội dung về tư liệu lịch sử để chúng ta giảng dạy, học tập, nghiên cứu về Hồ Chí Minh và cách mạng Việt Nam, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn lịch sử. Đây là giai đoạn có thể coi là bước ngoặt của cách mạng Việt Nam từ khi Đảng ra đời, để thấy rõ vai trò của Người như một “vị cứu tinh” cho dân tộc Việt Nam: tìm ra con đường giải phóng cho dân tộc. Nghiên cứu tốt vai trò của Hồ Chí Minh đối với cách mạng Việt Nam trong giai đoạn 1911- 1930 còn để rút ra bài học kinh nghiệm cho thời kì hiện nay. Như vậy, với tất cả những lí do trên em đã quyết định chọn đề tài: “Vai trò của Hồ Chí Minh với cách mạng Việt Nam giai đoạn 1919- 1930 làm bài tiểu luận cho mình. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề: Từ trước đến nay, Vai trò của Hồ Chí Minh với cách mạng Việt Nam đã được rất nhiều người giới quan tâm và nghiên cứu. Có thể nói nó là môt vấn đề không còn mới mẻ. Nhưng để làm rõ được vai trò của Hồ Chí Minh trong từng giai đoạn một thì vẫn còn là vấn đề ít được nói đến, mà chỉ tập trung vào vai trò của Người trong suốt sự nghiệp và hoạt động cách mạng mà thôi.Hơn nữa, vai trò của Hồ Chí Minh trong giai đoạn 1911- 1930 là giai đoạn đầu tiên trong suốt sự nghiệp và hoạt động cách mạng của Người là một vấn đề đáng quan tâm. 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu: “Vai trò của Hồ Chí Minh với cách mạng Việt Nam giai đoạn 1911- 1930”. Phạm vi nghiên cứu: Chỉ nghiên cứu vai trò của Hồ Chí Minh trong giai đoạn từ 1911- 1930 để thấy được vai trò của Người trong giai đoạn này: Tìm ra con đường cứu nước mới, đúng đắn cho dân tộc (1911- 1920). Chuẩn bị về chính trị, tư tưởng và tổ chức cho sự thành lập Đảng Cộng Sản Việt Nam (1920- 1930). 4. Nguồn tư liệu tham khảo: Để làm bài tiểu luận này em đã sử dụng một số nguồn tư liệu tham khảo như: nguồn tư liệu gốc, các văn kiện lịch sử Đảng, sách báo, tạp chí...về vai trò của Hồ Chí Minh với cách mạng Việt Nam giai đoạn 1911- 1930. 5. Phương pháp nghiên cứu: Để nghiên cứu bài này em đã sử dụng quan điểm lí luận chủ nghĩa Mác- LêNin, lí luận về duy vật lịch sử. Đồng thời kết hợp hai phương pháp: phương pháp lịch sử và phương pháp lôgic, ngoài ra còn sử dụng phương pháp phân tích đánh giá nhân vật lịch sử để làm rõ các vấn đề cơ bản của đề tài. 6. Bố cục của bài tiểu luận: Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo bài tiểu luận còn bao gồm những nội dung sau: Chương I: Hồ Chí Minh tìm ra con đường nghiên cứu nước mới, đúng đắn cho dân tộc (1911- 1930). Chương II: Hồ Chí Minh chuẩn bị về chính trị, tư tưởng và tổ chức cho sự thành lập Đảng Cộng Sản Việt Nam (1920- 1930). NỘI DUNG CHƯƠNG I: HỒ CHÍ MINH TÌM RA CON ĐƯỜNG CỨU NƯỚC MỚI, ĐÚNG ĐẮN CHO DÂN TỘC (1911- 1920). 1. Vì sao Nguyễn Ái Quốc ra đi tìm đường cứu nước ? Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, thêi th¬ Êu tªn lµ NguyÔn Sinh Cung, sinh ngµy 19-5-1890, t¹i quª ngo¹i lµ lµng Hoµng Trï (cßn gäi lµ lµng Trïa), x· Chung Cù, tæng L©m ThÞnh, huyÖn Nam §µn, tØnh NghÖ An (nay lµ x· Kim Liªn, huyÖn Nam §µn, tØnh NghÖ An), trong mét gia ®×nh nhµ Nho nghÌo, nguån gèc n«ng d©n. Ng­êi xuÊt th©n vµ lín lªn trong mét gia ®×nh cã truyÒn thèng yªu n­íc c¸ch m¹ng. Cha cña Ng­êi lµ NguyÔn Sinh S¾c (NguyÔn Sinh Huy), sinh n¨m 1862, mÊt n¨m 1929, quª ë lµng Kim Liªn (th­êng gäi lµ lµng Sen) cïng thuéc x· Chung Cù, nay lµ x· Kim Liªn, huyÖn Nam §µn, tØnh NghÖ An. ¤ng NguyÔn Sinh S¾c xuÊt th©n tõ gia ®×nh n«ng d©n, må c«i cha mÑ sím, tõ nhá ®· chÞu khã lµm viÖc vµ ham häc. V× vËy, «ng ®­îc nhµ Nho Hoµng Xu©n §­êng ë lµng Hoµng Trï xin hä NguyÔn Sinh ®em vÒ nu«i. Lµ ng­êi ham häc vµ th«ng minh, l¹i ®­îc nhµ Nho Hoµng Xu©n §­êng hÕt lßng ch¨m sãc, d¹y dç, «ng thi ®ç Phã b¶ng vµ sèng b»ng nghÒ d¹y häc. §èi víi c¸c con, «ng S¾c gi¸o dôc ý thøc lao ®éng vµ häc tËp ®Ó hiÓu ®¹o lý lµm ng­êi. Khi cßn trÎ, nh­ nhiÒu ng­êi cã chÝ ®­¬ng thêi, «ng dïi mµi kinh sö, quyÕt chÝ ®i thi. Nh­ng cµng häc, cµng hiÓu ®êi, «ng nhËn thÊy: “Quan tr­êng thÞ n« lÖ trung chi n« lÖ, hùu n« lÖ”, nghÜa lµ “Quan tr­êng lµ n« lÖ trong nh÷ng ng­êi n« lÖ, l¹i cµng n« lÖ h¬n”. Do ®ã, sau khi ®ç Phã b¶ng, ®­îc trao mét chøc quan nhá, nh­ng vèn cã tinh thÇn yªu n­íc, kh¼ng kh¸i, «ng th­êng chèng ®èi l¹i bän quan trªn vµ thùc d©n Ph¸p. V× vËy, sau mét thêi gian lµm quan, «ng bÞ chóng c¸ch chøc vµ th¶i håi. ¤ng vµo Nam Bé lµm thÇy thuèc, sèng cuéc ®êi thanh b¹ch cho ®Õn lóc qua ®êi. MÑ cña Ng­êi lµ Hoµng ThÞ Loan, sinh n¨m 1868, mÊt n¨m 1901, lµ mét phô n÷ cÇn mÉn, ®¶m ®ang, ®«n hËu, sèng b»ng nghÒ lµm ruéng vµ dÖt v¶i, hÕt lßng th­¬ng yªu vµ ch¨m lo cho chång con. ChÞ cña Ng­êi lµ NguyÔn ThÞ Thanh, cßn cã tªn lµ NguyÔn ThÞ B¹ch Liªn, sinh n¨m 1884, mÊt n¨m 1954. Anh cña Ng­êi lµ NguyÔn Sinh Khiªm, cßn cã tªn lµ NguyÔn TÊt §¹t, sinh n¨m 1888, mÊt n¨m 1950. Em cña Ng­êi lµ bÐ Xin, sinh n¨m 1900, v× èm yÕu nªn sím qua ®êi. C¸c anh chÞ cña Ng­êi lín lªn ®Òu chÞu ¶nh h­ëng cña «ng bµ, cha mÑ, ch¨m lµm viÖc vµ rÊt th­¬ng ng­êi, ®Òu lµ nh÷ng ng­êi yªu n­íc, ®· tham gia phong trµo yªu n­íc vµ bÞ thùc d©n Ph¸p vµ triÒu ®×nh phong kiÕn b¾t bí tï ®µy.  Tõ lóc ra ®êi ®Õn tuæi lªn 5, NguyÔn Sinh Cung sèng ë quª nhµ trong sù ch¨m sãc ®Çy t×nh th­¬ng yªu cña «ng bµ ngo¹i vµ cha mÑ, lín lªn trong truyÒn thèng tèt ®Ñp cña quª h­¬ng, hiÕu häc, cÇn cï trong lao ®éng, t×nh nghÜa trong cuéc sèng vµ bÊt khuÊt tr­íc kÎ thï. NguyÔn Sinh Cung ham hiÓu biÕt, thÝch nghe chuyÖn vµ hay hái nh÷ng ®iÒu míi l¹, tõ c¸c hiÖn t­îng thiªn nhiªn ®Õn nh÷ng chuyÖn cæ tÝch mµ bµ ngo¹i vµ mÑ th­êng kÓ. Ng­êi sím sinh ra trong c¶nh nuíc mÊt nhµ tan, h¬n 5 n¨m sèng ë kinh thµnh HuÕ, NguyÔn Sinh Cung thÊy ®­îc nhiÒu ®iÒu míi l¹. So víi quª h­¬ng xø NghÖ, HuÕ cã nhiÒu nhµ cöa to ®Ñp, nhiÒu cung ®iÖn uy nghiªm. NguyÔn Sinh Cung còng thÊy ë HuÕ cã nhiÒu líp ng­êi, nh÷ng ng­êi Ph¸p thèng trÞ nghªnh ngang, h¸ch dÞch vµ tµn ¸c; nh÷ng «ng quan Nam triÒu bÖ vÖ trong nh÷ng chiÕc ¸o gÊm, hµi nhung, mò c¸nh chuån, nh­ng khóm nóm rôt rÌ; cßn phÇn ®«ng ng­êi lao ®éng th× chÞu chung sè phËn ®au khæ vµ tñi nhôc. §ã lµ nh÷ng ng­êi n«ng d©n r¸ch r­íi mµ ng­êi Ph¸p gäi lµ bän nhµ quª, nh÷ng phu khu©n v¸c, nh÷ng ng­êi cu ly kÐo xe tay, nh÷ng trÎ em nghÌo khæ, lang thang trªn ®­êng phè... Nh÷ng h×nh ¶nh ®ã ®· in s©u vµo ký øc cña NguyÔn Sinh Cung. Lín dÇn lªn, cµng ®i vµo cuéc sèng cña ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng, NguyÔn TÊt Thµnh cµng thÊm thÝa th©n phËn cïng khæ cña ng­êi d©n mÊt n­íc. §ã lµ n¹n thuÕ kho¸ nÆng nÒ cïng víi viÖc nh©n d©n bÞ b¾t lµm phu x©y dùng ®­êng trong tØnh, lµm ®­êng tõ Cöa Rµo, ®i Xiªng Kho¶ng (Lµo) n¬i rõng thiªng n­íc ®éc. Nh÷ng cuéc ra ®i kh«ng cã ngµy vÒ, nh©n d©n lÇm than, ai o¸n. L¹i ®­îc xuÊt th©n tõ quª h­¬ng cã truyÒn thèng yªu n­íc c¸ch m¹ng l©u ®êi. NguyÔn TÊt Thµnh ®­îc nghe nhiÒu chuyÖn qua c¸c buæi bµn luËn thêi cuéc gi÷a c¸c thÇy víi c¸c sÜ phu yªu n­íc. NguyÔn TÊt Thµnh dÇn dÇn hiÓu ®­îc thêi cuéc vµ sù day døt cña c¸c bËc cha chó tr­íc c¶nh n­íc mÊt, nhµ tan. Trong nh÷ng ng­êi mµ «ng S¾c th­êng gÆp gì cã «ng Phan Béi Ch©u. Gièng nh­ nhiÒu nhµ Nho yªu n­íc lóc bÊy giê, Phan Béi Ch©u còng day døt tr­íc hiÖn t×nh ®Êt n­íc vµ sè phËn cña d©n téc. Con ng­êi nhiÖt huyÕt Êy trong lóc r­îu say vÉn th­êng ng©m hai c©u th¬ cña Viªn Mai: “Mçi ph¹n bÊt vong duy tróc b¹ch, LËp th©n tèi h¹ thÞ v¨n ch­¬ng”. NghÜa lµ: “Mçi b÷a (¨n) kh«ng quªn ghi sö s¸ch, LËp th©n hÌn nhÊt Êy (lµ) v¨n ch­¬ng”. C©u th¬ ®· t¸c ®éng nhiÒu ®Õn NguyÔn TÊt Thµnh vµ gãp phÇn ®Þnh h­íng cho ng­êi thiÕu niªn sím cã hoµi b·o lín. N¨m 1923 Ng­êi ®· tr¶ lêi mét nhµ b¸o Nga r»ng: “Khi t«i ®é m­êi ba tuæi, lÇn ®Çu tiªn t«i ®­îc nghe ba ch÷ Ph¸p: Tù do, B×nh ®¼ng, B¸c ¸i... T«i rÊt muèn lµm quen víi nÒn v¨n minh Ph¸p, muèn t×m xem nh÷ng g× Èn giÊu ®»ng sau nh÷ng ch÷ Êy”. Mét lÇn kh¸c tr¶ lêi mét nhµ v¨n Mü, Ng­êi nãi: “Nh©n d©n ViÖt Nam trong ®ã cã «ng cô th©n sinh ra t«i, lóc nµy th­êng tù hái nhau ai sÏ lµ ng­êi gióp m×nh tho¸t khái ¸ch thèng trÞ cña Ph¸p. Ng­êi nµy nghÜ lµ Anh, cã ng­êi l¹i cho lµ Mü. T«i thÊy ph¶i ®i ra n­íc ngoµi xem cho râ. Sau khi xem xÐt hä lµm ¨n ra sao, t«i sÏ trë vÒ gióp ®ång bµo t«i”. §iÒu ®ã thÓ hiÖn NguyÔn Ái Quèc lµ mét ng­êi sím cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm ®èi víi d©n, víi n­íc. Tãm l¹i, nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan( tõ gia ®×nh, quª h­¬ng, vµ nhµ tr­êng) cïng víi nh©n tè chñ quan (Ng­êi chñ ®éng,cã tinh thÇn yªu n­íc) ®· sím thóc ®Èy ng­êi ra ®i t×m cøu n­íc trong ®ã yÕu tè chñ quan quyÕt ®Þnh h¬n c¶. 2. V× sao NguyÔn ¸i Quèc kh«ng ®i sang ph­¬ng §«ng mµ ®i sang ph­¬ng T©y ®Ó t×m ®­êng cøu n­íc ? Khi ng­êi tr­ëng thµnh vµ lín lªn c¸c phong trµo yªu n­íc nh­ phong trµo CÇn V­¬ng, mµ tiªu biÓu lµ cuéc khëi nghÜa H­¬ng Khª do cô Phan §×nh Phïng l·nh ®¹o ®· thÊt b¹i. Khi Ng­êi chuÈn bÞ ra ®i t×m ®­êng cøu n­íc th× phong trµo cøu n­íc theo khuynh h­íng D©n chñ t­ s¶n ®Çu thÕ kû XX còng thÊt b¹i: Phong trµo §«ng Du cña cô Phan Béi Ch©u; Phong trµo §«ng Kinh nghÜa thôc; cuéc khëi nghÜa Yªn ThÕ do cô Hoµng Hoa Th¸m l·nh ®¹o; cuéc vËn ®éng c¶i c¸ch cña cô Phan Ch©u Trinh vµ phong trµo chèng thuÕ cña n«ng d©n Trung Kú, Anh rÊt kh©m phôc vµ coi träng c¸c bËc tiÒn bèi, nh­ng NguyÔn TÊt Thµnh kh«ng ®i theo con ®­êng ®ã. Thùc tiÔn thÊt b¹i cña c¸c phong trµo yªu n­íc ®Çu thÕ kû XX ®· ®Æt ra nhiÒu c©u hái vµ t¸c ®éng ®Õn chÝ h­íng cña NguyÔn TÊt Thµnh, ®Ó råi anh cã mét quyÕt ®Þnh chÝnh x¸c vµ t¸o b¹o lµ xuÊt d­¬ng t×m ®­êng cøu n­íc. Ngay tõ tuæi thanh niªn, NguyÔn ¸i Quèc ®· cã tinh thÇn: ®éc lËp, tù chñ, s¸ng t¹o. Th¸ng 4-1908,Nguêi tham gia cuéc biÓu t×nh chèng thuÕ cña n«ng d©n tØnh Thõa Thiªn, khëi ®Çu cho cuéc tranh ®Êu suèt ®êi Ng­êi v× quyÒn lîi cña nh©n d©n lao ®éng. Th¸ng 6-1910, NguyÔn TÊt Thµnh hoµn thµnh ch­¬ng tr×nh tiÓu häc. Sau khi nghe tin cha bÞ c¸ch chøc Tri huyÖn B×nh Khª, bÞ triÖu håi vÒ Kinh, anh kh«ng theo cha trë vÒ HuÕ mµ quyÕt ®Þnh ®i tiÕp xuèng phÝa Nam. Trªn ®­êng tõ Quy Nh¬n vµo Sµi Gßn, NguyÔn TÊt Thµnh dõng ch©n ë Phan ThiÕt. ë ®©y anh xin vµo lµm trî gi¸o (moniteur), ®­îc giao dËy mét sè m«n, ®ång thêi phô tr¸ch c¸c ho¹t ®éng ngo¹i kho¸ cña Tr­êng Dôc Thanh, mét tr­êng t­ thôc do c¸c «ng NguyÔn Träng Léi vµ NguyÔn Quý Anh (con trai cô NguyÔn Th«ng, mét nh©n sÜ yªu n­íc) thµnh lËp n¨m 1907. Ngoµi giê lªn líp, NguyÔn TÊt Thµnh t×m nh÷ng cuèn s¸ch quý trong tñ s¸ch cña cô NguyÔn Th«ng ®Ó ®äc. LÇn ®Çu tiªn anh ®­îc tiÕp cËn víi nh÷ng t­ t­ëng tiÕn bé cña c¸c nhµ khai s¸ng Ph¸p nh­ Rótx« (Rousseau), V«nte (Voltair), M«ngtÐtxki¬ (Montesquieu). Sù tiÕp cËn víi nh÷ng t­ t­ëng míi ®ã cµng th«i thóc anh t×m ®­êng ®i ra n­íc ngoµi. Nh­ vËy, NguyÔn Sinh Cung - NguyÔn TÊt Thµnh sinh ra vµ lín lªn khi n­íc ta bÞ thùc d©n Ph¸p x©m l¨ng vµ ®· trë thµnh mét n­íc thuéc ®Þa nöa phong kiÕn. Nh©n d©n bÞ n« lÖ, ®ãi khæ, lÇm than. Quª h­¬ng cã truyÒn thèng ®Êu tranh anh dòng, chèng giÆc ngo¹i x©m. Thêi gian 10 n¨m sèng ë Kinh ®« HuÕ - trung t©m v¨n hãa, chÝnh trÞ cña ®Êt n­íc, tiÕp xóc víi nÒn v¨n hãa míi, víi phong trµo Duy T©n, ®· cho NguyÔn TÊt Thµnh nhiÒu hiÓu biÕt míi. Nh×n l¹i c¸c phong trµo yªu n­íc nh­ phong trµo CÇn V­¬ng, mµ tiªu biÓu lµ cuéc khëi nghÜa H­¬ng Khª do cô Phan §×nh Phïng l·nh ®¹o; Phong trµo §«ng Du cña cô Phan Béi Ch©u; Phong trµo §«ng Kinh nghÜa thôc; cuéc khëi nghÜa Yªn ThÕ do cô Hoµng Hoa Th¸m l·nh ®¹o; cuéc vËn ®éng c¶i c¸ch cña cô Phan Ch©u Trinh vµ phong trµo chèng thuÕ cña n«ng d©n Trung Kú, Anh rÊt kh©m phôc vµ coi träng c¸c bËc tiÒn bèi, nh­ng NguyÔn TÊt Thµnh kh«ng ®i theo con ®­êng ®ã. Thùc tiÔn thÊt b¹i cña c¸c phong trµo yªu n­íc ®Çu thÕ kû XX ®· ®Æt ra nhiÒu c©u hái vµ t¸c ®éng ®Õn chÝ h­íng cña NguyÔn TÊt Thµnh, ®Ó råi anh cã mét quyÕt ®Þnh chÝnh x¸c vµ t¸o b¹o lµ xuÊt d­¬ng t×m ®­êng cøu n­íc. 3. NguyÔn ¸i Quèc t×m ra con ®­êng cøu n­íc míi cho d©n téc. NguyÔn ¸i Quèc ®i t×m ®­êng cøu n­íc cã ®éng c¬ vµ ph­¬ng h­íng ®i ®óng ®¾n. C¸ch ®i t×m ®­êng cøu n­íc cña Ng­êi kh«ng gièng víi c¸ch ®i cña nh÷ng ng­êi kh¸c, NguyÔn ¸i Quèc kh«ng ®i b»ng con ®­êng chÝnh kh¸ch, bÝ mËt mµ Ng­êi ®i mét c¸ch c«ng khai. Ngµy 3-6-1911, NguyÔn TÊt Thµnh lÊy tªn lµ V¨n Ba xin lµm phô bÕp trªn tµu §« ®èc Latóts¬ T¬rªvin (Amiral Latouche TrÐville), mét tµu lín võa chë hµng võa chë kh¸ch cña h·ng N¨m Sao ®ang chuÈn bÞ rêi c¶ng Sµi Gßn ®i M¸cx©y (Marseille), Ph¸p. Ngµy 5-6-1911, trªn con tµu §« ®èc Latóts¬ T¬rªvin, tõ bÕn c¶ng Nhµ Rång, thµnh phè Sµi Gßn (nay lµ thµnh phè Hå ChÝ Minh), NguyÔn TÊt Thµnh rêi Tæ quèc ra ®i t×m ®­êng cøu n­íc. VÒ môc ®Ých ra ®i cña m×nh, n¨m 1923 Ng­êi ®· tr¶ lêi mét nhµ b¸o Nga r»ng: “Khi t«i ®é m­êi ba tuæi, lÇn ®Çu tiªn t«i ®­îc nghe ba ch÷ Ph¸p Tù do, B×nh ®¼ng, B¸c ¸i... T«i rÊt muèn lµm quen víi nÒn v¨n minh Ph¸p, muèn t×m xem nh÷ng g× Èn giÊu ®»ng sau nh÷ng ch÷ Êy”[B¸o Ogoniok, sè 39, ngµy 23-12-1923]. Mét lÇn kh¸c tr¶ lêi mét nhµ v¨n Mü, Ng­êi nãi: “Nh©n d©n ViÖt Nam trong ®ã cã «ng cô th©n sinh ra t«i, lóc nµy th­êng tù hái nhau ai sÏ lµ ng­êi gióp m×nh tho¸t khái ¸ch thèng trÞ cña Ph¸p. Ng­êi nµy nghÜ lµ Anh, cã ng­êi l¹i cho lµ Mü. T«i thÊy ph¶i ®i ra n­íc ngoµi xem cho râ. Sau khi xem xÐt hä lµm ¨n ra sao, t«i sÏ trë vÒ gióp ®ång bµo t«i”[B¸o Nh©n d©n, ngµy 18-5-1965]. Theo hµnh tr×nh cña tµu, NguyÔn TÊt Thµnh ®· dõng ch©n ë c¶ng M¸cx©y, c¶ng L¬ Hav¬r¬ (Le Havre) cña Ph¸p. Nh÷ng ngµy ®Çu tiªn trªn ®Êt Ph¸p, ®­îc chøng kiÕn ë Ph¸p còng cã nh÷ng ng­êi nghÌo nh­ ë ViÖt Nam, anh nhËn thÊy cã nh÷ng ng­êi Ph¸p trªn ®Êt Ph¸p tèt vµ lÞch sù h¬n nh÷ng tªn thùc d©n Ph¸p ë §«ng D­¬ng. Kh«ng dõng l¹i ë Ph¸p, n¨m 1912, NguyÔn TÊt Thµnh lµm thuª cho mét chiÕc tµu cña h·ng S¸cgi¬ Rªuyni ®i vßng quanh ch©u Phi, ®· cã dÞp dõng l¹i ë nh÷ng bÕn c¶ng cña mét sè n­íc nh­ T©y Ban Nha, Bå §µo Nha, Angiªri, Tuynidi, C«ngg«, §ah«m©y, Xªnªgan, Rªuyni«ng… §Õn ®©u anh còng thÊy c¶nh khæ cùc cña ng­êi lao ®éng d­íi sù ¸p bøc bãc lét d· man, v« nh©n ®¹o cña bän thèng trÞ. Mét trong nh÷ng c¶nh Êy anh ®· tr«ng thÊy ë §aca (Dacar): “§Õn §aca, bÓ næi sãng rÊt d÷. Tµu kh«ng thÓ vµo bê. Còng kh«ng thÓ th¶ can« xuèng v× sãng rÊt to. §Ó liªn l¹c víi tµu, bän Ph¸p trªn bê b¾t nh÷ng ng­êi da ®en ph¶i b¬i ra chiÕc tµu. Mét, hai, ba, bèn ng­êi da ®en nh¶y xuèng n­íc. Ng­êi nµy ®Õn ng­êi kia, hä bÞ sãng bÓ cuèn ®i” [1,tr29]. C¶nh t­îng ®ã lµm cho NguyÔn TÊt Thµnh rÊt ®au xãt. Anh liªn t­ëng mét c¸ch tù nhiªn ®Õn sè phËn cña ng­êi d©n ViÖt Nam, ®ång bµo khèn khæ cña anh. Hä còng lµ n¹n nh©n cña sù hung ¸c, v« nh©n ®¹o cña bän thùc d©n. Nh÷ng sù viÖc nh­ vËy diÔn ra kh¾p n¬i trªn ®­êng anh ®i qua, t¹o nªn ë anh mèi ®ång c¶m s©u s¾c víi sè phËn chung cña nh©n d©n c¸c n­íc thuéc ®Þa. NguyÔn TÊt Thµnh theo con tµu tiÕp tôc ®i qua M¸ctinÝch (Martinique) (Trung Mü), Urugoay vµ ¸chentina (Nam Mü) vµ dõng l¹i ë n­íc Mü cuèi n¨m 1912. T¹i ®©y, anh cã dÞp t×m hiÓu cuéc ®Êu tranh giµnh ®éc lËp cña nh©n d©n Mü víi b¶n Tuyªn ng«n ®éc lËp næi tiÕng trong lÞch sö. Anh võa ®i lµm thuª ®Ó kiÕm sèng võa t×m hiÓu ®êi sèng cña nh÷ng ng­êi lao ®éng Mü. Anh ®· ®Õn th¨m quËn Bróclin (Brooklin) cña thµnh phè Niu Oãc (New York). Anh ®i xe ®iÖn ngÇm ®Õn khu H¸clem (Harlem) ®Ó t×m hiÓu ®êi sèng vµ cuéc ®Êu tranh chèng ph©n biÖt chñng téc cña nh÷ng ng­êi da ®en. Víi môc ®Ých ra ®i ®Ó t×m hiÓu, do vËy, trong thêi gian tµu dì hµng vµ lÊy hµng, NguyÔn TÊt Thµnh ®· tranh thñ lóc rçi r·i ®i xem xÐt nhiÒu n¬i, tõ nh÷ng khu phè hoa lÖ næi tiÕng thÕ giíi víi nh÷ng ng«i nhµ cao chäc trêi ë Niu Oãc ®Õn nh÷ng ng«i nhµ æ chuét ë khu H¸clem. Dõng ch©n ë n­íc Mü kh«ng l©u nh­ng NguyÔn TÊt Thµnh ®· sím nhËn ra bé mÆt thËt cña ®Õ quèc Hoa Kú. §»ng sau khÈu hiÖu "céng hßa d©n chñ" cña giai cÊp t­ s¶n Mü lµ nh÷ng thñ ®o¹n bãc lét nh©n d©n lao ®éng rÊt tµn b¹o. Anh c¶m th«ng s©u s¾c víi ®êi sèng cña ng­êi d©n lao ®éng da ®en vµ rÊt c¨m giËn bän ph©n biÖt chñng téc, hµnh h×nh ng­êi da ®en mét c¸ch man rî, mµ sau nµy anh ®· viÕt l¹i trong bµi b¸o Hµnh h×nh kiÓu Lins¬. Kho¶ng ®Çu n¨m 1913, NguyÔn TÊt Thµnh theo tµu rêi Mü trë vÒ L¬ Hav¬r¬, sau ®ã sang Anh. §Õn n­íc Anh, ®Ó kiÕm tiÒn sinh sèng, anh nhËn cµo tuyÕt cho mét tr­êng häc, råi lµm thî ®èt lß. C«ng viÖc hÕt søc nÆng nhäc, nh­ng sau mçi ngµy anh ®Òu tranh thñ thêi gian häc tiÕng Anh. Tõ n­íc Anh, NguyÔn TÊt Thµnh göi th­ liªn hÖ víi cô Phan Ch©u Trinh, lóc nµy ®ang ë Ph¸p, th«ng b¸o t×nh h×nh sinh ho¹t, häc tËp cña m×nh, hái th¨m t×nh h×nh ng­êi th©n cña cô Phan. Trong th­ NguyÔn TÊt Thµnh còng bµy tá vµ th¨m dß ý kiÕn cña cô Phan vÒ t×nh h×nh thêi cuéc. Cuèi n¨m 1913, sau hai tuÇn nghØ viÖc v× bÞ c¶m, NguyÔn TÊt Thµnh ®Õn lµm thuª ë kh¸ch s¹n §rayt¬n C¬íc, ®¹i lé §rayt¬n, khu OÐt Ilinh (Drayton Court, Drayton Av., West Ealing), phÝa t©y Lu©n §«n. Mét thêi gian sau, NguyÔn TÊt Thµnh l¹i chuyÓn sang lµm phô bÕp ë kh¸ch s¹n C¸cl¬t¬n (Carlton), phè H©y MakÐt, mét kh¸ch s¹n sang næi tiÕng ë Lu©n §«n. NguyÔn TÊt Thµnh lµm viÖc d­íi sù ®iÒu khiÓn cña vua bÕp Ðtcèpphie (Escophier), mét ng­êi Ph¸p cã t­ t­ëng tiÕn bé. NguyÔn TÊt Thµnh ®­îc giao nhiÖm vô thu dän vµ röa b¸t, ®Üa, nåi, ch¶o, v.v.. Nh÷ng ng­êi giµu cã khi ¨n uèng rÊt l·ng phÝ, bá thõa kh¸ nhiÒu, cã khi c¶ mét phÇn t­ con gµ. Anh gãi l¹i nh÷ng miÕng ngon ®­a cho nhµ bÕp. ¤ng Ðtcèpphie chó ý tíi viÖc lµm ®ã vµ hái anh: “T¹i sao anh kh«ng qu¼ng thøc ¨n thõa vµo thïng nh­ nh÷ng ng­êi kia? - Kh«ng nªn vøt ®i. ¤ng cã thÓ cho ng­êi nghÌo nh÷ng thø Êy. - ¤ng b¹n trÎ cña t«i ¬i, anh nghe t«i. ¤ng Ðtcèpphie võa nãi võa c­êi vµ cã vÎ b»ng lßng. T¹m thêi anh h·y g¸c ý nghÜ c¸ch m¹ng cña anh l¹i mét bªn, vµ t«i sÏ d¹y cho anh c¸ch lµm bÕp, lµm ngon anh sÏ ®­îc nhiÒu tiÒn. Anh b»ng lßng chø?” [1,tr.29]. Tõ ®ã, «ng chuyÓn anh vµo chç lµm b¸nh víi møc l­¬ng cao h¬n. T¹i Anh, NguyÔn TÊt Thµnh ®· h¨ng h¸i tham dù nh÷ng cuéc diÔn thuyÕt ngoµi trêi cña nhiÒu nhµ chÝnh trÞ vµ triÕt häc, tham gia Héi nh÷ng ng­êi lao ®éng h¶i ngo¹i, ñng hé cuéc ®Êu tranh yªu n­íc cña nh©n d©n Air¬len. Còng trong thêi gian nµy anh ®­îc ®äc mét tê b¸o Anh ®­a tin vÒ «ng Terence Mac Swiney, ThÞ tr­ëng thµnh phè (Cork), nhµ ®¹i ¸i quèc Air¬len, ®Êu tranh chèng ®Õ quèc Anh, bÞ b¾t. Trong tï «ng ®· tuyÖt thùc. ¤ng n»m nghiªng mét phÝa, kh«ng ¨n, kh«ng cö ®éng h¬n 40 ngµy vµ hy sinh. Hµng ngµn ng­êi Air¬len l­u vong nèi nhau thµnh hµng dµi trªn ®­êng phè Lu©n §«n ®­a tiÔn «ng Mac Swiney vÒ yªn nghØ t¹i Cork. NguyÔn TÊt Thµnh hÕt søc xóc ®éng vµ c¶m phôc tinh thÇn bÊt khuÊt cña «ng: “Can ®¶m biÕt bao! Dòng c¶m biÕt bao! Mét d©n téc cã nh÷ng ng­êi nh­ «ng Cóc sÏ kh«ng bao giê ®Çu hµng” [1,tr.29]. Gi÷a lóc cuéc ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt diÔn ra ¸c liÖt, t×nh h×nh §«ng D­¬ng ®ang cã nh÷ng biÕn ®éng, vµo kho¶ng cuèi n¨m 1917, NguyÔn TÊt Thµnh tõ Anh trë l¹i Ph¸p ®Ó cã ®iÒu kiÖn trùc tiÕp ho¹t ®éng trong phong trµo ViÖt kiÒu vµ phong trµo c«ng nh©n Ph¸p. Trë l¹i Ph¸p, ®Õn Thñ ®« Pari, lóc ®Çu NguyÔn TÊt Thµnh ë phè Sar«n (Charonne) trong mét thêi gian ng¾n; tõ ngµy 7 ®Õn 11-6-1919 ë nhµ sè 10, phè Xtèckh«m (Stokholm); ngµy 12-6-1919, chuyÓn ®Õn ë nhµ sè 56 phè M¬xiªn l¬ P¬ranhx¬ (Monsieur le Prince); th¸ng 7-1919, ë nhµ sè 6, phè Vila ®ª G«b¬lanh (Villa des Gobelins), quËn 13; ngµy 14-7-1921, chuyÓn ®Õn ë nhµ sè 12, phè Buy«. Trong th¸ng 7-1921,